Cơn Sốt

Thế là bà giết người... Bà giết tôi, giết hai con tôi, giết cả hai đứa bé còn nằm trong bụng kia. Buôn bán!... Bà mà lại buôn bán à? Bà buôn bán cái gì? Tiền vạn bạc triệu đâu dễ bà như người ta quẳng ra mua từng kho hàng rồi bỏ đấy, vài tháng sau tiền thành gấp đôi, gấp ba, và nhỡ có sao thì đã đút lót cả rồi, với đốc lý, mật thám, công sứ, đoan, quân Nhật, lãnh sự Nhật.

"Bà thì phải như thế họa chăng bà mới buôn bán, chứ hơn trăm bạc mua vụng, mua trộm mấy cuộn dây đồng lãi không thấy đâu, thấy lỗ, rút cục để mật thám Nhật nó ăn chặn mất, vậy bà tính toán xoay giở như thế thì tính toán xoay giở làm gì. Cái trí khôn ngoan của bà để đâu đến nỗi đương lúc gạo một ngày một cao, hơn sáu trăm đồng một tạ, người ta xô nhau đi buôn gạo, mà bà lại dám húc đầu đi cầm sổ buôn gạo ba tháng lấy có hơn hai trăm bạc? Trí khôn ngoan của bà để đâu? Bà là người hay là cái giống gì? Hay quen mồm quà bánh chịu đựng quá rồi nên vẽ chuyện cầm sổ, buôn bán bị mất để lấy tiền lấp liếm đi... Phải! Chỉ lấy tiền lấp liếm đi chứ vàng nanh đỏ mỏ như bà thì còn bị đứa nào ăn được! Hở! Giời ơi!"...

"Là cái giống gì mà lại nhẫn tâm đến thế hở?"

Hắn hét. Hắn hét. Rồi hắn nghiến răng, nắm tay run run giơ ra trước mặt. Hắn không những muốn cắn xé người chung quanh mà cắn xé cả hắn nữa. Thì tất cả những cái ghê gớm của hắn được đáp lại ngay.

Người mẹ mà hắn định làm cho sợ hãi nhục nhã kia, sau một lúc im lại vênh mặt lên, cười nhạt, nói dằn từng tiếng:

- Phải!... Bà quen mồm ăn quà. Bà nợ nên bà xoay cầm sổ lấy tiền buôn bán rồi kêu mất hàng. Bà giết mày, giết vợ con mày đấy! Nhưng ai bảo mày kiếm được hết trăm ấy đến trăm khác, hết món hàng nọ đến món hàng kia, chẳng chịu biết đến con gái già này, con mẹ trẻ kia và lũ mẹ nhớn bố bé mày, mà mày cứ cô đầu con hát, ăn uống chơi bời cho ngập mày ngập mặt, cho mắc bệnh nọ tật kia, để trút cái gánh nặng nhà này cho bà mấy tháng giời, để lúc thân tàn ma dại, mồng bốn mồng năm Tết mới chịu bò về nằm nhà mà rên... Hơn hai trăm bạc, hừ! Đến hơn năm trăm bạc nữa liệu có đủ tiền đong gạo nấu cháo cho những mồm thuồng luồng kia không? Ấy thế lại còn ngót trăm bạc giả ông lang cho con mẹ mày đương nằm tếnh bệnh kia kìa... Lại còn tiền đưa chúng nó nay chạy báo động vào Hà Đông, mai chạy báo động lên Chèm... lại còn tiền tiêu Tết... tiêu cho cái bàn thờ kia kìa của nhà mày... Hơn hai trăm bạc... Hừ! Hơn hai trăm bạc... mày thử hỏi cái bàn thờ kia kìa của nhà mày mấy mâm hôm ba mươi và mấy mâm hôm hóa vàng có đủ không?

- Giời ơi! Thế này thì chết mất. Vậy ba trăm bạc tôi gửi về dạo tháng một đâu? Ba trăm bạc dạo ấy mẹ con chúng nó có biết đến xu nào, thì đâu? Và gạo dạo ấy mới hơn ba trăm một tạ, nhà lại có gạo bông, thì ai đói? Ai nuốt?

Người mẹ liền quay ra trỏ người vợ:

- Thì cũng lại hỏi mẹ trẻ mày kia. Ba trăm bạc! Ba trăm bạc! Thế hai cái tháng chín, tháng mười mày đi Sài Gòn thì lấy cứt mà đổ vào mồm các bố, các mẹ mày à? Này thôi... bà bảo, muốn cho bà đi khỏi cái nhà này thì bà đi, bà đã khổ nhiều rồi chẳng báu gì nữa đâu. Bà đi cho chúng mày tha hồ sung sướng với nhau. Rồi có đói, có gạo lên tám trăm, chín trăm hay một nghìn mà không kiếm được tiền thì con đấy tống mỗi đứa một cửa cho người ta nuôi, hay giời đất này chẳng ai dám rước cái tội ấy thì đem chôn chúng nó đi... Chỉ còn cách ấy là tha hồ rảnh rang, tha hồ chơi bời, tha hồ kiếm tiền...

Huỵch... Hắn nằm vật xuống giường như người bị quật ngã. Hắn nuốt nước bọt ừng ực. Mặt hắn, nước mắt cứ ứa ra. Cuối cùng, hắn oà lên, nức nở:

- Thôi!... Thôi! Giời ơi! Mẹ quỉ mẹ ma kia...! Tôi chết mất!...

Lại tiếng hét... tiếng giẫy đạp... Hắn lịm đi. Ruột gan và tâm trí hắn càng như bị thiêu đốt. Những hình ảnh lại hiển hiện. Tiền! Những giấy bạc từng ghim, từng tệp, từng bó, từng va li, từng két giấy năm đồng... Giấy hai mươi đồng... Giấy một trăm... Giấy năm trăm... Giấy kiểu cũ... Giấy kiểu mới... cứ phấp phới, cứ nổi cao lên, cứ vây bọc lấy hắn! Một bộ quần áo mới năm trăm... Một đôi giầy mới trăm rưởi. Một cái xe người đạp hai nghìn... Một cái gác có điện, có nước, có xa lông, buồng ngủ, buồng ăn, buồng tắm cho thuê hai trăm một tháng... Những quà vặt, cà phê, bánh ngọt, ăn trưa, ăn đêm, ba bốn chục một lần... Tiền... phải luôn luôn trong túi ít nhất là bạc nghìn... Không kiếm được, thế thì khổ quá con chó... Không kiếm được, thế thì lại chỉ về nhà ăn đói, ngủ trừ, buồn bã, bứt rứt... Buồn bã, bứt rứt và chờ chết. A! Chết... Chết vì không có tiền, vì đói.

Những kẻ chết vì thế đã nhan nhản ở các ngả đường rồi. Những cái xác còng queo hay rũ ra hay sõng sượt trong gầm cầu, dưới một gốc cây, một lỗ "tăng sê", cạnh một chuồng xí, mấp mé một bờ rãnh, một bãi rác. Già, trẻ, nhớn, bé, đàn ông, đàn bà đều khô đét, dề dề cứt đái với hai lỗ mắt nhìn sâu hoắm vào thiên hạ còn sống, ồn ào, nhộn nhịp, tưng bừng. Ngày xuân. Nắng vàng. Hoa tươi. Áo màu tha thiết. Năm ngoái, năm kia... hắn cũng hưởng những ngày xuân như thế giữa Hà Nội. Hà Nội làm ăn của hắn. Hà Nội càng ngày càng ran những chuyện món vải này lãi mười vạn, món sợi kia lãi hai mươi vạn, những kho diêm, đường, sữa, hàng mấy trăm tấn của thằng A, con P vẫn y nguyên, từng nhà săm lốp ở phố nọ vừa mới bị sở Mật thám tịch thu gọi phạt, nhưng liền bị ôtô Nhật đến chở cướp đi ngay. Hà Nội, đây hắn đã len lỏi, sục sạo, nghe ngóng... Hà Nội có những dẫy người xếp không biết là hàng mấy đầu từ phố này, mình vắt sang phố kia, đuôi kéo tít ra mãi đâu đâu để được lĩnh mỗi người một cuộn chỉ, một bao diêm, mấy tấc vải, dưới những cái dùi cui, giầy săng đá, đánh đạp tràn lên cả những bụng chửa, những lưng còng, những trẻ loắt choắt chờ thâu đêm suốt sáng... Hà Nội có những xe tay chúi chúi một quãng mới đứng lại được; người kéo gầm mặt vén vạt áo chùi mắt và trán rồi ngửng lên tưng hửng vì mấy hào rách ném vào tay, sau đó một bà đầm toàn đít và vú núng nính, mặt vênh vênh, môi biu bĩu, hai tay dắt hai đứa con quấn đầy len và ngào ngạt nước hoa, líu tíu với một con chó to lớn, tai vểnh, lưỡi thè lè, nanh nhọn hoắt; tất cả lừ lừ đi vào để đám người chi chít như kiến nọ tự dãn ra, rồi thoáng giây phút, vải thì hàng súc, sợi hàng ôm, xà phòng mấy cân, đường trắng tinh hàng bì, diêm gói tướng, lặc lè, nhơn nhơn xách ra...

Hà Nội, hắn sắp ra đấy, phải ra đấy!...

Phác - tên hắn. - Phác lại tức chói cả ngực. Phác phải nhắm mắt lại, cố thở đều để tĩnh trí lại mà suy tính.

Trước mắt Phác, người mẹ vẫn lầm lầm trên cái chổi. Vợ Phác thì hoàn toàn nằm im. Người thị béo sẵn lại có mang gần tháng đẻ nên thị là cả một súc gỗ trên giường. Bao giờ cũng thế, thị đã nằm thì khó mà dậy được. Vì hễ nằm là phải ngủ. Giấc ngủ mới ngon, mới quí làm sao. Nó khiến thị thiếp đi như say thuốc phiện, chẳng còn phải thèm thuồng nghĩ ngợi gì cả.

Nhưng giờ vợ Phác không ngủ. Từ chập tối tới bảy giờ sáng nay, vợ Phác đã ngáy no rồi. Vợ Phác cố thức xem chồng và mẹ chồng còn những chuyện gì nữa rồi muốn ngủ cũng thừa kịp. Khi Phác đi khỏi. Bên cạnh những tiếng ì ạch của thị, trong nhà chỉ còn tiếng mọt cót két và thỉnh thoảng gió rào rào thổi vào. Nhà Phác ở giữa xóm. Đằng trước, đằng sau, mé phải, mé trái, những dẫy nhà cũng úp súp như thế. Và tất cả đều nồng nặc những mùi cống rãnh, chuồng xí, ao bùn. Những tiếng hét vừa rồi của Phác đã mất hẳn vào cái khoảng không vắng ngắt, nặng nề mà trên là giời xám, dưới là những mái rạ, những hồ ao, những ruộng như đám khói. Một con đường đã chạy qua đấy, nhưng họa hoằn mới thoáng một bóng xe đạp.

Không một đứa trẻ, một con gái, một đàn bà nào đổ đến xem như mọi khi. Họ cũng như mẹ Phác, đều mệt mỏi, cồn cào vì đói, vì rét nên chẳng dám cử động để chịu thêm một hình phạt. Số ít người không đi làm và không đi chợ mà ở lại nhà và còn cố gắng được thì lần lần ra mấy cái bãi gần đấy và ra ngoài tận đường cái kia nhặt rau má, rau dền chỉ còn lấm tấm ở vài đám cỏ lụn. Những tiếng trẻ con nô đùa, những tiếng lào xào trong mấy cái quán nước, lò rèn, thợ may, thợ cắt tóc, những tiếng cười nói của người đi đường và tiếng gà tiếng chó như đã có từ một đời nào, chứ giờ trong cái xóm chợ xép này chỉ còn thỉnh thoảng tiếng còi ôtô đằng xa vẳng đến hay tiếng quạ rền lên ở một bờ ruộng, một tha ma đâu đây.

Nắng chót hoe hoe, phớt vàng trên mấy tàu cau và rỏ xuống đầu giường Phác. Phác rùng mình vì một ngọn gió, sau đó Phác ngước mặt lên, sợ hãi nhìn. Một cái gì vừa ghê, vừa đau bóp lấy thái dương Phác đánh thót cái. Phác thấy chỗ Phác đương nằm đấy. Nhà của Phác, mẹ Phác và vợ con Phác ở như không có ai cả. Cái giường tre một bên, tấm phản nứt nẻ ọp ẹp một bên, cái chõng một xó, và mấy cái thúng đựng tã... tất cả như của những người chết nào bỏ lại, đương dần dần mọt, phủ bụi và chằng mạng nhện vậy. Phác giục nhà chạy báo động, tránh bom đạn, nhưng trong cái cảnh sống này thật không còn sự tan hoang nào hơn được!

Có tiếng thở dằn.

Mẹ Phác đã lên nằm ở cái chõng. Bà nằm co, gối đầu tay, lim dim. Mải đối đáp với con mệt, bà cũng chẳng buồn vấn lại tóc, mặc nó bù cả xuống gáy, xuống trán, xuống mắt. Dưới những sợi tóc dở đen, dở trắng, cứng và xoăn ấy, gương mặt bà càng khô xác, xương xẩu, hốc hác nổi bật hẳn lên. Giời rét, bà mặc có mỗi cái áo cánh cộc tay, rách bươm, và áo vì không chịu vá để hở cả cái ngực chật xương và cái vú beo. Hình hài ấy, mảnh áo ấy, mẹ Phác đấy. Nào đã lâu gì, cách đây bảy tám năm là cùng, mẹ Phác hãy còn làm việc quần quật suốt ngày. Cái áo nâu buộc chặt hai vạt lại đằng sau, cái quần xắn cạp lên mấy nấc và còn kéo cả ống lên, mấp mé đầu gối, thế là bà cất gánh đi. Gạo, đỗ, cá, rau, cà chua, gà, vịt, bà không từ một thứ gì. Chỗ tiện đường tàu hỏa càng hay không thì xe ngựa. Không nữa đi vã, nắng, mưa, mặc... Nhưng từ ngày Phác đi làm ra tiền, nhất là từ ngày Phác xoay sang chạy hàng sách (1)và Phác lấy vợ, thì mẹ Phác thôi chợ búa rồi nghỉ hẳn... Mẹ Phác ở nhà, mẹ Phác chỉ biết có tiền Phác đưa về... Người mẹ ấy giờ chỉ còn là một cái xác thé thé được, cười nhạt được và gầm được, rít được, đương nằm lù lù ở trước mặt Phác... Phác lạnh người.

-----

(1) Có lẽ làhàng xách (không có hàm nghĩa sách báo...)

Người mẹ của Phác ấy chỉ thiếu một chút nữa thì thành một thây chết, một thây ma bỏ đường. Ừ! Rất có thể thế được. Thóc gạo càng đắt như vàng; buôn bán làm ăn gì cũng không lại, trong lúc đó mẹ Phác cứ hóng hóng Phác xoay được món này, món khác, tiền chục, bạc trăm, không cất nhắc việc gì cả, ăn lại ăn ngon, tiêu lại tiêu hoang, có tiền không lễ bái thì chắn cạ, mẹ Phác sống như thế không khéo thì Phác bị ốm trận nữa chết, hay không may Phác bị bắt, bị tù, hay cứ như tình thế này, mỗi ngày một khó khăn, một mối lời chưa hở ra đã có nghìn kẻ bâu đến, ra đến đường toàn chạm trán phải những giai gái măng măng ganh nhau sục sạo tìm, đón hàng. Phác hết kế xoay tiền, thì sớm tối mẹ Phác cũng sa vào cái bước gớm ghê kia thôi.

- Cả mày nữa! Còn mày nữa!

Phác xanh mắt lên và suýt kêu rú.

- Còn vợ mày nữa... vợ mày nữa!...

Phác nhìn hẳn về phía vợ. Đã bốn năm, cái hạng dở đĩ, dở buôn bán ấy đeo đẳng chằng chằng lấy Phác: một đứa con... lại đẻ... rồi đây lại sắp đứa nữa. Lầy nhầy, ì ạch, cái mình và cả cái người kia chỉ oằn oại trở dậy khi một nắm bạc dúi vào tay. Rồi thì chỉ thi nhau ăn quà với mẹ chồng, và, một đằng miệt mài ở các điện, các bàn chắn thì một đằng ở các rạp cải lương mà ngồi lịm đi nghe: "Thôi cô buông tôi ra... thôi cô bỏ tôi ra để tôi đi chốn sông mê biển khổ... Nào ai có đi giăng thề"... và nhìn những cái môi son kề lên những bộ giáp nhung viền kim tuyến, những bộ giáp nhung viền kim tuyến quấn quýt bên những cái môi son.

- Thế này thì chết mất! Phải thế nào chứ không mãi thế này thì chết hết mất.

Phác gầm một tiếng vùng dậy. Người mẹ vội dậy theo, hất mớ tóc ra sau lưng, cười khanh khách.

- Gớm! Chết cái gì mà chết lắm thế. Ai chẳng biết không tiền về cái nhà này thì phải chịu đói, chịu khổ, chịu cực. Thế còn con gái già này chịu mãi thì sao? Thôi này trong lúc đói kém bom đạn này chỉ nên mỗi đứa một ngả, mạnh đứa nào đứa ấy sống. Bà, giờ bà cũng chẳng thiết gì nữa. Bà xem trong nhà này còn cái gì bán được bà bán nốt rồi bà đi chết đâu thì chết. Cầm bằng có mày như mày chết, cái công thắt lưng buộc bụng nuôi mày khôn nhớn, ăn học, rồi lạy người nọ, van người kia tam tứ phen xin việc cho mày chỉ là cái công gánh nước cho chó đẻ.

Mắt người mẹ long lên, bà ngừng nụ cười, rền tiếng:

- Phải! Cái công của bà chỉ là cái công gánh nước cho chó đẻ. Người ta cũng có con, người ta cũng buôn bán hai sương một nắng, lần hồi nuôi con, con người ta cũng khôn nhớn đi làm thì sao người ta mát mày mát mặt thế. Sao những con mẹ đội Vinh, con mẹ ký Tạo, con mẹ Vĩnh Tường kia chúng nó giàu có thế? Cả đến con mẹ cái Thơm, con mẹ cai Sửu, mang tiếng con gái làm đĩ hết Tây chán đến Nhật nhưng chúng nó lại cửa cao nhà rộng, kẻ thưa người gửi sung sướng thế. Còn mày ăn học, chữ nghĩa thông minh, tài giỏi hẳn hoi thì thế. Sao mày lại chịu thân tàn ma dại, để mẹ quá con mẹ ăn mày, hở cái giống ăn cứt mà chết kia?...

Tiếng rít của người mẹ vừa dứt, có tiếng trẻ con khóc và tiếng cuống quýt dỗ dành ở ngoài ngõ. Phác hoa cả mắt, run bắn lên, tìm cái mũ. Phác chẳng kịp chụp mũ lên đầu và mặc cái áo tây vào người, cứ lòng thòng cái áo sơ mi rách bươm bổ ra hè.

- Phượng ơi! Phượng ơi, đưa ngay em vào đây...

Phác gọi nhưng không chờ đứa con gái nhớn bế em vào. Phác chạy ra ôm chầm lấy thằng bé lẫm chẫm dắt, mặt mũi nhem nhuốc nghêu ngao. Phác bế xốc con lên đoạn cúi nắm tay đứa con gái, líu lưỡi nói:

- Đi... đi... chúng mày đi với tao thôi... đi biệt một xứ nào thôi...

Người vợ đã bước xuống đất. Thị lạch đạch chạy theo, rền rĩ gọi:

- Này, này... tôi bảo không phải hành hạ đưa chúng nó đi đâu cả. Nhà còn cái chăn và cái màn kia kìa, có người hàng ngoài ngõ ngấp nghé mua đấy thì đưa cho bà cụ bán được bao nhiêu bà cụ lấy rồi ngày một ngày hai lại đem bà cụ về Hà Nội thôi. Báo động mặc báo động, bỏ bom mặc bỏ bom, để bà cụ khỏi ru rú ở cái đất hang cùng ngõ hẻm, phải nhịn cả mọi thứ này... cứ thế là hết chuyện... hết cả mọi chuyện...

1945