- 6 -

Tháng 10 năm 1917.

Mười một giờ năm.

Đề lao Thái Nguyên.

Lập Nham không ngủ, thần kinh căng ra, bất cứ tiếng động nào cũng khiến ông giật mình. Qua ô cửa sắt hình vuông to hơn chiếc quạt nan, bầu trời hiện ra đen thẫm với những ngôi sao nhỏ long lanh lúc ẩn lúc hiện bởi các làn sương. Tiếng chân đều đặn của người lính gác vẫn vọng vào, bền bỉ nhẫn nại, thi thoảng anh ta lại ho khan. Ngoài hàng phố thoang thoảng giọng cô đầu chen lẫn với nhịp phách khô giòn và đột nhiên người bán bánh cất tiếng rao khàn khàn ủ ê ngay cạnh đề lao. Mấy lần Lập Nham định với tay đánh thức Cả Thấu nhưng lại thôi. Phòng giam tối mờ, trên nền xi măng, những người tù nằm ngủ lộn xộn mấp mô với đủ các hướng nhưng chân thì thẳng tắp bởi đôi cùm sắt liên hoàn chạy ngang phòng. Đêm nay không ai ngáy tất cả thở đều đều mê mệt, ngay cả ông Tú Hồi Xuân giờ cũng thở phì phò trong miệng. Lập Nham cố ngồi thẳng dậy một lần nữa ông ngước lên ô cửa có những chấn song ngắn thẳng, chắc và xù xì, Hai giờ nữa Đội Cấn sẽ khởi binh, Bắt đầu bằng cái gì nhỉ? Một phát súng hay một hồi kèn? Lập Nham dỏng tai, ông vừa nghe thấy tiếng gì đó vọng đến trầm trầm như đá đổ. Cái tiếng ấy ngày một rõ và Lập Nham chợt rùng mình. Sông Cầu đang rống lên trong đêm. Lập Nham lay vai Cả Thấu làm anh ta choàng dậy

- Nghe thấy không?

Lập Nham thì thào. Cả Thấu dụi mắt nghiêng đầu rồi bấu chặt tay Lập Nham. Tiếng rống rõ hơn, dữ dội hơn. Bước chân người lính gác vẫn đều đều nhẫn nại tuồng như anh ta bị điếc,

- Tốt hay xấu hả thầy?

Cả Thấu hỏi, mắt lóe trong bóng tối. Lập Nham không đáp, mũi hếch lên đón cơn gió vừa lách qua song sắt ùa vào mang theo mùi ngai ngái của đại ngàn. Hai Vịnh càu nhàu giãy mạnh rồi trở dậy làm những người khác lục tục dậy theo, tất cả tập trung nhìn Lập Nham, có cảm giác biến cố đêm nay sẽ xảy ra ở chính cơ thể ông. Lập Nham bối rối không biết nói gì liền ngước lên ô cửa để hướng sự chú ý của mọi người vào đấy. Cả Thấu vươn sang nói nhỏ với Ba Nho:

- Lúc nãy sông kêu ông ạ.

Ba Nho ậm ừ, ông ta không bao giờ tin vào hiện tượng tai di. Hai Vinh hùng hổ tuyên bố:

- Tí nữa ra tôi vặn cổ thằng Quản Lập đầu tiên. Mẹ nó,

- Khẽ chứ con khỉ.

Ai đó hốt hoảng gắt lên, Những người tù căng thẳng chờ đợi như những đứa trẻ ngóng giao thừa để được đốt pháo, Tiếng chân bước gấp gáp đến trước phòng giam sau đó dừng lại một cách bí ẩn.

- Anh em, nằm xuống không thì hỏng mất!

Lập Nham nài nỉ, tự mình nằm xuống trước, Cả Thấu lầm rầm khấn vái, lúc đầu còn nhỏ, sau tiếng anh ta to dần, Lập Nham vụt nghĩ đến bản bố cáo mà ông cùng Tú Hồi Xuân đã dầy công soạn thảo và học thuộc lòng trong đầu, Hai tay Lập Nham từ từ nắm chặt thành hai nắm đấm. ‘‘... ta chiêu tập những anh em có tinh thần tự do độc lập, có nhiệt...”

- Mấy giờ rồi nhỉ?

Nguyễn Gia Cầu hỏi, Ba Chi nói nhanh:

- Quá nửa đêm rồi. Hay là...

Lại tiếng chân hối hả vang lên trước phòng giam, ai đó trao đổi mấy câu với nhau rất nhanh rồi im lặng, Lập Nham thả lòng người, chờ đợi luôn luôn là điều khó nhọc, đôi khi gây ra sự nguy hiểm, nhiệt tâm yêu nước thương nòi, lập thành những đạo binh cứu quốc”.

- Tôi khát quá, xem còn tí nào ở cốc bên ấy không anh Cả Thấu?

- Còn.

“Và hôm nay ta bắt đầu khôi phục lấy tỉnh Thái Nguyên, Lá cờ Ngũ Tinh đã kéo lên phấp phới trên kỳ đài”, Kỳ đài nào nhỉ? Lập Nham cau mày nghĩ ngợi, Sẽ treo nó ở đâu? Trước dinh công sứ hay sở giám binh? Có lẽ ở sở giám binh, “Ta tuyên bố Thái Nguyên độc lập’’.

Một loạt súng vang lên từ bên trại khố đỏ, sau đó những tiếng súng lẻ tẻ, Hai Vịnh nắm lấy thanh cùm lắc mạnh,

- Bắt đầu rồi,

Một tiếng nổ ngay trong đề lao. Bước chân rầm rầm tiến về phòng giam. Tiếng khóa lách cách bối rối một lúc lâu, cánh cửa bị kéo sang bên rít lên chói óc, Những người tù vùng cả dậy, Trong ánh đèn măng sông, Lập Nham nhìn thấy Đội Giá, ông thở phào. Thế là bắt đầu… Thanh cùm được nhấc khỏi chân nhưng Lập Nham không có cảm giác tự do, đó là trạng thái chính ông cũng không giải thích nổi và nó trở thành một ẩn ức cho đến tận cuối đời,

- Đưa ngài đây sang bản trại, nhanh lên,

Đội Giá lệnh cho người lính đi cùng mình, anh này cúi xuống cõng Lập Nham lao ra ngoài. Đến cửa đề lao Lập Nham nhìn thấy viên thủ ngục người Pháp nằm ngửa dưới chân bàn, ngực đọng một vũng máu. Người lính khố xanh cõng Lập Nham chạy băng qua cái ngõ nhỏ nơi có treo chiếc đèn lồng đỏ lừ lừ sáng, sau anh ta là một tốp lính hộ vệ. Lập Nham ngoái về mạn sông Cầu bắt gặp dải Ngân Hà buông xuống như một con thác. Tiếng súng tắc pọp vang lên bên đồn lê dương kèm theo tiếng kèn đồng lanh lảnh. Hàng phố Thái Nguyên đóng cửa im ỉm nhưng Lập Nham biết bên trong tất cả đang thức, lo lắng hồi hộp. Vào sân trại khố xanh, Lập Nham gặp toán quân của Đội Trường rầm rập kéo nhau về mang theo hai cái rọ lợn đựng hai chiếc thủ cấp. Tim Lập Nham nhói lên...