Chương 17
Thật khó nói những câu trả lời của Pasquale đã tác động tới Lila thế nào, có nguy cơ kể lại sai, cũng bởi vì đối với tôi, vào thời điểm đấy, chuyện đó chả có tác động gì rõ ràng. Nhưng Lila thì ngược lại, như mọi khi, chuyện đó ăn sâu và thay đổi cậu ấy tới nỗi đến cuối mùa hè ấy, cậu ấy bị ám ảnh với một ý tưởng độc nhất, mà với tôi nó khá là khó chấp nhận. Tôi dùng ngôn ngữ thời nay và thử tóm gọn lại thế này: không có cử chỉ, lời lẽ hay cái thở dài nào không bao hàm tất cả tội ác mà con người đã và đang gây ra.
Hiển nhiên lúc đó cậu ấy nói theo một cách khác. Nhưng điều đáng nói là cậu ấy bị kích động bởi sự tiết lộ tuyệt tối đó. Cậu ấy chỉ cho tôi người qua đường, các sự vật, phố xá, và bảo rằng:
“Kẻ này đã gây ra chiến tranh và đã giết người, kẻ kia dùng dùi cui để đánh và bắt người ta uống dầu thầu dầu, kẻ này đã tố cáo rất nhiều người, kẻ kia đã bỏ đói cả mẹ của mình; trong căn nhà đó, chúng đã tra tấn và giết hại, trên phiến đá này, chúng đã hành quân và thực hiện nghi lễ chào kiểu La Mã, ở góc phố kia chúng đã dùng gậy đánh đập người khác; tiền của những kẻ này có được từ cái đói của những kẻ khác, chiếc xe hơi này được mua nhờ việc bán bánh mì bám bụi đá và thịt tuồn vào chợ đen, cửa hàng bán thịt đó ra đời nhờ việc ăn trộm đồng và cướp tàu chở hàng, đằng sau quán bar có bọn mafia, với hoạt động buôn lậu và cho vay nặng lãi.”
Pasquale nhanh chóng không còn đủ với cậu ấy nữa. Như thể anh ta đã khởi động một bộ máy trong đầu cậu ấy và bây giờ nhiệm vụ của cậu ấy là sắp xếp có trật tự một đống các gợi ý lộn xộn. Càng ngày càng căng thẳng và ám ảnh, có thể cậu ấy cũng bị áp lực bởi sự thôi thúc muốn cảm thấy được bao quanh bởi một giới hạn khép kín và không có kẽ hở, cậu ấy trau dồi những thông tin ít ỏi của Pasquale bằng vài cuốn sách mượn từ thư viện. Thế là cậu ấy đã đưa ra những động cơ cụ thể, những bộ mặt quen thuộc cho không khí căng thẳng vô hình trong khu phố mà từ bé chúng tôi đã hít thở. Phát xít, quốc xã, chiến tranh, quân Đồng minh, chế độ quân chủ và nền cộng hòa, cậu ấy đã khiến chúng thành những con đường, những ngôi nhà, những khuôn mặt: Ngài Achille và chợ đen, người cộng sản Peluso, ông nội mafia nhà Solara, cha xứ Silvio - tên phát xít tồi tệ hơn cả Marcello và Michele, bố cậu ấy, ông Fernando, thợ giày, và bố tôi, tất cả, tất cả, tất cả, dưới con mắt của cậu ấy, đều bị những tội ác đen tối gặm nhấm đến tận xương tủy, tất cả đều là những tội phạm đã chai sạn hay những tên tòng phạm ngầm phục tùng, tất cả đều là những kẻ bị mua chuộc. Cậu ấy và Pasquale đã khép lại trong tôi một thế giới khủng khiếp không có lối thoát.
Rồi chính Pasquale cũng phải im lặng, anh ta cũng bị thuyết phục bởi khả năng của Lila về việc liên hệ cái này với cái kia trong một chuỗi các mắt xích thắt lấy chúng ta từ mọi phía. Tôi thấy họ thường xuyên đi dạo cùng nhau và, nếu ban đầu cậu ấy là người chăm chú nghe anh ta nói thì bây giờ là ngược lại. Anh ta yêu rồi, tôi nghĩ vậy. Rồi tôi cùng nghĩ rằng: Lila cũng sẽ phải lòng anh ta, họ sẽ đính ước, sẽ cưới nhau, sẽ luôn nói về những chuyện chính trị, họ sẽ sinh con đẻ cái và đến lượt con cái họ cũng nói về chính trị. Đến ngày khai giảng, một mặt tôi rất buồn vì biết rằng mình sẽ không có thời gian dành cho Lila nữa, mặt khác việc đến trường cũng cho tôi hy vọng thoát khỏi cái danh sách dài vô tận những tội ác, sự tòng phạm và hèn nhát của những người chúng tôi quen biết, yêu quý, những thứ mà chúng tôi - tôi, cậu ấy, Pasquale, Rino hay tất cả những người khác - đang mang trong máu.