Chương IV BẮT MỐI

Cái ngõ nhỏ ấy nằm ở trung tâm Hà Nội, nhưng hầu như nó bị tách khỏi đời sống phố xá náo nhiệt. Cách chừng hai trăm mét ngoài kia là đại lộ với người xe suốt ngày nối nhau tấp nập, với hàng trăm căn hộ hai bên đường thi nhau trổ cửa đục tường khai trương đủ thứ hàng công nghệ, từ vidéo, tivi, radio cassette, điện máy, xe đạp, đến các sạp tạp phẩm, mĩ phẩm, hiệu ăn, hiệu uốn tóc, quán nước chè và bơm vá xe đạp. Thời buổi cạnh tranh buôn bán, người ta thi nhau kéo ra hè phố. Chỉ cần chiếm được một mét vuông mặt đường là đã đủ hái ra tiền.

Ấy vậy mà cái ngõ nhỏ vẫn yên tĩnh và cổ xưa như khu vườn bỏ quên. Mấy ngôi nhà có dáng dấp biệt thự thời Pháp tuy được cơi nới chắp vá nhưng vẫn còn giữ màu rêu mốc vì lâu ngày không được quét vôi, vẫn còn một vài cây dạ hương cổ thụ vươn cành nhánh khô gầy trên những mái ngói xỉn nâu vì thời gian.

Buổi trưa, cái ngõ nhỏ lại càng yên tĩnh. Ấy là giờ mà mọi thành viên trong ngõ hoặc là đi làm xa, hoặc là tranh thủ tạt qua nhà ăn vội bữa cơm đạm bạc rồi chợp mắt mươi mười lăm phút. Sau cái khoảng yên tĩnh đó, đôi khi từ căn gác hai của ngôi nhà ở phía tít trong ngõ bỗng thánh thót ngân lên những tiếng đàn. Những lúc như vậy, cuộc sống của cái ngõ nhỏ bỗng trở nên đài các và hơi có phần huyền diệu, thoát tục. Người ta dễ quên đi những tiếng tục tĩu vừa gặp phải ngoài phố do một vụ đụng xe hay một cuộc mặc cả cò kè ngoài chợ. Dễ quên đi cảnh xô chậu rồng rắn và tiếng vòi nước công cộng chảy ri rỉ như chưng cất rượu, dễ quên đi cả những cơn bực bõ vô cớ, những cuộc cãi lộn ỏm tỏi giữa những người hàng xóm láng giềng.

Tiếng đàn của Nguyệt. Mọi người trong ngõ phố ai cũng nghĩ đến chị mỗi khi tiếng đàn cất lên. Tiếng đàn dường như đã trở thành một mảng cấu thành nên đời sống của cái ngõ nhỏ này. Những âm thanh trong trẻo, thánh thót và dè dặt như rơi từ trên cửa sổ, tan hoà trong nắng, trong cây.

Buổi trưa hôm nay, tiếng đàn của Nguyệt mang một âm điệu rộn rã khác hẳn ngày thường. Lâu lắm rồi chị mới chơi lại bản nhạc "Phiên chợ Ba Tư" của Ketelbey.

Ở khách sạn Hà Thành, và cả khách sạn Hoa Sen trước đây, ít ai nghĩ rằng Nguyệt là một pianist sành điệu. Hơn hai mươi năm trong ngành du lịch, chưa bao giờ Nguyệt hé mở cho mọi người biết cái khả năng âm nhạc của mình. Lạ thế, một thứ hào hoa, một khả năng trời phú mà ngay cả ở các nước Châu Âu nó cũng chỉ dành cho những con người thuộc một số rất ít trong một giai tầng dân cư nào đó có được, vậy mà ở đất nước chúng ta, trong một thời gian khá dài, ở nhiều nơi, nó lại bị coi như một thứ gì đó cần phải "đào tận gốc, trốc tận rễ". Bởi cái thứ xa xỉ dó, quần chúng nhân dân đâu có xài được. Nó đồng nghĩa với thói tiểu tư sản, đồng nghĩa với giai cấp bóc lột ăn trên ngồi chốc. Và Nguyệt, trong lí lịch thường khai - mỗi năm ít nhất cũng tới hai ba bản -, trong giao tiếp hàng ngày, thường giấu biến không để cho mọi người mảy may nghi ngờ rằng mình có một cây đàn pianô từ thời Pháp để lại, rằng mình đã từng được học đàn từ năm mười bốn tuổi. Đang không thì khoác vào người cái tấm lí lịch và nỗi sợ hãi của một kẻ mắc bệnh cùi, gặp ai cũng trốn lủi, giấu giếm. Nguyệt sống một nửa đời sống tinh thần của mình trong cái góc tâm tưởng luôn luôn bị giấu kín, che đậy. Đừng dại dột mà bộc lộ mình. Nhân viên khách sạn chỉ cần bưng bê nấu nướng, thậm chí cũng chẳng cần phải biết đến ngoại ngữ. Và cả những thứ đó cũng không cần bằng sự cúc cung ngoan ngoãn, đi đúng giờ, đọc báo đúng giờ, ăn cơm đúng giờ, hội họp đúng giờ... Đó là bài học nghề nghiệp sâu sắc mà Nguyệt đã rút ra được sau nhiều năm vào ngành du lịch. Một số người lãnh đạo trưởng thành từ bảo vệ, từ đầu bếp, họ thường coi nhẹ chữ nghĩa. Họ xuê xoa một cách còn bình dân hơn cả những người nông dân. Họ thực dụng và bỗ bã hơn cả những kẻ bán thịt ngoài chợ. Khách nước ngoài gặp họ, họ đâu cần biết hỏi một câu xã giao mà chỉ cần nhìn để phát hiện xem đó là ta hay địch. Sống với những vị lãnh đạo như thế tốt nhất là đừng bao giờ bộc lộ một khả năng vượt quá tầm tư duy và thói ganh ghét đố kị của họ. Chính vì Nguyệt hiểu như thế mà bàn tay thon dài của Nguyệt hàng năm trời không đặt lên phím đàn. Cây đàn pianô hiệu Roial, - món hồi môn đáng giá nhất mà bố mẹ Nguyệt tặng Nguyệt khi lấy chồng có một thời gian dài tưởng là đồ bỏ đi. Nó bị phủ một tấm vải rộng kê ở góc nhà dùng làm giá để đồ vật, kết hợp làm bàn thờ.

Rất may, cây đàn giờ đây đã hồi sinh. Nó đã trở thành người bạn tri âm của các con Nguyệt. Nó trở thành người bạn tri kỷ của Nguyệt. Những lúc vui buồn, phím đàn lại ngân lên tiếng đồng vọng.

*

Vào đúng cái lúc bàn tay Nguyệt đang lướt dồn dập trên phím và chị đang thả hồn mình trong “Phiên chợ Ba Tư” đầy những âm thanh và màu sắc rực rỡ thì ngoài ngõ phố, bốn chiếc Dream màu mận chín lao vút từ đại lộ vào ngõ và phanh kít lại. Cưỡi trên xe là bốn chàng trai trẻ, ăn diện hệt như nhau, cùng quần bò mưa, áo phông Thái đủ các màu, chân dận tất xù và giày Adidas. Họ đi ăn tiệc chăng, hay đang tập dượt cho một cuộc đua mô-tô cỡ quốc gia sắp được tổ chức?

Chàng thanh niên đầu, da ngăm đen, bộ ria mép rậm như một vệt than, hất hàm về phía ngôi nhà đang phát ra tiếng đàn:

- Đến nơi rồi. Nhà có giàn ăng-ten trên mái ấy. Thằng Bột và thằng Xoăn lên đi. Dẻo mỏ vào. Hót như họa mi buổi sáng ấy.

Hai thanh niên trẻ nhất bọn, một người da trắng như bột, một tóc xoăn tít chống xe trên vỉa hè, thoăn thoắt đi vào ngõ. Họ chụm đầu vào nhau hội ý một điều gì đó, cùng đưa mắt nhìn xung quanh có ý phòng ngừa, rồi nhẹ nhàng bước lên cái cầu thang bằng gỗ ọp ẹp.

Cộc, cộc, cộc - Chàng tóc xoăn gõ của một cách dè dặt. Tiếng đàn bỗng im bặt. Thêm mấy tiếng gõ cửa nữa mới nghe rõ tiếng bước chân se sẽ. Rồi tiếng khoá xoay nhẹ.

Trước mắt hai chàng trai là một phụ nữ trạc gần bốn mươi tuổi, da trắng mịn, đôi mắt to sáng và một dáng người thon mềm như thiếu nữ.

- Dạ thưa… - Anh chàng trắng bột thoáng lúng túng tìm một cách xưng hô thích hợp. - Thưa cô. Cô là Hoàng Dạ Nguyệt phải không ạ?

Cuộc gặp bất ngờ những người khách lạ khiến Nguyệt hơi bối rối. Chị thoáng nghĩ tới những cuộc trấn lột, những vụ cướp của giữa ban ngày đang xảy ra liên tục trong thành phố.

- Anh Tuấn ơi, có khách đến nhà mình. - Nguyệt gọi với lên gác xép báo cho chồng biết, rồi nói với hai người khách lạ: - Tôi là Nguyệt đây. Các em cần gặp tôi có việc gì?

Hai thanh niên đưa mắt nhìn nhau. Họ đã nghe nói đến bà phó chủ nhiệm khách sạn Hà Thành này nhiều lần, nhưng bây giờ mới biết mặt. Chị trẻ và đẹp hơn họ tưởng, vì thế những giây phút đầu tiên họ có vẻ thiếu tự chủ.

- Thưa cô, chúng cháu đến đây khá đường đột, mong cô thông cảm. - Chàng tóc xoăn nói. - Cháu tên là Khang, bạn cháu đây tên là Trung. Chúng cháu có câu chuyện cần nói riêng với cô. Dạ chỉ riêng với cô thôi ạ.

Khang nhấn mạnh câu nói cuối cùng khi thấy Tuấn vừa từ trên gác xép xuống.

- Không. Trong nhà mày chẳng có chuyện gì là bí mật riêng cả. Đây là chú Tuấn, chồng cô. Chú Tuấn sẽ cùng nghe các cháu nói chuyện. - Nguyệt kéo ghế mời Tuấn và chủ động pha nước mời khách.

- Nếu không có chuyện gì quá bí mật, thì tôi xin được cùng nhà tôi tiếp chuyện các bạn. Các bạn cứ tự nhiên. Ở đây, mọi câu chuyện đều phải được diễn ra đàng doàng. - Tuấn nhìn hai anh bạn trẻ bằng một cái nhìn của một người từng trải khi nhận diện các nhân vật đối thoại, rồi lấy bao thuốc Bông Sen ra mời.

Trung bột nhanh ý bóc bao thuốc ba số 5 dẹt ra, mời Tuấn:

- Chú hút thuốc này. Thôi, xin lỗi cô chú, chẳng cần phải vòng vo khách khí mất thì giờ. Xin nói thẳng với cô chú, chúng cháu là dân làm ăn. Chính vì việc làm ăn mà chúng cháu đến gặp cô Nguyệt hôm nay.

Cuộc đến thăm đầy chủ động và lối vào đề của hai người khách khiến Tuấn linh cảm thấy vấn đề. Là một nhà báo giàu kinh nghiệm, từng có nhiều thiên phóng sự điều tra khá thành công về những vấn đề kinh tế xã hội đăng trên các báo lớn toàn quốc, Tuấn có một nhận xét: lớp trẻ bây giờ quả năng động và rất thực dụng. Họ có tác phong đi thẳng vào vấn đề. Họ làm việc co mục đích và tìm mọi cách để đạt được mục đích.

- Nào Nguyệt, em ngồi xuống đây. Xem các bạn trẻ định bàn chuyện gì?

- Cháu biết chú là một nhà báo. Nhưng trong chuyện này chắc chú cũng hiểu rằng không phải mảnh đất để báo chí làm việc. - Khang xoăn nhìn Tuấn phủ đầu. - Cô Nguyệt ạ, với nhiều khách sạn thành phố, chúng cháu đều là khách quen. Đường dây của chúng cháu đủ mạnh, cả về sự tín nhiệm trong chuyện làm ăn, cả về phương diện đảm bảo an toàn. Nói vậy để cô khỏi lo cách đề phòng… Chúng cháu đến gặp cô hôm nay là vì hai nghìn cây thuốc ba số mà khách sạn Hà Thành của cô mới nhập về chiều qua. Trước đây cô Kim Thanh vẫn làm việc với dây bọn cháu, tức là dây Toàn đen. Nhưng chiều qua chị Mỹ Lệ đã cắt cầu, làm ăn riêng với dây thằng Hùng cụt. Biết cô mới thay cô Kim Thanh phụ trách kinh doanh nên chúng cháu phải đến gặp cô ngay. Dây chúng cháu xin được cộng tác với cô ngay từ vụ thuốc lá này.

Nguyệt bàng hoàng đến ớn lạnh. Câu chuyện của hai người khách lạ khiến chị bất ngờ. Những đường dây buôn bán làm ăn giữa khách sạn và bọn tư thương có từ bao giờ? Hàng từ khách sạn được tuồn ra ngoài bằng cách nào? Số tiền chênh lệch giá nhập vào đâu? Ai giữ?

- Có lẽ các anh nhầm rồi. Khách sạn chúng tôi không có thuốc lá. Chiều hôm qua khách sạn chúng tôi không hề nhập kho loại hàng nào cả.

- Cô không giấu được chúng cháu đâu. Chiều hôm qua chính cháu nhìn thấy thuốc về kho. Dây thằng Hùng cụt đã được chị Mỹ Lệ xuất cho hai trăm cây. - Trung bột quả quyết.

Khang xoăn móc trong túi ra một xấp giấy và một xâu mười chiếc nhẫn vàng chói:

- Để tin rằng chúng cháu làm ăn đứng đắn, xin trình cô danh sách của các sinh viên nước ngoài, và nếu cần chúng cháu sẽ đưa cả hộ chiếu của họ. Còn đây là hai cây vàng đặt trước. Nếu là cô Kim Thanh thì chúng cháu chỉ đặt một cây rưỡi nhưng với cô, chỗ làm ăn mới, chúng cháu gửi hẳn hai cây. Phi vụ thuốc này xong, tất nhiên cô sẽ còn được nhận thêm nữa. Sòng phẳng đúng luật chơi mà…

Những chiếc nhẫn vàng nằm phơi trên bàn làm Nguyệt phát hoảng. Trong đời, chị chưa bao giờ nhìn thấy một số vàng lớn như thế, càng không bao giờ tưởng tượng ra lối làm ăn trắng trợn thế này.

- Ơ kìa, các anh làm gì thế? - Nguyệt cuống quýt hỏi dồn. Tiếng chị thảng thốt như người bị ép làm một việc khủng khiếp. Tuấn phải quay ngoắt lại, nắm chặt lấy tay vợ.

- Em bình tĩnh đã nào. Cuộc mua bán còn chưa ngã giá cơ mà. - Tuấn bỗng cười khẩy, rồi quay lại hai người khách, vẻ lọc lõi như một con buôn cỡ bự thực thụ - Cô hơi bị xốc vì không ngờ các cháu lại đặt giá rẻ quá. Hãy tính xem, hai nghìn cây thuốc ba số, lời bao nhiêu cây? Nếu muốn làm ăn lâu dài thì đừng chặt chẽ quá thế…

Tuấn vừa nói vừa thở. Trán anh đẫm mồ hôi. Thực tình trong đời anh cũng chưa hề hình dung ra một vụ làm ăn nào táo bạo mà liều lĩnh như vụ này. Lâu nay anh vẫn nghe nói láng máng rằng ở các khách sạn du lịch được phép bán các loại hàng quý hiếm cho khách du lịch nước ngoài bằng ngoại tệ, luôn luôn xuất hiện một bọn buôn lậu. Chúng gom đôla từ thị trường chợ đen. Rồi móc nối với các học sinh nước ngoài đang theo học ở các trường đại học, mượn hộ chiếu của họ để lọt vào các khách sạn móc hàng ra ngoài. Hai thanh niên này thuộc một trong những dây buôn lậu ấy. Muốn moi được hàng, chúng phải móc nối được với các nhân viên bán hàng và người phụ trách khâu kinh doanh của khách sạn. Cuộc bắt mối lần này chứng tỏ chúng đã quá lọc lõi trong nghề và tin rằng tất cả những con mồi, khi đã chớm ngửi thấy mồi của chúng tung ra, đều khó tránh thoát.

- Thế này nhé. - Tuấn cầm những chiếc nhẫn vàng lên, hất hất trên tay ra vẻ rất sành sỏi trong việc cân đong thứ kim loại hiếm quí này, rồi đặt chúng trước mặt hai người khách. - Các cháu cứ cầm lấy vàng, và cả những danh sách người nước ngoài kia nữa. Để chú bàn thêm với cô. Chuyện làm ăn lâu dài. Không việc gì phải vội vàng.

- Xin cô chú cứ cầm tiền trước. Luật làm ăn phải như thế mà.- Trung bột nói.

- Chúng cháu cứ đặt cô trước. Cháu sợ rằng cô Mỹ Lệ sẽ trao hết số thuốc cho dây thằng Hùng cụt.- Khang xoăn nài nỉ.

- Tôi… không, các anh cứ cầm lấy đi. Đừng…. - Nguyệt nói không ra tiếng. Chị lảo đảo bước về phía giường.

- Các cháu nghe chú. - Tuấn dịu giọng như dỗ dành.- Cô không được khỏe. Chú sẽ bàn thêm với cô để trả lời sớm các cháu.

Hai Thanh niên nhìn nhau. Họ cùng nhún vai, rồi cầm những chiếc nhẫn đút vào túi.

Ngoài kia, bốn chiếc Dream 100 đang đứng sóng hàng như chờ xuất phát.

*

- Em phải đến cơ quan bây giờ. - Đang nằm, Nguyệt bỗng choàng dậy.

- Không đi đâu cả. Em ốm rồi đấy. - Tuấn đặt tay lên vai vợ, ấn chị xuống giường.

- Phải kiểm tra ngay quầy bar của cô Mỹ Lệ xem có đúng là chiều qua cô ấy đã nhập hai nghìn cây thuốc ba số không.

- Còn phải kiểm tra gì nữa. Đích thực như vậy rồi. Hóa ra lâu nay bà Kim Thanh vẫn chuyển tuồn hàng từ khách sạn ra cho bọn con buôn. Anh tin những điều hai cậu thanh niên vừa rồi đã nói. Họ làm ăn với nhau đã thành tinh rồi.

- Nếu vậy thì càng phải đến để xác minh sự thật. Phải có tang chứng rõ rằng. Vụ này không thể buông xuôi được. Một khách sạn du lịch không thể kiếm lời bằng cách buôn bán phe phẩy để kiếm chênh lệch giá. Thảo nào lâu nay họ đã bỏ mặc khách sạn xuống cấp một cách ghê gớm. Chất lượng phục vụ khách mỗi ngày một giảm. Một khách sạn quốc tế mà giọt nước cũng không có để tắm, một chiếc bóng điện cháy cũng không có để thay, một bánh xà-phòng trong toa-lét cũng không ai để ý. Làm du lịch kiểu này thì bằng như đuổi khách. Thà em không làm ở khách sạn Hà Thành nữa, chứ em không thể bỏ mặc họ phá khách sạn như thế được…

Tuấn buông thõng tay, nhìn vợ đầy thương hại. Quả là chủ nghĩa xã hội đã đào tạo được một con chiên trung thành. Gần hai mươi năm qua mà tính cách của Nguyệt vẫn không hề thay đổi, nghĩa là vẫn sách vở và giáo điều, vẫn ngu tín một cách chân thành như những tông đồ của Chúa. Cho đến bây giờ dường như Nguyệt vẫn tin tưởng một cách ngây thơ rằng, cái thế giới mình đang sống vẫn thuần khiết, trong veo như cái tuổi mười lăm, khi cô còn là một nữ sinh trong đội câu lạc bộ nghệ thuật của thành phố, khi cô còn phơi phới tuổi mười tám, và mới chỉ quan niệm một cách giản đơn rằng hoạt động du lịch đơn thuần là những cuộc tiếp tân, những nghi lễ ngoại giao ở Phủ Chủ tịch. Nguyệt đã khô cứng ngay trong những đức tin của mình. Nguyệt hầu như không thể nhận ra rằng một số những kẻ vẫn rao giảng cho Nguyệt những thuyết lý đẹp đẽ về chủ nghĩa xã hội đã rẽ ngả đường khác từ lâu rồi. Chúng đã từ bỏ những tín điều của chúng ngay từ lúc đang đứng trên thánh đường rao giảng. Chúng nói một đằng, nhưng làm một nẻo khác, và chỉ có chúng mới được quyền làm điều đó. Bài học cuộc thi “Tuổi trẻ sáng tạo” mà Nguyệt là người đầu tiên của ngành du lịch chiếm giải nhất vẫn còn đó. Người ta lăng-xê trên các báo, ca ngợi hết lời, rồi người ta lại lặng lẽ xếp Nguyệt vào một góc khách sạn và cất nhắc hàng loạt những người trình dộ văn hóa lớp ba, lớp bốn xuất thân từ gác cổng, cấp dưỡng, bồi bàn vào các chức vụ then chốt của ngành du lịch. Người ta hô hào phải đưa du lịch trở thành một ngành dịch vụ kinh tế chính, phải tìm mọi cách thu hút khách nước ngoài, nhưng lại mặc sức để cho bọn người vô học phá dần các khách sạn, bòn rút từng đồng vốn để đi buôn kiếm lãi chia nhau.

- Em quá ảo tưởng rồi. - Tuấn vuốt mặt thở dài. - Cái ê-kíp Bùi Sùng - Kim Thanh đã thành một khối bê tông. Anh đã biết điều này từ lâu rồi. Húc đầu vào đó sẽ là tự sát. Họ là những kẻ có quyền và có lực. Chuyện nhỡn tiền trong chuyến đi Liên Xô vừa rồi đó. Họ gạt em như phủi bụi.

- Anh nhầm rồi. Em không để cho ai gạt mình cả. Thực tình là em không thích đi nữa, thế thôi.

- Cách lý luận của em sặc mùi chủ nghĩa AQ, tức là phép thắng lợi tinh thần. Những kẻ thủ đoạn và đê tiện không từ bỏ một cơ hội nào để đoạt lấy chiến thắng. Họ đã đánh trúng thói sĩ diện của em. Có nhiều khi họ thay thế phương pháp răn đe và trấn áp bằng sự mơn trớn, vuốt ve và hứa hẹn, thậm chí họ tung hỏa mù làm ta không thể nhận biết bộ mặt thật, giả của họ… Tóm lại đó là bọn người núp dưới bóng chủ nghĩa xã hội, lợi dụng chủ nghĩa xã hội để lừa phỉnh những con chiên đích thực của chủ nghĩa xã hội. Nguy cơ của chúng ta là ở đó. Cả một dân tộc sẽ lầm đường, nếu như bọn người đội lột chủ nghĩa xã hội ấy trà trộn vào khắp các cương vị chủ chốt.

- Vậy thì chúng ta phải chỉ ra bọn người ấy. - Nguyệt nói một cách quả quyết và đứng dậy thay quần áo. - Em phải đến khách sạn để xác minh sự việc.

- Để làm gì? Anh khuyên em không nên sa vào cái tổ tò vò ấy - Tuấn nằm vật ra giường. Anh nói với vợ những ý nghĩ rất chân thành, nhưng chính anh lại thấy tê tái và hổ thẹn, tựa hồ như anh vừa thú nhận: mình là một thằng hèn.

Cho tới khi Nguyệt đã đi rồi mà Tuấn vẫn không sao thoát ra khỏi tâm trạng bứt rứt, dằn vặt. Mình đã hoàn toàn hết ý chí rồi sao? - Tuấn tự hỏi. Đó chính là sự đầu hàng hay sự mệt mỏi. Gọi là gì cũng được, thậm chí có thể gọi nó là một thứ cơ hội của kẻ sĩ, khi thấy ngòi bút của mình bất lực thì về ở ẩn, mũ ni che tai, hoặc quẳng bút để kiếm sống bằng một cái nghề khác không dính dáng gì đến văn chương chữ nghĩa.

Có một thời kỳ Tuấn đã từng ở ẩn theo thứ triết lý ấy. Đang là phóng viên sung sức của một tờ báo chuyên viết ngợi ca những điển hình tiên tiến kiểu “Trống Bắc Lý”, “Cờ Ba Nhất”, “Gió Đại Phong”… Tuấn bỗng xin chuyển hẳn về một nhà máy sản xuất giấy, vì anh tự cảm thấy phát chán với cái kiểu tụng ca theo lối tô hồng, chán với ngay cái tư cách cầm bút của mình. Mười năm ở một nhà máy giấy, anh đã góp phần sản xuất ra hàng trăm tấn giấy các loại. Nhưng rồi anh bỗng nhận ra một điều: Công lao của anh và các bạn bè anh hóa ra công cốc. Người ta đã sử dụng những sản phẩm của anh nhiều khi rất phí phạm, vô bổ. Hàng trăm cuốn sách in ra chất đầy các thư viện không có người đọc. Những tờ báo giống nhau như cùng một khuôn mẫu và nhạt hoét, đầy rẫy những thứ ngôn từ sáo rỗng, kêu như chuông nhưng chẳng mảy may làm rung một tế bào của người đọc, trong khi cuộc sống đời thường với bao nhiêu oan trái, bao nhiêu lo toan, trăn trở cần được thông tin, giãi bày, tranh luận. Tuấn lại xin trở lại tờ báo ngày xưa. Và, lần này, ngòi bút của anh bỗng xuất thần, trở thành một vũ khí thực sự. Những bài phóng sự điều tra của anh làm rung chuyển người đọc. Anh là người đồng nghiệp tiên phong của nhà báo N.V.L, một cây bút xông xáo và lịch lãm, đáo để mà nhân hậu, sắc sảo mà thâm trầm văn hóa, chính anh đã moi ra vụ nhà tù giam người ở hợp tác xã V., đã lôi ra ánh sáng công luận một tên sâu mọt dùng quyền chức để ăn cắp của nhà nước hàng tỉ đồng và mua chuộc, dọa nạt để chiếm đoạt thân xác bốn mươi cô gái. Chính anh cũng đã góp phần trả lại danh dự cho một đảng viên lớp đầu cách mạng bị bọn người xấu trù dập, bôi nhọ, bênh vực một công ty làm ăn giỏi nhưng bị vu oan là có khuynh hướng tư bản chủ nghĩa…

Nhưng rồi chính sự hăng hái của anh đã phải trả giá. Khi bài điều tra về sự bê bối của một bí thư tỉnh ủy nọ vừa kịp lên khuôn thì một cú tê-lê-phôn từ đâu đó gọi đến nhà in ách ngay lại. Rồi công văn, thư khiếu tố, thậm chí hàng chục đơn nặc danh vu cáo anh đã ăn hối lộ của bọn người xấu bôi nhọ chính quyền, chống Đảng, làm mất lòng tin trong quần chúng. Bài báo vĩnh viễn nằm trong ngăn kéo của Tổng biên tập đã đành, mà chính anh cũng bị gọi lên gọi xuống, chất vấn, điều trần hàng chục lượt. Cũng may không bị tù. May mà các đồng ngiệp của anh sau đó bằng mọi cách cũng đã nói ra sự thật. Nhưng nhà báo Nguyễn Tuấn hầu như đã chết. Anh không thể viết được nữa. Cái chết của một lòng tin nhiều khi còn đau đớn hơn cái chết về mặt thể xác. Vẫn sống, vẫn nghĩ ngợi, căm ghét, thương yêu, phẫn nộ đấy mà chán chường và nghi ngờ hết thảy.

Ba tháng nay Tuấn hầu như không viết một mẩu tin. Hàng ngày anh đến toà soạn để biên tập và chọn đăng những bài vô thưởng vô phạt. Anh biết rằng bạn đọc không muốn như thế. Nhưng mà anh đã chiêm nghiệm ra rồi: dân chúng càng biết ít thông tin thì họ càng ngoan ngoãn hiền lành, và riêng anh, anh đã tự chọn một con đường an toàn nhất cho mình.

*

Nguyệt đã trở về nhà trong một trạng thái như người lên cơn sốt. Những thông tin mà hai thanh niên cho chị biết trưa nay hoàn toàn đúng sự thật. Mỹ Lệ, cô gái béo múp míp như búp-bê, tổ trưởng tổ bar, khi bị Nguyệt hỏi đột ngột đã cứng lưỡi không thể trả lời. Lục tìm sổ sách. Nguyệt kinh ngạc khi thấy sổ hàng nhập và bán cho con buôn theo phương thức bán hàng cho khách nước ngoài có ngoại tệ, lên tới những con số khổng lồ. Không chỉ thuốc lá, bia, rượu ngoại mà cả len, phích Trung quốc, quần áo bò, và đồng hồ điện tử… Những loại hàng này bán kèm theo các thứ hàng khan hiếm, bắt ép khách phải tiêu thụ, giống như có thời kỳ mậu dịch quốc doanh bắt người uống bia hơi phải ăn cả những bát phở tồi. Hai nghìn cây thuốc ba số mới nhập chiều qua đã tiêu thụ hết một phần ba. Mỹ Lệ chưa kịp nhập sổ sách bảy nghìn bảy trăm đôla hàng vừa bán được, đã bị Nguyệt bắt lập biên bản.

- Các cô nghĩ ra lối làm ăn này hay do ai chỉ đạo? - Nguyệt hỏi Mỹ Lệ.

Cô gái béo múp míp cố tình ậm ờ đánh bài lờ, nhưng Nguyệt kiên quyết truy đuổi đến cùng, buộc cô ta phải thú nhận:

- Em chỉ biết thừa hành theo lệnh chị Kim Thanh.

- Chị Kim Thanh đã đi Liên Xô nửa tháng nay. Khi bàn giao công việc lại cho tôi, không thấy chị ấy nói tới việc này. Không nên vì vắng mặt chị ấy mà cô đổ trách nhiệm.

Cô gái bị truy bức, tới mức phải bật khóc:

- Em chỉ biết làm theo lệnh, chứ em làm sao dám tự tiện. Trước khi đi, chị Kim Thanh nói em phải tuyệt đối không được để cho chị biết việc này. Em xin chị, chị làm cách nào để em khỏi phải liên lụy…

Vậy là không còn nghi ngờ gì nữa. Chính phó chủ nhiệm Kim Thanh là người chủ xướng, tổ chức một đường dây buôn bán hàng quý hiếm ngay trong khách sạn từ hơn một năm nay. Sau này, qua tìm hiểu, đối chiếu sổ sách giấy tờ. Nguyệt biết chắc chắn rằng số quỹ đen do tiền lời bán hàng ăn chênh lệch giá mà Kim Thanh lấy danh nghĩa công đoàn để dễ nhập nhằng, lên tới mười bảy ngàn đô la và sáu triệu đồng Việt Nam. Số tiền này, Kim Thanh đã quy đổi ra tiền Việt và chia cho một số người tin cậy trong khách sạn để gửi vào quỹ tiết kiệm cá nhân, hoặc mua vàng trữ. Tất nhiên, hàng tháng hãng Tourism cũng được Kim Thanh nộp một số tiền để lập quỹ đen của hãng. Việc này chỉ có giám dốc Bùi Sùng và một số người thân tín nhất được biết.

Nguyệt đã kể cho chồng nghe toàn bộ sự việc mà chị đã nắm bắt được. Nghe xong. Tuấn thở dài. Nhưng anh lại cố tỏ ra cho vợ hay rằng, câu chuyện ấy, với anh chẳng có gì đáng ngạc nhiên cả. Anh hỏi Nguyệt một cách thản nhiên.

- Trong kho vẫn còn một nghìn ba trăm cây thuốc ba số chưa tiêu thụ kịp phải không?

- Tối qua và sáng nay cô Mỹ Lệ mới chỉ kịp tuồn cho thằng Hùng cụt bảy trăm cây.

- Vậy thì em đến gặp hai cậu thanh niên buổi trưa đi. Chuyển nốt số thuốc cho các cậu ấy, lấy hai cây vàng. Cách làm ăn này được đấy. Chỉ cần một năm làm ăn vào cầu ở khách sạn là chúng ta có một số vốn đủ đổi đời.

Đôi mắt Nguyệt như hai mũi khoan xoáy vào Tuấn tựa hồ như anh là một người nào khác, hoàn toàn xa lạ. Cho mãi về sau này, Tuấn cũng không thể nào quên được ánh mắt Nguyệt lúc ấy. Nó vừa ngỡ ngàng, đau đớn, vừa tức giận, ghê tởm.

- Anh nói gì đấy? Thật em không ngờ… - Mãi lâu sau, Nguyệt mới bật ra thành lời.

- Anh nói một cách nghiêm túc. Nghiêm túc với đầy đủ trách nhiệm và tình cảm của một người chồng. Chừng như không chịu đựng nổi cái ánh mắt của vợ. Tuấn vờ đứng dậy châm thuốc hút và đi quanh quẩn trong phòng. - Em hãy bình tĩnh và cân nhắc kỹ xem, trong trường hợp này, xử lý như thế nào là tốt nhất. Đưa ra ánh sáng sự việc này, tức là ngay lập tức em trở thành kẻ đối đầu với những người nắm quyền lực không chỉ ở khách sạn, ở hãng, mà cả ở Tổng cục nữa tức là em đã ngang nhiên đối đầu với cả một cơ chế. Đừng tưởng rằng ở hãng và Tổng cục người ta không biết việc này đâu. Cô Kim Thanh có ba đầu sáu tay cũng không dám tự bịa ra kiểu làm ăn này. Có cả một đường dây chỉ đạo từ trên xuống, mỗi cấp, mỗi người có quyền thế đều được chia chác, chấm mút một tí. Tất nhiên có những người được chia “lợi tức” mà chính họ không tự biết. Một món quà nhân dịp cơ quan tổng kết thành tích một năm phục vụ khách du lịch chẳng hạn, một bữa liên hoan mừng hoàn thành kế hoạch, kèm theo một phong bì chẳng hạn. Ôi, đất nước này người ta đã quá quen với cái lối móc tiền nhà nước để đút vào túi cá nhân rồi. Kính gửi, kính thưa, kính mời, kính biếu… đã thành câu chuyện dân gian cửa miệng. Không thế lương dăm chục nghìn, sống vào đâu. Cả một cơ chế phình ra, ai cũng kêu, nhưng không ai có thể làm cho nó xẹp đi được khi mà đồng lương chỉ là thứ danh nghĩa chỉ đủ tiền tiêu vặt, còn bổng, lộc, phụ cấp ngoài kế hoạch… mới là khoản thu nhập thực sự. Đó, em không chỉ đối đầu với một bà Kim Thanh, phó giám đốc phụ trách kinh doanh, mà là đối đầu với cả một tập thể những con người đang đói khát thu nhập. Có thể một số người sẽ ủng hộ em trên danh nghĩa, trên lời nói, nhưng việc làm của họ thì lại hoàn toàn trái ngược lại. Sự phản trắc để bảo vệ quyền lực là một phạm trù có tính chất nhân loại. Và không ít kẻ có tí xíu quyền lực mà đầu óc lại xảo quyệt và thâm độc còn hơn cả Hítle, hơn cả Bêria thời Xtalin đâu…

Tuấn nói thao như một nhà hùng biện. Anh có chủ ý cố tạo ra một cơn mưa ngôn từ để làm cho cái đầu của người vợ thân yêu nhưng giáo điều và đầy ảo tưởng của anh nguội lại.

- Nhưng em cũng không thể làm lơ chuyện này được - Tuấn nói tiếp,- Làm như vậy tức là em quá nhu nhược và ngốc nghếch. Kim Thanh sẽ cười vào mũi em, sẽ coi em như một đứa trẻ con, không biết gì. Vậy thì sao ta không nhảy vào cùng ăn chia? Một kẻ đang ăn vụng, bị người khác bắt được quả tang, kẻ đó sẽ không dám nói gì nếu người bắt được có cắn tham hơn vài ba miếng, thậm chí giật lấy toàn bộ. Em cần phải hành động theo phương châm đó. Cải tạo cả một khách sạn, cả một ngành du lịch là vô cùng khó khăn, thậm chí nguy hiểm, nhưng cải tạo lại mức sống của gia đình mình thì thuận lợi và dễ dàng vô cùng. Phi vụ này ta có hai cây. Phi vụ tới có khi còn hơn nữa. Chỉ một năm thôi, chúng ta sẽ có xe cúp, tivi màu. Con Lan, thằng Tú sẽ đi học đàn piano, học tiếng Anh và khiêu vũ…

- Thôi, anh im đi. - Tiếng Nguyệt rền lên như âm vang của một quả núi lửa đang chuyển động những dòng mắcma từ sâu thẳm dưới lòng đất.

Tuấn chấm dứt bài diễn văn, và đứng khoanh tay trước ngực, nhìn Nguyệt một cách bình thản.

- Thực tình em rất bất ngờ vì cái giọng điệu mà anh vừa tuôn ra - Giọng Nguyệt buồn bã như một người vừa bị mất cắp một món tiền lớn ngoài chợ. Chính chị cũng tự thấy lạ cho mình, lẽ ra phải gào lên hoặc siết chặt hàm răng lại thì chị lại chỉ thổn thức thả ra những lời rời rạc. - Hóa ra mấy tháng nay anh bỏ bút là vì đã tìm ra một cách sống. Anh tự xóa mình một cách dễ dàng đến thế sao? Có người bạn nói rằng anh là một thằng hèn, một kẻ phản bội sự nghiệp và mục đích của mình. Khi đó em không tin và đã ra sức bênh vực cho anh. Nhưng bây giờ thì em tin anh ta nói đúng. Anh chỉ là một kẻ đẽo cày giữa đường, một hiệp sĩ ôm thanh gươm bằng gỗ.

Tuấn chợt bật cười, Anh thích thú khi Nguyệt vừa tìm được một cách ví von có vẻ hay ho.

Anh ấy còn cười được ư? Nguyệt như chết lặng đi vì tê tái. Chị chợt nhớ lại một anh chàng Tuấn ngày nào. Cách đây gần hai mươi năm rồi. Một chàng trai mảnh khảnh, tóc đỏ như râu ngô, da đen cháy, chẳng có một chút mã gì so với rất nhiều chàng trai tuấn tú giàu có ở thành phố đang theo đuổi Nguyệt. Vậy mà sao Nguyệt đã yêu. Mối tình đầu và cũng là mối tình duy nhất cho tới giờ. Có phải bắt đầu từ cái vụ Tuấn dẫn đầu cả một tập thể lớp lên phòng thầy hiệu trưởng kêu oan cho cô giáo chủ nhiệm và đòi không được chuyển cô đi trường khác không? Hay từ cái đêm một mình Tuấn dám gây sự với cả bọn thanh niên càn quấy ở nơi sơ tán khi chúng giở trò chọc ghẹo tụi Nguyệt trong buổi đi xem kịch? Nguyệt yêu cái phẩm chất trung thực và xả thân đến cùng vì chân lý ở Tuấn. Mấy chục năm qua anh vẫn giữ được phẩm chất ấy. Vậy mà… Nguyệt bỗng bật khóc. Chị thất vọng và hổ thẹn. Tựa hồ như cả cuộc đời Nguyệt lâu nay đã được xây cất trên một tầng đất bùn. Đúng vào lúc chị cần có anh nhất, và chỉ có anh mới giúp được chị thôi, thì lại là lúc chị nhận ra đất dưới chân mình đã sụt lở.

Có thật là anh đã trở thành một con người khác lạ như thế không? Chúng mình không phải sung sướng gì, nhưng đã đến nỗi nào mà anh lại thèm khát tiền bạc đến mức bất chấp nhân cách mình đến thế?

Tuấn đi lại phía vợ. Nhìn đôi vai chị rung lên, anh thấy lòng mình tràn ngập một niềm hạnh phúc. Vậy là Nguyệt của anh vẫn như ngày xưa, một cô gái bướng bỉnh và quyết liệt hành động đến cùng cho sự thật và lẽ phải. Cái chất lý tưởng một cách hơi thái quá đôi khi làm chính anh cũng khó chịu, nhưng chính nó mới làm nên cái tính cách định hình ở Nguyệt. Cái đêm trước khi bay sang Máxcơva mười năm trước, Nguyệt cứ một mực đòi vào thăm vườn Bác để xin năm bông hồng làm hành trang cho cuộc thi “Tuổi trẻ sáng tạo” khiến có lần anh chế nhạo Nguyệt là một tín đồ của một thứ tôn giáo mới, thực ra là một biểu hiện của tính lý tưởng mà Nguyệt vẫn giữ nguyên vẹn cho đến bây giờ. Con người sống không có một điểm tựa tinh thần, sẽ trở thành một kẻ quay quắt, biển lận. Nguyệt khác hẳn loại người đó, nhưng Nguyệt lại quá ngây thơ và nhẹ dạ. Chất lý tưởng của một thời đâu phải là thứ khuôn mẫu của mọi thời? Huống chi ngôi chùa linh thiêng giờ đây đã có quá nhiều nhà sư ăn thịt chó giả vờ cắt tóc tu hành rồi…

- Anh thử em vậy thôi, - Tuấn đặt hai bàn tay, siết lấy vai vợ.- Một trong những binh pháp đánh giặc của Tôn Tử là trước khi vào trận là phải khích tướng. Khiển tướng không bằng khích tướng là như thế. Nguyệt ngẩng đầu, ngước đôi mắt đẹp, long lanh nước mắt nhìn chồng.

- Anh vẫn nghĩ rằng em là người dễ khích được ư? Xưa nay em vẫn là người bao giờ cũng chân thành với chính mình. Em chẳng muốn làm hại ai cả, mà chỉ muốn làm cho cái khách sạn của em trở thành một đơn vị phục vụ du lịch tốt. Em sẽ chỉ thực sự xứng đáng tăng cường cho khách sạn Hà Thành khi mà em góp được điều gì đó cho uy tín của khách sạn, làm cho khách sạn thực sự chiếm được lòng tin yêu của khách quốc tế.

- Anh cũng mong muốn như vậy. Nhưng rồi em sẽ thấy, để thực hiện được cái mong ước đơn giản ấy, có thể rồi chúng mình sẽ phải trả cái giá đắt vô cùng.