- 19 -

Con rết đang bò trên mặt Khánh. Anh quờ tay phủi nó biến mất. Nó lại bò vào tai. Anh lắc đầu, nó biến. Bây giờ nó bò luôn vào mũi, ngoáy đuôi lia lịa. Anh đưa tay đập bốp vào mặt mình. Tràng cười dội lên lanh lảnh.

Khánh mở mắt, chống tay chồm dậy ngay. Chẳng có con rết nào cả, chỉ có Mỹ Duyên ngồi ghé vào giường với mẩu lông gà nhuộm tím cầm tay, đang cười ngặt nghẽo. anh cáu, túm cánh tay Duyên giật mạnh. Duyên kêu “úi” ngã ngửa trên ngực Khánh và nằm luôn không dậy. Cái chổi lông gà rơi xuống đất.

- Em là con yêu tinh...

- Anh là gấu ngựa, trâu điên. Phơi nắng cách sao mà đen thui như cọp mun trong sở thú. Tưởng anh về làm chủ đồn điền, đá luôn con nhỏ này rồi. Chắc là Linh Lâm chẳng có cô nào coi được.

- Mới thấy nhau đã bày trò rắn rết, em sẵn nọc độc ghê!

- Tước nọc cách sao, anh biết rồi... Em mới đi làm cách mạng về đây nghe. Coi thử đồng chí Mỹ Duyên ra sao chưa mà dám xâm phạm, hả? Báo cáo, anh này muốn đè nén phụ nữ chúng ta!

Duyên vọt dậy đứng thẳng, vớ con dao phay đặt trên bàn đầu giường, tay trái cầm dao vung cao, tay phải co lên chào kiểu Việt Minh, hai chân trần giẫm đều trên nền gác gạch hoa:

- Mốt hầy mốt... Việt Nam độc lập muôn năm!

Khánh mở to mắt nhìn Duyên. Cô mượn đâu được quần đen áo trắng trùm khăn trên đầu che tóc phi-dê không bôi son nhưng xoa một lượt kem phấn rất khó thấy để tránh nắng rám da, trông hệt một cô buôn gánh bán bưng vừa dẹp hàng chạy theo biểu tình. Sau những ngày sống với dân cày khởi nghĩa, Khánh rất thích ngắm Duyên lúc này trong bộ áo quần giản dị nhưng tô điểm kín đáo. Anh bạn nhiếp ảnh đã phóng mô-tô-bê-can đi tìm cảnh chụp, nếu không đã vớ được tấm hình cô tự vệ ngoại thành đi lấy tỉnh.

- Tụi Nhựt dồn đống bên căn cứ Sơn Trà, chưa chịu hàng Việt Minh. Em đi biểu tình với dân phố. Chị phụ nữ cứu quốc nói hay ghê gớm. Anh biết không Việt Minh cho phép một vợ một chồng thôi, cấm sự vợ lẽ nàng hầu. Em hỏi con gái 19 lấy lẽ người ta rồi bây giờ làm sao, chỉ nói ai muốn ra được ra lập tức, chẳng phải trả của cho nhà chồng, còn được chia tài sản nữa. Ngon chưa? Em làm cô giáo được quá đi chớ! À quên chưa hỏi. Việt Minh trên Linh Lâm có bắt nhốt anh không?

Khánh thò tay lên đầu giường rút cái ví trong túi quần ka-ki lấy cho Duyên xem tờ giấy của Việt Minh Trần Cao Vân giới thiệu anh là phái viên. Duyên đọc lướt xong, há mồm:

- Số dách rồi. Anh theo từ hồi đảo chánh hả?

- Quãng ấy. Làm được việc kha khá.

- Họ trả lương anh một tháng bao nhiêu? Đủ xài không?

- Không đồng không hào không xèng. Em đi biểu tình được bao nhiêu, bằng một đêm đăng-xinh không? Đóng vai dân nghèo thành thị khởi nghĩa, mỗi ca-sê[1] họ trả mấy tờ?

- Khiếp cái miệng thầy cãi rồi...

Duyên bịt mồm Khánh bằng cái hôn kéo dài không dứt.

Suốt buổi chiểu Duyên với con sen thu xếp cho Khánh tắm, cạo râu, xén bớt tóc, thay giặt quần áo. Nghĩ lui tới một lát rồi Duyên gọi xe kéo đến nhà lão Xương Ký người Tàu, mang theo cái đồng hồ báo thức và,cái mũ phớt Phờ-lê-sê của phủ Đỉnh, cần có tiền gấp để tẩm bổ cho anh Khánh, trả lương nợ con sen hai tháng, trả tiền nhà. Chẳng ngờ lão Xương Ký không chịu cho cầm đồ như trước. Lão báo tin tổng đốc Quảng Nam ra hàng Việt Minh, và tiếp:

- Pây giờ Côông xản lên dồi há, pỏ cái lồng pạc của Tây, pà tả tền tôi cái gì? Pà pán tôi mua, pà cầm tôi không có tền...

Lão trả quá rẻ. Duyên đi vài tiệm quen, những nơi nàng đã chọn mua hàng không hề mặc cả, chủ tiệm khom lưng dạ khi nàng bảo mang hàng và hóa dơn đến nhà mình, nay đều lạnh lùng từ chối vì sợ về sau phải nhận thứ giấy bạc bá láp nào đó chỉ dùng cho trẻ con chơi. Duyên nóng mặt, rút cái nhẫn vàng mặt ngọc ném ra trước mặt mụ chủ tiệm kim hoàn đã bán cho nàng cách đây một năm. Mụ xoắn xuýt vồ lấy nhưng mặc cả dai như bạc nhạc. Nàng ra về với số tiền đã trả để mua nhẫn trong khi giá cả mọi thứ đều tăng gấp bốn năm lần. Chúng nó tống bạc giấy đi nhưng vẫn kéo bè nhau bóp cổ mình, chó thật!

Điện bị cắt suốt ngày, đến tối lại bật. Khánh bắc ghế tháo hộ Duyên tất cả các chao đèn phòng thủ, phòng khách sáng hẳn lên. Nhạc máy hát tỏa dịu. Sau bữa cơm có cá chim rán và món chả mực mà Khánh rất thích. Duyên pha cà phê, tắt gần hết đèn, đặt bộ bàn ghế mây ra ban-công phía biển. Bên kia cửa sông rộng, căn cứ Sơn Trà giăng điện từ bờ biển lên sườn núi, nhưng ai quen nhìn nó có thể nhận ra bọn Nhật kéo về đồn rất đông trên bán đảo chỉ bật đèn sáng nhiều vòng bên ngoài, giữ nguyên hoặc làm thêm chao đèn phòng thủ che kín phần ruột có quân đóng. Chúng sợ Việt Minh đánh úp.

- Anh chưa đoán ra phủ Đỉnh, bây giờ trốn đâu à?

- Chắc quanh quẩn đâu đây, chưa muốn lộ mặt...

- Lầm to. Lão ngán em rồi, hơn tháng nay chỉ ghé qua một lần mà không đưa xu nào. Cam đoan với anh, lão sẵn xe của phủ dông tuốt vô ở với vợ hai, tức là má anh trong Qui Nhơn rồi!

Khánh giật mình. Có thế mà không nghĩ ra. Mẹ Khánh là người cả nể, đi bước nữa với lũ con chồng trước nên chẳng dám đòi hỏi gì ở chồng sau. Lão phủ mất chỗ dựa ở Huế là cụ Thượng bố vợ cả, hết ham cô vợ ba vung phí khó chiều, chỉ có chỗ lui cuối cùng là cửa tiệm Lợi Thịnh chứ đâu nữa. Đời nào lão ở lại tỉnh này, nơi Việt Minh có tha thì đám thuộc hạ cũ cũng lùng kiếm trả thù. Giờ đây chắc lão đã cất giấu kỹ số vàng, kim cương và đồ quý mang theo, chia tiền bán chiếc ô tô với tài xế và chia tay luôn, mặc bộ lụa mỡ gà, nằm đọc báo trên gác, trong cái buồng yên vắng nhất trước vẫn đành cho Khánh!

Anh cảm thấy một sợi gân nào đó ở khoeo tay giật giật khi nghĩ tới cảnh mẹ hay em mình khệ nệ bưng lên gác từng mâm cơm rất sang cho quan xơi, kèm cái nậm sứ đựng rượu sâm quan ưa dùng. Phải thốc ngay vào Qui Nhơn, tống cổ lão đi đâu thì đi: để cho mẹ tôi yên! Khánh lại nghe ngay bên tai cái giọng Bắc pha Nam của mẹ van xin anh: mẹ lạy con, hồi nhà mình mẹ góa con côi ông ấy đã đưa tay cứu vớt, bây giờ nỡ nào... Quái quỷ thật, lão ta xoay trở thế nào tài hơn ảo thuật, lấy ấp của vợ cả, lấy tiền vợ hai, lấy sắc đẹp vợ ba, dùng luôn Khánh là người không ưa lão làm thần giữ của trong cơn đảo lộn này!

Như thế, rất có thể lão biết Khánh dan díu với Mỹ Duyên mà cứ để mặc, chẳng thèm ghen tức, bởi nhiều lần lão gài cho Mỹ Duyên bắt chim bắt chuột với bọn quan trên rồi! Cũng có thể lão biết Khánh dính dáng với Việt Minh nên mới chịu bỏ ra hai ngàn đồng để Khánh về làm quản lý ấp, với những lời ba với con ngọt lịm!

Mai sau sẽ ra sao?

Nếu Đồng minh đổ bộ gấp trong khi quần Nhật giữ nguyên bộ máy Nam triều, lão sẽ là quan tri phủ liều chết bỏ trốn chứ chưa hề đầu hàng cộng sản, lão vượt qua những án sát hay bố chánh, vọt thẳng lên tuần phủ hay tổng đốc đầu tỉnh, không chừng lãnh chức thượng thư. Ngược lại nếu Việt Minh lên cầm quyền cả nước thay vua Bảo Đại đã đánh đĩ quá nhiều lão sẽ mang tiền quỹ và xe ra nộp, nhận công lao chống trộm cướp giữa hồi hỗn loạn, biến thành vị nhân sĩ ái quốc vuốt râu ngồi ghế trên! Chính quyền mới sẽ mời lão đứng ra kêu gọi tất cả quan lại binh lính hãy quay về với Tổ quốc đồng bào! Khánh rùng mình, ở trường Luật anh đã đọc khá nhiều cuốn sách về những vụ luồn lách qua pháp luật, nhưng chưa gặp cuốn nào viết kinh nghiệm băng qua thác ghềnh của cách mạng trên con thuyền ghép bằng những mảnh ván vỡ nhặt từ chế độ cũ!

Từ dưới đường, tiếng loa bỗng dội lên trong đêm. Người gọi loa chưa thạo mấy nên cứ xoay tròn loa qua lại, tưởng tiếng mình sẽ rải đều bốn phương:

- Chú ý chú ý... ngoan cố không chịu để cho đồng bào ta biểu tình... đình công bãi thị triệt để... võ trang tuần hành... Đả đảo phát xít Nhựt! Việt Nam... Nghe đây nghe đây...

- Anh nghĩ gì lâu dễ sợ!

Khánh nhấc trán khỏi hai bàn tay, gượng cười:

- Còn em lại sắc sảo dễ sợ. Em làm thám tử, điệp viên, chắc vượt xa Ma-ta Ha-ri hay Phương Lan Cao Trường. Hai nữ điệp viên của Nhật hạng nhất hoàn cầu đấy!

- Anh tưởng em ham mưu mẹo mánh mung lắm à? Lầm to!

Phía bán đảo Sơn Trà, bọn Nhật sợ gì không biết bỗng phóng đèn dù liên tiếp. Mỗi quả đạn moóc-chê kéo theo một chuỗi chấm lửa sau đuôi, bùng ra thành con sứa châm lửa sáng rực nổi bồng bềnh soi xuống cửa sông. Quả này từ sáng trắng ngả sang vàng ệch, quả khác rướn lên ngay. Chúng không bắn đạn nổ.

- Em nói làm cô giáo là thiệt đó anh. Hơn tháng nay em dạy Truyền bá quốc ngữ, buổi đầu còn ngại, tới giờ ham ghê gớm. Em dạy một tuần ba tối, lớp con nít nhà nghèo trong xóm, tụi nó thương cô giáo lắm. Em bớt ăn tiêu, mua giấy mực phát cho số nghèo nhứt, ép miết mới chịu nhận, một đứa nhận thì em mừng cả ngày...

- Liệu có được lâu bền không Duyên?

- Sẽ bền. Anh biết tánh nết em, ham thứ gì là nhào vô chẳng kể sống chết. Nghề cô giáo hợp với em nhứt. Nói cắn cưa đó nghen!

- Lương cô giáo bây giờ chưa có, mai sau chỉ đủ cơm rau...

Duyên nói nghiêm và hơi buồn:

- Từ ngày quen nhau tới nay, anh toàn thấy em ngạo đời, đòn phép, chọc phá lung tung, anh xếp em vô loại đồ đệ của Đát Kỷ, Bao Tự, đúng chưa? Ở hoàn cảnh như em, chắc anh còn húc trước đá sau gấp mười. Em không muốn lương thiện với bọn đểu giả, không thể thủy chung với đứa năm thê bẩy thiếp còn thêm vài tá nhân tình. Cặm cụi làm ăn như má em, đồng tiền chạy quanh một hồi lại vô túi cái lũ ném bạc ngàn mỗi đêm chơi. Anh biết không, mấy năm trước em ước ao trời cho em thật là ngu đần, chỉ biết bán thân nuôi miệng thôi, chớ càng nghĩ dài dài càng muốn lên cơn điên... Bây giờ chắc phải khác, anh hè? Cách mạng là đổi đời mà anh!

Quân Nhật phía Sơn Trà diễn trò gì khó hiểu. Ngừng bắn đèn dù xong, lại cúp điện. Tất cả dải đất bên kia sông Hàn chìm trong đêm đen như chiếc tàu ngầm chợt lặn xuống biển sâu. Hay là ta cắt điện để buộc chúng nhượng bộ?

- Trai thời loạn, gái thời bình, má em hay nói vậy. Em thèm được bình yên quá. Em thèm sống có ích thèm được yêu thương, thèm được người ta coi trọng. Chị phụ nữ cứu quốc đó cũng dậy Truyền bá quốc ngữ như em, tới cái đêm mít tinh ngoài bãi biển chị lên diễn thuyết ào ào em mới biết là cán bộ Việt Minh, em bu theo mỏi miết... em quyết một bề rồi đó. Cách mạng xong em dứt khoát với lão phủ, trả cái nhà thuê mắc tiền này, thuê căn buồng nhỏ ở phố, xin đi dậy con nít lứa mười tuổi trở xuống, em thương tụi nó quá chừng.

Thấy Khánh mỉm cười, Duyên chợt nổi khùng:

- Biết mà, anh khinh em là con dóc tướng, ba hồi nói ngon, ba hồi nói ngược!

- Không, không, anh đang mừng cho Duyên. Em đang định hướng cuộc đời...

- Mừng thiệt hay giả tùy anh, có thân em phải lo!

Điện phía Sơn Trà lại sáng như ban nãy. Khánh nhớ lại một lần Cả Chanh nói về thế bí của tụi Nhật bại trận, lâu nay đánh Việt Minh, bây giò sợ ta trả thù. Đồng minh ra lệnh giữ nguyên hiện trạng ở Đông Dương, chúng không dám để triều đình Huế bị lật đổ. Tới khi giao nộp võ khí, chúng sẽ bị trừng trị nếu súng vào tay Việt Minh. Nhưng nếu cứ ì thần xác ra, chúng có thể bị ta bao vây diệt sạch. Chúng thương lượng cù cưa, tránh già néo đứt dây. Ta phải tạo sức ép mạnh, rất mạnh, bắt chúng nộp súng được càng hay, nếu không cũng co vào bên trong hàng rào để ta lập chính quyền mới. Hễ mày phá đám thì tao bắn tỉa, giam đói, giật mìn phá xe, bắn chìm tàu thuyền, mày kiệt sức là tao nhào vô hốt ráo. Liệu hồn mà chọn lựa!

Cảnh bối rối ấy đang bày ra bên kia cửa sông Hàn với những chuỗi đêm khi sáng khi tắt, những khẩu súng to bắn đèn mà không bắn đạn trái pháo. Cảnh ngoi ngóp của một quân đội đế quốc suốt nửa thế kỷ chưa chịu nhận thua ai, nay quỳ gối xin sống sót. Trong khi ấy người đàn bà trước mặt Khánh nói về cuộc sống sắp tới bằng giọng say sưa.

- Mỗi buổi sáng, chung quanh ríu rít đi làm thì em cũng đi làm. Con nít vây quanh em, cô ơi cô hỡi, là em quên hết sự đời. Anh dọa em ăn cơm rau, nghĩa là anh không biết con gái dữ co phải kiêng cữ tới đâu. Rồi em sẽ lấy chồng. Lấy một người không đẹp trai như anh, ít tài giỏi hơn anh, nhưng mà biết quý vợ thương con là đủ. Em sẽ bỏ hết các kiểu diện sắm của cái thời đang tìm chồng hay sợ chồng bỏ, em vun đắp hết cho chồng con, cho học trò, miễn sao cuộc đời em có những người thương em thực tình trăm phần trăm. Em tin là không khó.

- Duyên không xét anh vào hạng chồng hiền lành?

Duyên ngẫm nghĩ rồi lắc đầu:

- Không. Như bây giờ thì không. Sau này sẽ hay.

- Em ngại rơi vào tay sở khanh?

- Anh không đểu tới cỡ đó. Nhưng anh coi em như nhân tình lâu quá rồi, thành tật rồi. Già nhân ngãi non vợ chồng, lấy nhau dễ rẻ rúng nhau, chẳng hay ho gì, mất công đóng kịch cả ngày với lại tính hai đứa mình dễ va chạm lắm, anh là thép, em là đá lửa, xoẹt một cái là bốc cháy liều!... Anh cười gì vậy?

Khánh bước tới xốc Duyên lên hai tay, xoay một vòng tròn. Duyên níu hai tay lên cổ anh, kêu chóng mặt.

- Ôi cô gái Sài Gòn, ngổ ngáo vừa vừa chứ!

- Quỷ sứ, yêu tinh, muốn đá phốc anh mà không đá được..., buông em ra!

- Lát nữa anh buông...

Đêm ấy có lúc Khánh chập chờn thấy ánh sáng thấm qua mí mắt nhắm, nghe thoảng tiếng sụt sịt. Anh nói lúng búng trong cơn ngái ngủ:

- Gì thế, Duyên?

- Sổ mũi thôi. Ngủ đi!

Anh bạn nhiếp ảnh đưa mô tô đến đón lúc 6 giờ sáng. Chuông điện hỏng, anh ta đập cửa như đánh trống, Khánh ra mở cửa mà rủa thầm con người chẳng biết ý tứ gì. Điều lạ là Duyên pha cà phê bằng bếp điện trên gác và bưng xuống mời cả hai rất tự nhiên. Khánh chỉ thấy mắt nàng hơi sưng. Anh kia đang làm báo tin giật gân, chào vội một tiếng và oang oang tiếp:

- Thằng Pháp được xếp vô ngũ cường là nhờ nó hứa cắt bớt thuộc địa cho Anh Mỹ. Ngồi vô bỏ phiếu, nó nhất định không để nước mình độc lập, bị ông Nga chửi cho nát mặt. Ông Tưởng Giới Thạch khôn ranh, tính hễ đẩy được thằng tây ra xa thì trở lại thiên triều với chư hầu như xưa, bỏ cho mình một phiếu. Vậy là nước mình được hai phiếu thuận của Nga Tầu, hai phiếu chống của Anh Pháp, còn Huê Kỳ đang khoanh tay nói để coi dân mình đáng độc lập chưa. Vậy mấy ông Việt Minh mới kêu hết dân mình đi biểu tình cho thê giới coi? Moa chụp hình đây cũng để quốc tế in lên báo chương chớ có phải cứt đâu! Đài Cựu Kim Sơn nó nói... mà thôi, đi cho kịp, toa lái moa chụp, bữa nay Hội An nhất định long trời lở đất. Mai kia ta trở ra Thái Phiên... ơi, chị chưa biết à, Đà Nẵng là tên hồi phong kiến, Tu-ran là tên của Tây đặt, mình mới đổi ra thành phố Thái Phiên nghe thiệt là hay... Vọt ta hè!

Chiếc mô tô bị vỡ ống xả gầm lên như súng máy, vù đi trong khi chó cả xóm sủa đứt hơi và người trên đường giạt vội sang hai bên. Khánh nghĩ đến lối tiếp khách của Duyên vừa rồi, hiểu rằng nàng chẳng cần giấu giếm nữa, phủ Đỉnh đã thuộc về quá khứ. Thế nhưng cái ồn ào của anh bạn, cả miệng lẫn xe, đã làm cho người ta ít nghi ngờ. Chẳng ai ngoại tình theo kiểu nhức tai lân bang như thế.

Càng vào gần Hội An, xe càng phải chạy chậm, có lúc họ xuống xe tắt máy khi đoàn dân quân nào đó nhất định thổi còi đi đều hàng tư, hay đồng bào một làng kéo thành khối với tất cả các băng vải căng hết chiều rộng con đường. Tay nhiếp ảnh xin đâu được một lá cờ thô sơ bằng giấy màu hoa đào dán ngôi sao nhuộm nghệ, cắm lên đầu xe mô tô, cho chạy rì rì và hét inh ỏi: “Chú ý, để xe tuyên truyền đi!''. Anh ta vẫn nhớ mình đang chụp ảnh cho quốc tế.

Thị xã Hội An rất cổ kính và đạo mạo bỗng dưng biến thành một cụ đồ nho quá chén trong dịp hội Xuân khi cơn lụt của những người say tràn vào. Tất cả cùng say thì chẳng ai thấy ai say nữa, coi như cùng tỉnh.

Thác người biểu tình tuôn ra các đường phố rất hẹp không vỉa hè, cuốn luôn theo những ai còn đứng thập thò trong cửa. Các dẫy nhà xưa lợp ngói âm dương đen xạm, thấp nhỏ, sao lúc này lại giống những cô bé quàng khăn đỏ khi ngập trong băng với cờ. Trống đại từ khắp các làng mang tới, hai người khiêng một người đánh, cùng với tiếng mõ nghe riết lại hóa ra là tiếng người: “Biểu tình, tình... gấp gấp, gấp”. Từng đoàn thanh niên vác gậy hay đeo súng gỗ đi đều, hát tất cả những bài họ thuộc, từ “Tiếng gọi thanh niên” đến “Thiếu sinh Lạc Hồng”, bài ca mới của cách mạng còn là độc quyền của đội tuyên truyền đứng trên xe tải kia, hát hết ba bài tủ lại nổ máy chạy chỗ khác. Đội kèn trống nhà binh mặc quân phục trắng, vẫn nguyên kiểu vung tay xoay kèn và các điệu thổi hồi Pháp, nhưng là có đinh vào kèn đã kịp đổi, kéo theo hàng trăm trẻ em chạy song song hai bên. Đạo quân hùng tráng của du kích, tự vệ, nghĩa binh, với Năm Chò, quản Lượng và Tám Doãn cưỡi ngựa dẫu đầu, làm bật lên những chuỗi sấm hoan hô, những rừng mũ nón đưa lên vẫy, tuy Năm Chò bị thít vai trong bộ lễ phục của quản Hưng và Tám Doãn phải níu cứng mỏm yên bằng tay trái cho khỏi ngã. Tất cả kéo vào cái sân vận động nhỏ và lắm đất bột, xốc lên làm bụi mỗi lúc một dày khiến mặt trời ngả sang đỏ và lảo đảo. Lễ ra mắt của Lâm thời Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh làm tại đó.

Lễ ngắn thôi, nhưng sau đó hội hè tự ý kéo dài trên đường phố với những đoàn đứng hát, đi hát, tự treo cờ lên mà chào, những nhóm trổ tài côn quyền đao kiếm, những đơn vị súng hỗ chọn chỗ trống biểu diễn quân sự. Chơi xả láng cho bõ cái công kéo đến thị xã, vậy thôi, nhưng người làm và người xem đều thích mê. Vừa ngồi xuống bãi cỏ bóp chân đấy, lại nhảy tưng tưng lên. Nuốt nước bọt thấy rát cổ, nhưng sau đó còn hò hét cho rát thêm. Cái bụng xẹp lép mà nắm cơm mang theo cứ nằm trong bọc. Ai cũng bỏ sót chút gì đó chưa được mắt thấy tai nghe, sẽ tiếc cả một đời. Và trong tiếng hô muôn năm vang động kia phải có tiếng của mình rót vào mới khoái chứ!

Cơn vui ngây ngất làm cho người ta bốc đồng. Một đội tự vệ bắn ba phát lên trời cho đoàn phụ nữ nào đó chào cờ, suýt gây ra nạn dịch bắn súng chơi, may mà chặn kịp, Tám Doãn trả ngựa lại cho Cam xong, đứng giữa đám đông trai trẻ tuyên bố rằng “đấu tranh này là trận cuối cùng” bởi một bài hát quốc tế nói rõ như vậy. Sáu Cam cuỡi con Hường, đeo băng đỏ chạy giao thông cho ban chỉ huy, cứ biến đâu từng lúc. Mấy ông già gật gù khen phải khi quản Lược nhắc câu sấm cụ Trạng Trình “Thân Dậu niên lai khiến thái bình” chính là ứng vào năm Ất Dậu này. Năm Chò không đi bằng tay được vì bị áo bó cứng vai và phải giữ vẻ uy nghi một chút, vẫn nể lời các cô áo dài xanh đỏ cho bay năm lưỡi phi đao trước những đôi mắt nhung mở lớn. Dễ dãi với nhau đến nỗi khi rửa tay chỗ giếng vắng, cô Năm Bưởi bị anh Năm Chò hôn đánh chụt một cái trên cổ, chỉ nguýt dài chứ không nói chính trị.

Sau buổi lễ ra mắt ở sân vận động, ủy ban tỉnh trở về tòa sứ trên ba chiếc ô tô du lịch. Chiếc xe cuối vượt qua cổng được vài chục thước chị Sáu Lễ chợt gọi anh lái dừng gấp, nói với Cả Chanh ngồi bên:

- Nè ông quân sự, xuống mà nhận lính con gái! Các cô chưng diện cách sao mà giờ mới tới!

Trên bãi cỏ rộng trước tòa nhà chính, một đội nữ tự vệ chừng bốn mươi người đang xếp bốn hàng ngang, đứng nghiêm chào các xe cắm cờ. Chanh tròn mắt ngạc nhiên: trông họ khác hẳn các đội nữ du kích và nữ tự vệ mặc bà ba đeo mã tấu kéo vào sân vận động ban nãy. Đội này mặc đồng phục sơ-mi đen ngắn tay quần soóc đen đến giữa đùi, đặc biệt cùng cắt tóc rất ngắn đến nửa vành tai như đội mũ nồi, trông thật hùng dũng mà cũng hơi buồn cười. Chừng một phần ba số đội viên cầm súng mút-cơ-tông vừa tầm cao, còn lại đều dựng bên vai một cây đại đao cắm cán dài, chắc lấy mẫu ở Thanh long đao của tượng Quan Công trong các miếu.

Chị Sáu Lễ là ủy viên Cứu tế xã hội trong ủy ban, một chức vụ nặng nề bậc nhất trong năm đói khủng khiếp này. Thế nhưng chị hiểu ngay đội nữ tự vệ này muốn gặp chị hơn các ủy viên khác là đàn ông. Chị kéo Chanh bước tới, trong khi cô đội trưởng trẻ măng co nắm tay phải lên chào kiểu Việt Minh, báo cáo bằng giọng run run:

- Dạ thưa dì... dạ thưa đồng chí lãnh đạo... tụi con được tin tới hai giờ chiều mới hành lễ, bị lỡ mất... ở tận Tam Kỳ ra đây, làm sao bây giờ...

Chanh nhìn kỹ mới thấy mắt cô nào cũng mọng đỏ, chắc vừa trải qua một cơn sụt sùi tập thể. Đau quá đi chứ. Bao nhiêu công phu kiếm súng, rèn đại đao, may đồng phục, bao nhiêu đắn đo khi mặc thử quần soóc áo ngắn phơi đùi phơi tay, bao nhiêu dằn vặt khi đưa lưỡi kéo xén ngang mái tóc óng ả, bao nhiêu vất vả trêu đường về tỉnh lỵ, tất cả nhằm tỏ bày các chí khí hy sinh giết giặc của phụ nữ chẳng chịu thua giới mày râu. Thế mà bị hẫng đúng vào dịp cùng toàn dân giơ tay thề cứu nước, giành độc lập!

Nghe kể một hồi, chị Sáu luống cuống đưa mắt cầu cứu Cả Chanh. Anh cố nín cười, nói trịnh trọng:

- Không sao, để tôi thu xếp.

- Ôi may quá... Nè mấy em, đây là anh Cả Chanh phó chủ tịch ủy ban tỉnh, lo phần quân sự đó. Thôi các em đừng buồn, nghe ảnh đây...

Lúc này Chanh mặc quân phục Bảo an ninh, đeo súng ngắn, đi giày đinh, đeo trên bắp tay trái một băng vải đỏ có ngôi sao vàng vẽ bằng sơn, trông rất có thớ chỉ huy. Anh bước tới, dập gót giày đánh cốp theo động tác của Năm Chò, nói thật dõng dạc:

- Thay mặt Lâm thời Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh Trần Cao Vân, tôi trịnh trọng tuyên bố công nhận đội nữ tự vệ thị trấn Tam Ky là thành viên chính thức của Mặt trận Việt Minh! Bây giờ chúng ta sẽ cử hành lễ tuyên thệ trước lá cờ đỏ sao vàng thiêng liêng! Tất cả theo mệnh lệnh tôi... Nghiêm! Nghỉ! Nghiêm! Quay tay mặt, quay! Bước thường, bước!

Mọi việc, lại diễn ra như ở huyện đường Tây Quảng khi đội du kích Linh Lâm đến hụt buổi giành chính quyền. Chanh cố ý làm long trọng hơn. Anh rút sổ tay ra đọc năm lời thề đã soạn cho đội Linh Lâm, san mỗi đoạn các cô cùng vung tay hô rập ba lần “xin thề”.

Sau đó, các cô còn được nghe một huấn từ ngắn gọn của đồng chí Tô Xáng chủ tịch tỉnh, được đồng chí Huỳnh Thị Lễ tự tay trao tặng mỗi người một bản Chương Trình Việt Minh in máy trên giấy tốt, có đóng dấu Ủy ban Việt Minh tỉnh Trần Cao Vân đàng hoàng. Nhất rồi còn gì! Mấy chục ngàn người dự mít-tinh hôm nay đâu được thế!

Chanh tuyên bố buổi lễ chấm dứt, giao luôn nhiệm vụ cho đội: “Dọc đường hành quân trở vô Tam Kỳ, mỗi đồng chí sẽ kêu gọi đồng bào khắp mọi nơi hãy nhiệt liệt ủng hộ Việt Minh, ra sức thi thố Chương trình Việt Minh”. Mấy chục cô gái đầy khí thế hào hùng xếp hàng đi đều ra khỏi cổng, mặt tươi roi rói như hoa nở rạng đông.

Ủy ban tỉnh cười đùa một lát rồi họp vắn tắt, bàn mấy việc phải làm gấp trong ngày, hẹn nhau đến tối sẽ họp tiếp, chứ lúc này từ chủ tịch trở xuống đều háo hức ra phố. Họ chia từng nhóm nhỏ đi bộ cho kín đáo. Anh Bảy Quý không đứng tên trong Ủy ban rủ Xáng và Chanh đi chung, súng giấu dưới áo, có hai đồng chí bảo vệ đeo dao găm trong sơ-mi theo kiểu trinh thám đi trước và sau. Mỗi lần nhìn mặt anh Quý, Cả Chanh lại tức cười. Anh mới cạo râu dài và thưa của “ông già Cửa Đại” ngay đêm qua, nhưng không trẻ lại như thanh niên mà lại giống mặt bà già bởi quá nhiều nếp nhăn sâu trên da mặt. Thỉnh thoảng quen tật cũ anh lại đưa tay vuốt cằm khiến chung quanh bật cười, giễu cho một tràng.

Họ dạo qua các sân bãi, phố, chợ, chèo đò sang bên kia sông xem khí thế các làng. Cả Chanh thấm mệt, vẫn bị cuốn vào cơn say chung. Lắm lúc anh thấy mặt đường dưới chân chòng chành như sạp đò nhưng chỉ lén vào chỗ góc nôn chua có một lần. Gần trưa họ mới quay về tòa sứ.

Anh chị em võ trang, sau một giờ tản ra chào hỏi đồng bào, lúc này đang tập hát trên bãi cỏ rộng bên trong rào. Ba cậu trẻ măng, tóc chải bóng và băng đỏ trên tay, đang bày một bài mới của cách mạng. Cậu cầm đàn băng-giô chào “các chú ủy ban”, nói luôn:

- Bọn cháu là học sinh trường Viên Minh, vô đội tuyên truyền hôm qua. Các anh chị đây hát được một bài rồi.

Năm Chò ngồi xếp bằng trên cỏ, ồm ồm gọi luôn:

- Bà con mình hát thiệt ngon cho thượng cấp nghe thử!

Tiếng băng-giô và ác-mô-ni-ca đi theo đường thẳng, tiếng hát đủ các giọng kim giọng cổ bám theo khi sớm khi muộn nhưng được cái rất to:

Toàn dân nước Nam giờ đây quyết tâm

Đứng lên tranh đấu xích xiềng đập tan

... Gươm đâu, gươm đâu, thời cơ đang đến

Tiến lên, tiến lên theo cờ Việt Minh

Lại Năm Chò nhắc:

- Cũng chưa to. Nhà binh là phải hét chớ không hát như mấy cô cậu lãng mạn đâu nghen. Bây giờ ta hoan hô vỗ tay một phát rầm rộ, rồi ta lại hét! Hai, ba nè, hoan hô ô ô...

Lát sau anh Quý ngồi xuống ghế bành trong phòng khách, uống một hơi cạn ly nước chè nguội, nói trầm ngâm:

- Mừng là phải... Chiến tranh chấm dứt, máu ngừng chảy. Cùng một lần xô nhào được ba tầng thống trị của Pháp, Nhật, Nam Triều. Cùng một lần giành được độc lập và dựng lên chế độ mới, tiếc lắm...

- Kìa, sao lại tiếc hả anh?

- Ờ, quên, là tiếc cho nhiều đồng chí không được thấy ngày nay... Nè, du kích Linh Lâm của mi coi bảnh quá đó Chanh, tao ngó xa cứ tưởng quân ở mô Việt Bắc kéo vô!

Anh Quý lại giở giọng đặc sệt Quảng Nam của “ông già Cửa Đợi”, chọc cười anh em bằng bàn tay vuốt cái cằm trụi, xóa nhanh, những kỷ niệm ngậm ngùi.

Anh Xáng nghe điện thoại xong, ghé lại ngồi trên ghế bành, nhún nhún thử, kêu:

- Tới cái chỗ đặt đít mà nó cũng làm êm ru, hèn gì bụng thằng nào cũng phình to tướng... Chanh nè, cậu biết mở cái quạt máy trên đầu không? Cho nó chạy đi nực quá...

Họ giải quyết gấp một việc mới: thành Thái Phiên vừa báo tin sẽ đưa vào tám chục tự vệ tập bắn các thứ súng lớn ngay chiều nay, sáng mai chở ra cho nổ gần trại Nhật để uy hiếp. Chưa cần bắn trúng, chỉ dọa cho Nhật sợ thôi. Các đơn vị Giải Phóng quân mới lập xin điều ra sáng sớm càng hay, kho gạo ngoài ấy đang còn nhiều, chưa phải lo ăn.

Chú thích:

[1] Tiếng Pháp. Cachet: tiền thù lao mỗi suất biểu diễn