CHƯƠNG I
Lạy Chúa, hãy thương lấy, hãy thương lấy những người đàn ông và những người đàn bà điên!
Hỡi Tnượng-Đế! sao có được những con quỷ ở trước mặt đấng duy nhất biết rằng vì đâu lại có chúng, chúng gây quả như thế nào, và cách nào chúng có thể đã thoát khỏi được…
SHACLƠ BÔDOLE (Charles Baudelaire)
Thérèse, nhiều người sẽ bảo không có nàng,
Nhưng tôi biết nàng có thật, tôi là người, trong bao năm, đã từng theo dõi và thường ngăn giữa đường để ngó mặt nàng.
Hồi nhỏ, tôi còn nhớ đã nhìn thấy, trong một phòng xử án đại hình ngột ngạt, khuôn mặt bé nhỏ, trắng bệch và không có môi của nàng, đang làm mồi cho những thầy cãi không đến nỗi tàn ác như những mệnh phụ diêm dúa.
Sau này, trong một phòng khách ở thôn quê, nàng hiện ra trước mắt tôi trong dáng điệu một thiếu phụ ngơ ngác, khó chịu vì những săn đón của cha mẹ già của người chồng khờ. Họ bảo: “Con bé làm sao ấy? Chúng tôi vẫn săn sóc tận tình đấy chứ.”
Từ đó, đã bao lần tôi ngắm, trên vầng trán rộng và đẹp, bàn tay nàng hơi to một chút! Đã bao lần, qua những chấn song linh động của một đại gia đình, tôi thấy nàng bước quanh như con chó sói, và bằng con mắt hung dữ mà buồn, nàng đã ngó tôi.
Nhiều người sẽ ngạc nhiên cho rằng tôi đã tưởng tượng ra một con người đáng ghê tởm hơn hết mọi nhân vật của tôi. Tôi biết nói gì về những người tràn đầy đức tốt và có tấm lòng cởi mở? Những “tấm lòng cởi mở” không có truyện; nhưng tôi biết truyện của những tấm lòng giấu kín, ngập trong một thể xác bùn.
Thérèse, tôi cũng muốn đau thương đưa nàng tới bên Chúa; và tôi ao ước mãi nàng được xứng với cái tên đáng kính của nữ thánh Locuste. Nhưng nhiều người, tuy tin nơi sự sa ngã và sự cứu chuộc của những linh hồn đau khổ chúng ta, sẽ la hoảng cho rằng xúc phạm.
Dù sao, khi bỏ nàng trên vỉa hè, tôi cũng hy vọng, nàng sẽ không cô đơn.
CHƯƠNG I
VIÊN luật sư mở một cánh cửa. Trong hành lang nơi mé sau tòa án, Thérèse Desqueyroux cảm thấy sương lạnh phả vào mặt, nàng hít một hơi dài. Ngại có người đón xem nên nàng e dè không muốn bước ra. Một người đàn ông, cổ áo bẻ cao, rời khỏi một gốc dương; Thérèse nhận ra cha nàng. Luật sư la lên: “Miễn nghị” và quay lại với Thérèse:
“Bà có thể đi ra: Không có ai hết.”
Thiếu phụ bước xuống những bậc thềm ướt. Thật vậy, khu công viên nhỏ xem ra không có bóng người. Người cha không ôm hôn nàng, cũng không để mắt tới nàng nữa. Ông hỏi luật sư Duros, ông này đáp lại se sẽ, tưởng như có ai đang rình rập họ. Nàng nghe thấp thoáng hai người nói chuyện:
“Mai tôi sẽ nhận được giấy chính thức báo tin miễn nghị.”
- Liệu có chuyện bất ngờ không?
- Không, đâu vào đấy rồi.
- Sau khi thằng rể tôi ra khai trước tòa, ai cũng bảo thế.
- Ai cũng bảo thế... Biết đâu đấy.
Nhưng chính miệng hắn đã thú nhận rằng không bao giờ đếm cẩn thận từng giọt thuốc..
- Ông Larroque ạ, ông thừa biết trong những vụ như vụ này lời chứng của nạn nhân...”
Tiếng nói của Thérèse cất lên:
“Làm gì có nạn nhân.
- Thưa bà, tôi muốn nói: nạn nhân của sự bất cẩn.
Trong khoảnh khắc, hai người đàn ông nhìn thiếu phụ đứng lặng đó, thu mình trong chiếc áo ấm, và gương mặt tái xanh không tỏ lộ một chút gì. Nàng hỏi xe đậu ở đâu; cha nàng đã dặn xe đợi trên đường đi Budos, ở ngoài châu thành, để không ai lưu ý.
Họ đi ngang công viên: lá cây đương rụng dính chặt trên những chiếc ghế sũng nước mưa. Cũng may dạo đó ngày đã ngắn. Với lại, tới đường đi Budos người ta có thể theo những phố vắng người nhất trong quận này. Thérèse đi giữa hai người đàn ông, cao hơn hẳn họ một cái trán; họ tiếp tục tranh luận coi như không có mặt nàng, nhưng vướng thân hình người đàn bà ngăn cách họ, họ lấy khỷu tay hích nàng ra. Thérèse bèn lùi lại một chút, nàng tháo găng ở tay trái ra để giựt những mảnh rêu bám trên những tường đá cũ nàng men theo. Thỉnh thoảng một chú thợ đi xe máy vượt qua trước mặt nàng, hay một chiếc xe ngựa, bùn bắn tung khiến nàng phải nép vào bên tường.
Nhưng bóng chiều bao phủ, mọi người không ai nhận ra nàng. Mùi lò bánh mì và sương mù đối với nàng không chỉ là mùi của buổi chiều tà nơi một thành phố nhỏ: nàng còn tìm lại được ở trong đó hương vị của cuộc đời mà mãi tới nay người ta mới trả lại cho nàng; nàng nhắm mắt nghe hơi thở của lòng đất thiu ngủ dưới cỏ ướt; nàng cố gắng không nghe những lời nói của ông già thấp bé, hai ống chân vòng kiềng ngắn ngủn, chưa hề một lần quay lại ngó con gái; nàng có thể ngã nhoài bên lề đường; cả ông ta lẫn Duros đều sẽ không để ý. Bây giờ họ không ngại nói lớn tiếng.
“Những lời khai của ông Desqueyroux thật là tốt, đúng thế. Nhưng còn cái đơn thuốc: nói tóm lại đơn thuốc đó giả... Chính bác sĩ Pédemay đã đứng lên khiếu nại...
- Ông ta đã xin bãi nại...
- Dù sao cũng còn những lời giải thích cũa bà ta: bảo rằng có một người lạ mặt tới đưa đơn thuốc cho bà ta...”
Không hẳn vì mỏi mệt, vì muốn tránh những lời mà người ta đã làm cho nàng điên đầu đã bao tuần nay, Thérèse cứ chậm dần bước lại nhưng vô ích; không cách nào để khỏi nghe thấy tiếng nói lạc giọng của cha nàng:
- Tôi đã bảo nó mãi: “Đồ khốn, tìm cách khác, tìm cách khác... ”
Quả thật, ông có bảo nàng vậy, và có thể lấy làm thỏa mãn. Tại sao ông còn hục hặc mãi? Điều mà ông gọi là danh dự của gia đình vẫn nguyên vẹn, từ nay cho tới ngày tuyển cử Thượng nghị sĩ sẽ không còn ai nhớ tới chuyện này nữa. Thérèse nghĩ vậy và không muốn tiến kịp hai người kia; nhưng, hăng hái tranh luận, họ bỗng ngừng lại ở giữa đường, hoa chân múa tay.
“Tin tôi đi Larroque, phải chống cự; ông phải tấn công trên báo Người gieo hạt số chủ nhật: ông có muốn để tôi lo cho ông không? Phải đưa ra cái tít chẳng hạn như Lời đồn đại tê tiện …”
- “Không đâu, bác ơi; không, không: với lại trả lời cách nào được? Thật rõ ràng là dự thẩm đã làm việc tắc trách; không hỏi đến giám định viên về nét chữ nữa, lờ đi, bịt hết, tôi chỉ trông thấy thế. Tôi sẽ hành động, tôi sẽ phải mất công, vì danh dự của gia đình, phải dìm chuyện đó đi.. dìm hết…”
Thérèse không nghe thấy câu đáp lại của Duros, vì hai người đã rảo bước. Nàng lại hít vào cái không khí ban đêm ẩm ướt, như một người đang sợ bị nghẹt thở; chợt nàng thấy hiện lên trong trí khuôn mặt không quen biết của Julie Bellade, bà ngoại nàng - không quen biết vì có tìm kiếm cũng vô ích, không thể thấy ở gia đình Larroque hay ở gia đình Desqueyroux, một bức hình chụp người đàn bà không ai biết một chút gì, ngoại trừ vụ bà ta bỏ nhà ra đi. Thérèse mường tượng rằng thiếu chút nữa chính nàng cũng có thể bị xóa bỏ, bị chìm quên, và sau này con gái nàng, con bé Marie, sẽ không được phép tìm lại trong tập hình cũ, khuôn mặt người đã sinh thành ra nó. Giờ này chắc Marie đã nằm ngủ trong một căn phòng ở Argelouse, nơi mà khuya nay Thérèse sẽ về tới; khi đó thiếu phụ sẽ nghe thấy trong bóng tối hơi thở của đứa con đang ngon giấc; nàng sẽ cúi xuống, đôi môi nàng sẽ tìm kiếm cái sự sống đang bình lặng như một làn nước đó.
Bên bờ đường, đèn của một cỗ xe trùm mui kín chiếu sáng hai cặp mông ngựa gầy. Ngoài xa, hai bên đường, rừng cây u tối dựng đứng như bức thành. Từ hai bên những ngọn thông ở gần chụm lại với nhau, con đường bí mật xuyên qua vòm cây đó. Trên đầu nàng, khung trời thấp thoáng qua một lớp cành cây chi chít. Người mã phu nhìn Thérèse bằng cặp mắt hau háu. Khi nàng hỏi liệu còn kịp đáp chuyến xe lửa cuối cùng ở ga Nizan hay không, y bảo nàng cứ yên tâm, nhưug tốt hơn trì chậm nữa là
“Chú Gardère ạ, đây là lần chót chú phải nhọc công vì tôi.
- Thưa bà, thế không còn công việc gì ở đây nữa ư?”
Nàng lắc đầu, nhưng người đàn ông vẫn giương mắt ngó nàng. Cả đời nàng sẽ cứ bị thiên hạ chú mục như vậy mãi sao?
“ Thế nào, cô đã bằng lòng chưa?”
Mãi bây giờ cha nàng mới tỏ ra nhìn thấy nàng. Thérèse liếc nhanh dò xét gương mặt như lem bẩn vì bệnh hoàng-đởm, hai gò má lởm chởm những sợi râu cứng màu trắng ngả vàng mà ánh đèn đang chiếu sáng rõ. Nàng nói khẽ: “Con đau khổ nhiều quá... rã rời cả người...” rồi nàng chợt im bặt: nói ra có ích gì? Cha nàng có nghe đâu; ông chẳng nhìn thấy nàng nữa. Những điều Thérèse phải trải qua có hệ gì đối với ông. Chỉ đáng kể là cuộc ngoi lên Thượng-Nghị-Viện của ông bị gián đọan, nguy hại vì đứa con gái này (bọn chúng nó nếu không loạn thần kinh thì cũng ngu độn hết). May mà bây giờ nó không mang tên Larroque; May mà bây giờ nó không mang tên Larroque; nó thuộc về gia đình Desqueyroux rồi. Ông thở ra: thế là tránh khỏi tòa đại hình. Làm sao ngăn phe nghịch đừng nuôi mãi vết thương đó? Ngày mai ông phải tới gặp ông Quận. Nhờ trời, lão chủ nhiệm tờ Vùng Lande bảo thủ đã nắm được rồi: câu chuyện được coi như trò trẽ... ông níu cánh tay Thérèse:
“Lên xe mau, tới giờ rồi.”
Viên luật sư, có lẽ vì ác ý, - hay lão không muốn Thérèse lên đường trước khi Ião nói được một câu - hỏi nàng có định ngay tối nay trở về nhà ông Bernard Desqueyroux. Khi nàng đáp: “Lẽ tất nhiên, vì nhà tôi đợi...” lần đầu tiên, từ lúc từ biệt ông dự thẩm, nàng tưởng tượng rằng quả thật mấy giờ nữa nàng sẽ bước qua ngưỡng cửa căn phòng nơi chồng còn nằm vì chưa khỏi bệnh, và một chuỗi dài những ngày, những đêm sẽ kéo theo, trong đó nàng sẽ phải sống kề bên con người ấy.
Về nhà cha nàng, ở ngoại ô thành phố nhỏ này, từ ngày việc bắt đầu đưa sang dự thẩm, có lẽ đã nhiều lần nàng đi qua trên con đường chiều nay; nhưng hồi đó nàng không bận tâm một chuyện gì khác ngoài việc căn dặn chồng một cách đích xác; trước khi bước lên xe, nàng nghe những lời dặn dò của Duros về nhũng điều mà ông Desqueyroux cần phải khai nếu Tòa đòi một lần nữa; - Hồi trước Thérèse không một chút lo sợ, không một chút ngại ngùng khi nghĩ tới việc phải giáp mặt con người đau yếu đó: hai người không hề đá động tới chuyện đã thật sự xảy ra mà chỉ nói tới những gì cần thiết phải khai hay không nên khai. Hai vợ chồng chưa từng đoàn kết với nhau hơn trong vụ lo bào chữa đó; đoàn kết trong một thể xác duy nhất – thể xác của con bé Marie. Họ tạo ra với nhau, để khai với ông dự thẩm, một câu chuyện rất bình thường, hết sức có đầu đuôi và có thể thỏa mãn được con người duy lý ấy. Hồi đó Thérèse cũng đi trên chiếc xe ngựa chiều nay đón nàng; - nhưng trước kia nàng nóng nảy biết chừng nào mong cho chuyến đi mau hết, còn bây giờ nàng lại muốn xe cứ chạy mãi không baogiờ đến! Nàng nhớ lại mỗi lần vừa bước chân lên xe là nàng đã muốn tới ngay căn phòng ở Argelouse và nàng chưa quên những tin tức mang lại cho Bernard Desqueyroux (nàng còn nhớ Bernard không ngần ngại khai chắc chắn rằng Thérèse một buổi tối có nói chuyện về cái đơn thuốc do một người lạ mặt đưa đến và nài nỉ nàng cho đi cân, viện cớ người đó còn mắc nợ nhà bào chế nên không dám ló mặt tới... Nhưng Duros không đồng ý để Bernad quá trớn đến độ khai rằng y có nhớ đã trách vợ tại sao lại bất cẩn đến thế …)
Cơn ác mộng đã tan, tối nay hai người, Bernard và Thérèse, sẽ nói gì với nhau? Nàng nhìn rõ trong trí ngôi nhà hẻo lánh nơi chồng nàng đang đợi: nàng tưởng tượng ra chiếc giường kê giữa căn phòng vuông, chiếc đèn thấp ở trên bàn cùng với những báo chí và những chai thuốc... Chó bị tiếng động làm thức giấc cất tiếng sủa, rồi im bặt: sự im lặng trang nghiêm lại bao trùm như trong những đêm nàng ngồi nhìn Bernard đang cơn nôn mửa thốc tháo. Thérèse cố gắng tưởng tượng cái nhìn đầu tiên mà lát nữa hai người sẽ trao đổi; rồi đêm nay, và ngày mai, ngày mốt, những tuần lễ sau, trong ngôi nhà ở Argelouse, nơi mà hai người không còn cùng xây dựng một khía cạnh có thể lộ ra ngoài được của tấn bi kịch mà họ đã sống. Bây giờ giữa hai người chỉ còn những gì đã có thật... những gì đã có thật... Kinh hoảng, Thérèse ấp úng (nàng quay về phía viên luật sư nhưng thật ra nói với cha nàng):
“Tôi tính ở vài ngày với ông Desqueyroux. Rồi, nếu tình trạng rõ rệt khá hơn, tôi sẽ trở về nhà cha tôi.
- Ấy, chuyện đó không được đâu!”
Nhận thấy Gardère cục cựa trên ghế, ông Larroque hạ thấp giọng:
“Cô dở chứng điên ra hay sao đấy? Xa chồng cô trong lúc này? Hai người cần phải tỏ ra đi liền với nhau như hai ngón tay... như hai ngón tay, cô nghe ra chưa? cho tới lúc chết...
- Cha nói phải; không hiểu đầu óc con ra sao? Thế cha tới chơi với con Argelouse chứ?
- Không đâu, Thérèse, những ngày thứ năm phiên chợ cha sẽ đợi các người về chơi nhà, như thường lệ. Các người sẽ về chơi như trước!”
Thật lạ lùng tại sao nàng không hiểu rằng chỉ làm khác những thói quen hồi xưa một chút là họ sẽ chết hết. Yên chí như vậy nhé? Cha nàng có thể trông cậy ở nàng được không? Thérèse đã gây rối ren cho gia đình nàng nhiều quá rồi...
“Cô sẽ làm tất cả những việc gì mà chồng cô bảo làm. Cha không thể khuyên hơn được.”
Và ông ta đẩy nàng lên xe.
Thérèse thấy đưa về phía nàng bàn tay của viên luật sư với những móng đen: “Kết quả tốt, thế là tốt”, ông ta nói vậy; lời nói đó chí tình; nếu vụ án kéo dài ông ta sẽ chẳng được lợi gì; gia đình này sẽ nhờ tới luật sư Peyrecave, thuộc luật sư đoàn Bordelaise (dân tỉnh Bordeaux). Ừ, thế là tốt...