Chương III BẠN GÁI MAXCƠVA VÀ CUỘC XUẤT NGOẠI

Chiếc Vonga đen láng bóng xịch đỗ trước của khách sạn Hà Thành. Người đàn bà tóc vàng óng, mắt xanh biếc, mặc bộ váy mỏng màu ngọc bích từ buồng lái bước thoăn thoắt lên những bậc tam cấp.

- Xin làm ơn cho tôi gặp đồng chí Hoàng Dạ Nguyệt. - Người đàn bà tóc vàng nói với cô nhân viên lễ tân bằng một giọng líu ríu như chim hót, phô diễn khả năng biểu hiện thứ ngôn ngữ Nga chuẩn xác tuyệt vời.

- Xin lỗi, chị cần gặp về việc...

- Tôi hiểu... Một việc hoàn toàn về tình cảm, bạn gái ạ. Tôi là bạn của Nguyệt mà... Đây là danh thiếp của tôi. Vêra Ivanôpna, giám đốc khách sạn Bông Hồng Vàng ở Maxcơva.

Tấm danh thiếp như một cánh chim đậu trước mặt Nguyệt khi chị đang tất bật cùng các nhân viên chuẩn bị cho cuộc đại lễ nhân ngày Quốc khánh Phần Lan.

Vêra, một cái tên rất quen thuộc đến mức hầu như có tính chất tượng trưng cho các cô gái Nga, khiến Nguyệt ngỡ ngàng hồi lâu. Đúng mười năm trước chị đã sang Maxcơva lần đầu và cũng là lần xuất ngoại duy nhất trong đời. Phải chăng người đàn bà có cái tên Vêra này đã quen chị trong lần gặp gỡ đó?

Nguyệt thong thả bước về phía phòng khách. Chị cố hình dung một gương mặt, một dáng người mà chị đã từng gặp trong chuyến thăm Maxcơva ngắn ngủi mười năm trước, mà vẫn không thể nhớ nổi. Kia rồi. Một người phụ nữ tóc vàng, phải nói là rất đẹp. Chị ta trạc tuổi Nguyệt nhưng thân hình vẫn còn rất thiếu nữ, khác hẳn với những người phụ nữ Châu Âu cùng độ tuổi.

- Kìa, Hoàng Dạ Nguyệt, bạn không nhận ra tôi sao? - Vừa nhác thấy Nguyệt ở cửa, người đàn bà đã bật khỏi chiếc ghế đệm chạy lại phía Nguyệt, dang rộng hai cánh tay trắng ngần. - Tôi là Vêra Ivanôpna, người cùng dự thi tay nghề "Tuổi trẻ sáng tạo" với Nguyệt ở Maxcơva năm 1979 đây.

Nguyệt bật lên một tiếng reo, đưa hai cánh tay lên. Và hai người bạn ôm choàng lấy nhau.

- Vêra, sao bạn lại tìm được tôi ở đây?

- Ở Tổng cục du lịch, người ta nói với tôi là bạn mới chuyển về làm phó chủ nhiệm khách sạn Hà Thành. Bạn còn đẹp hơn cả ngày chúng mình gặp nhau. Chúc mừng Nguyệt, bạn nói tiếng Nga giỏi lắm. Ở khách sạn chúng tôi, người ta vẫn luôn nhắc Nguyệt, luôn nhớ tới bàn tay vàng và tài nghệ tuyệt vời của Nguyệt trong cuộc thi tài năm ấy...

Tình cảm nồng nhiệt, cử chỉ, và nhất là những lời ca ngợi chân thành của Vêra khiến Nguyệt vừa sung sướng vừa ngượng ngùng đến đỏ bừng mặt. Cuộc gặp gỡ bất ngờ với người bạn gái Maxcơva đã làm sống dậy những kỷ niệm tưởng chừng như đã rơi vào quên lãng.

Ấy là năm 1979, một năm có nhiều sự kiện đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời Nguyệt.

Hồi ấy Nguyệt đang làm việc tại khách sạn Hoa Sen. Ở tuổi hai mươi tám tuy không còn trẻ trung gì, nhưng Nguyệt vẫn được cả ngành du lịch coi như một tài năng trẻ của ngành. Suốt bốn năm sau ngày miền Nam giải phóng, ở cuộc thi tài nào của ngành du lịch cả nước, Hoàng Dạ Nguyệt cũng luôn dẫn đầu. Chị đã thực sự chiếm được lòng khâm phục của những maitre d'hôtel(1) sừng sỏ nhất của đất Sài Gòn cũ. Chính vì thế, cuộc thi "Tuổi trẻ sáng tạo" các nước xã hội chủ nghĩa tại Maxcơva. Nguyệt là người duy nhất của ngành du lịch có tên tham dự.

(1) Đầu bếp

Mùa thu năm ấy sớm lạnh. Trước hôm lên đường. Nguyệt đến Phủ Chủ tịch xin với chú Kỳ cho được vào thăm vườn Bác. Nguyệt đi tha thẩn dưới bóng dừa, bóng cây vú sữa Bác trồng để sống lại trọn vẹn những kỷ niệm thiêng liêng hơn mười năm trước, ngày Bác còn sống. Này đây con đường mà Bác từng dắt Nguyệt dạo mát sau những buổi Nguyệt và các bạn trong đội hát câu lạc bộ thiếu niên thành phố vào mừng thọ Bác ngày sinh nhật. Này đây là chiếc ghế Bác ngồi chia kẹo cho đội kịch Tuổi Xanh. Và kia, luống hoa Bác trồng và tự Bác hái tặng Nguyệt trong một buổi Nguyệt cùng các bạn ở khách sạn vào phục vụ khách của Bác. Nguyệt còn nhớ như in những lời dặn cuối cùng của Bác: "Các cháu làm du lịch phải gắng sao cho bạn bè thế giới yêu mến đất nước Việt Nam mình". Chao ơi, mới đó mà đã mười năm. Từ một cô gái mười tám tuổi ngày nào, giờ Nguyệt đã làm mẹ. Năm tháng với bao nhiêu biến động, nhưng cái phần trong trẻo nhất của cuộc đời những lần được gặp Bác vẫn không hề phai mờ. Nguyệt thầm hứa với Bác: Cháu sẽ làm hết sức mình trong cuộc thi du lịch sắp tới như lời Bác đã dạy.

Tối ấy, khi sương bắt đầu buông trong vườn Phủ Chủ tịch. Nguyệt đã nài nỉ chú Kỳ xin bằng được năm bông hồng trong vườn Bác. Đó là món hành trang duy nhất mà Nguyệt chuẩn bị cho cuộc thi tài ở nước bạn.

Và trên chuyến máy bay quốc tế khởi hành vào sáng hôm sau tại Hà Nội, những người khách nước ngoài cùng trên chuyến bay không ai không chú ý tới một phụ nữ Việt Nam trẻ đẹp - trong bộ áo dài duyên dáng, hai bàn tay nâng niu một túi ni lông đựng năm bông hoa hồng. Không ai biết đó là những bông hoa được trồng từ vườn Bác Hồ, bên cạnh ngôi nhà sàn bé nhỏ của Người. Cũng không ai biết người phụ nữ trẻ kia, suốt đêm qua, và cả bây giờ trên chuyến máy bay này, luôn thành kính hướng về vị lãnh tụ của mình. Và năm bông hồng kia, thậm chí không còn là hoa của đời thường nữa, mà nó chính là một thứ lộc thánh có phép mầu nhiệm làm nên tất cả. Ngay cả bản thân Nguyệt, chị cũng không hiểu sao mình lại có những tình cảm trong trẻo, linh thiêng đầy tính tôn giáo như thế. Và chị càng không thể ngờ rằng, hơn mười năm sau, chính những tín điều ấy đã suýt làm cho chị khốn khổ.

Tại sân bay Carasi, do trục trặc kỹ thuật, máy bay phải dừng lại bẩy tiếng đồng hồ. Dưới cái nắng sa mạc bốn mươi độ, năm bông hồng đã héo rũ. Ba giờ sáng hôm sau, khi máy bay tới Maxcơva, những bông hồng đã khô quắt lại. Nguyệt buồn đến phát khóc. Món hành trang có tính chất tinh thần mà Nguyệt dự định sẽ là tiết mục độc đáo trong cuộc thi, giờ không còn nữa. Suốt một tuần chờ đợi ở khách sạn, chị lo lắng đến mất ăn mất ngủ, gầy sụt hẳn đi năm ki-lô. Và trong khi các bạn trong đoàn thả sức đi tham quan du lịch thành phố, thì Nguyệt một mình đi tha thẩn suốt mười tầng khách sạn, quan sát người ta phục vụ và ăn uống, hệt như một cô thiếu nữ nhà quê tò mò và ngớ ngẩn.

May thay, đúng trước ngày thi thì Vêra xuất hiện. Cô gái Nga hai mươi hai tuổi đẹp lộng lẫy như một nữ hoàng. Vêra là nhân viên du lịch ở khách sạn Rossia, người được các báo toàn Liên bang ca ngợi có đôi bàn tay vàng tuyệt vời. Cô là đại biểu chính thức của thanh niên Liên Xô tham dự cuộc thi du lịch quốc tế này. Biết Nguyệt là đại biểu thanh niên Việt Nam cùng thi tài với mình. Vêra đến thăm và tặng Nguyệt ba bông cẩm chướng đỏ.

- Cám ơn Vêra, rất cám ơn Vêra. - Nguyệt vui sướng đến phát khóc siết chặt tay Vêra và ấp những bông hoa vào ngực. Ở xứ sở lạnh giá này, tìm được hoa trong những ngày tuyết buông còn quý hơn cả vàng. Vậy là, thay cho những bông hồng đã héo. Nguyệt có những bông hoa của xứ lạnh trong bài thi của mình.

Thí sinh các nước khuân lỉnh kỉnh những va-li đựng bát đĩa, cốc chén đồ nghề đến phòng thi, riêng Nguyệt chỉ xách nhẹ tênh một túi ni lông đựng bông cẩm chướng, một chai rượu Lúa Mới, một chùm lá trắc bách diệp và con dao vạn năng.

Mươi hai bàn thi đã được chuẩn bị sẵn. Những ống kính máy quay phim tua tủa. Trống ngực Nguyệt đập thình thịch khi ban giám khảo gọi đến tên mình. Chiếc áo dài trắng nằm gọn trong hàng chục ống kính. Nguyệt mỉm cười duyên dáng giơ cao đề thi với khán giả: "Bàn số ba, phục vụ bốn khách Ba Lan".

"Phải gắng sao cho bạn bè thế giới yêu mến nước Việt Nam mình". Lời dạy của Bác vụt sáng trong óc Nguyệt. Như được tiếp bằng một sức mạnh tinh thần, bỗng nhiên Nguyệt trở lên tự tin và bình tĩnh lạ lùng. Chị nghiêng chào Ban giám khảo, đưa tay mời bốn người khách Ba Lan vào bàn.

Như mọi người nội trợ giàu kinh nghiệm và mến khách, như một thiếu nữ Hà Nội duyên dáng và thanh lịch, Nguyệt thoăn thoắt trải bàn, xếp đĩa chén, xuống nhà bếp đưa lên những món tiệc.

Bốn người bạn Ba Lan vừa ăn uống, vừa ngắm Nguyệt, trầm trồ ca ngợi. Ở bàn số sáu, Vêra cũng vừa phục vụ vừa đưa mắt sang Nguyệt, vẻ thán phục.

Cuộc thi kết thúc, Nguyệt là một trong số hai người có tổng số điểm cao nhất. Ban giám khảo tuyên bố: Hoàng Dạ Nguyệt, đoàn Việt Nam, đoạt giải nhất với phong cách duyên dáng, tế nhị, sáng tạo.

- Chúc mừng Hoàng Dạ Nguyệt. Tôi xin học tập bạn. - Trong số hàng trăm lời chúc mừng, hoan hô bằng hàng chục thứ tiếng, Nguyệt vẫn nhận ra tiếng của Vêra, cô bạn tốt bụng đồng nghiệp người Nga đoạt giải ba trong cuộc thi với mình. Họ đã ôm hôn nhau hồi lâu ngay giữa bục trao giải thưởng.

- Tôi vẫn giữ tấm ảnh kỷ niệm của chúng mình hồi ấy. Bây giờ xin tặng lại Nguyệt. - Vêra mở chiếc túi xách lấy ra một tấm ảnh màu cỡ lớn đưa cho Nguyệt.

- Trời ơi, mười năm rồi mà bạn vẫn không quên, - Nguyệt xúc động. - Cám ơn Vêra, cám ơn ba bông cẩm chướng đỏ...

- Tôi sang đây chính là để cảm ơn Nguyệt. Bạn là người Việt Nam đầu tiên đoạt giải thưởng cuộc thi du lịch quốc tế. Tôi học tập ở bạn rất nhiều. Nhờ bạn mà tôi đã trở thành một người làm du lịch giỏi và hiện giữ chức giám đốc khách sạn Bông Hồng Vàng. Chuyến sang Việt Nam lần này chúng tôi muốn liên kết làm ăn với khách sạn Hà Thành của các bạn.

Trước ngày lên đường về nước, Vêra Ivanôpna đã có cuộc gặp gỡ với Tổng cục du lịch và hãng Tourism để bàn về việc liên kết kinh doanh và trao đổi du lịch. Giám đốc Bùi Sùng tỏ ra hết sức tâm đắc với những thiện chí và cung cách làm ăn mới mẻ của nữ giám đốc khách sạn Bông Hồng Vàng. Theo kế hoạch hợp tác hai bên đã nhất trí, khách sạn Bông Hồng Vàng sẽ mời một đoàn cán bộ gồm hai người, một đại diện cho hãng Tourism Hà Nội, một đại diện của khách sạn Hà Thành sang Maxcơva trao đổi kinh nghiệm và bàn bạc chi tiết kế hoạch hợp tác với khách sạn Bông Hồng Vàng vào cuối năm nay. Mọi chi phí cho cuộc đi, phía khách sạn Bông Hồng Vàng sẽ chịu. Riêng đại biểu của khách sạn Hà Thành, Vêra mời đích danh Hoàng Dạ Nguyệt, phó chủ nhiệm phụ trách nghiệp vụ của khách sạn.

Hôm đưa tiễn Vêra ra sân bay Nội Bài, Vêra chính thức thông báo với Nguyệt:

- Chúng mình hẹn gặp nhau ở Maxcơva tháng tới. Tôi đã thống nhất với lãnh đạo của bạn kế hoạch rồi. Hai tuần nữa bạn sẽ nhận được vé.

Nguyệt phấp phỏng chờ đợi. Cuộc ra đi này sẽ rất có ích cho công tác quản lý du lịch của Nguyệt. Mười năm qua, thực tình Nguyệt vẫn chỉ hành nghề bằng những kinh nghiệm ít ỏi và một chút kiến thức thu lượm trong sách vở. Thế giới trong vài thập kỷ qua đã có bước nhảy vọt về ngành du lịch, nhiều quốc gia thu nhập bằng du lịch đã chiếm quá nửa tỷ trọng thu nhập quốc dân. Vậy mà chúng ta bao năm rồi vẫn đóng cửa im ỉm, bỏ mặc phí hoài bao nhiêu danh thắng, bao nhiêu tiềm năng, sản vật...

Đúng như điều Vêra đã hứa, hai tuần sau, hai chiếc vé bay Hà Nội - Maxcơva đã nằm trên bàn của Bùi Sùng. Và ngay ngày hôm đó, giám đốc hãng Tourism đã điện thoại cho Nguyệt lên gặp.

- Đây là vé mời của chị Vêra. - Sùng đẩy hai tấm vé đến trước mặt Nguyệt. - Theo nguyện vọng của chị Vêra và cũng là ý nguyện của lãnh đạo chúng tôi thì Nguyệt rất nên sang Maxcơva trong dịp này. Trong đảng uỷ và lãnh đạo hãng chúng tôi đã bàn bạc kỹ, đồng thời đã xin ý kiến của Tổng cục. Nói chung, không ai phản đối việc Nguyệt ra đi. Song, có điều là...

- Có điều gì anh cứ nói ra đi. - Dường như Nguyệt đã quá hiểu cách nói vòng vo quanh quéo của Sùng.

- Tôi hỏi thật Nguyệt nhé. Nguyệt có thật phấn khởi và thấy cần thiết phải đi đợt này không?

- Tôi nghĩ rằng anh hỏi điều ấy là thừa. - Nguyệt nhếch miệng cười giễu cợt. Không hiểu sao, bao giờ và lúc nào ngồi trước Sùng, Nguyệt vẫn cứ thường trực một sự phòng ngừa và giễu cợt. - Tôi nói thật với anh nhé. Tôi rất thích và thấy rất cần thiết được đi trong đợt này. Như anh đã thấy đó. Vêra là một người bạn mà tôi phải chịu ơn. Mười năm qua chị ấy không quên tôi. Gặp chị ấy ở chính nơi mà chị ấy đang làm việc, chắc rằng tôi sẽ học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm.

Bùi Sùng gật gù tỏ ra hết sức cảm thông, nhưng thực ra anh đang theo đuổi một ý nghĩ khác.

- Tôi hiểu. Tôi hiểu. Nguyệt đi chuyến này không những có lợi cho khách sạn Hà Thành mà cho cả hãng. Vả lại, đã mười năm rồi. Ở đó, Nguyệt còn có nhiều kỷ niệm... Phiền một nỗi là chúng ta chỉ có hai vé và... công việc mà Nguyệt vừa nhận ở khách sạn còn rất mới mẻ. Khách sạn đang lúc cần được chấn chỉnh gấp, và lại rất cần có Nguyệt...

Nguyệt nhìn Bùi Sùng một giây, rồi vội ngoảnh đi ngay. Bộ mặt bì bì của người đối diện bỗng làm cho Nguyệt nhớ lại cái cảm giác khi nhìn thấy những miếng sứa ở chợ làng ngày xưa mỗi lần Nguyệt về thăm bà ngoại.

- Tôi rất muốn được đi Liên Xô đợt này. - Nguyệt nhắc lại một cách rành rọt. - Nhưng xem ra câu chuyện mà anh muốn nói với tôi hôm nay có vẻ như không trúng cái ý muốn của tôi. Vì vậy để khỏi mất thì giờ và hiểu lầm nhau, tôi đề nghị anh nói rõ ý định anh muốn gặp tôi hôm nay về việc gì?

- Ồ, Nguyệt vẫn không hiểu tôi. Tôi đã nói rõ từ đầu rồi. Chính vì việc đi Liên Xô của Nguyệt.

- Vậy thì anh đưa vé cho tôi và đề nghị tổ chức làm các thủ tục.

Tưởng như Nguyệt sắp vồ lấy chiếc vé. Bùi Sùng vội úp cả hai bàn tay lên:

- Nguyệt hãy đặt mình vào địa vị của tôi. Tôi nghĩ đến con đường đi lên của khách sạn Hà Thành lâu dài, cũng như nghĩ đến hướng phát triển lâu dài của Nguyệt. Rồi đây, chính Nguyệt sẽ là người thay thế tôi ở cương vị giám đốc này, chứ còn ai nữa. Đi đợt này chỉ là một cuộc viếng thăm trước mắt. Trong khi đó, việc cải tổ khách sạn lại rất cần đến sự có mặt hàng ngày của Nguyệt. Chính việc tôi đề nghị với Tổng cục đưa Nguyệt về Hà Thành cũng là vì lẽ đó. Một khách sạn mà nội vụ bê bết thì làm sao vươn lên trở thành mũi nhọn đón khách quốc tế được. Cho nên, theo tôi thì Nguyệt nên...

- Anh nói vòng vo quá. Theo anh thì tôi nên ở lại để nhường xuất này cho người khác, có đúng vậy không?

- Câu nói đã đánh trúng tim đen Bùi Sùng khiến mặt anh tái nhợt. Nhưng anh đã vội cười xoá:

- Ấy, đừng quy chụp vội thế Nguyệt. Tôi hoàn toàn không có ý nghĩ như vậy. Nếu Nguyệt cứ nhất quyết muốn đi thì tôi sẽ báo cáo lại với Tổng cục. Tôi chỉ tiếc rằng công việc ở khách sạn Hà Thành sẽ tiếp tục bê bối. Bài học về vụ đại sứ nước cộng hoà Scăngđi còn đó....

Nguyệt cảm thấy ngán ngẩm. Toàn thân chị rã rời. Bây giờ chị không còn một chút hứng thú gì với cuộc xuất ngoại này nữa rồi. Thôi đành sẽ phải viết thư cáo lỗi với Vêra. Người ta đã cố bày đặt ra một cách làm tổ chức quá ư kỳ cục. Không muốn cho mình đi, nhưng ngoài miệng vẫn sơn sớt rằng chúng tôi rất ủng hộ, rất lấy làm tiếc.

- Vậy thì tôi sẽ không đi nữa. - Nguyệt dằn giọng. - Nhưng tôi muốn biết chiếc vé của khách sạn Hà Thành sẽ dành cho ai?

- Cho ai ư? - Sùng bỗng nhoẻn một nụ cười. Chính anh không ngờ rằng mình đã đạt được kết quả một cách mĩ mãn. - Nguyệt từ chối chuyến đi làm tôi khó xử đấy. Tất nhiên sẽ phải tìm một người khác thay thế Nguyệt. Nhưng biết chọn ai bây giờ?

Nhìn Sùng lau bàn tay chuối mắn vào mớ tóc rễ tre ra chiều nghĩ ngợi. Nguyệt chỉ muốn nhổ một bãi nước bọt. Thật là cái trò đạo đức giả. - Nguyệt nghĩ. Chị thừa biết cái suất đi nước ngoài đợt này sẽ vào tay ai rồi. Tất cả cái trò hội ý trong lãnh đạo, trao đổi nội bộ của họ, xưa nay Nguyệt cũng đã biết từ lúc chị bước chân vào phòng. Chao ôi, chỉ vì Nguyệt không cùng ê-kíp với họ, không chịu để cho họ dẫn dắt, sai khiến mà thôi.

- Tôi không đi nữa, anh đã vừa lòng chưa? - Nguyệt nói và đứng dậy.

- Tôi hiểu đây là sự tự nguyện của Nguyệt.

- Đúng. Hoàn toàn tự nguyện. Anh có thể yên tâm về điều này.

- Thế thì tôi rất cám ơn Nguyệt. Nguyệt đã tạo điều kiện thuận lợi cho lãnh đạo chúng tôi làm việc.

- Anh đừng nói lãnh đạo. - Giọng Nguyệt bỗng nhiên gay gắt. - Tôi chỉ tạo điều kiện cho cá nhân anh thôi. Những gì anh đã nghĩ thì anh cứ việc tiến hành.

Nguyệt bước nhanh ra khỏi cửa như một kẻ trốn chạy, trốn chạy khỏi sự giả dối, đê tiện.

*

Một tuần sau, đoàn cán bộ du lịch của hãng Tourism lên đường sang Maxcơva theo lời mời của giám đốc khách sạn Bông Hồng Vàng. Dẫn đầu đoàn là giám đốc Bùi Sùng. Thành viên của đoàn là phó chủ nhiệm khách sạn Hà Thành Kim Thanh.

Thuý nói với Nguyệt:

- Chị dại quá. Họ mời đích danh chị, sao chị lại nhường cho bà Kim Thanh?

- Ai nói với em là chị nhường?

- Anh Bùi Sùng. Cả chị Kim Thanh cũng bảo thế.

Nguyệt mỉm cười:

- Thế thì sao lại trách chị là dại. Khôn quá cũng không sống nổi đâu, em ạ.