- 13 -
Ngày tự do thứ nhất
Một giờ mười bảy.
Trại lính khố xanh.
Tiếng kèn gọi quân lanh lảnh vang lên trong đêm. Đội Cấn trong bộ ka ki màu cứt ngựa chắp hai tay ra sau, chân choãi rộng, bao súng thắt trễ bên hông. Ánh đèn vàng chập chờn rọi lên Đội Cấn khiến ông trong xa lạ uy nghi. Những người lính nhớn nhác chạy ra xếp hàng, bóng họ chồng chéo đổ lên nhau càng tăng thêm vẻ hổn độn của đêm binh biến. Đội Trường đặt dưới chân Đội Cấn đôi rọ lợn, lùi ra đứng phía sau ông, tay lăm lăm súng. Hai hàng lính súng lên đạn sẵn xếp hàng chếch hai bên Đội Cấn tạo thành hình chữ vê trước đội ngũ gần hai trăm người. Chờ cho đội ngũ trật tự, Đội Cấn bước lên một bước, quay sang nhìn Lập Nham lúc này được đặt trên chiếc ghế, lấy sự đồng tình rồi hắng giọng:
- Đêm nay, ta triệu tập anh em lại đây để cùng nhau bàn bạc làm việc lớn...
Tiếng Đội Cấn run run nhưng càng về sau càng bình tĩnh hơn, không bị kích động mặc dù ông nói rất to. Những người lính sững sờ nhìn nhau rồi tập trung vào miệng Đội Cấn.
Bản thân Đội Cấn không nhớ mình đã nói những gì, nhưng ông biết rằng những điều cần nói thì đã nói. Đội Cấn cúi xuống hai tay nhấc hai cái rọ lợn giơ lên, dõng dạc:
- Đây, đây là vật tế cờ khởi nghĩa của ta đêm nay.
Mọi người lặng đi khi thấy trong đôi rọ là thủ cấp của viên giám binh Nô-en và Quản Lập. Thủ cấp của Nô-en mắt còn mở to, kinh ngạc, những lọn tóc rũ xuống đung đưa trước vầng trán phẳng rộng. Thủ cấp của Quản Lập xám xịt, râu quặp xuống, mắt khép hờ như người đã quá mỏi mệt. Đám lính rùng rùng chuyển động ở phía sau, nhiều người chạy túa ra hô hét hoảng loạn. Một số bám tường leo ra ngoài chạy trốn.
- Ngài đội!
Đội Trường bước đến cạnh Đội Cấn, súng vẫn lăm lăm trong tay. Vài tên lính đột nhiên gào lên phản đối, họ huơ những nắm đấm gồ ghề về phía Đội Cấn.
- Cút đi, cút đi đồ loạn tặc.
- Nó giết ông Quản Lập rồi anh em ơi.
Một tên lính cao to nhảy vọt lên phía trước sấn đến Đội Cấn.
- Thằng giở mặt. Mày ăn cơm của nhà nước lấy lương của nhà nước mà còn định làm loạn hả. Khôn hồn thì xéo ngay ra khỏi đây.
Nước bọt của tên lính văng cả vào mặt Đội Cấn nhưng ông không hề đổi sắc mà vẫn choãi chân đứng như một bức tượng đá, vững chãi, lì lợm. Tên lính ngoái lại ngoắc tay, một toán lính lừ lừ tiến lên, mặt mũi hung hăng giận dữ. Đội Trường chĩa súng vào giữa mặt tên lính đi đầu miệng hô:
- Chuẩn bị.
Những người lính khởi nghĩa nâng súng lên ngang mày, tay đặt vào vòng cò. Tốp lính phản đối vẫn lừ lừ tiến lại, nắm chặt tay nhau. Đội Cấn vẫy tay ra hiệu cho quân của Đội Trường hạ súng xuống rồi chủ động bước lên phía trước. Khi cách nhau độ năm bước chân thì cả hai bên đều dừng lại, bóng Đội Cấn đổ trùm lên một tên lính vương về phía sau, nơi trong bóng đêm nhập nhoạng đang náo loạn bởi sự giành giật giữa những người lính ủng hộ lệnh khởi nghĩa với tốp người định vượt tường trốn ra ngoài.
- Anh em, nếu anh em không muốn theo ta thì có thể tự do trở về nhà.
Đội Cấn nói chậm, nhìn lướt qua từng khuôn mặt đối diện với mình. Tên lính to cao trợn ngược mắt chỉ thẳng vào Đội Cấn chửi một câu rất tục rồi thét lên:
- Vặn cổ nó đi anh em ơi!
Vừa dứt lời, hắn ta lao vụt vào Đội Cấn. Một tiếng nổ đanh, khô khốc. Hai bên đều giật mình lùi lại. Khi làn khói tan ra, người ta thấy tên lính nằm ngửa, hai tay dang rộng, mặt vỡ toác như một quả dưa hấu bị đập mạnh. Mắt Đội Trường rực lửa, từ nòng súng của anh ta còn tản ra làn khói mỏng nhẹ, run rẩy. Đội Cấn ngoắt lại nhìn sang bên Lập Nham. Lập Nham đăm chiêu gật đầu. Đội Cấn phẩy tay, lập tức những khẩu súng nhả đạn dồn dập. Tiếng người rống man dại, tuyệt vọng.
Sau khi ổn định số lính còn lại Đội Cấn cùng mọi người quay vào nhà chỉ huy mở hội đồng quân sự thống nhất một số vấn đề rồi lại kéo nhau ra ngoài. Họ xếp hàng đều đặn dưới cột cờ bằng tre. Ở giữa là Đội Cấn, tả hữu trải dài ra có Đội Trường, Cai Xuyên, Ba Quế... Sau lưng họ là gần ba trăm lính, người có súng, người không nhưng đứng sát nhau thành một khối im lặng vững chắc dưới trời bàng bạc và ánh đèn vàng như mắt rồng bắt lửa. Đội Cấn bước lên chậm rãi từng bước:
- Nhân danh Thái Nguyên Quang Phục quân Đại đô đốc ta tuyên bố Thái Nguyên độc lập... Kéo cờ lên.
Trong tiếng kèn đồng lẻ loi, lá cờ được kéo lên, ban đầu nó nhùng nhằng rũ xuống co giật như một con dơi đang treo mình ngủ, nhưng càng lên cao nó càng mở ra và khi lên đến đỉnh cột, một cơn gió ào đến căng rộng lá cờ. Dưới hàng quân tiếng xi xào rộ lên. Đội Cấn ngửa mặt. Hai Vinh rên ư ử trong cổ. Giữa bầu trời nền xanh đen nhấp nháy hàng vạn đốm sáng trắng, lá cờ Ngũ tinh phần phật bay, nó uốn lượn, khi co vào, lúc doãi ra lồng lộng kiêu hãnh như con rồng bị tù hãm đã lâu giờ mới thoát ra. Những người lính không nhìn rõ cờ chỉ biết trong bóng đêm nó là một dải thẫm to và năm đốm sáng dần ở góc trên bản cờ. Lập Nham ngôi trong nhà lặng lẽ quan sát lễ đăng cờ và ông thấy bầu trời phía sau quân khởi nghĩa đang rạng lên nở to ra khe khẽ. Các cánh quân được chia nhau đi đánh chiếm những điểm cần thiết. Đại đô đốc Trịnh Văn Cấn đến bên Lập Nham định ngồi xuống. Bỗng nhiên Lập Nham nhổm dựng lên nói nhanh:
- Chết rôi, phái ngay một tốp đến chiếm nhà bưu điện, nhanh lên.
Trịnh Văn Cấn giật thót người. Điểm quan trọng nhất đã bị bỏ qua một cách đáng tiếc… Sông Cầu vẫn xuôi về Nam. Hàng phố nửa ngủ nửa thúc. Một đứa trẻ mơ bắt được con bướm to có khoáy đen như xoáy nước.