- 38 -

Ngày tự do thứ tư.

Rạng sáng thì quân Pháp quay tàu rút khỏi Đồng Mỗ. Cai Xuyên được cõng về sở chỉ huy của Quang Phục quân. Đội Cấn lệnh cho mọi người co về trung tâm thị xã đắp lũy phòng thủ,

Bảy giờ.

Tất cả các hướng tấn công đều im ắng. Nghĩa quân dàn lực lượng theo hình tam giác. Hội đồng quân sự họp gấp, Đội Cấn vẫn cương quyết cố thủ tại thị xã. Lập Nham vào thăm Cai Xuyên.

Bảy giờ mười bảy.

Không khí căng thẳng. Lão điên mò từ đồi Phù Liễu xuống đứng nói lảm nhảm trước dinh công sứ. Nắng.

- Ngài cứ yên tâm nghỉ, đô đốc đã cử người khác cầm quân thay rồi.

Lập Nham vỗ vỗ mu bàn tay Cai Xuyên an ủi. Máu từ gáy Cai Xuyên thấm qua lớp băng rỉ xuống gối thành một quầng đỏ nhạt, Bên ngoài tiếng bốt của Đội Trưởng nện xuống nền gạch nghe oai vệ trịnh trọng. Một tiếng súng vang lên từ đồn lê dương.

Bảy rưỡi.

Quạ từ Linh Nham bay về rợp trời, sau đó chúng sà xuống đậu lên những ngọn cây kêu ầm ĩ. Đội Cấn sai người ra bắn đuổi mãi chúng mới bay đi.

Tám giờ kém năm.

Sau khi đi thị sát một vòng các tuyến phòng thủ, Đội Cấn trở về Sở giám binh đóng cửa ngồi một mình trong phòng.

‘‘Mình, sao mình bỏ đi mà không nói với ta một câu. Mình giận ta vì cái gì, vì cái gì nào? Mọi sự ta đã làm theo ý thầy Ba với mình. Ta biết, mình hy vọng rất nhiều ở ta nhưng mà... Mình bảo ta rằng mẹ mình đã quyên sinh để cho mình nhẹ gánh theo ta mưu việc lớn. Thì đây, việc lớn đã khởi lên, tiếng vang đã dậy khắp nước Nam, mình còn đòi hỏi gì nữa...”

- Oànhl... Oành...

Cả căn phòng rung lên, đồ đạc chao đảo xô lệch. Đội Cấn lao ra ngoài. Từ đồn lê dương hai khẩu đại bác một trăm hai mươi ly thi nhau nhả đạn vào khu vực Sở giám binh. Đất đá bay rào rào trong những quầng khói hình nấm, Mọi người chạy tán loạn tìm chỗ ẩn nấp, Một viên đạn rơi trúng chân cột cờ, nhổ bật nó tung lên cao vượt qua cả làn khói xám vằn vèo. Lá cờ đột ngột bay lên, mở rộng ra, bị xé làm ba mảnh và từ từ đổ xuống đầu quầng khói như ba thân người rách rưới. Khói ộc vào miệng Đội Cấn, ông lảo đảo chạy ra hàng rào bê tông nơi đang buộc con ngựa màu hung của mình. Con ngựa hí to, hai chân trước co sát ngực, cả người rướn thẳng cố bứt dây để chạy. Đội Cấn nhẩy phốc lên mình ngựa, rút gươm phạt mạnh ra sau. Dây đứt. Con ngựa lượn một vòng rồi bay qua hàng rào phi thẳng về phía đồn lê dương. Sau lưng Đội Cấn khói và tiếng nổ quấn siết lấy nhau thành chiếc cối xay khổng lồ hung hãn. Khi nhìn thấy cánh cổng sắt xanh thẫm của đồn lê dương, Đội Cấn tra gươm vào vỏ, rút súng ra bắn liền mấy phát về phía đó. Một tốp lính đứng trên nóc đồn xả đạn chặn đường của Đội Cấn. Con ngựa chùn lại, móng xoáy trên mặt đường lạo xạo, mắt nó mở trừng trừng, bọt sùi ra trắng hai bên mép, Phía trái đồn, hai nòng đại bác giật nẩy lên liên tục. Đội Cấn quay ngựa lao về. Ngoài cổng Sở giám binh mọi người đang lục tục chạy tản ra hàng phố. Đội Trường cưỡi ngựa vung cao chiếc roi vút tròn vào không khí rít lên câu gì đó. Lão điên vụt qua vụt lại, cái bao tải rách khoác trên vai dập dờn như một tấm áo choàng.

- Tập trung quân của anh lại, xóa cái đồn kia đi!

Đội Cấn lạnh lùng ra lệnh cho Đội Trường rồi thúc ngựa đuổi theo cáng của Lập Nham.

Tám giờ hai mươi bảy phút,

Đồn lê dương. Đội Trường lồng lộn phi ngựa từ góc nọ sang góc kia đốc thúc lính phá rào. Hai Vịnh dẫn thêm một tốp quân đến tiếp ứng.

- Anh đưa quân vòng ra sau Bến Tượng đánh tập hậu, tôi sẽ công phá cổng chính... Đại đô đốc lệnh từ nay đến chín giờ phải nhổ xong không thì cắt chức cả lũ... Mười phút nữa ta khai hỏa.

Đội Trường làu nhàu nói với Hai Vịnh. Vịnh mắt đỏ ngầu vì mất ngủ dẫn mười tay súng men theo đường Bến Tượng lần ngược lên Ghềnh Đá ốp sau lưng đồn lê dương. Đến bức tường xây bằng đá hộc rêu xanh rì, Hai Vịnh đích thân đu lên xem thấy bên trong là một khoảnh sân nhỏ xếp đầy thùng gỗ. Hai con mèo trắng ngồi trên chiếc ghế hỏng vừa liếm chân vừa nhìn nhau gừ gừ. Cánh cửa dẫn vào đồn khép hờ. Vịnh nhẩy hẳn vào trong sân, nhặt hòn sỏi ném trúng cánh cửa rồi nép sau một thùng phuy sơn đen căng mắt chờ đợi. Đôi mèo giật mình nhìn quanh sau đó lẳng lặng mỗi con tản đi một hướng. Vịnh nhô người phất tay cho quân trèo vào. Khi người lính cuối cùng vừa chạm chân xuống sân thì từ phía trái một khẩu trung liên bất ngờ xả đạn và không ai kịp bắn trả một phát nào. Hai Vịnh hét lên thất thanh: “Mẹ lũ đểu* sau đó bị tiện đôi người đỗ rập xuống, mồm cắn chặt nền xi măng. Đội Trường nghe tiếng súng trung liên biết việc đánh úp hỏng, lẳng lặng cho quân lui lại.

Chín giờ.

Đội Cấn cương quyết bắt mọi người quay lại Sở giám binh. Lập Nham bị mảnh đạn cắt nhẹ bả vai.

Chín giờ mười.

Không ai dám chắc một điều gì.

Lập Nham cảm giác không khí quanh mình đang nóng dần lên, Những cây bàng cong queo điên dại vật vờ dọc theo hàng phố. Hà thành thật xa xôi.

- Các anh đã đến Hà Nội bao giờ chưa?

Lập Nham hỏi hai người lính cáng mình, họ lắc đầu.

- Ngài Ba, liệu hôm nay bọn Pháp có tấn công chúng ta nữa không?

Một người lính rụt rè hỏi.

- Anh sợ à?

Lập Nham ngước mắt nhìn người lính, anh ta chớp chớp mắt không trả lời. Đó là một người trẻ, dáng cao, sắc mặt sáng, khẩu súng bắt chéo qua vai anh ta có vẻ không hợp lắm. Đội Cấn cùng đoàn tùy tùng ghé vào chỗ Lập Nham.

- Hai Vịnh chết rồi.

Giọng Đội Cấn mệt mỏi, trán xô lại, môi dưới hơi trễ xuống. Lập Nham quay mặt vào tường thở dài, đúng lúc đó ông nhìn thấy một con thạch sùng non nớt đang nặng nhọc di chuyển từng bước một về phía con gián to nâu bóng.

- Non quái

Lập Nham lẩm bẩm, vết thương ở bả vai bỏng rát do miếng vải băng cọ vào. Ngoài sân Phàn Trung và Đội Trường đang nổi xung lên với nhau, người lăm lăm súng dài kẻ nắm chặt đốc kiếm. Cai Xuyên lầm lì bước ra, vòng băng quấn gần như kín mặt độn thành một cục sau gáy.

- Có việc gì thế các ngài?

Tiếng Cai Xuyên nhỏ nhưng đanh, nghiêm khắc, mắt chiếu thẳng vào Phàn Trung. Những người lính xúm lại ngày một đông. Phàn Trung xếch ngược lông mày:

- Ông ta là đồ vô trách nhiệm. Vì ông ta mà Hai Vinh mất xác trong cái đồn Tây chó má ấy.

- Ông giỏi thì xông vào đi, đã hèn lại còn lắm chuyện.

Đội Trường xóc lại cổ áo nhếch môi kiêu kỳ. Cai Xuyên ngoắt sang Đội Trường, cái trán nổi gồ lên rung bần bật:

- Ngài Phàn Trung không phải là người hèn. Ngài ấy đã chiến đấu, thực sự chiến đấu.

Đội Trường tự ái vì từ hôm khởi nghĩa chưa tham gia trận nào, chỉ quanh quẩn rình rập với đồn lê dương này nên nhún vai với Cai Xuyên:

- Mỗi người một nhiệm vụ… Không có tôi trấn giữ ở đây làm sao các ngài yên tâm mà chặn bọn Pháp từ Hà Nội lên được?

Mặt Cai Xuyên lộ rõ sự khinh bỉ, anh ta nắm lay tay Phàn Trung kéo vào nhà. Ba Nho trách Phàn Trung:

- Ngài cãi nhau làm gì? Ông ấy thích oai cứ để ông ấy oai.

Phàn Trung lại xếch ngược lông mày lên định nói song lại thôi. Nắng trải xuống long lanh óng ả trên các bức tường. Gió cuốn những chiếc lá bàng khô tím nhấp nhô chạy từ góc sân này sang góc kia, vun thành đống rồi lại tãi ra vung vãi. Trời như một hòn ngọc bích khổng lồ treo trên đầu.

Chín rưỡi

Đội Giá cho người về báo có hai tiểu đoàn lê dương đang áp sát đền Xương Rồng. Bến Đồng Mỗ tàu Pháp lại xuất hiện, lần này chúng vòng sát sang bờ bên Linh Sơn rồi lượn lờ ở đấy. Dốc Đán quân Pháp cũng có lực lượng tiếp ứng. Đội Cấn phái mọi người ra các hướng phòng thủ sau đó đích thân ông cùng Lập Nham đi thị sát một lượt. Lập Nham vẫn linh cảm hôm nay là một ngày kỳ lạ, hắc ám. Giấc mơ đêm qua còn làm ông bồn chồn, Lập Nham đã mơ thấy một khối lửa to tròn như cái bát đi thẳng vào bụng mình sau đó nở xòe ra gây nên những cơn đau dữ dội.

- Tôi vẫn lo cái đồn chết tiệt kia.

Đội Cấn hất hàm về Ghềnh Đá lông mày nhíu lại. Lập Nham cười:

- Đánh nhau với hùm mà ngài lại lo giẫm phải gai mùng tơi. Ta về thôi.

Đội Cấn vừa định quay ngựa thì súng rộ lên phía dốc Đán. Tên Sĩ lạc giọng mặt tái mét:

- Bắt đầu rồi!

Súng càng lúc càng nổ dữ dội. Đàn quạ hỗn độn bay ngược về thị xã. Lập Nham cảm thấy mệt mỏi chỉ muốn được nằm yên một chỗ trong bóng tối vĩnh viễn. Đội Cấn nói nhanh:

- Ngài Ba, ngài về doanh trại đi, tôi sẽ trực tiếp chỉ huy ngày hôm nay,

Con ngựa vẩy đầu lắc bờm rồi rảo bước đều đặn, tên Sĩ và đám lính tùy tùng hối hả chạy gằn theo. Lập Nham phất tay cho cáng về bản trại. Súng rộ lên ba phía.

Đền Xương Rồng mười giờ mười phút.

Đội Giá nẩy cò bắn một phát rồi khom người di chuyển sang chỗ khác. Một viên đạn rít qua sát trán anh ta cắm phập vào bờ đất phía sau. Khói súng cay xè dâng lên thành lớp màng chập chờn... Những người lính Quang Phục quân thoăn thoắt băng từ chỗ này sang chỗ kia ngắm bắn, hét lên, ngã vật ra. Quân Pháp ngày một đông vẫn lầm lì nhích lên, men theo các chướng ngại vật để tiếp cận đối phương. Sự sợ hãi đẩy những người lính dồn xích vào nhau.

- Dãn ra mỗi người một góc mà bắn.

Đội Giá hét lên, những người lính lục tục tản ra. Đạn cày nát thân cây si cắt những chiếc rễ tơ tướp. Phía trái đền Xương Rồng một cánh quân Pháp áp sát được vào bờ bắt đầu đánh quặt lại. Những tên lính Ma-rốc cao to, đen bóng phanh hết cúc áo ngực bình tĩnh bắn dồn quân khởi nghĩa về chân cầu. Ngay cổng đền còn một nhóm nghĩa quân trụ lại chống trả quyết liệt. Đội Giá thấy bên phải chỉ toàn lính khố xanh người Việt do một tên người Pháp chỉ huy liền bắc tay làm loa gọi to:

- Anh em xin đừng bắn nữa. Chúng ta cùng là người Việt với nhau cả, đừng gây đổ máu. Chúng tôi chỉ muốn giết bọn Pháp để giành độc lập thôi. Anh em...

Tiếng súng dừng lại đột ngột, ngập ngừng một lúc rồi lại rộ lên, Đội Giá thất vọng hạ lệnh cho quân vừa bắn trả vừa rút ra chân cầu, họp với cánh còn lại để về thị xã cố thủ. Nhưng vòng vây đã khép lại. Đại bác bắt đầu rót xuống chân cầu, từng quả một bình tĩnh, chính xác nghiền nát quân khởi nghĩa. Đội Giá cùng sáu người lính thoát được lên mặt đường chạy thục mạng.

Dốc Đán mười một giờ.

Khẩu trung liên từ trên cao chẻ đôi đội hình của nghĩa quân đẩy họ ngày một ra xa nhau. Ba Nho cố sức kéo Trần Quỳnh bị thương nặng ở chân lui về sau băng bó. Chỉ còn hơn sải tay nữa sẽ đến được sau tảng đá to thì bốn năm viên đạn tập trung găm hai người. Ba Nho

giật nẩy người lăn xoài ra đất, còn kịp thấy Trần Quỳnh uốn cong lên rồi hạ sập xuống bất động. Quân Pháp lại thổi kèn xung trận. Máu từ bả vai Ba Nho nhỏ giọt trên mặt đất. Mấy người lính chạy đến xóc nách Ba Nho dìu vào sau tảng đá đặt ông nằm xuống xé áo băng lại vết thương. Mặt trời đỏ lừ ngụ giữa đỉnh trời.

- Gọi Phàn Trung lại đây, nhanh lên.

Ba Nho nghiến răng nói trong cơn đau. Tảng đá giờ đây trở thành mục tiêu của quân Pháp, đạn găm xung quanh nó, phá vỡ từng mảnh nhỏ làm bay ra các làn khói mỏng và khét lẹt. Phàn Trung lom khom men theo rãnh nước xói chéo chân đồi lần đến tảng đá. Ba Nho vẫy tay cho Phàn Trung lại gần nói nhỏ nhưng hối hả:

- Cho rút đi, thật êm vào.

Phàn Trung hộc lên:

- Sao lại rút.

- Không giữ được đâu... Anh đừng nướng quân vô ích.

- Mặc kệ ngài, tôi không rút đâu.

Phàn Trung lại lao đi, đạn đuổi theo anh ta thành vệt dài. Ba Nho gọi mấy người lính đang nấp bắn cạnh mình lại:

- Ta cho các anh rút về thị xã. Đi nhanh lên, đừng để chúng nó nhìn thấy.

- Còn ngài?

Một người lính gầy nhom hỏi. Ba Nho xua tay:

- Ta sẽ rút sau. Đi đi.

Họ rời khỏi tảng đá lần lượt người nọ bám gót người kia bò dọc theo rãnh nước. Ba Nho lên đạn hai khẩu súng và bắn chặn bọn Pháp lại. Ở hướng của Phàn Trung nghĩa quân bị hất tụt xuống thung lũng và đang vội vàng leo lên ngọn đồi thứ hai để chồng cự. Ba Nho bình tĩnh bắn từng viên, không cần ngắm chính xác mà chỉ ước lượng. Khi người lính cuối cùng đã khuất sau dải đất chắn ngang sườn đồi, Ba Nho đứng vụt dậy tỳ súng lên mép tảng đá bắn một phát đạn rồi vứt súng ù té chạy dọc rãnh nước. Máu lại xối ra ồng ộc từ vết thương, nhưng Ba Nho vẫn nghiến răng chạy. Thật lạ? không một viên đạn nào trúng được anh ta… Phàn Trung cùng mười hai người lính của mình vẫn chưa vượt được lên đồi vì khẩu trung liên khống chế trên đỉnh đầu. Quân Pháp tràn xuống theo hình vòng cung ép những người lính khởi nghĩa vào sát chân đồi xả súng. Phàn Trung hô quân bắn trả quyết liệt nhưng lực lượng quá ít lại ở giữa khoảng trống nên tất cả trở thành bia di động cho quân Pháp. Những người lính liên tục ngã xuống cạnh Phàn Trung. Tốp lính Pháp đi đầu chỉ cách Phàn Trung hơn chục thước nhưng chúng không hề bắn, Chúng muốn bắt sống anh ta. Phàn Trung bắn hết viên nọ đến viên kia lúc quay lại thì xung quanh không còn một ai nữa. Mười hai xác chết nằm rải rác đủ các tư thế đập vào mắt Phàn Trung, anh ta khựng lại.

- Thằng kia, hàng thì quan Pháp sẽ tha cho.

Một viên đội người Việt gọi to, Phàn Trung buông thõng tay xuống dọc theo ống chân nhưng vẫn nắm chặt báng súng. Quân Pháp mò đến súng lăm lăm chĩa về phía trước, khuôn mặt tên nào cũng căng thẳng mỏi mệt. Tiếng giày xéo lên lớp sỏi đồi nghe lạo xạo nặng nhọc.

- Biêng, biêng…

Tên chỉ huy gật đầu vẻ hài lòng khi thấy Phàn Trung đứng im.

- Biêng cái con cặc ông đây này.

Đột nhiên Phàn Trung gầm lên, thọc nòng súng vào dưới cằm mình bóp cò. Máu bắn tóe lên mặt viên trung uý người Pháp…

Ba giờ chiều, Sở giám binh,

Lão điên nằm vật dưới gốc bàng thở, chiếc bao tải vắt chéo qua bụng trùm lên cả những chiếc lá khô. Tiếng súng siết lại từ ba phía. Ngoài sông tàu chạy xình xịch đều đều, trội lên là tiếng loa gọi hàng của quân Pháp. Hội đồng quản sự họp lần cuối cùng, không khí mỏi mệt hoang mang. Mặt Lập Nham trắng nhợt. Đội Cấn quyết định rút khỏi Thái Nguyên lên Tam Đảo ngay đêm nay.

Bốn giờ kém bẩy phút

Quân Pháp ngừng tấn côn.* Quân khởi nghĩa lặng lẽ rời khỏi hàng phố chỉ mang theo những vật dụng nhẹ và cần thiết. Đội Trường chỉ huy đợt rút đầu tiên. Lập Nham cương quyết không đi, không ai thuyết phục được ông.

- Tôi sẽ ở lại,

Lập Nham lạnh lùng khẳng định nheo mắt nhìn thẳng vào vầng mặt trời đỏ lừ đang dập dềnh ngang tầm mắt ông, Mọi người hối hả chuẩn bị cho đợt rút sau cùng. Ba Nho đến bên Lập Nham vái sống ông ba vái rồi gạt nước mắt quay đi không nói một câu. Nắng nhạt dần đổ xoài dưới chân cột cờ. Lập Nham nhìn những người lính lần lượt kéo nhau đi lòng trống trải. Tên Sĩ dắt ngựa ra cổng chờ Đội Cấn.

- Hết chưa?

Đội Cấn bước ra hỏi Cai Xuyên.

- Thưa đô đốc không còn sót gì.

Đội Cấn gật đầu cùng mọi người quay lại chờ Lập Nham.

- Tiên sinh, hãy nghe tôi, ta cùng rút,

Lập Nham lắc đầu cười, nụ cười thờ ơ và đúng lúc đó ông lại nghe sông Cầu rống lên. Trời bắt đầu sẫm dần,

- Tôi sẽ ở lại đây, tôi xin lấy cái chết để tiễn anh em. Đô đốc xin hãy ra tay giúp tôi.

Tiếng Lập Nham thoang thoảng nhưng cương quyết. Đội Cấn lắc đầu nhìn chằm chằm vào vị quân sư của mình. Hai ánh mắt gặp nhau rất lâu, không ai chớp. Thời gian dừng lại khô như một chiếc lá bàng, Sông Cầu vẫn rống lên vật sóng trắng xóa sau dinh công sứ. Đội Can cúi đầu trán xô lại, tay nhẹ nhàng lấy khẩu súng ra khỏi bao. Cai Xuyên thở hắt ra nắm chặt vạt áo Đội Cấn.

- Đô đốc ra tay đi, muộn rồi.

Lập Nham nói nhỏ, giọng ông buồn, rất buồn. Đội Cấn đẩy nòng súng vào bụng Lập Nham, mắt nhắm lại. Mặt trời đã lặn sâu xuống chân mây nhưng ánh sáng còn lóe lên một vệt dài vầng chói, mỏng, Hàng phố đã lên đèn, những ngọn đèn lù mù vàng ệch trôi nổi. Con ngựa cào móng xuống mặt đường vẻ bồn chồn, Trên đầu mọi người lá cờ ngũ tinh phần phật quật ngang quật dọc.

- Đô đốc…

Tiếng ai đó vang lên bên tai Đội Cấn, ông nẩy cò, một tiếng nổ trầm đục ngay đầu mũi súng. Lập Nham rướn lên rồi xuôi xuống dọc theo chiếc cáng. Đội Giá nấc nghẹn, Bầu trời vụt tối sầm lại và không khí dậy lên một chút mát mẻ. Đội Cấn quay ra, ông không lên ngựa mà đi bộ cùng mọi ngườt. Lên đến dốc Mỏ Bạch, Đội Cấn ngoái lại nhìn hàng phố chỉ thấy trong bóng tối những đốm sáng vàng đục chờn vờn. Tiếng lão điên rít lên phía sau. Hốt nhiên Đội Cấn rùng mình rảo bước thật nhanh.