Chương 7

Trong những năm học cấp hai đó, rất nhiều thứ đã đổi thay trước mắt chúng tôi, nhưng mọi việc cứ thay đổi từng bước nhỏ một, đến nỗi chúng tôi còn không coi đó là những thay đổi thực sự.

Quán bar Solara cơi nới thêm diện tích và trở thành cửa hàng rất dồi dào các loại bánh - người thợ làm bánh kỳ cựu của cửa hàng là bố của Gigliola Spagnuolo. Ngày Chủ nhật, quán tấp nập người, từ thanh niên đến cụ già, mua bánh ngọt về cho gia đình của họ. Hai người con trai của ông Silvio Solara là Marcello, khoảng hai mươi tuổi và Michele nhỏ hơn một chút, họ tự mua một chiếc xe hơi Millecento màu trắng xanh và ngày Chủ nhật họ khệnh khạng đi tới đi lui khắp con phố trong khu.

Xưởng mộc cũ của ông Peluso từng một thời nằm trong tay Ngài Achille đã thành cửa hàng tạp hóa đầy ắp những thứ ngon lành đến nỗi bày tràn ra ngoài vỉa hè. Đi ngang qua đó người ta ngửi thấy mùi thơm của các loại gia vị, dầu ô liu, xúc xích salami, bánh mì tươi, tóp mỡ và mỡ lợn làm dậy lên cơn đói. Cái chết của Ngài Achille đã khiến bóng đen đầy hăm dọa của lão dần rời xa khỏi nơi ấy và khỏi cả gia đình của lão. Bà góa phụ Maria đã biết cách cư xử nhã nhặn hơn và giờ đây bà trực tiếp quản lý cửa hàng cùng với Pinuccia, đứa con gái mười lăm tuổi, và với Stefano, lúc này không còn là một thằng trẻ con hay giận dữ luôn tìm cách kéo lưỡi của Lila ra nữa mà đã trở nên rộng lượng, cùng cái nhìn quyến rũ và nụ cười dịu dàng. Lượng khách đến mua hàng đã tăng lên rất nhiều. Chính mẹ tôi đã sai tôi tới đó mua đồ ăn còn bố tôi thì không phản đối, cũng bởi khi nào không có tiền Stefano sẽ ghi vào một cuốn sổ nhỏ và chúng tôi sẽ trả vào cuối tháng.

Bà Assunta vốn bán rau quả trên phố cùng với ông chồng Nicola đã phải nghỉ ở nhà vì bệnh đau lưng nặng và sau đó vài tháng, bệnh viêm phổi đã suýt lấy mạng ông chồng của bà. Tuy vậy chuyện xảy ra với họ hóa ra lại là điều tốt. Bây giờ đi dạo ngoài phố mỗi buổi sáng trên các con đường trong khu phố với chiếc xe ngựa kéo, mùa đông cũng như mùa hè, dưới trời nắng hay mưa là đứa con trai lớn Enzo, đứa đã không còn là thằng bé ném đá vào chúng tôi mà đã trở thành một anh chàng khỏe khoắn, thần thái mạnh mẽ, mái tóc vàng chải rối, đôi mắt xanh biếc cùng giọng nói dày và vang mà anh ta cất lên để rao hàng. Anh ta có toàn đồ ngon và là một người bán hàng trung thực không chỉ nhờ vào hành vi cử chỉ của mình, anh ta tạo cảm giác an tâm khi phục vụ khách mua hàng. Anh ta xoay xở với cái cân thật tài tình. Tôi rất thích động tác thoăn thoắt mà anh ta làm cho quả cân chạy dọc cán cân đến khi cân giữ thăng bằng và vụt!, tiếng quả cân bằng sắt trượt nhanh trên cán, anh ta gọt vỏ khoai tây hay hoa quả và chạy đi đặt chúng vào giỏ của bà Spagnuolo, của bà Melina, hay của mẹ tôi.

Việc kinh doanh buôn bán nở rộ khắp trong khu phố. Ở cửa hàng bán đồ phụ liệu may, chỗ Carmela Peluso mới bắt đầu làm nhân viên bán hàng, bỗng nhiên kết hợp với một cô thợ may trẻ và cửa hàng được mở rộng với tham vọng chuyển mình thành một tiệm may dành cho các quý bà. Con trai của ông chủ cũ, ngài Gorresio lịch thiệp, đang tìm cách biến công xưởng nơi Antonio, con trai bà Melia làm việc, trở thành một xưởng lắp xe máy đạp. Tóm lại mọi thứ đều rung chuyển, vặn mình như để thay đổi mọi đặc tính, để không bị nhìn nhận dưới những hận thù tích tụ, những căng thẳng, những điều xấu xa mà ngược lại, để cho thấy một diện mạo mới. Trong khi tôi và Lila học tiếng La tinh ngoài công viên thì đến cả những không gian giản dị và thuần khiết xung quanh chúng tôi cũng thay đổi: đài phun nước, bụi cây, một cái ổ gà ven đường. Mùi nhựa đường dai dẳng, một chiếc xe lu phả đầy khói và nổ máy bình bịch chậm chạp di chuyển trên mặt đường, những công nhân cởi trần hoặc mặc áo may ô rải nhựa các con phố và đại lộ. Cả màu sắc cũng thay đổi. Anh trai của Carmela, Pasquale được đưa đi cắt tỉa hàng cây trồng gần đường sắt. Anh ta cắt đến đâu, chúng tôi nghe thấy tiếng ồn ào của sự hủy diệt đến đó, trong nhiều ngày liền: cây cối run rẩy tỏa ra mùi gỗ và lá tươi, các cành cây rẽ không khí rồi gục xuống đất sau tiếng roạt roạt kéo dài như một hơi thở, còn Pasquale và những người khác cưa, đánh đổ và lôi bật rễ cây làm tỏa ra một mùi hương của đất. Bụi cây màu xanh biến mất và nhường chỗ cho một thứ màu vàng nhạt lan rộng. Pasquale đã tìm được công việc này nhờ may mắn. Không lâu trước đó một người bạn của anh ta đã bảo rằng có người đến quán bar Solara tìm kiếm trai tráng đi xẻ cây vào ban đêm ở một quảng trường nằm ở trung tâm thành phố Napoli. Mặc dù anh ta không ưa gì ông Silvio Solara và đám con trai của ông - chính ở quán bar họ mà bố anh đã tự hủy hoại mình - nhưng vì phải nuôi cả nhà nên anh ta đã đi đến đó. Anh ta trở về mệt mỏi vào lúc bình minh, lỗ mũi đầy mùi hương gỗ tươi, mùi của những chiếc lá bị đày đọa, mùi của biển. Rồi công việc này lại đẻ ra công việc khác, anh ta lại được gọi đi làm mấy việc tương tự. Và giờ anh ta đang ở công trường dọc đường sắt và chúng tôi nhìn thấy anh ta thỉnh thoảng trèo lên giàn giáo của các tòa nhà mới, từ đó chậm chạp mọc lên các cây cột từ tầng này đến tầng khác, hay đầu đội chiếc mũ gập bằng tờ báo, dưới nắng mặt trời, đang ăn bánh mì kẹp xúc xích với lá củ cải trong giờ nghỉ trưa.

Lila sẽ giận nếu tôi mải nhìn Pasquale và mất tập trung. Tôi vô cùng ngạc nhiên rằng cậu ấy đã sớm biết nhiều về tiếng La tinh. Hiện tượng biến đổi hình thái từ chẳng hạn, cậu ấy biết hết, kể cả động từ. Tôi dè dặt hỏi cậu ấy làm thế nào mà biết được thì Lila, bằng giọng xấu tính của một đứa con gái không muốn mất thì giờ, thừa nhận rằng từ khi tôi vào học trường cấp hai cậu ấy đã mượn một cuốn sách ngữ pháp ở thư viện do thầy Ferraro quản lý và cậu ấy đã học vì tò mò. Cái thư viện đối với cậu ấy là một nguồn tài nguyên to lớn. Những cuộc trò chuyện nối tiếp nhau, cậu ấy hãnh diện cho tôi xem tất cả những cái thẻ mà cậu ấy có, bốn cái tất cả: một cái của cậu ấy, một cái của anh Rino, một cái của bố và một cái của mẹ cậu ấy. Với mỗi tấm thẻ, cậu ấy mượn một cuốn sách và như vậy cậu ấy mượn được bốn cuốn một lần. Cậu ấy nghiần ngẫm chúng và mang trả lại vào Chủ nhật tuần sau đó, rồi mượn tiếp bốn cuốn khác.

Tôi chưa bao giờ hỏi cậu ấy đã và đang đọc sách gì vì không có thời gian, chúng tôi phải học. Cậu ấy hỏi tôi và giận dữ khi tôi không biết câu trả lời. Một lần cậu ấy đánh tôi một cái vào tay, rất mạnh, bằng đôi tay dài và gầy của mình và không xin lỗi tôi. Thậm chí cậu ấy còn nói rằng nếu tôi còn sai nữa thì cậu ấy sẽ lại đánh tôi và đánh mạnh hơn thế. Cậu ấy bị cuốn hút bởi cuốn từ điển tiếng La tinh, một cuốn sách dày với bao nhiêu trang giấy nặng trĩu mà cậu ấy chưa từng thấy bao giờ. Cậu ấy mải miết tra từ ở trong cuốn từ điển ấy, không chỉ những từ xuất hiện trong bài tập mà cả tất cả những từ hiện lên trong đầu. Lila giao bài tập cho tôi với giọng điệu học được từ cô Oliviero. Cậu ấy bắt tôi phải dịch ba mươi câu mỗi ngày, hai mươi câu từ tiếng La tinh sang tiếng Ý và mười câu từ tiếng Ý sang tiếng La tinh. Cả cậu ấy cũng dịch và dịch nhanh hơn tôi rất nhiều. Cuối mùa hè khi kỳ thi đến gần, sau khi quan sát một cách đầy hoài nghi cách tôi tra từ mới trong cuốn từ điển - tôi tra những từ xuất hiện tuần tự trong câu văn mà tôi phải dịch nghĩa, dựa vào nghĩa chính trong từ điển rồi từ đó mới tìm cách hiểu nghĩa của câu, Lila mới thận trọng lên tiếng:

“Cô giáo dạy cậu làm như vậy à?”

Cô giáo chẳng bao giờ nói gì hết mà chỉ giao bài tập thôi. Chính tôi là đứa tự đưa mình vào khuôn khổ theo cái cách ấy.

Cậu ấy im lặng một lúc rồi khuyên tôi:

“Cậu hãy đọc câu văn tiếng La tinh trước, sau đó tìm xem động từ ở chỗ nào trong câu. Tùy vào ngôi của động từ cậu sẽ hiểu đâu là chủ ngữ. Một khi tìm được chủ ngũ, cậu hãy tìm tiếp các bổ ngữ: bổ ngữ trực tiếp nếu là ngoại động từ, còn không thì sẽ là các loại bổ ngữ khác. Cứ thử theo cách đó đi.”

Tôi đã thử. Bỗng nhiên việc dịch nghĩa có vẻ dễ dàng đối với tôi. Tháng Chín tôi đi thi, tôi làm bài thi viết không mắc một lỗi sai nào và trả lời được tất cả các câu hỏi trong bài thi vấn đáp.

“Ai đã dạy em học vậy?” cô giáo hỏi, vẻ băn khoăn.

“Một người bạn của em.”

“Sinh viên đại học à?”

Tôi không hiểu thế nghĩa là gì. Tôi bảo vâng.

Lila đợi tôi ở bên ngoài dưới bóng râm. Lúc đi ra tôi đã ôm lấy cậu ấy. Tôi kể cho cậu ấy rằng tôi đã làm bài rất tốt và hỏi cậu ấy có muốn học cùng nhau trong cả năm tới không. Vì cậu ấy là người đề xuất trước việc gặp nhau chỉ để học, nên rủ cậu ấy tiếp tục học có vẻ là một cách hay để cậu ấy cảm nhận được niềm vui sướng và lòng biết ơn của tôi. Nhưng cậu ấy đã né tránh bằng một cử chỉ có vẻ không thoải mái. Cậu ấy bảo chỉ muốn hiểu thứ tiếng La tinh mà bọn học sinh giỏi vẫn hay học là gì thôi.

“Thế giờ thì sao?”

“Tớ đã hiểu, thế là đủ.”

“Cậu không thích à?”

“Có. Tớ sẽ mượn vài cuốn sách ở thư viện.”

“Sách tiếng La tinh à?”

“Ừ.”

“Nhưng còn nhiều thứ phải học mà!”

“Cậu hãy học giúp tớ, như vậy thì khi tớ gặp khó khăn cậu có thể giúp. Chứ bây giờ tớ có việc phải làm cùng anh trai rồi.”

“Việc gì?”

“Rồi tớ sẽ cho cậu biết.”