- XXVII - MẮT XÍCH
PHIÊN TÒA SẼ BẮT ĐẦU NGAY SAU BỮA TRƯA. Các thẩm phán đồng liêu với ông, nhân viên lục sự, cánh phóng viên, thậm chí cả những tay viết tốc ký cũng đang bàn tán sôi nổi về vụ này, như đã từng bàn tán về những sự kiện nóng hổi khác xảy ra ở cái thành phố này. Một trong những ngày bất bình thường làm cho chuỗi ngày bình thường trở nên có ý nghĩa. New York luôn biết cách làm được điều đó. Thỉnh thoảng thành phố lại tung rũ tấm linh hồn của nó, cho rơi ập vào người ta một hình ảnh, một ngày lạ lùng, một vụ phạm tội, một nỗi sợ hãi, hoặc một vẻ đẹp khó tin đến nỗi người ta chỉ đành lắc đầu kinh ngạc.
Ông luôn ấp ủ một giả định về thực tế này. Những sự kiện xảy đến một lần, rồi lần nữa, bởi đây là một thành phố không buồn quan tâm đến lịch sử. Những điều lạ lùng diễn ra đây đó hoàn toàn do chẳng cần thiết để tâm đến chuyện từng xảy ra. Cả thành phố sống theo kiểu chỉ biết thực tại từng ngày. Nó không cần tin vào chính bản thân nó như London hay Athens, hay thậm chí như là một biểu tượng của Thế Giới Mới, như Sydney, hay Los Angeles. Không, thành phố này không quan tâm mảy may đến việc nó đang đứng ở vị trí nào. Có lần ông thấy một chiếc áo phông in dòng chữ: NEW YORK THÀNH PHỐ KHỐN KIẾP. Cứ như thể đây là nơi chốn duy nhất đã từng và sẽ còn tồn tại trên đời.
New York tiếp tục tiến lên chính bởi vì nó không thèm mảy may để ý đến việc nó đã để lại cái gì phía sau. Nó như thành đô nơi Lot rời đi, sẽ tan biến nếu ngoái đầu nhìn lại. Hai cột muối[55]. Long Island và New Jersey. Đã nhiều lần ông bảo vợ là quá khứ hoàn toàn biến mất trong thành phố này. Đó là lý do tại sao không có mấy đài tưởng niệm. Không như London, nơi mọi góc phố đều thấy nhân vật lịch sử nào đó tạc trên đá, một đài tưởng niệm chiến tranh ở đây, một bức tượng lãnh đạo bán thân ở kia. Thực tình ông chỉ thấy độ hơn chục công trình có thể coi là tượng đài thực sự ở New York này, hầu hết đặt trong công viên Trung Tâm, dọc theo cung đường Văn Chương, mà bấy giờ còn có ai đến công viên Trung Tâm nữa đâu? Người ta phải huy động đến cả một đội xe tăng để đi qua tượng ngài Walter Scott. Trên những góc phố nổi tiếng khác như Broadway hoặc phố Wall hoặc quanh quảng trường Gracie, chẳng ai thấy cần đòi biết về lịch sử. Cần quái gì chứ? Những bức tượng chẳng mài ra mà ăn được. Cũng chẳng moi được xu nào từ các đài tưởng niệm. Không thể vắt ra một triệu đô la từ một khối đồng thau.
Ngay cả ở tận đây, tại phố Trung Tâm này, người ta cũng không sốt sắng cho lắm với những công trình công cộng đó. Không có tượng Nữ Thần Công Lý bị bịt mắt. Không có các bậc thầy tư tưởng với chiếc áo choàng quấn quanh. Không có Ba chú khỉ thông thái với tuyên ngôn Không nghe Điều sai, Không thấy Điều sai, Không nói Điều sai khắc trên những cột đá hoa cương của tòa án.
Điều gì đã khiến thẩm phán Soderberg cho rằng người đi trên dây đó là thiên tài? Một tượng đài trong chính bản thân anh ta. Anh ta tự biến mình thành tượng đài, không những thế còn là tượng đài hoàn hảo cho New York hoàn hảo, một biểu tượng nhất thời, tít giữa không trung cao vợi bên trên thành phố. Một tượng đài không nhằm vinh danh quá khứ. Anh ta đã đi vào Trung tâm Thương mại Thế giới và chăng dây qua hai tòa tháp to nhất thế giới. Tháp Đôi. Sao mà khéo chọn. Thật ngạo nghễ. Thật mong manh. Thật là có tầm nhìn. Chắc chắn rồi, nhà Rockerfellers đã phải kéo đổ mấy ngôi nhà mang kiến trúc Phục Hưng Hy Lạp cùng vài ngôi nhà đá nâu kiểu cổ điển để dọn đường cho hai tòa tháp mọc lên kia mà, - Claire rất bực mình khi đọc được tin đó - nhưng hầu hết nơi đó khi trước chỉ có những cửa hàng đồ điện tử và những nhà đấu giá rẻ tiền nơi đám người mau mồm mau miệng chào bán đủ mọi thứ vô dụng trên đời, từ dụng cụ gọt cà rốt, đèn pin kiêm radio cho đến quả cầu tuyết phát nhạc. Để thế chỗ bọn vô lương tâm ấy, cơ quan Port Authority bèn xây hai tháp gắn đèn hiệu cao chạm chân mây. Những tấm kính phản chiếu bầu trời, màn đêm, những sắc màu: sự tiến bộ, sắc đẹp, chủ nghĩa tư bản.
Soderberg không phải là kiểu người ưa ngồi một chỗ và chê bai những gì đã qua. Thành phố này vĩ đại hơn những tòa nhà, vĩ đại hơn cả những cư dân sinh sống nơi đây. Nó có những sắc thái riêng. Nó chấp nhận bất cứ cái gì xuất hiện trên con đường phát triển của nó, tội phạm, bạo lực và cả những cú sốc nho nhỏ cần thiết vốn trồi lên mỗi ngày.
Ông đồ rằng người đi dây đó hẳn đã phải suy nghĩ kỹ lưỡng trước khi hành động. Đó không phải là một cuộc đi bộ bất ngờ không có chuẩn bị. Anh ta đang dùng chính cơ thể mình để đưa ra một tuyên ngôn, và nếu anh ta ngã, chà, thì là ngã thôi - nhưng nếu anh ta sống sót, anh ta sẽ trở thành một tượng đài, không phải được tạc từ đá hay bọc đồng mà là một trong những tượng đài của New York khiến người ta phải thốt lên: Anh có tin được không? Văng thêm một thán từ thô tục trầm trồ nữa. Ở New York lúc nào người ta cũng chêm vào mấy tiếng như vậy. Kể cả thẩm phán. Soderberg không thích nói năng thô tục, nhưng ông hiểu được giá trị của chúng khi bật ra ở một thời điểm thích hợp. Một người đàn ông đi trên dây, từ độ cao một trăm mười tầng lầu giữa không trung, mẹ kiếp, các anh tin nổi không chứ?
Chú thích:
[55] Một câu truyện trong Sáng Thế Ký, khi gia đình Lot rời thành Sodom sắp bị phá hủy, vợ ông ngoái nhìn lại sau và hóa thành cột muối.