Phần 10

Một lần, Thắng đưa một người quen từ trong nước mới qua bên này công tác đến một Rettôran sang vào bậc nhất ở thành phố. Hôm đó là tối chủ nhật, nhà hàng không đông lắm (đông nhất là tối thứ bẩy). Thắng vừa ăn uống, vừa vui vẻ chuyện trò với bạn chợt thấy dáng to gọn của Rikak đang say nên bước đi lảo đảo như một con quay sắp hết độ tít. Ông già trực trước cửa quay khách sạn, lạch bạch chiếc bụng phệ theo sau, cố cầm tay Rikak kéo ra. Nhưng Rikak khoẻ hơn, đẩy ông già ngã dúi vào một gốc tường rồi tiếp tục ngất ngưởng bước vào. Đôi mắt mầu đồng thau mở to như mất hồn nhưng vẫn phân biệt được một chiếc bàn còn để trống. Anh ta lần tới đó và gieo mình ngồi phịch xuống một chiếc ghế. Mấy cô phục vụ bàn kêu ré lên, xúm xít quanh anh ta mời ra. Nội quy các khách sạn nhà hàng nghiêm cấm việc phục vụ, tiếp các khách say. Ngược lại những người say còn bị phạt tiền, thậm chí phạt giam tới ba ngày. Rikak rất biết điều đó, nhưng vì anh đã say khướt người rồi nên khua khua tay, tỏ ý bất chấp hết. Thậm chí, anh ta còn đập thẳng tay xuống mặt bàn, lè nhè quát:

- Cô nhắc! Đưa loại Cô nhắc Napôlêông năm sao ra đây!... Hèm!...

Người bạn ngồi bên Thắng chưa hết ngạc nhiên, lạ lẫm thấy Thắng xô ghế đứng dậy. Thắng nghĩ có thể dùng uy tín của mình để khuyên Rikak về ký túc xá, đừng ở lại gây lộn xộn, phiền phức. Nhưng Thắng vừa bước tới gần thì Rikak bỗng vươn người ợ lên một tiếng lớn, tiếp đó anh ta nôn thốc, nôn tháo, một thứ nước lầy nhầy, đục quánh mầu nâu cả trên mặt bàn lẫn dưới sàn trải thảm hoa đỏ. Mấy cô phục vụ cũng kêu ré lên, chạy tản ra. Một cô lại chỗ đặt điện thoại gọi cảnh sát. Đến nước đó thì Thắng thấy mình đã bất lực rồi, anh quay về chỗ cùng với người bạn. Nôn oẹ xong, chắc Rikak thấy nhẹ người và có phần tỉnh táo hơn. Nhưng ma men vẫn ngự trị, làm chủ trong anh. Anh ngồi thở dốc, nhìn các cô gái vận yếm trắng chạy lăng xăng trước mặt. Nghe tiếng người réo trong máy điện thoại, anh ta cũng lơ mơ cảm thấy họ đang báo động gọi cảnh sát đến bắt mình. Lẽ ra phải sợ hãi thì thái độ anh ta thể hiện ngược lại. Anh nổi giận đùng đùng, đập bàn tay đen đủi xuống bàn quát tháo ầm ĩ:

- Cảnh sát hả? Việc gì phải gọi cảnh sát! Tiền đây! Tiền!... Một ngàn đô la... Tao cho hết! Tao thuê dọn cho tao, không phải gọi cảnh sát! Cảnh sát mà làm gì? Ha! Ha!... Vừa la hét, Rikak vừa đưa tay kéo khoá chiếc túi da nhỏ như chiếc Ví lúc nào cũng móc chặt bên cổ tay trái lôi ra một mớ đô la xanh rồi ném vung vãi trên mặt bàn.

Một cảm giác vừa ghê tởm vừa thương hại Rikak trào dâng trong lòng Thắng. Chưa đầy năm phút sau cú điện thoại, cảnh sát đã ập đến. Những con người cao lớn, cảnh phục nghiêm trang, ập vào như một cơn lốc. Viên sĩ quan hơi thấp, đi đầu, không cầm dùi cui, đưa cặp mắt tinh nhanh bao quát cả gian phòng ăn uống lớn. Những cảnh say rượu, đập phá nhà hàng đối với viên sĩ quan cảnh sát không phải là hiếm. Nhưng có thể là lần đầu tiên, những đồng đô la xanh tung toé trên bàn, dưới sàn trải thảm, lẫn trong đám nước lầy nhầy bốc lên mùi nôn mửa đập vào mắt anh ta một cách quá bất ngờ. Nhưng các cô phục vụ bàn chỉ nói mấy câu, người sĩ quan cảnh sát đã hiểu ra ngay tình huống. Anh nhanh nhẹn ra những mệnh lệnh ngắn. Những cảnh sát viên lập tức thi hành ngay. Một chiếc bàn cạnh chỗ Rikak ngồi được dọn dẹp để làm chỗ viết biên bản. Khi một cảnh sát viên viết xong lời mở đầu thì viên sĩ quan ngồi kéo một chiếc ghế, nhẹ nhàng ngồi xuống. Rồi anh ta thân mật hỏi tên họ, địa chỉ của người Phi lúc đó đang im lặng như ngủ gật. Giống một trò hề, Rikak đang ngồi bất động, chợt dang tay đấm vào ngực mình rồi cất lên một giọng hài hước.

- Họ tên ư? Rikak, sinh viên trường Quan hệ Quốc tế? Con ngàn thượng nghị sĩ Rike kiêm nhà kinh doanh...

- Anh có biết là mình đương say rượu không?... Người sĩ quan cảnh sát vẫn nhẹ nhàng hỏi.

- Say! Sao lại say. Say mà tôi trả lời được ngài à?

- Thế tiền này những đồng đô la này của ai?

- Không phải của tôi! Của mấy cô phục vụ ở đây. Tôi đã trả công phục vụ cho họ.

- Như thế là anh đã rất say rồi. Bắt buộc chúng tôi phải làm biên bản. Và làm xong, anh phải ký vào đó nghe chưa!

- Biên bản? Ký thì ký. Có vấn đề gì.

Người sĩ quan không nói gì thêm với Rikak nữa mà quay sang các nhân viên của mình. Anh ta ra lệnh cho họ phải làm việc hết sức thận trọng. Và những đồng đô la sạch cũng như bị nhầy nhụa trong bãi mửa của Rikak được họ nhặt lên, soi kỹ từng tờ trước ánh đèn pin. Tờ biên bản làm trên tờ giấy khổ rộng được chia thành từng cột. Từ cột thứ tự đến đặc điểm, đến trị giá và cuối cùng là cột sêri của từng đông đô la. Con số tổng cộng dưới cái gạch ngang được ghi cả bằng số và bằng chữ là một ngàn tám trăm năm mươi đô la chẵn. Biên bản còn được cẩn thận sao thành ba tờ, đầu tiên có chữ ký xác nhận của các nhân viên cảnh sát rồi đến ông thường trực và sau cùng là mấy cô phục vụ bàn. Rikak loằng nhoằng viết một chữ ả Rập mà không ai hiểu là chữ gì. Chợt phát hiện ra Thắng là người nước ngoài có mặt ở phòng ăn, viên sĩ quan cảnh sát lịch sự mời anh ký xác nhận. Thắng kiên quyết từ chối. Nhưng trước sự yêu cầu vừa mềm mỏng, vừa có lý, có tình, cuối cùng Thắng cũng phải chấp nhận. Anh ký tên và ghi rõ cả địa chỉ ký túc xá của mình.

Biên bản làm xong, viên sĩ quan cảnh sát dẫn Rikak ra xe. Nhìn theo bóng dáng anh ta. Thắng trào lên một niềm ân hận và thương xót. "Khi tỉnh ra, đọc lại biên bản, thấy chữ ký của mình, không biết Rikak có oán trách gì không?" Thắng nghĩ vậy và tự nhủ, nếu không bị phạt giam cũng có thể bị trục xuất khỏi trường, đuổi về nước. Tất nhiên đối với anh ta thế vẫn chưa phải là hết. Sang năm, anh ta có thể lại sang, vẫn cái tên cũ nhưng phải học ở trường mới. Có nghĩa là phải đi vòng một đoạn. Song, cũng có người thích được như thế để được ở xứ sở này ăn chơi, đập phá lâu hơn.

Nhưng dù thế nào thì kỷ luật vẫn là kỷ luật, vẫn để lại một vết nhọ trong quá khứ của con người.

Ba ngày sau, Rikak đến tận ký túc xá tìm Thắng.

- Sao, hạn trục xuất đến ngày nào? - Thắng hỏi phủ đầu.

- Lệnh trục xuất nào? Rikak nhe hàm răng trắng nhởn ra cười. Không có điều đó đâu anh bạn ạ!

- Thế thì xin chúc mừng. Giọng Thắng vẫn khó đăm đăm.

- Nhưng có việc phải nhờ đến anh bạn đấy!

- Việc gì?

- Cảnh sát mời ra đồn lấy lại tiền. Họ yêu cầu cả ông bạn đến làm chứng. Vì hôm đó ông bạn cũng có mặt ở đó mà!

- Tao bận! Mà có thời gian tao cũng không đi đâu!

- Không được, anh bạn ạ! Tao cũng chẳng muốn nhận lại chỗ đô la đó làm gì, vả lại nó có đáng bao nhiêu. Nhưng ở đó người ta yêu cầu phải nhận lại. Nguyên tắc ngoại giao trong các quan hệ quốc tế mà. Ông bạn phải hiểu cho. - Sao người ta không tống giam hoặc trục xuất mày về. Hành vi của mày đáng như thế lắm! Sao họ không làm thế cho gọn nhỉ? Thắng nổi cáu thực sự.

- Không được! Mày còn ngây thơ lắm! Tao học ở trường Quan hệ Quốc tế nên tao hiểu. Rikak lại cười cười làm lành. Nếu hôm đó tao không ném một mớ đô la ra kịp thời trước lúc cảnh sát tới thì hôm nay đã "gút bai" rồi. Thực ra lúc đó, tao chỉ hành động theo bản năng của thói quen. Một thằng say làm sao có thể tính toán được. Nhưng chính vì những đồng đô la đó mà người ta lại đối xử lịch sự với tao. Thay vì cho xe cảnh sát đưa tao về "bốt", họ thuê tắc-xi chở tao về tận buồng ở ký túc xá. Và bây giờ... Mày hiểu chứ, người ta lại mời tao đến nhận lại tiền. Mà không nhận lại là rầy rà đấy. Bởi thế mày phải đi giúp tao.

- Mày định giở thói tư sản, dùng tiền để loè bịp phải không? Thắng cảm thấy một điều gì đó thật phi lý mà anh không cắt nghĩa được. Mặc mẹ mày!

- Không có luật tư sản nào cả! Chỉ có luật ngoại giao. Luật ngoại giao có nhiều điểm rất tế nhị và lý thú. Mày cứ đi theo tao rồi sẽ rõ.

Quả thực ở đồn cảnh sát đúng như lời Rikak đã nói, họ đối xử rất lịch sự với cả hai người. Viên sĩ quan làm biên bản hôm đó còn nhẹ nhàng khuyên Rikak "Lần sau anh nên giữ tiền nong, tư trang cho cẩn thận" mà không có một lời trách móc hành vi vi phạm trật tự công cộng của anh ta.

Quái quỷ thật. Đồng đô la quả là có ma lực phi thường. Chỉ cần cái bóng của nó cũng tiềm ẩn cả khả năng giúp cho kẻ say đến gần như mất trí thoát được sự trừng phạt của pháp luật. "Nếu hôm đó, tao không ném một mớ đô la ra kịp thời, trước lúc cảnh sát tới thì hôm nay đã "Gút bai" rồi. Một thằng say làm sao có thể tính toán được. Nhưng chính vì những đồng đô la đó mà người ta đã đối xử lịch sự với tao".

Thắng cứ bị ý nghĩ ấy ám ảnh suốt cả một thời gian dài. Thì ra đồng đô la... phải chỉ cần cái bóng của nó thôi cũng có một uy lực thần diệu. Thế việc ta bỏ phí một nghề đã được đào tạo có bằng cấp đúng nguyện vọng, sở trường để đến đây kiếm tiền có gì mà phải ân hận. Nhận tiền xong ở đồn cảnh sát ra, Rikak mời Thắng đi uống rượu. Lúc đầu Thắng từ chối. Nhưng một chút sĩ diện chợt bốc lên Thắng lại chủ động kéo Rikak đến một quán thịt cừu nướng rất đông đúc ở một tầng hầm khách sạn lớn, có vỉa hè rộng trông thẳng ra bờ sông Nhê Va. Uống vào một vại bia đen, Thắng bắt đầu cao đạo chửi rủa Rikak là đồ vô lại, chỉ biết say sưa, đàng điếm, không biết lẽ sống trên đời là gì. Đáp lại, Rikak chỉ nhe răng ra cười hề hề xì xoá.

- Mày chửi tao cũng đúng thôi. Y hệt như giọng mẹ tao mỗi lần tao về nước gặp người. Nhưng bố tao lại bảo "Nó là con một thượng nghị sĩ kiêm nhà doanh nghiệp. Nó có ăn chơi một tý cũng có sao?". "Thế ngày xưa ông sống thế nào?". Mẹ tao hỏi lại. "Tôi sống như một thằng ăn mày", vì bố tôi cũng không hơn thằng ăn mày. Ngoài vài chữ rỗng tuếch, tài sản nào có gì. "Sống như thế là hợp lẽ chứ!". Ông bố lại bênh tao. Nhưng ông nói vậy thôi, sắp tới bố tao sẽ chia tài sản cho tao. Ông ấy đe thế này "Bây giờ mày là thăng ăn bám nên mày có thể phá. Nhưng mai kia mày thành một ông chủ, mày mà không biết lo lắng làm ăn sẽ thành thằng ăn mày thôi". Rồi quay sang mẹ tao, ông bố tao nói tiếp "Làm ông chủ nó khắc biết lo và sợ. Lúc đó bà cũng chẳng phải than phiền, chửi bới gì nó nữa". Chính vì thế, ông đã không đồng ý cho tao theo học nghề Y học thể dục thể thao, một chuyên ngành tao ước mơ từ nhỏ, ông bảo theo học trường Quan hệ Quốc tế, thứ nhất có cái lợi là biết cách giao dịch, thứ hai lại nắm thêm được một hai ngoại ngữ. Đó là hai lợi thế cơ bản đối với nhà doanh nghiệp tương lai.

- à thế còn cái sự giác ngộ mà ông Việt Minh ngày ấy dạy cho bố mày, bây giờ còn lại bao nhiêu? Hay những đồng đô la đã làm cho bố mày quên hết. Thắng không giấu vẻ khiêu khích trong giọng nói của mình.

- Ông ấy nhớ lắm! Nhớ lắm chứ! Ông ấy thường ước ao thế này "Giá mà tao được sang thăm Việt Nam, được gặp lại người ân nhân của tao thì dẫu có phá sản tao cũng vui lòng". Rikak đáp thành thực. à này, nghe nói Việt Nam kinh tế đang gặp nhiều khó khăn lắm hả?

- Mày nghe điều này ở đâu?

- ở trường, qua môn địa lý kinh tế. Nhưng đó không phải là điểm chính. Mà điểm chính là qua những người sang đây hợp tác lao động. Sao có cả những cô gái gầy gò, nhỏ bé đến thế!... Họ là những chuyên gia giỏi như

những chuyên gia giáo dục, y tế đã sang nước tao thì không nói làm gì. Đằng này, họ chỉ là những người lao động phổ thông.

- Sau bốn mươi năm chiến tranh tàn khốc, mày bảo đất nước phải kiệt quệ cả sức người, sức của chứ còn gì. Được như chúng tao còn là khá đấy! Không có chết đói nhé! Không có bệnh dịch hoành hành nhé! Mày hiểu chứ? Thắng cứng cỏi đáp lại. Sau chiến tranh, nước nào cũng phải trải qua một thời kỳ gọi là quá độ. Vả lại ở Việt Nam chiến tranh đã kết thúc hoàn toàn đâu. Còn xung đột biên giới phía bắc, giúp đỡ Campuchia thoát nạn diệt chủng Pônpốt. Thắng giải thích tiếp. Mày tính, từng ấy việc...

- Không, Việt Nam đã hết chiến tranh tổng lực hơn mười năm rồi. Còn xung đột biên giới thì đâu chả có. Quá độ thế là hơi lâu đấy! - Rikak thắc mắc nhưng không có ý gì là móc máy cả.

- Uống đi! Đừng có can thiệp sâu vào công việc của người khác. Mày học quan hệ quốc tế, chắc mày hiểu câu ngôn ngữ này của người Nga "xin đừng thò mũi vào nồi súp của gia đình hàng xóm" chứ? - Thắng lấn lướt.

- Xin lỗi nếu tao có điều gì đi hơi quá! Nhưng mày hiểu cho, với tấm lòng thành thực của một người bạn. Hừ, mày hiểu chứ? Chúng tao mong mỏi kinh tế Việt Nam phải mạnh lên, phải hùng cường như truyền thống thượng võ đánh giặc ấy!... Đôi mắt mầu đồng thau của Rikak mở to, ngây thơ và thành thực.

Thắng im lặng nhai rồi uống. Anh không muốn câu chuyện đi quá xa, sợ mất lập trường chính trị. Nhưng Rikak lại có vẻ mê say, cuốn hút vào chính vấn đề mình nêu ra. Nước tao có một câu chuyện cổ thế này. Rikak chậm rãi kể. Tuy đã nâng cốc bia đen lên miệng lại vội đặt xuống. Ngày xưa, ngày xưa có một bộ tộc bị lạc vào sa mạc. Giữa lúc đó người tộc trưởng già, thông minh, có kinh nghiệm nhất qua đời. Bộ tộc quyết định chọn người đứng đầu khác. Một tay láu cá, liều lĩnh nhất được đưa lên. Hắn hứa sẽ tìm cách đưa bộ tộc ra khỏi cơn nguy hiểm. Đoàn người tin tưởng, lặng lẽ đi theo hắn. Nhưng một tuần sau, họ phát hiện ra là họ lại quay về đúng điểm xuất phát, nơi có nấm mồ họ đã chôn người tộc trưởng già. Nhưng đã muộn, vì lúc đó sức họ đã kiệt vì đói, khát. Cả bộ tộc đã chết trong sa mạc. Lý do khiến kẻ dẫn đường sau một thời gian đưa bộ tộc trở lại nơi xuất phát thật giản đơn. Hắn bị thọt, một chân dài, một chân ngắn, như chiếc compa. Bởi thế hắn có đưa bộ tộc đi theo hướng nào thì cuối cùng cũng quay về chỗ cũ. Thế đấy! Hà! Hà!...

Rikak kể tới đó, rồi dừng lại. Bàn tay đen bóng nắm chặt cốc bia đưa lên miệng. Bọt bia trào cả ra hai bên mép. Anh ta đưa mu bàn tay lên quệt.

- Sau chiến tranh, đất nước tao cũng mất mấy năm đầu lộn xộn vì các phe phái là bọn cơ hội. Tình thế lúc ấy rất bế tắc. Bố tao, hồi ấy là phó tư lệnh một quân khu. Ông đã cùng một số chiến hữu, mạnh bạo đưa quân về thủ đô ổn định tình hình. Nhưng sau đó, khi đâu đã vào đó rồi, ông cởi bộ quân phục tự nguyện trút bỏ quyền lực quay sang làm một nhà doanh nghiệp. Ông có vốn văn hoá tối thiểu, lại biết ngoại ngữ là tiếng Pháp nên việc buôn bán có thuận lợi, ông trở thành triệu phú rất nhanh. Rồi tấp tểnh tỷ phú... Kinh tế thường liền với chính trị. Để có vị trí trong kinh doanh, ông nhảy ra ứng cử và trúng thượng nghị viện. Ơn Chúa! Mọi việc đều thành đạt cả. Bây giờ ông chỉ có một nguyện vọng như tao đã nêu với mày là muốn được sang thăm Việt Nam. Muốn tìm gặp ông Việt Minh, ân nhân trước kia.

Rikak lầm rầm tâm sự như nói với chính bản thân mình.

- Mày chưa say đấy chứ? Thắng đột ngột cắt ngang.

- ồ, say à? Rikak cười. Mày nghĩ lúc nào tao cũng say ư? Đời người cũng nên say. Nhưng chỉ nên say một đến hai lần thôi. Mày có biết hôm đó tao say vì sao không? Bị một con bé da trắng đá. Tiền thì không tiếc. Chút tình thì cũng đã uống cạn. Nhưng mà đau, mà thất vọng. Mình đã tính gắn bó cả cuộc đời với nó. Đã viết thư và gửi cả ảnh về nhà. ấy thế mà cuối cùng thì... Thay cho lời nói Rikak làm một cái phẩy tay.

- Thế là tốt. Uống nữa đi và chuẩn bị về thôi! Thắng

an ủi.

- à này, tao có một chuyện nữa muốn hỏi thêm mày?

Rikak vừa hỏi vừa nháy mắt cười ranh mãnh.

- Chuyện gì thế? Xin mời!

- Này, sao con gái Việt Nam có vẻ xấu thế? Không ra đen mà cũng chẳng ra trắng. Cứ nhom nhom như người đau gan ấy.

"Cái thằng quỷ này, nó muốn giở trò gì đây" Thắng nghĩ rất nhanh và cũng quyết định trong chớp mắt. Anh đánh đòn phủ đầu:

- Sao mày hỏi ngu thế! Thắng nhăn trán lại gắt. Mày chỉ mới trông thấy những cô gái Việt Nam ở đây thôi chứ gì?

- Đúng thế! Nhưng sao?

- Thế tao mới bảo mày ngu. Bởi vì những người con gái ra hồn thì họ đã lấy chồng và ở nhà. Chỉ còn những người "ma chê, quỷ hờn", không ai lấy mới phải "phẫn chí" mà qua đây. Mày hiểu chưa?

- ồ, cũng có thể. Mày có lý hơn tao. Rikak cười xòa xác nhận.

Hai người đứng lên, giơ tay vẫy người phục vụ bàn trán hói, bụng phệ tới. Rikak kéo chiếc ví da đeo ở nơi cổ tay. Thắng quay sang nhìn Rikak một cái. Anh chàng hiểu ý, cười gượng vội đút tiền lại.

Sau lần đó, thỉnh thoảng Thắng và Rikak lại gặp nhau. Khi ở nhà Hữu Nghị, lúc ở chỗ cắm trại, tham quan hoặc thi đấu thể thao. Quan hệ của họ không mặn mà hơn song cũng chẳng phai nhạt đi. Cho đến những tháng vừa rồi, sau quyết định thay đổi cơ cấu hàng Thắng chợt nhớ tới Rikak. Hàng năm, sau vài lần đi phép, mỗi lần sang, Rikak thường xách theo đủ thứ từ ti vi mầu, catsét đến cả Viđiô. Những thứ này Rikak vừa dùng giải trí, vừa sử dụng như một thứ "lương khô", đẩy ra các cửa hàng đồ cũ, lấy tiền tiêu xài.

Chiếc Sanyo này, Thắng không hề mua rẻ của Rikak. Anh mua theo giá đặt của cửa hàng. Rikak còn được lợi là không phải mất bảy phần trăm tiền ký gửi.

Sau khi nghe Thắng trình bày xuất xứ của chiếc Sanyo, bà thiếu tá dài giọng bảo:

- Hành động của anh thực chất là tiếp tay cho hàng phi mậu dịch, vượt rào vào lũng loạn kinh tế nước chúng tôi đấy.

- Dạ, thưa bà không hẳn như thế ạ! Tôi có đủ giấy tờ của chính Hải quan cửa khẩu sân bay tại đây cấp cho anh ta. Thắng cố sức thuyết phục. Theo điều lệ mới ban hành mỗi năm anh ấy chỉ được đem vào đây mỗi thứ một đơn vị hàng đắt tiền. Chiếc này, thưa bà, được phép nhập theo đúng điều lệ mới cách đây hai tháng đấy ạ!

- Tôi hiểu. Nhưng giấy phép ghi là để sử dụng chứ không phải là để bán. Bà thiếu tá vặn lại.

- Dạ, thưa bà đúng thế ạ! Nhưng ta nên hiểu nghĩa của từ "sử dụng" một cách thoáng hơn, trong đó có bao hàm cả ý được "nhượng lại" cho người khác. Thắng tìm được một câu hài hước cho không khí chùng lại, đỡ căng hơn.

Bà thiếu tá cười nhạt:

- Anh làm luật sư có lẽ thích hợp hơn nghề khác đấy! Nhưng mà thôi, dài dòng về chuyện này thế là đủ rồi. Anh cho đóng gói lại và chuyển ra chỗ chiếc đàn dương cầm và tủ lạnh kia.

Thắng tưởng câu chuyện anh đã kể cùng lý lẽ vừa rồi đã thuyết phục được bà thiếu tá. Anh quay lại phía những người thợ bốc vác nói như ra lệnh.

- Đóng gói lại đi! Nhưng hãy cẩn thận! Nhẹ tay một chút!

Mặt bà thiếu tá thoáng một chút đanh lại. Đôi mắt xanh đen của bà rực lên như có hai hòn than đang cháy sau lớp kính trắng. Nhưng bà cố nén lại vì công việc đang tiếp tục. Bà đành chờ ở phần kết thúc. Đại uý Ivan đưa đôi mắt nhỏ, sắc cạnh nhìn bà như cầu xin. Bà khẽ ngoảnh mặt làm ngơ trước thái độ khẩn cầu đó của viện đại uý. Những chiếc răng cửa dài và đều của bà đương nhay nhay một góc môi dưới hơi nhếch lên. Ivan hiểu trong tâm trí bà đang có sự vật lộn, đấu tranh gay gắt. Riêng Thắng, thấy bà thiếu tá không hỏi vặn vẹo gì thêm thì mừng rõ tưởng mình đã thành công. Anh đã vượt qua một chặng đường dài đầy vất vả, gian nan đã để một cựu trung uý quèn lên tướng. Và cũng phải nhấn mạnh thêm là cuối cùng số phận, sau ba lần nhếch mép đã thực sự mỉm cười để anh tới được đây, thực hiện khát vọng đổi đời của mình. Như người trèo cây, đã sờ thấy quả, anh sung sướng đến gần như mê đi. Những diễn biến và những cuộc đối thoại ngầm giữa bà Natalia và đại uý Ivan, anh không mảy may nhận thấy một dấu hiệu nhỏ. Sự nhạy bén, sắc sảo của anh đến phút chót này dường như bị tê liệt.

- Còn những cái gì trong này? - Bà thiếu tá đá nhè nhẹ mũi giầy cao gót xinh xắn vào một chiếc hộp các tông dài chưa được mở ra.

Đang lúi húi "chỉ đạo" cánh thợ chằng buộc chiếc Sanyo cho thật cẩn thận, nghe tiếng hỏi. Thắng vội ngẩng lên. Cái miệng của anh mở một nụ cười ngớ ngẩn của kẻ biết lỗi.

- Dạ, chiếc hòm dài này là xe đạp ạ! Thắng đáp.

- Số lượng?

Một chiếc xe của người lớn. Và một chiếc xe trẻ em ạ!... Nếu bà không cho, tôi xin để chiếc xe đạp người lớn lại.

- Thế còn trong chiếc thùng này? Bà thiếu tá lại đá nhẹ mũi giầy vào chiếc thùng vuông mà cao còn lại.

- Dạ, đó là hòm đồ dùng gia đình ạ! Bao gồm những xoong nồi, cốc, tách, bàn là, nồi hầm và quạt máy...

- Số lượng?

- Dạ, mỗi thứ có quá quy định một chút ạ! Thắng lại cười, lần này nụ cười có vẻ ranh mãnh và có ẩn ý hơn.

Ví dụ như quạt máy có ba. Nồi hầm có hai. Còn bàn là có... những bốn ạ!

Thắng ấp úng, rụt rè như người có lỗi. Trả lời xong, anh hơi cúi đầu xuống, sẵn sàng chờ đợi sự "phán xử". Nhưng người tinh ý thấy anh đánh mắt nhìn sang Huy như mỉm cười. Không phải ngẫu nhiên, Thắng lại tỏ ra "ngu dại", đem bỏ vào thùng số lượng đồ quá quy định mới của Hải quan mà bà thiếu tá đây "chúa ghét". Mà anh hoàn toàn có chủ định. Trong lúc đóng gói hàng, Thắng đã bàn với Huy "Phải có một con mồi để thu hút hoả lực của đối phương. Ví như các tầu ngầm hiện đại luôn có những tầu con vô loại, được thả ra đúng lúc để hút ngư lôi của kẻ địch". Rồi Thắng vừa tiến hành công việc vừa kể thêm cho Huy nghe một chuyện. Hồi tao còn là sinh viên, xuống thực tập ở xưởng cơ khí ấy, có một giáo viên rất hắc. Ông không bao giờ đồng ý với kết quả làm việc của học trò. Bao giờ ông cũng bắt sửa thêm chỗ này, dũa thêm chỗ nọ để chứng tỏ chức năng "thầy" của mình. Một lần tao thực hiện một bài tập, dũa một khối vuông như hình Rubích ấy. Tao đã đo và kẻ hết sức chính xác. ấy thế mà đưa lên, ông vẫn chê, bắt dũa thêm chỗ này, sửa thêm chỗ nọ. Mà sửa thêm tất hỏng. Tao bèn nghĩ ra một kế, vâng dạ liên hồi rồi lỉnh ra một xó ngồi chơi. Ba tiếng đồng hồ sau, tao đem bài tập "dầy" lên. Ông ta ngắm nghía, đo đi, đo lại rồi tấm tắc khen "Tuyệt! Tuyệt thật! Cậu là một sinh viên có bàn tay vàng đấy!" Tao ầm ừ cho qua chuyện. Được thể ông nói thêm "à, mà tôi không góp ý hồi sáng thì cậu đâu tạo được sản phẩm thế này".

Thế đấy! Đừng có làm gì hoàn chỉnh ngay. Các cấp có thẩm quyền thường bao giờ cũng tỏ ra mình có "hiểu biết" và "quyền lực" nữa. Bởi thế, các đồ án sau này, bao giờ tao cũng cố tình để một vài thiếu sót dễ phát hiện và quan trọng hơn cả là dễ sửa chữa. Nói một cách hình tượng như một đứa bạn tao đã tổng kết là thế này "Đối với cấp có thẩm quyền, sản phẩm mình "dâng" lên phải như một bàn tay sáu ngón ấy. Để họ đưa con dao "hiểu biết" và "quyền lực" lên chặt đi một là vừa. Chứ "dâng" bàn tay năm ngón lên, họ chặt đi một thì bỏ bà". Đối với mẹ thiếu tá Hải quan này cũng thế. Cả một thùng hàng "tổ bố" thế này. Chẳng lẽ lại không có sai sót gì để "mẹ ấy" ra oai. Phải có mấy cái bàn là, nồi hầm, quạt máy vân vân để "mẹ ấy" quẳng lại, những thứ to kia mới "đi" thoát được. Và lúc này đây chính là giây phút Thắng chờ đợi sự "ra oai" của bà thiếu tá. Nhưng bà ta im lặng, chưa nói gì. Thắng thấy cần phải "đẩy" tiếp bà ta vào "diệu kế" tính toán trước của mình.

- Bà cho phép dỡ cả hai thùng còn lại ra để bà kiểm tra chứ ạ! Cái gì quá quy định, xin bà cứ cho để lại cũng được, không sao cả ạ! Thắng tỏ ra hết sức chân thật, thành khẩn.

- Thôi! Hai thùng này không cần tháo dỡ ra nữa! Tôi xin anh cho qua những thứ hàng này...

- Lạy Chúa tôi! Thắng bật ra một câu khẩu ngữ mà người Nga hay dùng. Cám ơn bà! Thực sự là hôm nay, chúng tôi mới hiểu hết bà. ở bà có trái tim bằng vàng ạ!

- Anh bạn! Xin anh hãy bình tĩnh! Bình tĩnh để nghe, tôi chưa nói hết cơ mà. Nói tới đây, bà như dướn thẳng người lên, tư thế rất nghiêm trang. Bà nói tiếp dằn từng tiếng rõ ràng. Thay mặt trạm Hải quan cửa khẩu biển thành phố Lêningrát, cơ quan có quyền lực kiểm soát xuất, nhập khẩu, tôi tuyên bố lệnh dưới đây: Ông Trần Quyết Thắng, công dân nước CHXHCN Việt Nam, sau thời gian học tập năm năm, được phép chuyển về nước những mặt hàng gồm xe máy, hai xe đạp, (một của người lớn và một của trẻ em) và toàn bộ thùng dụng cụ gia đình qua đường tàu thuỷ. Còn các thứ sau đây - Bà vừa nói, vừa chỉ tay về phía ba kiện hàng chỉ để hơi xa đó một bước chân - Các kiện này gồm một tủ lạnh Zim, một đàn Pianô cũ của Ytalia, một Viđiô catsét đa năng - ba chiều nhãn hiệu Sanyo của Nhật, không được phép mang ra khỏi lãnh thổ CHXHCN Xô viết.

Những lời tuyên cáo của bà thiếu tá, như một "cái" chày gỗ phang vào gáy Thắng. Đầu óc anh quay cuồng, tâm trạng như thật mà cũng như mơ. Khuôn mặt rộng với chiếc hàm vuông của anh nghệt ra như được tạc bằng đá, dưới những nhát đục kém cỏi của người nghệ sĩ. Còn đôi mắt đen dài, sắc sảo ngơ ngác như mất hồn. Không hướng về phía bà thiếu tá mà lại quay sang đại uý Ivan, anh khàn khàn cất tiếng hỏi:

- Ivan, anh hãy giải thích cho tôi! Thế này là thế nào? Bà thiếu tá vừa ra lệnh gì vậy?

Đại uý Ivan lúc ấy tâm trạng cũng vô cùng xúc động. Nhưng ở anh nghiêng về phía giận dữ và cũng có phần tỉnh táo hơn Thắng. Anh vung tay, ném mạnh mẩu thuốc đang hút dở. Điếu thuốc của bao thứ hai từ sáng đến giờ. Hơn chục năm làm nghề Hải quan, anh hồi hộp theo dõi cuộc đối thoại có một không hai giữa người giữ hàng với nhà chức trách thừa hành nhiệm vụ với tâm trạng cảm thông và đau xót. Ivan bước dài hai bước từ một chỗ tựa bên thành hòm gỗ thông, đến sát bên bà thiếu tá. Đầu hơi cúi xuống, bàn tay phải chém mạnh vào không khí anh gay gắt chất vấn:

- Thiếu tá Natalia! Bà vừa tuyên bố gì thế? Quyết định của bà dựa vào điều luật nào?

- Dựa theo điều luật nào à? Đại uý Ivan, anh hỏi ai vậy? Bà cười gằn ngạo nghễ. Anh nhớ anh chỉ là trợ thủ của tôi, thiếu tá Natalia, trạm trưởng Hải quan ở cửa khẩu biển này! Anh muốn hỏi theo luật nào à? Tôi không phải giải thích cho anh vì không phải lúc. Nhưng anh hãy nhớ câu châm ngôn "luật là luật" thế thôi!

- Bà Natalia! Chả lẽ bà không biết rằng, những người đứng trước mặt chúng ta là ai hay sao? Đại uý Ivan đã xuống giọng, van vỉ. Chắc là bà không biết rằng Việt Nam vừa trải qua một cuộc chiến tranh lâu dài, gian khổ và ác liệt nhất trong lịch sử hiện đại hay sao?

- Đại uý! Tôi còn hiểu hơn anh. Bà hơi dài giọng đáp lại. Tôi biết họ chiến đấu không phải chỉ để giành độc lập, tự do cho riêng họ. Họ đã chiến đấu cho cả chúng ta, cho cả nhân loại tiến bộ trên trái đất này. Tôi hiểu vì sao chúng ta ổn định được trong suốt mấy chục năm qua. Và tôi cũng hiểu, khi Việt Nam vừa ra khỏi cuộc chiến thì chúng ta... chúng ta lập tức gặp những khó khăn. Những khó khăn trong nước và cả những khó khăn to lớn, nan giải ở nước ngoài. Nhưng đại uý, tôi nhắc lại với anh là "luật là luật". Anh nghĩ rằng, tôi là một mụ đàn bà độc ác, cay nghiệt. Một người đàn bà không có trái tim đau khổ và yêu thương như một con mụ phù thuỷ sao?

Cuộc tranh cãi giữa bà thiếu tá Natalia và đại uý Ivan làm cho Thắng bừng tỉnh dần. Như một người bất ngờ bị đánh vào gáy nhưng không chết, chỉ bị ngất lịm đi và thời gian trôi qua khiến anh tỉnh dần ra.

- Vâng, tôi hiểu, luật là luật. Nhưng thưa bà, bà hãy giải thích rõ những trường hợp cụ thể ở đây. Những thứ này vi phạm vào điều luật bao nhiêu, ra ngày nào và đã được ai ký? Thắng dần dần hết ngỡ ngàng, càng nói, anh càng hăng lên. Bà đã nhầm lẫn. Những thứ chỉ có một đơn vị theo luật định thì bà gạt lại. Còn những thứ có số lượng đến ba bốn thì bà lại cho qua. Tôi không hiểu nổi, thưa bà?

- Anh bạn ơi! Con người tội nghiệp, đáng thương và quý mếm của tôi! Lẽ ra tôi không trả lời anh. Nhưng muốn để anh khỏi oán trách riêng tôi nên tôi xin giải thích rõ ràng cho anh từng điểm một thế này. Bà dừng lại một chút để lấy hơi và chuyển giọng cao dần lên. Thứ nhất với chiếc tủ lạnh Zim. Bản thân anh cũng đã thừa nhận là không có bán tự do trong các cửa hàng. Mặt hàng cao cấp này chỉ giành ưu tiên cho các đối tượng như anh cũng đã rõ: các cán bộ cao cấp, các cựu chiến binh, các nhà khoa học, văn nghệ sĩ có tên tuổi và cuối cùng là những người có thành tích xuất sắc trong lao động. Mà họ cũng phải xếp hàng, đăng ký rất lâu mới đến lượt. Ngay đến cán bộ như tôi, cũng chẳng bao giờ dám mơ ước tới loại tủ lạnh đó. Anh bảo một mặt hàng quý như thế, làm sao tôi có thể cho phép anh xuất ra khỏi nước được. Thứ hai là về chiếc đàn Pianô cũ của Ytalia. Cả tôi và anh chỉ biết là nó rất cũ, chứ không ai xác định được nó sản xuất từ năm nào. Mà tiếng của nó thì còn rất tốt. Mặc dù nhiều năm, nó được bầy bán ở cửa hàng đồ cũ mà không ai ngó ngàng gì tới. Nhưng thực chất có thể nó là một thứ đồ cổ, cao hơn nữa có thể nó là di sản văn hoá cổ. Một vật như thế, chỗ của nó phải được đặt trong Viện bảo tàng như bảo tàng âm nhạc chẳng hạn. Những thứ như thế có thể coi là tài sản quốc gia về mặt tinh thần. Một người hiểu biết bình thường cũng thấy là không thể để nó chạy lọt ra khỏi biên giới nữa là tôi, một thiếu tá Hải quan. Thứ ba là về chiếc Viđiô Catsét Sanyo đa chức năng của Nhật, lỗi từ ở câu chuyện kể của anh. Tôi hiểu anh, suốt từ sáng đến giờ, lúc nào anh cũng biểu hiện là một con người thông minh, có nghị lực và rất trung thực. Với tư cách cá nhân, tôi rất quý mến và tôn trọng anh... Tôn trọng và quý mến không phải vì bó hoa hồng anh đã tặng tôi. Về mặt đó, khía cạnh đó, từ tâm hồn một người đàn bà Nga tôi xin thành thực cảm ơn anh. Nhưng chiếc Viđiô vẫn phải để lại thôi, bạn thân mến ạ! Vì sao ư? ở địa vị tôi, anh sẽ thấy và thông cảm với nhiệm vụ hơn. Tôi không thể để đất nước thành một cái chợ trời để trong cái chợ đó, các anh mua đi, bán lại những thứ hàng phi mậu dịch. Nếu anh có biên lai mua tại cửa hàng Inteshop chẳng hạn, thì về tình tôi hiểu rõ anh là một kẻ buôn lậu ngoại tệ. Nhưng về lý tôi phải để anh qua. Đằng này, anh chỉ có mẩu giấy viết tay, mua đi, bán lại.

Đó! Quả thực là tôi không còn gì phải giấu giếm anh. Tôi chỉ là người thực thi pháp luật. ở địa vị tôi, chắc chắn anh cũng xử sự như thế. Vì luật là luật. Mong anh thông cảm và hiểu cho, người bạn quý mến và đáng thương ạ! Câu cuối cùng giọng bà trầm hẳn xuống và trong đáy mắt bà có những ngấn nước mắt, bà phải cố ghìm lại cho khỏi trào ra.

- Không! Không! Không!... không thể như thế được. Tôi sẽ đi kiện! Tôi sẽ đấu tranh... Không tôi không thể chịu thua các người đâu!...

Mọi người đều kinh hoàng thấy Thắng thét lên; chiếc túi da đen đeo trên vai bị ném mạnh xuống đất và thấy anh đâm bổ ra phía cửa. Anh thực sự phát điên chăng? Chưa ai rõ! Chỉ có Huy, người bạn thân cận, gần gũi, suốt mấy năm qua được Thắng dìu dắt, giúp đỡ, lúc đó cũng như người thất thần chạy bổ theo. Trong đầu Huy chợt loé lên một ý nghĩ "Phải giữ Thắng lại! Bằng cách nào cũng phải giữ Thắng lại. Nhỡ ra, Thắng ra được đến đường, đâm đầu vào ôtô hay xe điện thì khốn!" Vừa đuổi gấp, Huy vừa gào lên:

- Thắng ơi! Đứng lại! Đứng lại đã!...

Và nước mắt Huy ứa ra, lăn xuống má. Anh khóc vì thương bạn, lo cho bạn và lo cho cả thân phận mình sắp tới, việc gửi hàng sẽ ra sao?

Phía sau Huy, đại uý Ivan cũng hộc tốc, hớt hải đuổi theo.