CHƯƠNG II

CÁI mùi da mốc trên trên những chiếc xe cũ, Thérèse thích thú lắm... Nàng tự an ủi đã quên mang theo thuốc lá, nàng vốn ghét hút thuốc trong bóng tối. Đèn xe chiếu sáng hai bờ đường, một đường riềm những cây đuôi chồn và những gốc thông khổng lồ. Những đống sỏi làm biến dạng cái bóng của cỗ xe. Đôi khi một chiếc xe cở đồ chạy qua, hai con la tự ý tránh sang bên phải trong khi người đánh xe vẫn ngủ yên. Thérèse có cảm tưởng không bao giờ sẽ về tới Argelouse; nàng ao ước sẽ không bao giờ tới; mất hơn một giờ xe mới tới ga Nizan; rồi chuyến xe lửa tới ga nào cũng đậu lại mãi. Lại còn từ Saint -Clair, nơi nàng xuống xe lửa, phải mất mười cây số đi bằng xe ngựa mới tới Argelouse (ban đêm không một chiếc xe hơi nào dám đi vào con đường đó). Tại mỗi chặng, định mệnh còn có thể xuất hiện, giải thoát cho nàng; Thérèse thả hồn theo ý tưởng xâm chiếm nàng đêm trước ngày ra tòa, nếu tòa vẫn tiếp tục quy tội cho nàng, ý tưởng chờ đợi một cuộc động đất. Nàng bỏ mũ ra, tựa cái đầu bé nhỏ, tái xanh và lắc lư, bên nệm da nực mùi cũ và thả mình cho xe lắc. Cho tới đêm nay nàng đã sống với tâm trạng một người bị truy nã; bây giờ được giải thoát rồi nàng mới đo lường được nỗi suy nhược của mình. Hai má hóp, gò má cao, cặp môi mím chặt, và vầng trán rộng, thanh cao, tạo thành một gương mặt tội nhân – đúng thế, tuy rằng người đời đã không nhìn nhận nàng có tội – một tội nhân phải chịu cô đơn suốt đời. Duyên dáng của nàng, mà hồi nào thiên hạ cho rằng không sao cưỡng nổi, những người kia đều đã thấy rõ, những người mà nét mặt tỏ lộ một nỗi đau thầm kín, một vết thương trong nội tâm đang hành, hoặc giả họ đang cố gắng để phỉnh phờ che giấu. Trong góc chiếc xe lắc lư, trên con đường xuyên qua rừng thông u tối, thiếu phụ bị lột mặt nạ lấy bàn tay phải vuốt nhẹ trên gương mặt của một người bị hỏa thiêu. Bernard mà lời khai gian khai gian cứu thoát nàng khởi đầu sẽ nói những câu gì? Có lẽ Bernard sẽ không hỏi một lời nào, ngay tối nay... nhưng đến mai? Thérèse nhắm mắt, rồi mở mắt, nàng thử đoán đây là dốc gì, trong khi cặp ngựa leo bước một. Ồ, cứ thây kệ. Không chừng sẽ giản dị hơn nàng tưởng. Cứ thây kệ. Ngủ đi... Tại sao nàng không ở trong xe nữa? Người đàn ông ở sau tấm thảm xanh: ông dự thẩm... lại ông ta nữa... ông ta thừa biết rằng vụ án đã kết thúc. Cái đầu ông ta lắc lư từ trái qua phải: bản án miễn nghị, không thể ban được, có một sự kiện mới. Một sự kiện mới? Thérèse ngoảnh mặt để cho đối phương khỏi ngó thấy nét mặt tiều tụy của nàng. “Bà hãy cố nhớ lại. Ở túi trong của chiếc áo choàng cũ - cái áo mà tới tháng mười bà mới dùng đế, để đi săn chim cu, bà có bỏ quên vật gì? Có giấu giếm vật gì không?” Làm sao chối cãi được; nàng thấy nghẹn thở. Không rời mắt khỏi con mồi, viên thẩm phán đặt trên bàn một gói giấy nhỏ xíu, có gắn xi đỏ. Thérèse thuộc làu những hàng chữ ghi trên chiếc bao thư mà ông ta đọc với một giọng sắc bén:

Chlorofonne: 30 gram.

Aconitine: viên số 20.

Digitaline nước:20 gram.

Viên thẩm phán cả cười... Chiếc thắng cọ vào bánh xe. Thérèse tỉnh giấc; lồng ngực căng thẳng của nàng hít đầy sương lạnh (có lẽ xe đang xuống dốc suối trắng). Hồi bé nàng cũng chiêm bao như vậy, chiêm bao thấy có sự sai lầm khiến nàng bị buộc phải thi lại bằng Tiểu- học. Đêm nay nàng lại thưởng thức cùng một sự an ủi như hồi xưa khi tỉnh giấc: có lo lắng đôi chút vì lệnh miễn nghị chưa chính thức: “Nhưng cô phải biết rằng lệnh đó trước hết phải cáo tri cho luật sư đã …”

Được tự do... còn mong chi hơn nữa? Bây giờ tạo một cuộc đời có thể sống nổi ở bên Bernard chỉ còn là một trò trẻ. Giao phó hoàn toàn cho Bernard, không che giấu một chút gì; đó là giải thoát. Hay để cho tất cả những gì che đậy trước kia lộ hết ra ánh sáng, và ngay từ đêm nay. Quyết định đó khiến cho Thérèse tràn đầy sung sướng. Trước khi tới Argelouse nàng sẽ có thì giờ “sửa soạn lời thú tội”, như lời cô bạn ngoan đạo Anne de la Trave vẫn nhắc lại mỗi thứ bảy, thời hai người còn thảnh thơi đi nghỉ hè. Cô bé Anne, cô bé ngây thơ đáng yêu, cô em có biết đã giữ một vai trò như thế nào trong câu chuyện này! Những con người cao khiết nhất thường không biết rằng hằng ngày, hằng đêm họ dính líu vào những gì, và những mầm mống nhiễm độc thường nổi dậy dưới bước chân thơ ngây của họ.

Quả tình con bé có lý khi nó nhắc mãi với Thérèse còn là một nữ sinh ưa lý sự và hay châm chọc: “Chị không thể tưởng tượng sự giải thoát sau khi đã thú tội, đã được tha thứ, - khi mọi chuyện đã thu xếp xong, ta có thể làm lại cuộc đời với những cố gắng mới.” Thérèse chỉ cần nhất định sẽ thú nhận hết là ngay lúc này đã cảm thấy một sự cởi mở thú vị: “Bernard sẽ biết rõ hết; ta sẽ nói hết với chàng…”

Nàng sẽ nói ra sao? Bắt đầu thú thật chuyện gì trước? Những lời lẽ liệu có đủ chứa đựng cái mớ rắc rối những ham muốn, những quyết tâm, những hành vi không lường trước được? Họ xử trí ra sao, những người đã nhìn thấy rõ tội ác của họ? … “Ta đâu có nhìn thấy rõ tội ác của ta. Ta đâu có định tâm phạm cái tội mà mọi người buộc cho ta. Ta chẳng biết ta định làm gì. Ta chẳng hề biết cái mãnh lực cuồng bạo ở trong ta và bên ngoài ta hướng về đâu: những gì mà mãnh lực đó phá hủy khi tràn lên, chính ta cũng lấy làm kinh hãi...”.

Một ngọn đèn dầu bốc khói chiếu sáng bức tường quét vôi trần ở nhà ga Nizan và một cỗ xe ngựa đậu tại đó. (Bóng tối bao phủ mau chóng làm sao ở chung quanh!) Từ một đoàn tàu nằm lại đấy thoát ra tiếng còi, buồn như tiếng bò rống. Gardère xách cái túi hành lý của Thérèse và hắn lại chăm chú nhìn nàng. Ý hẳn vợ hắn đã căn dặn: “Mình ngắm kỹ cô ta xem cái mặt ra thế nào... ”. Với người mã phu của ông Larroque, Thérèse tự nhiên tìm lại được nụ cười khiến cho mọi người vẫn phải nói: “Không ai tự hỏi cô ta xấu hay đẹp, ai cũng chịu cái duyên của cô ta…”. Nàng bảo hắn ra ghi-sê mua vé xe, vì nàng ngại đi ngang phòng đợi có hai chị tá điền ngồi đó với chiếc rổ để trên đầu gối, cúi đầu lắc lư, tay đan len.

Khi hắn đem tấm vé lại, nàng bảo hắn giữ lấy chỗ tiền lẻ. Hắn đưa tay lên ngang mũ chào; khi đã cầm dây cương hắn còn quay lại một lần nữa ngó nét mặt cô con gái ông chủ.

Các toa xe chưa nối xong. Hồi trước, vào những dịp nghỉ hè hay tựu trường, Thérèse Larroque và Anne de la Trave đều lấy làm thích thú lúc xe đậu lại ở ga Nizang. Họ tới quán ăn một dĩa trứng tráng với dăm-bông, rồi hai người ôm lưng nhau dạo chơi trên con đường đêm nay đầy bóng tối; nhưng Thérèse trong những năm đã qua đó, chỉ thấy con đường này trăng sáng như bạc. Hồi ấy hai người cùng cả cười thấy bóng mình chụm lại và trải dài. Có lẽ hồi đó hai người đã nói chuyện tới các bà thầy và các bạn cùng lớp, - một người bênh vực trường nữ tu của mình còn người kia lại bênh vực trường trung học của mình. Thérèse gọi tên cô bạn trong bóng tối: “Anne...” Trước hết ta hãy nói chuyện về Annne với Bernard... Bernard là một người đàn ông đúng mực bậc nhất: bao tình cảm đều được sắp xếp, phân biệt kỹ, Bernard không hề biết có những đường hẻm, những hành lang thông thương giữa những tình cảm đó. Làm sao đưa vào những khu vực bất định, nơi Thérèse đã sống và đã đau khổ? Tuy nhiên việc đó không thể tránh. Không thể có một cử chỉ nào khác, lát nữa, khi bước vào phòng, ngoài cử chỉ ghé ngồi bên thành giường và dẫn Bernard đi từng chặng một cho tới lúc anh ta sẽ ngăn Thérèse lại:

“Bây giờ tôi hiểu rõ hết rồi; mình đứng dậy, tôi tha lỗi cho mình hết.”

Thérèse lần mò đi ngang mảnh vườn của ông xếp ga, ngửi thấy mùi hương cúc nhưng không nhìn thấy những bông hoa. Không có ai trên toa xe hạng nhất, vả chăng ngọn đèn nhỏ không đủ chiếu sáng khuôn mặt nàng. Không thể đọc sách được: còn thiên truyện nào mà Thérèse chẳng thấy tẻ nhạt, so với cuộc đời ghê gớm của nàng? Có lẽ nàng sẽ chết vì hổ thẹn, vì lo sợ, vì hối hận, vì mệt- nhưng nàng sẽ không chết vì buồn chán.

Thérèse thu mình trong góc, nhắm hai mắt lại. Có ai tin được rằng một người đàn bà thông minh như nàng lại không sao khiến cho người khác hiểu được tấn bi kịch đó? Phải đấy, Thérèse thú tội xong, Bernard sẽ nâng nàng dậy: “Thérèse, mình hãy yên tâm đi, đừng thắc mắc chi hết. Trong căn nhà tại tại Argelouse này, chúng ta sẽ sống với nhau cho tới lúc chết, không bao giờ những chuyện đã qua có thể chia rẽ được đôi ta. Tôi khát nuớc quá. Mình hãy đích thân xuống bếp pha cho tôi một ly nước chanh. Trô sẽ uống cạn một hơi dù ly nước không chanh. Tôi sẽ uống cạn một hơi dù ly nước không được trong. Có hệ gì nếu ly nước nhắc nhở mùi vị chén sô cô la buổi sáng của tôi hồi trước? Mình ơi, mình có nhớ những lúc tôi nôn mửa? Bàn tay thân yêu của mình nâng đầu tôi; mình không quay đi để khỏi nhìn thấy thứ nước xanh xanh đó; tôi ngất đi mình cũng không thấy sợ hãi. Thế mà vào cái đêm tôi bỗng thấy hai chân cứng đơ, không cảm giác, thì mình đã tái người đi. Tôi rét run lên, mình có nhớ không? Rồi cái lão bác sĩ đồ tồi Pédemay lại lấy làm kinh ngạc thấy nhiệt độ của tôi xuống thấp quá, mạch của tôi nhảy mạnh quá…”

Thérèse ngẫm nghĩ: “Hừ! Bernard sẽ chẳng hiểu gì cả. Phải nói lại hết, kể từ đầu...” Đâu là chỗ bắt đầu của những hành vi của ta? Định mệnh của ta, một khi ta muốn tách rời chẳng khác nào gốc cây kia, không thể nhổ lên với y nguyên cả rễ. Thérèse có cần quay trở lại từ thời còn nhỏ hay không? Nhưng chính thời niên thiếu cũng là một cứu cánh, một chung cuộc.

Thời niên thiếu của Thérèse: đó là áng tuyết trằng nơi ngọn một con sông vấy bẩn nhất. Thời ở trường trung học công lập, nàng coi bộ sống thản nhiên, như xa cách hẳn những thảm kịch bé nhỏ nó vò xé những bạn học của nàng. Các bà thầy thường đưa Thérèse Larroque ra làm gương mẫu cho họ: “Thérèse không đòi hỏi một phần thưởng nào khác ngoài cái vui thực hiện nơi mình một kiểu mẫu con người cao cả. Ý thức là nguồn sáng độc nhất và sung mãn đối với Thérèse. Thérèse thấy khích lệ do sự kiêu hãnh đứng vào hàng những con người cao cả hơn là bởi sự sợ hãi sẽ bị trừng phạt...” Một bà thầy của nàng đã nói như vậy. Thérèse tự hỏi: “Hồi đó thật tình ta có sung sướng như vậy không? Những gì thuộc về thời trước ngày đám cưới của ta đều mang trong ký ức ta một vẻ thuần khiết đó; có lẽ ngược lại hẳn với những lem lấm không sao gột sạch khi lấy chồng? Trước thời ta là vợ, là mẹ, trường học không khác nào cõi thiên đàng. Hồi đó ta đâu ý thức được như vậy. Làm sao ta có thể biết được rằng trong những năm trước khi vào đời ta đã thật tình sống cuộc đời của ta? Khi đó ta thuần khiết thật: đúng là một thiên thần! Nhưng một thiên thần đầy ham mê. Mặc dầu các bà thầy ca tụng, hồi đó ta đã đau khổ và làm cho người khác đau khổ. Ta thích thú vì những điều ác ta đã làm và cả những điều ác bạn ta gây cho ta; đó là thứ đau khổ thuần khiết không hề bị những hối hận làm biến chất: sung sướng hay đau khổ đều do những thú vui thơ ngây.”

Phần thưởng của Thérèse là cứ mỗi mùa hè không cảm thấy thua kém Anne khi gặp lại cô bạn dưới bóng những cây sồi ở Argelouse. Nàng cần phải nói với cô gái được nuôi dạy ở trường nữ tu Thánh Tâm ( Sacré-Coeur): “Muốn thuần khiết như cô, tôi không cần tới những giải lụa và những chuyện nhàm tai như thế…”. Hơn nữa, sự thuần khiết của Anne de la Trave phần lớn lại do ngu dốt mà ra. Các bà ở tu viện Thánh Tâm đã đem cả ngàn tấm Màn ra ngăn cách giữa thực tế và những cô gái nhỏ ấy. Thérèse khinh họ vì họ lẫn đạo đức với ngu dốt: “Em bé ơi, cô chẳng hiểu đời một chút nào…” những mùa hè xa xưa ấy nàng thường nói như vậy. Ôi những mùa hè tươi đẹp! Trên chuyến xe lửa xếp mãi sau mới chịu chạy, Thérèse tự thú nhận nàng phải hồi tưởng lại những ngày hè đó, nếu nàng muốn hiểu rõ. Có một sự thật không ngờ là trong những buổi mai thuần khiết của cuộc đời chúng ta, những cơn giông tố phũ phàng nhất đã ngưng đọng. Những buổi mai tươi sáng quá, đó là triệu chứng không tốt cho buổi trưa và buổi chiều. Nó báo hiệu có những mảnh vườn bị tan nát, những cành cây bị bẻ gãy và bao nhiêu là bùn bẩn. Thérèse không hề suy nghĩ, không hề toan tính trước vào bất kỳ giai đoạn nào trong đời nàng; không hề có một khúc quanh bất ngờ: Nàng lăn mãi trên một cái dốc, ban đầu còn chầm chậm, sau trở nên nhanh hơn. Người đàn bà sa ngã đêm nay chính là con người tươi trẻ của những ngày hè ở Argelouse, nơi mà nay nàng trở lại, lén lút, trốn trong bóng tối.

Thật là mệt! Khám phá những động lực thầm kín của những việc đã qua để làm gì? Qua khung kính cửa, thiếu phụ không nhận thấy gì khác ngoài phản ánh của gương mặt đã tàn héo của nàng. Nhịp đều đều của con tàu chợt gián đoạn: đầu máy kéo còi dài, chầm chậm tiến vào một ga. Một ngọn đèn do một cánh tay đu đưa, những tiếng réo gọi bằng thổ âm, tiếng những chú lợn con từ trên toa xe đưa xuống kêu the thé; đã tới Uzeste rồi. Còn một ga nữa là tới Saint- Clair, rồi từ đó sẽ phải đi một chặng cuối cùng bằng xe ngựa để về Argelouse. Thérèse chẳng còn bao nhiêu thì giờ nữa để sắp sẵn những lời biện hộ!