CHƯƠNG XIV SACHENKA VÀ NADENKA (1)-

ĐÓ là một gã thanh niên trẻ măng khoảng mười chín tuổi, hay ít hơn là đằng khác, vì khuôn mặt đẹp kiêu hãnh và tự tin của gã có vẻ trẻ con biết chừng nào. Gã biết cách ăn mặc, hay dù sao đi nữa, quần áo của gã cũng rất vừa vặn; tầm vóc trên trung bình chút đỉnh; tóc đen và rậm phủ lòa xòa, mắt u ẩn và gan lì đã tạo cho khuôn mặt đó một vẻ đặc biệt. Mũi gã hơi rộng và hếch ; nếu đừng có cái mũi ấy, rõ ràng gã là một thanh niên đẹp trai. Gã bước vào, vẻ quan trọng.

— Tôi thiển nghĩ đây là một dịp tốt tôi được thưa chuyện với ông Troussotzkv, gã gằn từng chữ và nhấn mạnh chữ ‘‘dịp’’ với một vẻ thích thú đặc biệt, chứng tỏ rằng chẳng danh dự gì, chẳng thú vị gì cho gã khi phải đối thoại với cái ông Troussotzky đó.

Veltchaninov bắt đầu hiểu. Pavel Pavlovitch thì hình như cũng linh cảm một điều gì. Một vẻ e ngại phảng phất trên khuôn mặt; nhưng ông vẫn cố gắng kềm giữ.

— Tôi không được hân hạnh, lão trả lời với một dáng điệu đứng đắn. Theo tôi nghĩ thì cậu và tôi không hề có một liên hệ nào cả.

— Hãy nghe tôi nói đã rồi sau ông hẵng cho biết ý kiến, gã nói với một giọng cả quyết và nghiêm trang. — Gã đeo cặp kính gọng đồi mồi, cột bằng một sợi chỉ tơ và chăm chú quan sát chai sâm- banh trên bàn. Cuộc khám nghiệm xong xuôi, gã bình tĩnh gấp kính lại và hướng về Pavel Pavlovitch mà nói:

— Alexandre Lobov.

— Alexandre Lobov là cái gì vậy?

— Đó là tên tôi. ông không biết tôi sao?

— Không.

— Vả lại làm sao ông biết được tôi đã chứ? Tôi đến đây vì một chuyện quan trọng có liên quan đến ông. Nhưng ông cho phép tôi ngồi đã, tôi mệt nhoài...

— Mời ông ngồi, Veltchaninov nói; nhưng gã trai trẻ đó đã ngồi xuống trước khi có lời mời.

Dù lồng ngực càng lúc càng đau ran, Veltchaninov vẫn cảm thấy bị thu hút khá nhiều bởi chàng trai trẻ khinh mạn kia. Hình như ông nhận ra giữa khuôn mặt hồng hào đẹp đẽ và trẻ thơ đó với khuôn mặt của Nadia có phần phảng phất giống nhau.

— Mời ông ngồi luôn thể! Gã nói với Pavel Pavlovitch, vừa hờ hững hất đầu về phía chiếc ghế đối diện.

— Được rồi, tôi đứng.

— Ông sẽ mệt. Còn ông, ông Veltchaninov, theo tôi nghĩ, ông có thể ngồi lại.

— Tôi không có lý do gì để đi ra ngoài cả, đây là nhà tôi.

— Vâng, tùy ông. Thú thật với ông là chính tôi, tôi mong muốn ông dự thính buổi nói chuyện này. Nadia Fédosséievna có nói với tôi về ông với những lời khen ngợi nồng nhiệt nhất.

— Thật vậy sao? Làm sao cô ta có đủ thời giờ?

— Ngay sau khi ông đi. Cả tôi nữa, tôi cũng vừa từ đằng ấy đến đây, sự việc như thế này. Ông Troussotzky,— gã quay về phía Pavel Pavlovitch vẫn đang đứng sửng— Nadia Fédosséievna và tôi đã yêu nhau từ lâu và chúng tôi đã giao ước cùng nhau rồi. Ông đã sẵn sàng nghe theo tôi chứ? Gã thong thả nói, giọng rít lên giữa kẻ răng.

Pavel Pavlovitch gần muốn xỉu; lão tái người, nhưng một nụ cười hiếm ác xuất hiện trên đôi môi.

— Không, tuyệt nhiên là không! Ông ta trả lời một cách rành rẽ.

— Này ông..., gã trai trẻ vừa nói, vừa chểm chệ trong ghế và tréo chân lại.

— Tôi không biết là tôi đang được tiếp chuyện với ai đây, Pavel Pavlovitch nói thêm, và tôi thiết nghĩ chúng ta chẳng có gì để nói chuyện với nhau hết.

Sau khi nói xong, ông cũng nhận thấy ngồi xuống ghế là tốt nhất.

— Tôi đã báo trước là ông sẽ mệt kia mà, gã trai trẻ nhận xét một cách hững hờ. Tôi đã có dịp thưa với ông tôi tên Lobov, và Nadia Fédosséievna với tôi, chúng tôi đã hứa hôn. Vậy thì, ông cũng không thể nào nghĩ ông như vừa bảo là chúng ta chả có gì để nói với nhau; việc này không chỉ dính dáng đến mình tôi, mà còn liên hệ đến cả Nadia Fédosséievna, người con gái mà ông đã lì lợm theo đuổi. Chỉ chuyện đó không thôi cũng đủ là đề tài cho chúng ta trò chuyện rồi.

Gã nói lua lua, không hở môi, với một giọng xấc xược ; gã lại lấy kính ra và vừa nói vừa ra vẻ quan sát một cái gì.

— Khoan đã, ông bạn trẻ! Pavel Pavlovitch, vẻ bực tức, thử ngắt lời. Nhưng, ‘‘ông bạn trẻ’’ chận lại ngay.

— Lúc khác, có lẽ tôi đã cấm ông gọi tôi là ‘‘ông bạn trẻ’’. Nhưng hiện giờ chúng ta có thể thỏa thuận điểm này: chính cái tuổi trẻ đó là điều tôi hơn ông; và thí dụ như ngay cả hôm nay đây khi tặng chiếc vòng có lẽ ông cũng đã muốn được hơn đôi chút.

‘‘Ồ!Ồ! Thằng ác khẩu!’’, Veltchaninov lẩm bẩm.

— Này cậu, dù sao chăng nữa, Pavel Pavlovitch quật lại với vẻ trang nghiêm, tôi không hề xem những lý do cậu đưa ra, những lý do đáng nghi ngờ và không thích đáng, đủ để cho chúng ta có thể tiếp tục đối thoại. Tôi chỉ thấy tất cả việc đó chỉ là chuyện trẻ con, không có gì quan trọng cả. Ngay ngày mai, tôi sẽ trình việc này lại cho Ngài Fédosséi Simionovitch hay, còn bây giờ, mong cậu để cho tôi yên.

— Ông xem đó! Gã thanh niên, không còn giữ nỗi giọng lơ là nữa, hướng về phía Veltchaninov mà la lớn. Bị đằng ấy tống khứ bằng những lời chế giễu cũng vẫn chưa đủ cho ông ta. Ông ta lại còn muốn mách mọi việc cho người cha biết nữa kia! Phải chăng ông, con người ngoan cố, muốn chứng tỏ là ông dùng quyền lực để cưỡng đoạt cô bé, là đã trao tiền bạc cho cha mẹ cô ta, những người đã trở nên lẩm cẩm mà sự man rợ của xã hội vẫn còn cho nắm giữ quyền binh, để mua đứt cô ấy? Cô ta khinh bỉ ông đến như thế chưa đủ sao? Không phải là cô ta đã trả lại ông cái món quà không thích đáng, cái vòng của ông đó sao? Còn cần phải thêm cho ông những gì nữa?

— Không ai hoàn lại tôi chiếc vòng cả, vả lại việc đó cũng không thể nào có được. — Pavel Pavlovitch rùng mình.

— Ông nói là việc đó không thể nào có được à? Ông Veltchaninov há chưa đưa cho ông chiếc vòng đó sao?

‘‘Ma bắt nó đi!’’ Veltchaninov ngẩm nghĩ.

— Đúng thế, ông nói với vẻ bực tức, khi chiều Nadia Fédosséievna có nhờ tôi giao lại cho anh cái hộp, Pavel Pavlovitch ạ, Tôi không muốn nhận nhưng cô ta nài nỉ quá! Tôi thật thấy lấy làm khó chịu.

Ông rút cái hộp trong túi ra, và, vô cùng bối rối, ông đặt trước mặt Pavel Pavlovitch đang sửng sốt,

— Tại sao ông lại không đưa ngay cho ông ấy? Gã thanh niên hỏi ông Veltchaninov với một giọng nghiêm khắc.

— Tôi không có thì giờ, Veltchaninov trả lời, vẻ bực tức.

— Lạ nhỉ!

— Sao?

— Ông hãy thú nhận là ít ra cũng lạ đấy chứ. Vả lại, tôi sẵn sàng chấp nhận là có một sự hiểu lầm.

Veltchaninov hầm hầm, chỉ muốn đứng dậy béo tai thằng nhóc, nhưng rồi ông không thể nào giữ được sự nghiêm trọng và ông rộ lên cười nhạo gã ta. Gã cũng cười theo. Còn Pavel Pavlovitch thì ông ta chẳng cười. Nếu lúc đó, Veltchaninov có thể bắt chợt được cái nhìn dễ sợ của Pavel Pavlovitch đang nhìn mình thì có lẽ ông sẽ hiểu ông này đã đạt đến một độ nguy hiểm nào đó... Nhưng dù không để ý đến cái nhìn đó, Veltchaninov vẫn cảm thấy là mình cần phải ủng hộ Pavel Pavlovitch.

— Hãy nghe đây cậu Lobov, ông mở đầu với một giọng thân mật. Không đi sâu vào những lý do khác mà tôi muốn gạt sang một bên, tôi chỉ muốn cậu lưu ý đến một điều là khi đi hỏi Nadia Fédosséievna, trước hết ông Pavel Pdvlovitch có lợi điểm là người rất quen biết của gia đình khả kính đó; tiếp theo phải kể đến địa vị tốt và cuối cùng là gia sản của ông ta. Do đó tự nhiên là ông ta kinh ngạc khi gặp một kẻ tình địch như cậu có những đức tính cao quý nhứt nhưng cậu hãy còn quá trẻ để cho ông ta có thể xem cận là một địch thủ đứng đắn...Như vậy, ông ta rất có lý khi yêu cầu cậu chấm dứt câu chuyện.

— Ông hiểu sao về hai chữ ‘‘quá trẻ’’? Hơn một tháng nay, tôi đã được mười chín tuổi. Theo luật, tôi đã có thể cưới vợ từ lâu. Chỉ có thế!

— Nhưng mà có người cha nào lại chấp thuận giao con gái mình cho cậu bây giờ dù sao này cậu có thể là tỷ phú, hay trở nên một vị ân nhân nào đó của nhân loại? Một thanh niên mười chín tuổi chưa thể nào ý thức được trách nhiệm về chính những hành động của mình. Thế mà cậu lại còn muốn bảo đảm tương lai cho một người khác cũng trẻ như cậu nữa! Cậu không nhận như thấy như thế là chẳng có chút nào lương thiện cả sao? Nếu tôi tự cho phép nói thẳng với cậu như thế vì mới đây, chính cậu đã viện dẫn tôi ra để chống lại ông Pavel Pavlovitch.

— À! phải! Ông ta tên là Pavel Pavlovitch! Lobov nhận xét. Tại sao tôi lại cứ tưởng ông la tên Vassili Pétrovitch nhỉ? Này ông, gã tiếp tục ngỏ lời cùng Veltchaninov, những lời của ông không làm tôi ngạc nhiên chút nào hết, tôi biết là các ông đều như nhau cả! Tuy nhiên, cũng lạ thật! Người ta đã nói cho tôi biết ông là con người khá tân tiến. Vả lại tất cả việc đó cũng chẳng có gì quan trọng. Không những tôi chưa hề phạm phải một việc gì gọi là bất lương, như ông đã tự mình cho phép nói lên, mà tất cả đều trái lại như tôi cố gắng chứng minh ông rõ sau đây. Trước hết, chúng tôi đã giao ước cùng nhau và tiếp đó, trước hai nhân chứng, tôi đã hứa một cách rõ ràng là nếu có bao giờ nàng yêu một ai khác, hay nếu nàng chỉ ân hận là đã lấy tôi và muốn đoạn tuyệt với tôi thì tôi sẽ tự nhận ngay tức thì, bằng giấy tờ, tôi đã phạm tội ngoại tình và sẽ cung cấp cho nàng những lý do cần thiết để được ly dị. Nhưng không phải chỉ thế thôi. Về sau, đề phòng trường họp tôi khất lần và từ chối cấp cho nàng những giấy tờ nói trên, ngay trong ngày cưới, tôi sẽ trao cho nàng một hối phiếu là một trăm ngàn đồng rouble làm bảo đảm. Như vậy, nếu tôi bướng bỉnh và không chịu ly dị, nàng sẽ đem trình hối phiếu đó và tôi sẽ bị bắt giam. Tất cả đều được tiên liệu, vậy thì tôi không làm hỏng tương lai của ai cả! Đó là điểm thứ nhất.

— Tôi cá là cậu kia... anh ta tên gì nào...à, Predpossylov! chính cậu ấy đã tưởng tượng ra cái kế hoạch phi thường đó chứ gì?

— Hi... hi... hi! Pavel Pavlovitch cười ngạo một cách độc ác.

— Cái ông đó cười chế nhạo chuyện gì thế? Ông đã đoán đúng: ý kiến là của Predpossylov; và ông hãy công nhận là khéo đặt đấy chứ. Cái luật pháp ngu đần đã hoàn toàn trở thành vô hiệu. Dĩ nhiên là tôi nhất quyết yêu nàng mãi mãi và tất cả những sự đề phòng đó đã làm cho nàng cười ngất; nhưng dù sao kế hoạch đó cũng thực là vô cùng khéo léo. Phải công nhận là rất cao thượng và không phải tay mơ nào cùng có thể nghĩ ra như thế.

— Theo ý tôi, chuyện đó không cao thượng chút nào mà còn khá hiểm ác nữa là khác.

Gã trai trẻ nhún vai.

— Tôi xin nhắc lại là ông chẳng làm tôi ngạc nhiên chút nào, hắn ta nói sau một giây im lặng! Đã từ lâu lắm rồi, những việc đó không làm tôi ngạc nhiên nữa. Nếu gặp Predpossylov thì anh ta sẽ nói trắng cho ông rõ là việc ông không hiểu nổi những sự kiện tự nhiên nhất đó là do những tình cảm và những ý tưởng đã bị đọa lạc của ông, bị suy đồi trước hết vì cuộc sống phi lý từ lâu nay, và tiếp đến là sự ăn không ngồi rồi quá kéo dài... Vả lại, có thể là chúng ta chưa hiểu nhau: người ta đã rất tán tụng ông... Ông đã đến năm mươi rồi chứ?

— Xin cậu hãy trở lại câu chuyện.

— Ông thứ lỗi cho những lời thô lỗ của tôi và xin ông chớ giận; tôi nói thể chẳng có ý gì đâu. Tôi xin tiếp tục: Tôi chẳng hề là một triệu phú tương lai như lúc nãy ông đã tưởng tượng (ý kiến khôi hài thật!). Tôi như thế này như ông thấy đây; nhưng tôi hoàn toàn tin chắc vào tương lai tôi. Tôi sẽ không phải là ân nhân của nhân loại, nhưng tôi sẽ bảo đảm được cuộc sống của vợ tôi và của tôi. Hiện giờ, thật ra tôi chẳng có gì cả; tôi lại còn được gia đình nàng nuôi nấng cả từ thuở ấu thơ nữa...

— Sao?

— Vâng, tôi có họ hàng xa với bà Zakhlébianne. Cha mẹ tôi qua đời khi tôi mới tám tuổi; ông cụ đã đem tôi về nuôi và sau này còn cho tôi đi học nữa. Nếu ông muốn biết rõ ông ta thì đó là một người trung hậu.

— Tôi biết.

— Vâng, nhưng trí óc ông ta thì lại đầy dẫy những ý tưởng cổ hủ. Ngoài ra, ông ta rất tốt. Đã lâu rồi, tôi không còn thuộc quyền giám hộ của ông ta nữa vì tôi muốn tự lập và tôi chỉ trông nhờ vào chính mình.

— Từ bao giờ vậy? Veltchaninov hỏi với vẻ tọc mạch.

— Đã bốn tháng nay rồi.

— À! Như vậy là rõ ràng rồi: những người bạn thuở nhỏ! Và hiện giờ cậu có chỗ làm chứ?

— Vâng, tôi giúp việc cho một ông chưỡng khế được hai mươi lăm rouble mỗi tháng. Chỉ là tạm bợ; nhưng khi đính ước với nàng, tôi còn chưa được như thế nữa kia. Lúc đó tôi đang làm trong ngành hành chánh của sở Hỏa Xa được mười ‘’rouble’’. Nhưng tất cả chuyện đó đều chỉ là tạm bợ.

— Cậu đã đến ngỏ lời cùng song thân của nàng?

— Vâng, cách đây đã ba tuần, một lời cầu hôn chính thức.

— Rồi sao?

— Lúc đầu ông cụ cười ngất, tiếp đến, ông giận dữ kinh khủng và nhốt con gái lại. Nhưng Nadia rất can đảm. Vả lại, nếu tôi không thành công là vì từ lâu ông cụ đã ‘‘chơi’’ tôi: tôi thôi làm ở sở mà trước đó bốn tháng ông đã đem tôi vào ; chỗ này còn trước chỗ Sở Hỏa Xa nữa kìa. Tôi xin nhắc lại ông ta là một ông già rất tốt, ở nhà, ông rất giản dị và vui vẻ; nhưng nếu ông có thế thấy ông ta ở bàn giấy! Thật là khác hẳn: đúng là một ông Trời con! Dĩ nhiên tôi làm cho ông ta hiểu rằng lề lối làm việc của ông không thích hợp với tôi. Nhưng tên chính phạm là viên phụ tá: cái lão này đã tìm được cách thưa tôi về tội ăn nói thô bỉ; tôi đã ngay thực nói cho lão biết là lão còn rất thiếu giáo dục. Tôi đã đếch cần cả bọn và vì thế, hiện nay tôi làm cho ông chưỡng khế.

— Lúc cậu còn làm sở cũ, lương có khá không?

— Tôi chỉ là nhân viên ngoại ngạch. Ông cụ trả lương cho tôi. Tôi nhắc lại ông hay: ông cụ rất tốt. Nhưng chúng tôi sẽ không nhượng bộ! Hai mươi lăm đồng rouble quả thật là không đủ. Vì thế, tôi mong sớm được dự phần vào việc quản trị tài sản Bá Tước Zaviléisky mà tình thế khá lộn xộn, và lúc đó tôi sẽ bắt đầu với ba ngàn đồng rouble: nếu không, tôi trở thành luật sư. Hiện giờ, người ta đang cần đến những người hoạt động!... Ồ! Sấm lớn quá nhỉ! Sắp có cơn giông rồi đây. May cho tôi là đã tới trước. Tôi đi bộ từ đằng ấy lại đây, hầu như là chạy suốt buổi.

— Nhưng xin lỗi cậu, làm sao cậu có đủ thì giờ để trò chuyện với Nadièjda Fédosséievna, nếu đúng như thấ, nhất là khi người ta không tiếp cậu?

— Người ta có thể nói chuyện qua hàng rào chứ. Hồi chiều ông có chú ý đến cô bé tóc hung không? Chàng ta vừa cười vừa hỏi. Vậy thì cô ta cũng như Maria Nikitichna đã tận lực giúp chúng tôi nhưng mà ông làm sao vậy? Ông sợ giông à?

— Không, nhưng tôi cảm thấy mệt, mệt lắm...

Cơn đau đột nhiên nơi lòng ngực quá thật khiến cho Veltchaninov chịu hết nổi, ông rời khỏi ghế bành và cố gắng dạo quanh phòng.

— Như thế này, tôi làm phiền ông quá... Ông cứ tự nhiên, tôi sẽ đi ngay —Gã trai trẻ đột ngột đứng dậy.

— Không có gì, không có gì phiền cả đâu, Veltchaninov lịch sự đáp lại.

— Sao lại không có gì?... ‘‘ Khi Kobylnikov đau ở bụng...’’ Trong tác phẩm của Chtchédrine, ông nhớ chứ? Ông có thích Chtchédrine không?

— Vâng, có.

— Tôi cũng thế. Này ông Vassili... ấy chết! Xin lỗi! Ông Pavel Pavlovitch này! Chúng ta kết thúc câu chuyện đi chứ, gã tiếp tục nói với Pavel Pavlovitch với vẻ gần như tươi cười. Tôi nói rõ thêm một lần nữa câu hỏi để ông có thể hiếu thấu đáo: Ngày mai, trước mặt tôi, ông có bằng lòng chính thức tuyên bố với song thân nàng là ông từ bỏ mọi toan tính về Nadiejda Fédosséievna không?

— Không, tôi không bằng lòng!— Pavel Pavlovitch đứng dậy, vẻ nóng nảy và tức giận. Và một lần nữa, tôi van cậu hãy để cho tôi yên... vì tất cả chuyện đó chỉ là chuyện trẻ con và ngu đần!

— Ông hãy coi chừng! Gã trai trẻ nói với một nụ cười và chỉ tay hăm dọa. Ông sắp lầm trong bài toán của ông rồi đó. Ông có biết là một sự sai lầm tính toán như thế sẽ đưa ông đi đến đâu không? Riêng phần tôi, tôi báo trước là trong mười tháng nữa, sau khi ông đã vung khá nhiều tiền và lãnh lắm phiền lụy, ông sẽ quay trở về, ông sẽ buộc lòng phải từ bỏ Nadièjda Fédosséievna; và nếu ông không từ bỏ, việc đó sẽ không hay cho ông đâu. Đó là chỗ mà ông sẽ đi đến! Tôi phải nói cho ông biết, ông thứ lỗi cho việc so sánh sau đây, là ông giống như một con chó nằm trên đống rơm: nó không thể nào ăn được, nhưng nó không cho ai đến gần cả. Vì lòng nhân ái, tôi xin nhắc lại: ông hãy suy nghĩ đi, ít ra là thử suy nghĩ với tấm lòng nhân ái một lần trong đời.

— Nhờ cậu tí, đừng giảng luân lý với tôi nữa, Pavel Pavlovitch hét lớn một cách giận dữ. Còn về những lời bóng gió hèn hạ của cậu... thì ngay ngày mai tôi sẽ có biện pháp, những biện pháp thích ứng đó, thưa cậ!

— Những lời bóng gió hèn hạ? Ông muốn nói cái gì? Chính ông mới là người hèn hạ nếu ông có những ý nghĩ như thế trong đầu. Vả lại, tôi bằng lòng chờ đến ngày mai, nhưng nếu... Thôi được! Lại sấm! Chào ông! Rất hân hạnh được quen ông, Gã vừa chào vừa nói với Veltchaninov, và gã vội vã chuồn nhanh để về trước cơn giông và tránh gặp mưa.

Chú thích:

[1]SACHENKA và NADENKA là những tiếng gọi giảm thiểu thân mật, theo lối Nga, của những tên Alexandre và Nadièjda. Lối gọi giảm thiểu thường được dùng đối với những người thân hoặc còn nhỏ tuổi.