Cơn Bão Đã Đến Chương 12
Bà Gái và Cam đều ở nhà với Gái đen.
Cái nhà này Gái đen và Kiều thuê ở gần sông Lạch Tray lối Cầu Niệm. Nhiều người cũng gọi nó là vin la tuy chỉ là hai gian xây chồng lên nhau kiểu chuồng chim, hàng hiên vừa đủ để bắc mấy cái ghế ngồi hóng mát, và vườn trồng được mấy cây chanh, cây na mấy luống hoa nhài, hồng, thược dược. Từ sáng đến giờ, bà Gái cứ lúi húi ở dưới bếp. Bà vừa vần niêu cơm tám thổi cho Gái đen, vừa giã ruốc thịt để Gái đen ăn cữ. Mặc dầu sắp đến bữa ăn, Kiều cũng sửa soạn lên phố. Kiều bảo phải đi lấy mấy cái tin đặc biệt viết gấp cho nhà báo. Kiều mở cặp, đóng cặp, xem đi xem lại những giấy tờ bằng chữ Pháp, nét mặt vừa đăm chiêu, bận rộn nhưng vẫn ra vẻ coi thường cái công việc nọ. Kiều chải chải lại tóc rồi đến giường Gái đen nằm, nhấc lên hai lọ thuốc tây dặn lại Gái đen cách uống, và nhắc đi nhắc lại ở nhà Gái đen phải chịu khó ăn cam cho đỡ táo bón.
Tất cả những lời nói và cử động của Kiều đóng kịch với chị mình, Cam ngồi xem báo ở cái bàn bên cửa sổ gần đấy như không để ý gì cả. Cam không những không để lộ trên nét mặt sự ghê tởm đã đến tột độ mà còn cố dằn tâm trí, chào lại Kiều khi Kiều sắp ra cửa còn cười cười, hất hàm bảo Cam:
- Cậu Cam ở nhà với chị nhé. Cuốn tiểu thuyết Cỗ đại bác không người viết khá lắm, tôi để ở nhà cho cậu xem với cả cuốn Vua mìn Nôben đấy!
Nhưng Kiều vừa đi khỏi, Cam đã chạy xồ ra cửa. Cái bàn nước nghiêng hẳn đi. Cái bình pha lê Kiều mua về chuyên cắm hoa lay ơn rơi tan xuống nền gạch. Cam mắm môi, hai bàn tay cong cong giơ lên như móng vuốt thú dữ:
- Giời ơi! Nó mà chỉ ở lại nhà một phút nữa thì tôi phải đấm vào mặt nó! Cái thằng Kiều kia, nó mà chỉ ở lại nhà một phút nữa thôi thì tôi phải đấm vào mặt nó. Rồi tôi còn cứ phải đụng chạm với nó nữa thì tôi phải giết nó... tôi phải giết nó! Tôi không thể dằn mặt được một thằng làm chó, một thằng phản bội nó cứ xoen xoét anh anh cậu cậu với tôi!
Cam quay ngoắt lại. Cam đến tận giường chị, nghiến răng gầm khẽ vào mặt chị:
- Tôi phải giết nó vì thế nào nó cũng bán cách mạng, nó cũng giết cách mạng, bà Gái đen ạ ạ ạ...
Gái đen xanh xám hết cả người, run rẩy đẩy mặt Cam ra, vừa gục mặt xuống gối, nước mắt giàn giụa, nức nở. Bà Gái không còn kịp đậy điệm các thứ, bổ lên nhà. Thấy Cam sấn đến giường chị, bà tối sầm cả mặt, ôm choàng lấy Cam, ríu lưỡi nói:
- Giời ơi!... Bu lạy các con! Bu lạy thằng Cam! Bu chắp tay lạy con.
Cam vùng cánh tay ra, làm bà Gái nhao người đi, Cam trở về chỗ cũ, ngồi khuỳnh tay lên tựa ghế, thở phì phì, nhìn chòng chọc ra ngoài. Bà Gái vẫn đứng né né ở trước giường Gái đen, người bà cúm rúm chỉ định thụp xuống trước Cam, hay ôm che đỡ lấy Gái đen:
- Thôi! Cứ về nhà mà đẻ, cái Gái mày cứ về nhà mà đẻ con ạ. Tội vạ, tai tiếng bu xin chịu hết!
Gái đen quằn người lên, giơ cánh tay xua xua và nói u ú như người bị bóng đè:
- Bu ơi!... Bu... bu!... Hự... hự... bu ơi là bu ơi ơi i i...
Cam lại xô bàn đánh sầm, đứng lên, quào quào hai bàn tay lên đầu mà rít tiếng:
- Không được ở đây! Không được ở đây! Mà cũng không về nhà... không về nhà!
- Kìa... bu đã bảo bu lạy con... bu chắp tay lạy con rồi mà!
Thấy Cam nhúc nhắc muốn bước ra, bà mẹ liền kêu rú lên như sắp sửa lao cả đầu cả mặt vào người đứa con trai, nắm giữ lấy cánh tay của đứa con trai mà bà đã thuộc tính thuộc nết nọ:
- Con đừng làm thế! Con đừng hung tợn thế! Bu đã bảo tội vạ tai tiếng gì bu xin chịu hết cơ mà! Cái Gái đen mày cứ giữ gìn sao cho được mẹ tròn con vuông. Các con... các con chỉ nên nghĩ đến bu. Việc gì các con cũng chỉ nên nghĩ đến bu... Rồi nghĩ đến giời... nghĩ đến giời!
Nhưng thằng con trai lớn của người mẹ nọ, lần này không như lần trước, nó không túm lấy ngực áo chị, túm lấy tóc chị, nó cũng không quơ lấy bát đĩa hay bất cứ thứ gì ở trước mặt chị mà ném vào chị vì thấy chị làm những việc trái với lương tâm, phạm đến danh dự gia đình, hay làm mẹ làm ông đau tủi. Thằng con ấy tuy sầm sầm đứng lên với những cử động hung tợn như thế, nhưng khi thân hình người mẹ vừa vập vào người nó, thì nó liền sã cánh tay xuống, loạng choạng lùi về chỗ cũ. Về chỗ cũ, Cam từ từ ngồi xuống ghế và lại khuỳnh khuỳnh cánh tay lên tựa ghế. Cam không nhìn chòng chọc ra ngoài nữa, Cam cau trán nhìn cả mẹ và chị, trong lòng đau xót vô cùng. Cam cho là cả mẹ và chị lại không hiểu mình, nhất là người mẹ hiền lành của Cam kia, lại càng không thể hiểu Cam.
Cho tới bây giờ rồi sau đây nữa, tất cả những sự như Gái đen có mang vụng trộm hay chính thức, đứa con của Gái sẽ ở nhà bố nó hay về nhà Cam, chỉ có chị Cam nhận nó, phải nuôi nó... vân vân, Cam đều thấy là những việc rất thường như những việc rất thường khác. Hay là việc Cam sẽ nuôi đứa con nọ của Kiều và Gái đen, cậu cậu cháu cháu với nó, bồng bế, dắt díu nó đi chơi đưa đón nó đi học đi xem hát tuồng, chiếu bóng, ăn kem, ăn cao lâu, thì cũng chẳng có gì là lạ cả!
Nhưng có mỗi cái này mà Cam rất lấy làm lạ và đau xót, căm giận vô cùng: nó lại là con một thằng khốn nạn! Chính cái thằng ấy đã hể hả thấy chị em Cam gọi bằng bác, coi ngang hàng với bố mình, rất quý trọng tin cậy, kỳ vọng, nhưng nó đã bỏ phong trào ngay khi mới bị khủng bố. Nó đã đầu hàng đế quốc ngay khi thấy cuộc đấu tranh sát sườn thật là quyết liệt, người bị bắt phải chịu mọi cảnh tra tấn, tù đày, và hy sinh đến cùng cho cách mạng thắng lợi. Để được tha và vẫn làm ăn sinh sống một cách "yên ổn", nó còn nhận làm cả... chó nữa. Đã nhận làm cả chó rồi mà nó vẫn cứ liên liến cái mồm các thứ chuyện để lừa bịp, khiêu khích và dò hỏi, bô báo. Đã nhận làm cả chó rồi, mà nó vẫn đóng các thứ mặt mày lo lắng, khổ não, thôi thúc vì phong trào trong giai đoạn khó khăn này.
Chính giữa ban ngày, Cam đã bắt gặp nó chép vội những dòng chữ của Cam viết tắt trong sổ tay mà một người như nó thừa biết đấy là những công việc, những cuộc hẹn, những tin tức ghi một cách đặc biệt, trá hình bằng những câu thơ, những ý nghĩ, những mẩu nhật ký lêu têu, nhảm nhí. Nó đã như một thằng ăn cắp, không nén được sự hồi hộp khi bỏ lại cuốn sổ tay vào túi áo đi làm của Cam rồi vờ nằm xuống lại đọc sách, khi đó chị Cam giặt giũ phơi phóng quần áo của nó và của mình xong trở vào nhà nằm chờ Cam đi chơi về ăn cơm. Tuần trước, nó đã đi theo Cam đến ngõ nhà cụ Vy. Giữa lúc có một anh thợ trẻ ở nhà cụ Vy đi ra. Cam được biết anh thợ này là người rất tốt, trong kỳ cụ Vy và cụ Coóng bị giam ở đề lao vừa qua, anh đã đấm bóp cho cụ Coóng suốt đêm và nhường cả suất thịt lợn sáng chủ nhật cho cụ Coóng. Khi Tô mệt quá, anh đã khẩn khoản với Tô để anh viết thay nhưng Tô không nghe. Anh chỉ bị tình nghi thôi mà đế quốc cũng giam anh ba tháng, còn Sở mật thám cũng tra anh hàng chục trận!
Rồi hôm kia, Kiều lại theo Cam mà Cam không biết. Một đồng chí đến cơ sở Xi măng của Cam để liên lạc với anh thợ trẻ kia và đưa báo bí mật và truyền đơn cho Cam, đã hỏi Cam khi đi đường có để ý gì không, và sao Cam lại để Kiều đi theo đến cơ sở như vậy?!
Cái sự lạ đau xót và căm giận này thật chưa bao giờ Cam tưởng tượng ra, và khi Cam phải nhận nó là một sự thật đã xảy ra giữa chị Cam, mẹ Cam, Cam với cái thằng Kiều ấy, thì Cam càng xót thương cho mẹ, vì thấy mẹ vẫn không biết gì cả.
- Nhưng có đúng mẹ ta vẫn chưa biết gì cả không? Hay mẹ ta biết hết đấy, thấy hết đấy, trong khi đó chính có điều ta lại không thể biết đến, không thể thấy ra, mà điều này lại sâu xa vô cùng và mới là sự thật trước mắt cần phải suy nghĩ, đối phó!
Cam tự nhủ. Bà Gái đã ngồi hẳn xuống giường với Gái đen. Nét mặt bà vẫn chưa vợi được sự kinh hoàng, đau khổ, và sự kinh hoàng, đau khổ của bà thật thế nào, như thế nào, quả là Cam không thể tưởng tượng ra không thể hiểu nổi. Đúng, cái điều gì kia đã làm bà kinh hoảng đau khổ đến như vậy, Cam thật không thể nào nghĩ ra, không thể nào ngờ tới được, vì điều ấy còn ghê gớm hơn cả và ở trên tất cả sự đau đớn, tủi nhục, xót xa của một con người kể cả con người quen chịu đựng như bà, mẹ của chị em Cam. Đó là sự chết và là sự chết của Gái đen.
Phải! Đó là sự chết của Gái đen, của người con gái cả tin, mê say và liều lĩnh, đã bị lừa dối, bị phản bội, bị đem bán. Và chỉ có bà mẹ của Cam, mà Cam cho là có nhiều điều bà không thể hiểu nổi, không thể nghĩ đến, chỉ có người mẹ rứt ruột đẻ ra các con ấy là nghĩ đến, tính đến sự chết của Gái đen. Bởi vậy, khi thấy Cam phát điên phát rồ xông lại giường Gái đen thì bà phải lăn mình ngay vào Cam. Không phải bà sợ Gái đen bị túm ngực xoắn tóc hay bị ném các thứ vào mặt vào người. Ai chứ Gái đen đã phát "dóa" lên thì Gái đen không những chỉ túm ngực, xoắn lại tóc và ném lại các thứ vào mặt vào người kẻ xâm phạm đến Gái đen, mà nếu như Gái đen còn thấy dao thấy búa, thấy choòng, thấy lắc lê ở bên mình, Gái đen sẽ rất lạnh lùng, rất nhanh rất ngọt cầm những thứ đó đâm thẳng vào mặt, vào ngực, đập thẳng vào thái dương, vào gáy kẻ nọ.
Nhưng đây bà Gái sợ là sợ cho Gái đen sẽ bị Cam phạm vào không phải thân thể, vào xương thịt mà lại vào sự đau đớn đã làm Gái đen tê dại gần như mất trí. Chống lại cái đòn cực hình này, Gái đen chỉ còn có một cách cuối cùng để tự vệ, để phản đối, để giữ mình cho toàn vẹn: tự tử! Nhất định Gái đen sẽ tự tử. Với lưỡi dao để bổ táo, bổ cam ở ngay dưới chiếu, với lọ thuốc ngủ ở cái bàn nhỏ đầu giường, hay với những vuông lụa, vuông nhiễu sắp may quần áo cho mẹ con ở trong làn đồ khâu kia, Gái đen đều có thể cũng rất lạnh lùng, rất nhanh, rất ngọt dùng nó mà kết liễu các nỗi đau xót tủi nhục cho đời mình.
Vừa rồi, lúc Gái đen ấp mặt vào cánh tay trái, trằn người lên mà giơ tay phải xua xua, bà Gái càng lo sợ. Vì thế khi Cam trở về chỗ cũ, thần mặt ra như để suy nghĩ và để hồi lại người, thì người mẹ mừng vô cùng. Bà ngồi xuống bên con gái, nghe tiếng con gái thở hư hư như một đứa bé ốm sốt hay làm nũng, bà khấp khởi tính toán thêm cách đối phó với cái tình thế đã xoay chiều đổi hướng tốt cho mình.
Bà Gái vừa nặn nặn trán cho Gái đen vừa nhấc chai thuốc an thần lên:
- Con uống thuốc rồi còn ăn cơm. Bu lại mua được chua me nấu canh thịt nạc đấy.
Nâng chén thuốc vào miệng Gái đen, bà quay ra gọi Cam:
- Cam quẳng cho bu cái khăn mặt ở mé bàn nào. Hôm nay mày lại làm thông tầm, liệu mà ăn rồi còn đi.
Rồi coi như những việc xảy ra từ nãy đã dẹp hẳn và đứa con nào cũng sẵn sàng nghe nhời mình, xót xa cho nhau, người mẹ nhìn ra ngoài trời, thở một tiếng nhẹ:
- Năm nay lại rét sớm đây. Nhà mua được chỗ củi dỡ lán bên Xi măng, thằng Cam xe về cứ việc hầm cám, cứ việc sưởi. Cái Gái nằm cữ đến tháng giêng cũng không sợ. Còn thằng Côn cũng tha hồ lùi sắn, lùi khoai.
Cam không bắt nhời mẹ nhưng cũng không tỏ ý phản đối. Vẻ mặt Cam càng lặng lẽ và dịu đi. Cam nghĩ đến cái câu nói mới đây Cam thét lên với mẹ, với chị: "Không được ở đây! Không được ở đây! Mà cũng không về nhà, không về nhà!". Ừ, không được ở cái nhà của Kiều thuê này, việc đó Cam có thể bắt mẹ, bắt chị theo ý mình. Nhưng không cho Gái đen về nhà mình để chăm nom, thì Cam sẽ phải thu xếp cho chị thế nào? Không về nhà thì Gái đen sẽ đi đâu?
Cam đưa mắt nhìn sang giường chị. Bà Gái vẫn kề chén thuốc ở miệng Gái đen:
- Uống đi nào. Thôi cơm chín nục rồi, tao phải đi dọn cho thằng Cam nó ăn. Có mỗi bát cơm rang lót dạ từ sáng đến giờ làm gì nó chả đói!
Cam nhìn hẳn vào chén thuốc của chị. Cặp mắt của Cam chợt gặp cặp mắt đờ đẫn của Gái đen ngước lên. Nhưng không phải Gái đen nhìn Cam. Cũng không phải Gái đen nhìn mẹ và chén thuốc, mà Gái đen lại nhìn vào cái khoảng không đen thẳm chờn vờn ở trước mắt. Và chính khi cái câu hỏi: "Không về nhà thì Gái đen đi đâu?" làm chói buốt tâm trí Cam, cũng là phút Gái đen phải nghĩ đến nó. Gái đen càng ghê sợ, càng thấy cái khoảng không đen thẳm chờn vờn ở trước mặt mình, thì đồng thời càng thấy một vầng ánh sáng nổi rực lên với hình ảnh một con người mà từ khi Gái đen ngập vào cái tấn kịch yêu đương kia cho đến nay, tuy người đó cũng là máu mủ ruột thịt của Gái đen, nhưng Gái đen không thấy cất một lời nào nói đến Gái đen cả: người ông già của Gái đen.
Phải! Người ông đẻ ra cha Gái.
Người ông đã bảy mươi tuổi của cái gia đình lần hồi sống trong hai gian nhà lá ở xóm nhà thờ Cấm kia mà Gái đen nếu phải lìa bỏ, nghĩa là không được trở về để trông thấy mọi người, để nghe các tiếng nói, để cùng ăn uống, để sớm khuya gần gụi, thì đúng như mẹ Gái đen đã nghĩ, Gái đen sẽ uống thuốc độc hay thắt cổ dưới mái tranh sau nhà cho được vừa chết vừa thấm tất cả những hơi hướng nơi đây.
Người ông tàn tật và lặng lẽ của ba chị em Gái đen.
Từ ngày cha Gái đen còn sống và chưa đi tù, từ ngày đôi mắt của ông Gái đen còn sáng, và từ ngày Gái đen có trí khôn rồi biết nghĩ, Gái đen đã nhận thấy sự lặng lẽ đặc biệt của ông Gái rồi. Nhiều khách lạ đến nhà Gái đen, trong số đó có cả những mật thám và những bạn hàng lậu của Gái, đều tưởng rằng người ông của Gái đã mù, tập tễnh kia lại còn bị điếc và lẩn thẩn nữa. Cái lẩn thẩn của một người già gần lẫn lộn rồi nhưng vẫn còn khỏe mạnh và càng tham công tiếc việc!
Nhưng cái im lặng của người ông đã làm Gái đen sợ ấy vẫn còn kém cái im lặng của gian nhà mà Gái đen càng ngày càng thấy lạnh lùng vô cùng đối với mình. Khác hẳn trước kia, từ một xó, một góc hay bất kỳ đồ đạc gì, đến một hòn gạch, một cọc giậu, một cây mía, giàn mướp... cũng làm Gái đen tự hào, sung sướng vì thấy tất cả đều có công sức từ tấm bé của mình. Bởi vậy giá như từ những cảnh những vật kia có tiếng thét lên, mắng chửi nhiếc móc Gái đen, Gái đen lại thấy đỡ đau khổ, đỡ tủi cực, nhất là thấy đỡ bị ruồng bỏ. Đây, Gái đen muốn làm gì thì làm, muốn đi thì đi, muốn về thì về, muốn ăn thì ăn, muốn ngủ thì ngủ, Gái đen lại càng thấy trong nhà hình như không còn có mình nữa!...
Rùng rợn nhất là khi Gái đen đi qua ban thờ hay thấy Kiều ngồi ở trước ban thờ giữa nhà. Rồi đến những khi nhà cúng giỗ.
Ban thờ chỉ có một khám gỗ mộc đã mọt. Đồ thờ vỏn vẹn chỉ có một bát hương sành, một bài vị phủ nhiễu điều, bộ mâm bồng, chân nến, bình hương bằng gỗ tiện cũng không sơn gì cả, và một cái bát, một cái đĩa, bốn cái chén, một cái nậm sành, mà mẹ Gái đen bảo từ ngày về làm bạn cùng với cha Gái đã thấy có rồi, và nghe nói từ đời cụ ông, kỵ ông cũng đã thấy những đồ sành ấy.
Nhà Gái hàng năm có năm lần làm cơm cúng. Cúng ông cụ bà cụ nội Gái, và cả ông ngoại, bà ngoại Gái. Từ ngày được các bác anh em đồng chí của cha Gái ở tù về cho biết ngày chết của cha Gái, thì thêm giỗ cha Gái. Nhưng cứ đến ngày mồng năm tháng giêng ta, dù trước đó đã hóa vàng mồng bốn Tết, nhà Gái vẫn còn cúng nữa. Chính tay ông Gái làm bữa này. Con gà trống tự tay ông Gái thiến, hàng ngày vãi ngô vãi thóc cho ăn nuôi từ năm trước đến ngày hôm đó mới thịt. Không xào nấu gì cả. Cả con gà đem luộc đặt giữa mâm với một đĩa xôi, một đĩa bánh tày, một đĩa bánh tro, một đĩa chè lam, một đĩa chè đỗ đãi, một bát mật mía và một chai rượu ngang pha mật ong. Bữa mồng bốn hóa vàng hôm trước, nhà tấp nập bà con ăn rồi uống bao nhiêu, ngày đó bỗng lặng hẳn đi ngùi ngùi một cách lạ. Ông Gái cũng lụi hụi một mình như mọi khi. Đúng Ngọ, ông cụ dâng cơm thắp hương làm lễ khấn. Sau đó ông cụ uống rượu. Ông cụ ngồi ở cánh phản trước ban thờ với cái mâm lá nem bày mấy đĩa xôi, bánh, chè và nậm rượu pha mật ong như trên bàn thờ. Không hiểu ngày đó giỗ ai, cúng gì, nhưng cả nhà đều nhớ. Rồi từ ngày cha Gái đi tù, Gái đen càng nao nao, ngậm ngùi khi thấy bữa đó ông Gái cho đến khuya vẫn ngồi một mình trước ban thờ với cái nậm rượu đong không biết là lần thứ mấy, còn những đĩa xôi chè vẫn chưa đụng đũa...
Người ông nội tàn tật, hai gian nhà lá thuê từ ngày cha mẹ Gái ăn ở với nhau rồi cha Gái hoạt động, anh em đồng chí đi về hội họp, và cái ban thờ cũ kỹ ngan ngát bao nhiêu kỷ niệm, tất cả giờ đây lại càng làm Gái đen nghĩ đến sự im lặng lạnh lùng trừng phạt lâu nay Gái đen phải chịu đựng và nó sẽ còn ghê gớm hơn nữa khi đứa con của Gái đen ra đời, Gái đen đưa nó về nơi đây với cả cha nó. Nhưng mà giời ơi! Làm sao Gái đen lại không về được! Cũng như làm sao Gái đen lại sống được không có ông, không có mẹ, không có các em, không có bà con xóm lán, không có các chị em bạn bè, không có các kẻ quen người thuộc cũ của ông Gái, của mẹ Gái, và các anh em đồng chí từng hoạt động với cha Gái: những người ruột thịt của Gái và tình sâu nghĩa nặng của đất Hải Phòng này! Cũng như làm sao Gái đen lại được về nhà sống mà không có đứa con sắp ra đời kia, Gái đen sẽ được nghe tiếng nó khóc, nhìn mặt nó, ngắm cái mắt cái mũi nó, cho nó ăn bú, ủ ấp nó, mặc dầu... bố nó! Cũng như làm sao Gái đen sống mà lại quên rằng Gái đen đã say cha nó, tin cha nó, không cần tính toán, không tiếc một sự gì!
Thấy Gái đen nấc nấc và đã uống hết từ lâu chén thuốc của mình cầm, bà Gái vội cúi xuống hỏi:
- Có uống nước để bu rót nào? Rồi ăn cơm nhé!
Gái đen không đáp, càng thở mạnh và mím chặt lấy môi.
- Không! Nhất định ta sẽ bế con ta mà về ở nhà. Còn thằng Kiều, để đối xử với nó, ta chỉ còn cách này thôi. Ta nằm cữ xong nếu nó chưa về, ta sẽ bế con đi tìm nó, cùng nó đến trước cửa đề lao. Ta túm lấy tóc nó, dằn mặt nó ra và kêu lên: "Ới các anh chị em đồng chí đấu tranh bị bắt giam trong đó ơi! Thằng Kiều nó quay rồi, nó chịu làm chó cho đế quốc rồi! Tôi không phải là vợ nó. Cái Gái đen con nhà bố Quất ở xóm Cấm đi tù chết ngoài Côn Đảo ấy không thể nào là vợ nó! Mà đứa bé tôi bế đây chỉ là con tôi chứ không phải con nó. Tôi không thể nào là vợ một thằng chó! Con tôi rứt ruột đẻ ra không thể nào là con một giống chó. Ới các anh chị em Xi măng, Máy tơ, Máy chỉ, Sở dầu Ta pi, Sáu Kho, Cốt phát, Đông Khê, Cát Bi, Tiên Lãng, Thủy Nguyên và các bác đồng chí cũ lại bị bắt, giam trong đó ơi! Đến thế nào thì thế, cả nhà con Gái đen này không thể bỏ cách mạng được đâu! Các anh chị em, các bác có nghe thấy rõ tiếng tôi kêu không? Tất cả bà con anh em Hải Phòng có nhận rõ mặt cái thằng Kiều giữa thanh thiên bạch nhật này không?!
- Gái ơi! Ơi Gái, ơi Gái!... Con làm sao thế? Giời ơi! Con làm sao thế? Cam ơi Cam! Sao cái Gái đen nó lại thế này? Gái ơi! Ơi Gái! Ơi Gái í í í!...
Cam và mẹ ôm xốc Gái đen lên. Cái bụng trắng căng của Gái vẫn nóng hổi và nhoi nhóp, nhưng mặt Gái đen đã xám ngắt lại, chân tay rũ ra, hai bên mép như có máu xều ra với bọt dãi.
*
Nhà Gái đen ở cách xóm nhà Xim không xa lắm. Khu đây là bãi tha ma, bãi rác và có một hồ rộng nước chua mặn, rong rêu che ngập không để thứ rau ăn gì thả sống được. Từ hôm Gái đen thuê nhà, bà Gái chỉ đi tắt qua lối bãi rác đường dệ hồ có một lần. Còn hai lần bà cụ Xim và Xim bắt gặp bà Gái ở đường chính, bà Gái không thể tránh mặt được đành phải chào gọi và hỏi chuyện. Tuy vậy, tối hôm kia Xim và bà cụ cũng đến thăm, ngồi chuyện với Gái đen và bà Gái khi tầm khuya Sáu Kho gọi lâu rồi mới về.
Tối nay, bà cụ Xim lại phải để phần cơm cho con. Xim ở xưởng ra, không biết còn đi đâu mãi đến gần chín giờ mới về ăn. Xim đương rửa bát, thu dọn bếp nước, còn bà cụ đương buông màn cho cái cháu bé và cái gái Lê đi ngủ thì thấy có người lách cách cửa liếp vào nhà. Lại mẹ La!
"Chết! Chết! Mẹ La vẫn cứ coi giời bằng vung. Mẹ chẳng chịu giữ gìn gì cả!"
Xim vội chùi chùi tay vào cái áo cũ, kéo nhích tấm liếp, đón mẹ La. Thoáng thấy bóng mẹ, cái gái Lê nhỏm ngay dậy. Đáng lẽ tiếng "u kìa" phải reo lên trước khi con bé nọ bước lại với mẹ, và như đứa trẻ khác reo xong là vồ ngay lấy gói quà, đây cái Lê chỉ men mén ra giường ngoài, chớp chớp mắt, nhìn bà cụ Xim và cô Xim của nó, chờ cho hai người lại với mẹ nó đã.
Xim kéo mẹ La ngồi xuống, cười nụ:
- Tôi đã dặn mẹ thế nào, và mẹ đã hẹn tôi như thế nào cơ mà!
Mẹ La lại cười tuế tóa:
- Thì còn giữ đến thế nào nữa?! Lại hơn một tháng rồi còn gì?
Mẹ La mở cái gói bé trong bọc ra. Vẫn những bánh nướng, bánh dừa, bánh bích quy, bánh kem, và lê táo:
- Bà và cô Xim ăn đi!
Mẹ La mở tiếp cái gói to, lấy hai bát ô tô trong rổ bát dưới gầm giường ra đựng. Lần này gói thức ăn mặn chỉ có móng giò lợn, đầu cánh gà quay và thêm mấy miếng chim dẽ rán. Không đợi bà cụ Xim và Xim hỏi, mẹ La đảo mắt nhìn ra ngoài đoạn nhích lại cạnh Xim, lập cà lập cập, nói khe khẽ:
- Không khéo con phải nghỉ việc ở đây hay phải đi làm chỗ khác mất!
Giọng mẹ La càng ríu lại như của người thở dốc:
- Lão chủ hiệu con không hiểu sang Nam Ninh tháng trước có việc gì mà lại gặp ngay phải quân Nhật. Chắc là bị nội phản nên lão ta bị ngay quan binh Nhật cho lính tới tận nhà bắt. Người làm chỗ con bảo người nhà lão ta phải chuộc lão ta mất đến mấy hộp bích quy vàng, và còn phải ký nhượng tất cả các cửa hiệu bên ấy và ở Hải Phòng cho một lão chủ khác. Bà và cô ạ, nghe người làm trên Lạng Sơn về nói thì quân Nhật đã tràn sang cả Đồng Đăng. Không biết Hải Phòng ta rồi có được yên không? Tàu chiến của Nhật đã giăng giăng khắp cả các cửa ngoài Đồ Sơn rồi! Dạo con còn ở trên Hà Giang, quan Tây nhà binh đương cho xây pháo đài kiên cố lắm ở trên núi. Bà và cô ơi, binh tình rồi ra sao đây?!...
Trán Xim dần nhíu lại. Mắt Xim ánh lên. Cho rằng Xim lại lo ngại và phải tính toán cho mình, mẹ La thở dài, dau dảu nói:
- Cái số con nó như thế. Trâu trắng đi đâu mất mùa đấy. Thôi chuyến này có xảy ra cơ sự nào chăng nữa thì con chỉ nhất quyết làm sao được gần cận bà và cô, con chỉ theo bà và cô! Nhưng mà thôi, có người thì có ta!...
Giọng mẹ La bỗng thấp xuống:
- Thời thế này không chừng lại lắm cái hay cho mình đấy! Mình không phải sợ chúng nó quá như trước!
Câu cuối cùng này là câu mẹ La đã nói với Xim trong buổi Xim đến thăm mẹ La kỳ trước, mẹ La hỏi Xim các chuyện mẹ láng máng nghe được về tình hình bên Tây, bên ta, tình hình Lạng Sơn, Hải Phòng, và cả tình hình Hải Phòng, Sở mật thám bắt người như những năm phong trào một nghìn chín trăm ba mươi, băm mốt. Mẹ La lại nghĩ đến thằng La và con bé út của mẹ. "Hai con ơi! Nhất quyết mẹ phải tìm ra hai con!"
Trong người mẹ La lại cồn cào vô cùng. Còn Xim lại nghe câu mẹ La vừa nói ấy, Xim lại thấy tâm trí nao nức và càng thêm bồn chồn. Tình hình lại càng gay gắt. Những cơ sở Xim vẫn giữ vững, nhưng hai mối liên lạc Xim đảm nhiệm cho Thành ủy tháng trước Xim đã phải về Nam Định tìm mà vẫn chưa chắp được. Đồng chí trong Xứ ủy và Thành ủy phụ trách Xim, nửa tháng rồi Xim chưa được gặp. Cuộc hẹn để Xim báo cáo công tác, tình hình các cơ sở rồi xin chỉ thị công tác mới, và cuộc điều tra, giới thiệu một anh ở Xi măng và một chị ở Máy tơ đi thoát ly đã bị lùi lại. Trong khi ấy bọn đế quốc càng tăng cường các mặt để đối phó với những biến chuyển mới của cách mạng. Chao ôi! Đến cả mẹ La cũng phải lo nghĩ vì tình thế! Nhưng hoạt động dù nguy hiểm, công việc dù khó khăn vất vả, yêu cầu của cách mạng đòi hỏi chừng nào hy sinh chăng nữa, Xim cũng không dám quản ngại. Cái lo nhất, cái sợ nhất của Xim từ trước tới nay, đặc biệt là trong lúc này, vẫn chỉ là không được gắn thật chặt vào tổ chức, vào phong trào, để từng phút từng giờ cùng tổ chức chiến đấu với quân thù. Và trước bất kỳ biến cố gì xảy ra, làm sao Xim đều được có sự nhận định của Đảng và đều có mặt Xim ở đội ngũ xung kích trong những trận đánh quyết liệt và quyết định...
Xim vẫn phải giữ nét mặt tự nhiên, nắm lấy bàn tay mẹ La, siết siết móng tay vào mu bàn tay của mẹ:
- Thời thế thế nào mà mẹ La lại bảo không còn phải sợ chúng nó quá như trước? Càng lúc mẹ La càng phải cẩn thận. Xảy một ly đi một dặm đấy! Mẹ mà hớ hênh coi thường thì nguy hiểm lắm. Rồi còn có nhiều việc mẹ phải nghĩ, phải làm cho đời mình đây!...
Mẹ La nắm lại tay Xim, yên lặng đăm đăm. Lúc sau mẹ quay ra lấy bánh dúi dúi vào tay Xim:
- Kìa cô với bà ăn bánh đi...
Bà cụ Xim đã nhai giập miếng trầu. Nỗi hồi hộp mong đợi Xim đi đến nơi về đến chốn đã nhẹ đi. Sự bình tĩnh chắc chắn của Xim và cái hơi hướng thương yêu của cảnh nhà quấn túm lấy nhau càng làm bà cụ dào dạt. Bà cụ cầm nửa cái bánh nướng nhân hạt sen chưa ăn vội mà nghe Xim và cái Lê vừa ăn vừa uống vừa thủ thỉ nói chuyện với nhau:
- Thôi nhé, cô Xim ở nhà cho tôi sang bà Gái thăm cái Gái đen xem nó đã đỡ chưa.
Xim quay hỏi mẹ:
- Gái đen nó đẻ rồi?
Bà cụ Xim bỏ bã trầu đi:
- Nó chưa đẻ! Nhưng lúc trưa anh chàng Kiều vừa đi khỏi, không hiểu nó bị động thai thế nào mà ngất đi, thằng Cam phải sang đây mời phemiê tiêm thuốc hồi sinh. Thôi, tôi phải sang với bà Gái một lúc rồi về kẻo khuya. Đêm nay giời muốn mưa và trở gió lạnh đây!
Xim định nhân lúc Kiều không có nhà đến gặp Cam, điều tra thêm về Kiều và hỏi Cam về tình hình nhà máy Xi măng với hai cơ sở ở đây. Xim liền bắt lời mẹ:
- Có gì con đưa bu sang để hỏi thăm cái Gái đen một thể.
- Thôi mẹ nó ở nhà với con. Đi mà nghỉ, cả ngày làm
đã mệt!
Câu can ngăn này còn có ý nhắc Xim bảo mẹ La phải cẩn thận và liệu liệu mà đi về; Xim thấy thế cũng phải, nhất là đối với mẹ La. Mẹ ta rất có thể liều lĩnh ngủ lại đây. Nhưng chả nhẽ lại giục mẹ về ngay. Thôi Xim cũng phải để mẹ đôi hồi chuyện trò lúc nữa rồi sẽ bảo mẹ. Bà cụ Xim giở khăn vuông trong bị ra đội. Bà cụ không lấy chỗ bánh của mẹ La, bà cụ chọn hai quả cam sành định dành cho Xim và mươi lá trầu, hai quả cau để sang thăm bà Gái và Gái đen.
Trăng đã lên. Nhưng nhiều quãng đường ở bãi rác vẫn khó đi vì gai góc, mảnh chai sắt gỉ mới đổ, và những hố những vũng bị đào sâu bên những đống rác ùn lên thành gò, thành đồi. Có những tiếng chuột bọ lục sục, rền rĩ, rúc rích ở ngay chỗ bà cụ Xim xéo lên. Và có mấy bóng người không hiểu là những ai đi trước bà cụ, lúc bà cụ trông thấy mờ mờ, lúc lại không thấy, và rẽ ra lối nào ấy mất hút. Quãng đường qua rìa bãi tha ma lại tối hơn. Những bụi găng bụi chuối và mấy khóm tre xào xạc lộng gió kêu u u rin rít. Bà cụ Xim nheo mắt trông theo mấy con đom đóm, bụng bảo dạ:
- Tao đi thăm đi hỏi bà con người hiền lành, ăn ở ngay thẳng, có thủy có chung, chúng mày có phải là ma là tinh thì phải đưa đường tử tế cho tao đấy!
Thoáng nhận ra tiếng bà cụ Xim gọi cửa, Gái đen liền quay ngay mặt ra. Bà Gái luống cuống mãi mới xoay mở được quả nắm ở cửa. Bà cụ còn ở ngoài ghế Gái đen đã vội với tay kéo bà cụ:
- Chị Xim có sang với bà không?
- Mẹ nó vừa mới đi làm về ăn cơm. Hôm nay lại mệt.
- Tối tăm thế này mà bà sang một mình à? U ơi! Cho thêm chè mới pha nước để bà uống. U lấy gói chè mạn sen mới ấy.
- Bà Gái cứ ngồi đây với tôi hãy. Còn cô Gái nghe ngóng trong người thế nào? Liệu ngày mai hay ngày kia?
Gái đen cười mêu mếu, nắm nắm bàn tay gày guộc của bà cụ:
- Con chỉ muốn đẻ ở nhà, có gì bà với u con đỡ cho con...
- Không được! Không được! Cứ phải đến nhà hộ sinh, đến nhà thương.
Bà cụ Xim xoa xoa nắn nắn lại bụng Gái đen, tấm tắc:
- Gọn quá! Cái thằng này nằm gọn quá! Dễ đẻ lắm đây.
Chỉ mới từ lúc bà cụ Xim vào, rồi nghe câu nói này, bà Gái thấy như trút được gánh nặng. Gương mặt bà tươi hẳn lên. Bà luýnh quýnh không biết nên ngồi với Gái đen hay đi pha chè, hay têm trầu mời bà cụ.
- Kìa bà lại mua quà gì cho con đấy?
Gái đen vẫn nắm bàn tay bà cụ Xim, Gái đen đón lấy hai quả cam, reo lên như đứa trẻ:
- Cam chanh Đồng Dụ, cam quê u ơi!
Gái đen bắt mẹ lấy dao bổ cam ngay, chấm ăn với muối. Áp hẳn má vào đùi bà cụ Xim, Gái đen ăn tóp ta tóp tép, xuýt xuýt xoa xoa. Lâu lắm Gái đen mới lại được thấy thật mát ruột như thế. Hôm qua rồi hôm nay Gái đen đã phát sợ vì của ngọt. Bà Gái toàn ép Gái phải ăn nào bột sắn pha với đường hoa mai, nào chè hạt sen long nhãn. Càng những thứ gọi là giải nhiệt, càng làm Gái đen bã đắng cả miệng, trong người càng nôn nao.
- U bổ nốt cho con quả kia. Bà ạ, cam chanh quê con lại thấy ngon bằng vạn cam Hoa Kỳ đấy!
Nhìn Gái đen ăn và nghe Gái đen cười nói, bà Gái càng như được cởi bớt các dây dợ trong tâm trí. Bà ước thầm giá được bà cụ Xim ở liền với Gái những lúc này, và Kiều thì đừng vác cái mặt về. Quả cau của bà cụ Xim cho bổ tư cũng vừa khéo. Bà Gái vê thêm mồi thuốc để ăn với miếng trầu mới. "Cái thằng này nằm gọn quá". Bà Gái nhắc thầm lại câu nói của bà cụ Xim, vừa đưa mắt nhìn bụng con. Có đúng Gái đen sẽ được mau mắn, gọn ghẽ như nhời bà cụ không? Bà cụ vừa hơn tuổi, lại đã đỡ cho nhiều đám, có chắc chắn thì mới nói. Vả lại, mình cũng chỉ thấy nó ậm ạch chứ không có triệu chứng gì khó khăn cả mà! Còn nó đẻ thôi thì con giai hay con gái cũng được, cốt nhất là được mẹ tròn con vuông. Gái ôi! Mày Gái sắp có con và ta sắp có cháu, cháu ngoại đầu lòng... Cái Gái năm nay đúng hai mươi tám tuổi, ta thì bốn mươi bảy...
Bà Gái nuốt ực ực cốt trầu:
- Ta mười chín tuổi đã có con, còn nó thì phải đến ba mươi mới...
Tâm trí bà Gái như muốn nấc lên.
Tấn kịch diễn ra ban trưa giữa Gái đen và Cam lại
hồi hiện.
Trong lòng bà Gái lại như bị thắt bị bóp:
- Vậy mà rồi đây, hai đứa lại không thể ăn ở với nhau, cái Gái có con mà lại là con giai. Con giai lớn lên thế nào chả theo bố nó. Phải! Dù mẹ nó mang nặng đẻ đau, chịu khổ cực, nhục nhã vì nó, nhưng nó là con giai thì thế nào nó chả theo về cái máu bố nó.
Bà Gái đưa mắt nhìn bụng Gái đen, lại nuốt nuốt cốt trầu. Mải nghĩ, bà quên cả chén nước bà cụ Xim rót cho vẫn cầm ở tay:
- Ước gì cái Gái đen đẻ con gái vậy. Con gái vào cái cảnh này thế nào cũng theo mẹ. Con gái nuôi lớn lên, bố nó có muốn nhận nó thì nó vẫn thương mẹ nó. Mà rồi có đi đến cái cảnh thằng Kiều lấy người khác, cái Gái cũng phải thế, thì nó ở với bà... nó ở với ta... bầu bạn với ta. Con gái là cái máu của mẹ, của mẹ nó... Nó cũng là cái máu của ta, chứ không phải là của cái giống lường đảo, phản phúc kia! (Bà Gái rưng rưng cả người). Thôi thì "trót vì tay đã nhúng chàm"... Cái số kiếp con gặp phải đường nhân duyên như thế, thì con cố lấy mụn con gái vậy, Gái đen ạ! Nhưng thôi, con nào cũng là con. Lạy giời, lạy Phật, cốt sao cho nó được mẹ tròn con vuông. Còn cái giọt máu ấy ra sao thì vẫn như ở mình. Có phúc rồi sẽ có phận!
Bà Gái đương thần mặt ra thì bà cụ Xim nheo nheo mắt nhìn Gái đen hỏi:
- Thế nào không ăn hết quả cam này à? Kìa! Kìa! Làm sao thế... lại làm sao thế... cô Gái!
Gái đen oằn người vừa quài tay ra đấm lưng, vừa xua xua tay lắc đầu. Bà Gái nhổ cả cốt trầu ra nhà, đặt vội chén nước xuống chiếu, mặt tái đi.
- Sút lưng hở con? Buốt cả ngang hông nữa à?
Gái đen gật gật. Bà cụ Xim vội đỡ lấy người Gái. Bà cụ cũng run run:
- Có buốt lắm không? Không việc gì đâu! Cứ nằm xuống nào... cứ phải nằm xuống nào!
Gái đen nghiến chặt răng, níu lấy cánh tay bà cụ Xim, nằm xuống. Nhưng vừa ngả được một mé lưng xuống giường, Gái đen lại cong người lên, lại oằn oẹo. Lần này, Gái đen phải rít thành tiếng khe khẽ:
- Bà ơi i i!... U ơi i i i!... Sao con lại đau, lại buốt, lại tức thở, khó chịu quá thế này?
- Thôi! Thôi! Cho đến ngay bà đỡ... cho đến ngay nhà hộ sinh ngoài phố thôi.
- Hay cho cái Gái đi nhà thương bà ơi!
- Đi đâu bây giờ cho tiện, cho gần, cho cẩn thận thì đi... Nhà bà đỡ đường Cầu Niệm ấy đỡ giỏi và người tốt lắm!
Bà Gái cuống lên:
- Phải đi tìm thằng Kiều về với nó! Tìm cả thằng
Cam nữa...
Gái đen mặt mày nhợt hẳn đi, thở cứ hớp hớp, vẫn rướn rướn người và xua tay, lắc đầu. Giữa lúc đó, cánh cửa bỗng kêu rin rít rồi mở hé ra. Một người đàn bà thấp bé, khăn vuông tùm hụp, lách cửa chạy sầm ngay đến như muốn ôm lấy cả bà Gái và Gái đen. Bà cụ Xim giật mình, quên cả ý tứ:
- Mẹ La! Mẹ La không về mà đến đây à? Ai bảo, ai dẫn mẹ thế?
- Khắc tìm khắc thấy! Khắc đi khắc đến! Bà Gái ơi! Bà cứ cho cái Gái đen nó đến ngay nhà bà đỡ cầu Niệm thôi!
Trong khi mẹ La líu ríu nói với mọi người câu ấy thì có những tiếng nói khác rất dành dẽ trong tâm trí mẹ:
- "Lúc này mà tôi không đến với cái Gái đen thì còn lúc nào?! Và tôi còn là cái giống người sao được?! Mà Gái đen ơi! Sao bụng dạ mày như thế, mày ăn ở với mọi người như thế, mà mày cũng lại khổ như thế này?"
Vừa nhận ra được tiếng mẹ La, bà Gái cũng luống cuống tự nhủ:
- Giời đất ơi! Sao cái Gái đen nó bảo mẹ La trốn tù, nhưng không về Hải Phòng cơ mà?! Mà làm sao mẹ La lại đến với cái Gái đen giữa lúc này thế này?!
Bà cụ Xim đã trở lại bình tĩnh. Bà lại đỡ Gái đen nằm xuống, quay ra bảo bà Gái:
- Đi đi thôi khuya rồi! Võng ngay cô Gái đi lối tắt chứ không gọi xe pháo gì cả.
- Vâng vâng thì võng nó đi. Để cháu ra ngõ nhờ người khiêng giúp.
- Để tôi với bà khiêng cái Gái đi thôi. Tối tăm khuya khoắt thế này, tần phiền người ta làm gì? - Mẹ La xoắn ngay lấy nhời bà Gái.
- Vậy để tôi đi mượn võng.
Bà Gái lại nhấp nhổm định chạy đi. Mẹ La lại ngăn lại:
- Gấp đôi cái chiếu đặt nó nằm vào với cái chăn len. Buộc túm bốn mép chăn lại rồi lấy gióng cửa mà khiêng... Thôi nào, bà Gái châm cái đèn bão, còn đèn bấm đâu đưa chúng tôi nào. Cả cái thúng, cái làn đựng quần áo, khăn tã, bông băng giấy bản và cái phích nữa...
Bà cụ Xim lấy cái khăn bông to buộc túm thúng đồ và cái phích, xỏ đòn gánh quẩy bên thúng bên làn. Tay trái bà cụ xách đèn bão, tay phải đỡ đỡ đòn khiêng vừa cầm đèn bấm. Mẹ La thấp bé khiêng đi trước, bà Gái đi sau. Ra khỏi cổng mẹ La cười bảo Gái đen:
- Chịu khó nhịn một lúc nữa rồi hãy vãi cứt vãi đái ra nhé. Sút mới chả sụt! Buốt mới chả buột. Khỏi vòng là cong đuôi, lại cãi bà Gái cham chảm ngay cho mà xem! Từ nay về sau mà còn cãi mẹ thì "ông"... thì "ông" cho ăn mấy quả phật thủ!
Tuy đau và nhất là mệt chưa từng thấy, nhưng Gái đen vẫn không thể không cười thầm và tự nhủ:
- Mẹ La ơi! Bao nhiêu năm rồi, cái mồm cái miệng cái tính cái nết mẹ vẫn cứ như thế! Mà rồi mau mau mẹ phải về chỗ làm đi thôi. Không có mẹ lại khốn nạn vì tôi đây! Mẹ La ạ, thế mà mẹ lại thanh thản, sung sướng đấy!
Bà Gái giờ mới nghĩ thêm về cái người đương chạy lũn cũn ở trước bà, và đương nói bô bô là cái con mẹ La lắm điều lắm nhời, can án giết chồng và dám cả gan vượt ngục mà bà không thể tưởng tượng lại gặp được ấy. Thì nay, bà không những thấy mẹ La khác lạ đi chút nào, trái lại, vẫn là mẹ La ở bên cạnh nhà bà, toe toe chạy sang với mẹ con bà, chẳng cần chẳng đợi bảo giúp, cứ lăn vào đỡ chân đỡ tay cho bà. Và mẹ La vừa làm, nghĩa là vừa cất cái tay nhấc cái chân, thì mẹ lại phải nói mà nói toàn những câu ba gai, sỗ sàng, tợn tạo như thế. Nhưng rồi đến cả nhà mẹ La lắm điều lắm nhời bị tù và đương trốn kia, bà Gái cũng không dám nghĩ đến nữa. Trong tất cả những búi nhớn, búi bé của sự lo lắng, suy tính của bà, chỉ còn nhằm vào mỗi việc sinh nở của Gái đen với những chiêm nghiệm bản thân của bà đã qua vừa con sống con chết tất cả sáu lần mà Gái đen là đầu lòng. Bà càng mong như thế, dù cái Gái đen của bà đẻ con so và ngót ba mươi tuổi mới có thai nghén cũng sẽ mau mắn, tốt lành.
Trăng đã lên cao. Sương sa lạnh thêm, mù thêm. Nhiều quãng gò đống, bụi gai và lùm cây mờ mờ đến gần mới rõ. Tiếng gió át cả các tiếng côn trùng chuột bọ. Mùi tanh tưởi thoang thoảng. Nhưng cũng có hương hoa đêm của mấy khu vườn đâu đây và cả mùi lúa chín, mùi rơm rạ của mấy thửa ruộng gặt sớm ở cánh đồng trong kia. Xa xa vùng trời ngoài Sáu Kho và khu Xi măng càng rừng rực, ngun ngút những quầng sáng và khói bụi. Tiếng máy ầm ì càng như sôi như rít cùng với tiếng sóng ngoài khơi khuya. Không còn ai đi lại trên quãng đường vào giờ này nữa. Ánh đèn bóng người và tiếng bước chân, tiếng thở của bọn bà Gái làm mấy nhà ở ven làng trong và xóm ngoài lại ngạc nhiên, chờn chợn.
Mẹ La chợt bị kéo giật lại và thấy bà Gái hổn hển gọi:
- Bác La ơi! Cụ Xim ơi! Bác với cụ hãy đứng lại một tí cho tôi xem nào.
- Xem gì mà xem hở bà? - Mẹ La cũng vừa thở vừa hỏi và chỉ chực dấn bước.
- Bác La cứ đỗ lại cho tôi. Và bà soi đèn cho cháu xem cái Gái nó bảo gì.
Bà cụ Xim vội giơ đèn vào gần đầu Gái đen, còn mẹ La thì đổi vai, quay hẳn lại. Đúng Gái đen lại rên rỉ, mắt mọng mọng ngờ ngạc nhìn ra đèn sáng:
- Cho con... cho con... ngồi... ngồi dậy... con thở... con thở... con thở... một tí... bà ơi... bu ơi!
- Thì chỉ cố nhịn một lát... chỉ cố một lát nữa thôi, Gái ạ! - Mẹ La dỗ dành, kéo vạt áo xấp xấp mồ hôi trán.
- Thôi... thôi... cứ cho con... ngồi dậy... con thở... con thở... Ơi giời ơi! U ơi! Bà ơi! Mẹ La ơi!...
Gái đen nấc lên, vật vã cánh tay, trằn trẹo người. Cái đòn khiêng nghiêng xuống, trượt dần ra khỏi vai cả bà Gái và mẹ La. Đùm chăn chiếu lùng nhùng trên mặt cỏ ướt. Như con cá cố lách lên khỏi vùng bùn cạn, Gái đen đầu tóc xõa xượi ngoi ngoi lên và hớp hớp thở. Bỗng Gái đen chồm hẳn dậy, hai tay níu lấy cả cánh tay bà Gái và bà cụ Xim, mắt trừng trừng nhìn, răng nghiến rít:
- Cho con đẻ ở đây thôi...
Như có một cục gì đưa chẹn lấy mỏ ác bà cụ Xim. Bà cụ liền khom khom người vừa nâng nâng đỡ lấy lưng Gái đen vừa nhìn chung quanh và đằng xa. Sau một giây nuốt liền liền nước bọt, bà cụ Xim hết sức sẽ sàng bảo bà Gái:
- Dìu cô Gái vào cái quán bỏ không chỗ gốc cây đa cụt ngã ba đường kia. Đẻ ở đấy cũng được. Tôi đỡ cho cô ấy.
Gái đen lại nhắm mắt lại, lỗ mắt càng ngờ ngạc:
- Bà ơi! U ơi! Bà và u đỡ cho con. Để con đẻ nó ở đây... Con đẻ nó ở đây... rồi con về nhà. Con về nhà với ông... với thằng Cam, thằng Côn,... ông ơi! Hai em ơi!... Hự... hự... bà ơi! U ơi! Mẹ La ơi! Con đẻ... tôi đẻ... Hự... hự... con phải về nhà thôi... ông ơi! Thầy ơi!
Gái đen nói giọng nghe càng như mê, xa lạc một cách lạ. Gặp mắt Gái càng tối sầm. Cả bà Gái, mẹ La, bà cụ Xim cùng ôm lấy Gái đen, dìu đến cái bệ đất ở giữa quán. Bà Gái vừa kéo trải xong cái chăn cho Gái đen khỏi trằn ra đất, thì hai cánh tay Gái đen vật ra, hai bắp đùi Gái đen xoạc theo, duỗi sõng sượt như bị ai bẻ lìa khỏi thân thể. Bà Gái chưa kịp rứt tuột dải rút quần Gái đen, có một tiếng chóe lên, vỡ ra oe oe. Đúng, một cái đau trong tích tắc đã như xé cả cửa mình và cả người Gái đen ra, và cũng sau cái tích tắc ấy, Gái đen thấy nhẹ bẫng cả người. Nhưng cũng liền với cảm xúc này trong đầu Gái đen tối sầm hẳn đi...
Đứa con đã ra đời: một đứa con trai. Nhưng dưới cái mái tóc rã rượi, sọ não Gái chỉ còn là một vật tròn tròn bằng thứ xương thịt vô tri vô giác, và dưới mảng ngực lạnh tái, quả tim sống của một con người đã thành một núm thịt bầm tím không còn tiếng đập. Gái đen phải bỏ cuộc đời ngay sau khi nghe đứa con cất tiếng khóc lọt lòng mẹ. Phải! Gái đen đã được nghe tiếng con khóc.
*
Trước ban thờ, ông cụ Cam lại một mình với nậm rượu suốt từ trưa đến giờ. Nhưng hôm nay không có xôi gà, bánh tro, bánh tày, mật mía, và cũng không phải là cái ngày mồng năm tháng giêng mà cả nhà đều không biết ông cụ làm cơm cúng giỗ ai. Trời về chiều càng lộng gió. Gió thổi sàn sạt những tàu cau ngoài vườn và ù ù trên mái nhà nghe như sắp nổi bão. Cả tấm liếp cửa sổ đằng trước, cửa sổ đằng sau nhà đều buộc lại. Còn ở chuồng lợn ông cụ phải đóng lại cọc vì hai con lợn đã ăn no rồi nhưng vẫn cứ rít lên, gậm gậm nhay nhay các cọc tre và cả bờ tường cứ sồn sột...
Ông cụ Cam uống rượu suông. Có đĩa lạc luộc ban nãy ông cụ gọi cho thằng Côn lần năm củ, lần bảy củ, sau ông cụ gừ gừ một tiếng rồi cầm đĩa trút cả vào tay thằng cháu. Nồi cơm vẫn để trên bếp. Cạnh ông đầu rau còn có nồi cá diếc lót dưa chua kho đã khô cong. Không phải ông cụ chưa thấy đói và cũng không phải ông cụ không thích món ăn kia. Như mọi khi, ông cụ đã ra cái mẻo vườn đằng sau nhà tỉa ít rau diếp, rau mùi, nhổ mấy củ hành về nhắm với đầu cá rồi. Sau đó, ông cụ đánh cơm, cậy cháy ăn và lại nhắm rượu. Nhưng hôm nay ông cụ Cam đã uống hết chén thứ tư phải đong thêm nậm rượu nữa mà vẫn thấy như mới nhấp đâu có vài tợp, và tì vị trong người vẫn không cần cơm cá gì cả.
Nhà chỉ có thằng cháu bé, nó được mấy củ lạc vào giường nằm nghêu ngao một lúc đoạn đi ngủ. Ngọn đèn treo càng vằng vặc trên đầu ông cụ Cam. Làn ánh sáng từ cái chao đèn quét vôi trắng hắt xuống làm ấm áp không những cả hai gian nhà vắng lặng mà còn nháy nháy, thoang thoảng nóng qua gáy, qua mặt ông cụ nữa. Vì thế ông cụ càng thấy gió bên ngoài thổi lạnh và hơi sương mờ mịt. Cùng dưới vùng trời sương mờ và gió lạnh bấy giờ, ông cụ Cam càng thấy rõ mùi khói mùi than mùi dầu từ những khu Xi măng, khu Sáu Kho tỏa đi. Và cũng qua vùng trời ấy, ông cụ Cam càng thấy rõ hơn những trận gió vang lộng, quằn quại, xoáy lốc, tràn đi từ dãy Yên Tử và núi rừng Đông Bắc xa thẳm xa hút.
Sang tháng bảy rồi! Trong làng đã có nhà gặt ba giăng.
Lại gặt mùa.
Nhưng cái người Hoàng Văn Chanh kia thế là vẫn không bao giờ được trở về nơi chôn rau cắt rốn, lại cùng con cháu cày sâu cuốc bẫm, trên những vạt ruộng, những mảnh vườn, những xứ đồng của mình đã đổ mồ hôi nước mắt. Và như thế vẫn là không bao giờ lại được gặp, được cầm tay các bà con anh em đôi hồi với nhau vài nhời cái tình nghĩa của những con người từng làm ăn với nhau và thề cùng nhau đồng sinh đồng tử mưu đồ việc nghĩa!...
Chao ôi! Lại gió. Gió Bắc thổi về, quằn quại, xoáy lốc, tràn vang. Đúng gió của suối của thác của núi của ngàn rồi. Suối thác, núi ngàn của Hoàng Văn Chanh ơi! Suối thác núi ngàn xưa kia cha ông ngươi khai sơn, phá thạch, vỡ rậm, cuốc bãi, vượt nền, trình tường, xẻ lũy, đào mương, vét máng. Ruộng vườn cha ông ngươi cày cấy. Đồn trại cha ông ngươi và ngươi chống giữ để trừ diệt giặc nước, rửa gột thù nhà. Yên Thế ơi! Yên Thế mà tướng thày lính tớ những mong phất cờ, mở đất, cướp lại giang sơn, dựng lại hồn nước! Ơi, Yên Thế!
Ông cụ Cam quên cả chén rượu rót đầy đương đặt dưới tay. Ông cụ càng như cố nhìn sâu thêm nữa vùng trời bên ngoài mà ông cụ không cần bằng mắt cũng thấy sương đêm đương tỏa, ánh trăng đương nhòa và thỉnh thoảng đôi vì sao nháy lên rồi lại chìm đi để trên trời hoàn toàn chỉ còn trăng mờ, mây sương vần vụ. Và ông cụ như càng lắng nghe thêm với đôi tai xưa kia đã thấy được cả tiếng thú nhỏ chập chừng trên cỏ, tiếng rắn, tiếng trăn trườn trong lá, và tiếng lửa reo ở những bếp sưởi của các lán thợ sơn tràng, những đêm ông cụ còn đứng gác đồn gác trại...
Tiếng gió càng kêu u u âm âm trong lòng cụ Cam. Ánh ngọn đèn treo với những tia sáng và làn hơi nóng ấm nhay nháy trên gáy và ở trước mặt ông cụ cũng thấy rõ hơn. Đúng rồi, hình ảnh của người con trai độc nhất của ông cụ, thằng Lê Văn Quất số tù T.F.1295 đã chết ở Côn Đảo kia, lại hiển hiện, và ông cụ lại cùng sống hẳn lại với con bao nhiêu việc, bao nhiêu chuyện! Đồn Phồn Xương của nghĩa quân Yên Thế đã vỡ ba mươi mốt năm rồi... Mồng tám tháng giêng ta bốn năm trước, Tây đánh đồn, thì mồng năm cũng tháng giêng bốn năm sau cụ Đề bị mưu hại. Cụ Đề Thám người tướng gan dạ thủy chung như nhất với nghĩa lớn, làm giặc thù không những phải sợ hãi mà cũng phải kính phục, bị giết thế là đã hai mươi bảy năm. Cha con ông cụ gồng gánh đưa nhau ra đất Hải Phòng này đổi họ thay tên mai danh ẩn tích đã được hai mươi nhăm năm. Còn thằng con hương khói của ông cụ làm cách mạng bị bắt như thế vừa đúng mười năm rồi chết. Và cũng đúng mười năm bệnh nạn đã cướp mất của ông cụ đôi mắt!...
Ba mươi mốt năm... Hai mươi bảy năm. Hai mươi nhăm năm... Mười năm... Năm qua tháng hết không phải để cụ cố sống mà ăn hai bữa cơm no. Năm qua tháng hết càng làm như lửa đốt trong tâm trong gan cụ, cụ càng thấy tủi thấy nhục thấy thù, và càng thấy phải làm sao rửa gột được tủi nhục, báo trả được thù thì chết mới mong nhắm mắt. Và chính tay mình không rửa gột được tủi nhục, không báo trả được thù, thì con cháu phải nhận lấy lời nguyền nối tiếp làm thay cha ông!
- Vậy mà hổ phụ sinh cẩu tử. Con cháu nhà mày đã phản lại cha ông! Bôi tro trát trấu vào mặt cha ông! Hoàng Văn Quất ơi là Hoàng Văn Quất ơi! Hoàng Văn Chanh ơi là Hoàng Văn Chanh ơi!...
Người cha già cứ nấc mãi lên...
- Cụ! Cụ vẫn chưa xơi cơm ạ! Cụ cho cháu xin tí lửa.
Một bà cụ mắt kèm nhèm, lếch thếch bế vác một thằng bé chốc lở, gày như con nhái, giơ giơ lên trước mặt cụ Cam cái bùi nhùi quấn bằng những giẻ rách, vải vụn nhặt nhạnh ở hiệu thợ may trong xóm. Cụ Cam vội lấy bao diêm ở dưới bậc tam cấp trên ban thờ đưa cho bà cụ:
- Bà cụ Sấm lại đi xin lửa để thổi cơm cho ông cụ về tầm Sáu Kho mười hai giờ ăn đấy à?
- Hôm nay cháu chỉ luộc có ít khoai thôi. Ông cháu về ăn khoai đi ngủ rồi mai ăn cơm vậy. Không hiểu hôm nay giở giời giở đất thế nào, thằng con nhà Sấm nó lại quấy quá! Người cháu nó lại cứ như hòn than thế này. Dễ thường lên sởi. Giờ cháu hâm lại cho nó ấm thuốc lá sắc nó uống ban chiều không hết.
- Sao lại để ông cụ ăn khoai. Hôm nay tôi thổi cơm cho cả mẹ con thằng Cam, cơm hãy còn ủ ở dưới bếp, để chốc nữa ông lão về ăn với tôi cho vui.
Bà cụ hàng xóm cầm lấy bao diêm của cụ Cam, rung rung cánh tay dỗ cháu:
- Ngoan nhé, đừng quấy bà nhé, bà hâm lại thuốc bà pha với đường thật ngọt cho mà uống. Mai khỏi, bà nói với anh Côn đẽo cho cái súng thật to thật đẹp mà bắn chim. Cụ nhỉ! Cháu uống thuốc ngoan cháu khỏi, mai cụ bảo anh Côn làm cho cháu cái súng nhỉ. Anh Côn là yêu cháu lắm, hay cho quà cháu lắm!... Con cò là yêu cháu lắm, hay cho quà cháu lắm!... Con cò mày đi ăn đêm ạ... ời... ơi.
Bà cụ vừa đi xuống bếp, vừa ề à ru rím cháu. Thằng bé cầm củ khoai của bà đấm mồm đấm miệng cho lại đánh rơi xuống đất. Bà cụ ì ạch ngồi xuống nhặt, nhưng lần này bà cụ thổi phù phù mấy cái rồi nuốt chửng nuốt cháo đi chứ không cho cháu cầm chơi nữa.
Tim gan ông cụ Cam lại càng như bị thắt bị xé.
Bữa chiều nay, bà cụ Sấm lại đi vay gạo vậy mà hôm qua còn được hai đồng bạc tiền cầm cái áo the và cái bao tượng, bà cụ mua cả mắm tôm đặc, tép khô, gừng, rượu chổi gửi dây thép lên trại giam cho con dâu. Còn Sấm ở Hỏa Lò Hà Nội thì bà chỉ nhờ thằng Côn viết thư thôi, trong thư toàn những bảo con trai cứ yên trí, nhà cửa làm ăn rất vui vẻ, và nói với con tù đày dăm bảy năm cũng chẳng mấy chốc là lại về thôi!...
- Giống chó!... Giống chó!... Nhưng mà với con đĩ và thằng bợm kia thì giống chó nó còn có nghĩa, chứ chúng mày không được bằng giống chó đâu!
Cụ Cam nhìn theo hai bà cháu nhà cụ hàng xóm, càng nghẹn ngào. Ông cụ lại thấy như là người nhà mình cũng nhúng tay vào cái việc làm tan nát gia đình bà cụ Sấm và nhiều nhà khác nữa. Đã thế người nhà ông cụ lại chính là con cháu những kẻ đã thúc đẩy người ta đi theo con đường cách mạng với mình, xướng xuất lên những công việc làm người ta sa vào vòng tù tội. Thế rồi, lại chính vì sự đầu hàng đầu thú của cái đứa trong người nhà mình nên mình phải chịu cái nhân quả khốn nạn ác độc ấy...
Cụ Cam tợp hai tợp hết chén vại rượu. Cái khăn bông vắt trên vai ông cụ tuột xuống mâm, ông cụ cũng mặc. Chưa bao giờ ông cụ lại thấy nung nấu đau khổ đến như bây giờ. Phải! Chưa bao giờ cái gia đình của cụ lại chịu một cảnh lạnh lẽo tan hoang đến thế này cả! Cháu và ông, chị và em lắm lúc chỉ muốn lìa mặt nhau. Công việc bỏ bễ. Giờ tầm người ta đi làm sở nọ máy kia về nhà, chẳng thấy người nhà mình đâu! Cơm nước chẳng vào bữa nào cả. Cứ luôn luôn cơm nguội canh thừa đổ vào ang nước vo, và ang nước vo thì ngập ngụa mà lợn vẫn đói vẫn rít.
Đầu óc cụ Cam sầm sịt lại. Ông cụ giơ bàn tay vuốt vuốt mặt. Ông cụ lại thấy các bà con xóm lán như là ông cụ bà cụ nhà Sấm, ông cụ Vy, ông cụ gì đi lưới dưới làng Đông Khê kia, và bao nhiêu anh em đồng chí tốt của con của cháu mình đều nhìn chõ vào mặt người nhà mình, đặc biệt chỉ nhìn vào mặt ông cụ, nhìn thôi chứ không có một nhời nào trách móc cả!
Trăng đã lên quá nóc dãy nhà gạch ngoài xóm. Trời khuya càng bàng bạc mờ mờ. Người đi làm về vẫn lác đác. Tiếng chó cắn đôi lúc lại râm ran. Nhưng hàng bà lão bán trầu nước diêm thuốc và mấy hàng quà bánh bán cho những khách kéo xe, làm phu Sáu Kho và thợ máy trên phố vẫn chong đèn, lom nhom họp ở đầu ngõ. Ở ngã tư đường xóm nhà cụ Cam, hàng phở gánh quen lại làm ngào ngạt cả một góc xóm với những làn hơi bốc lên ở nồi nước dùng sôi sùng sục và mùi hành hoa, rau thơm, hồ tiêu. Lửa bếp của mấy nhà tráng bánh phở, bánh cuốn, làm hàng bán sáng sớm mai đã bập bùng nhấp nháy ở cuối xóm. Bằng giờ mọi khi, Gái đen và Cam thường đi tầm khuya về đây...
Tất cả những tiếng động, hơi hướng, bóng dáng và ánh lửa kia càng làm cái im lặng mờ tối của xóm Cấm bằn bặt thêm, và càng làm những hình ảnh, những cảm xúc trong tâm tư và trí tưởng của cụ Cam nổi dậy rõ hơn, gợi thêm ra bao nhiêu điều nghĩ ngợi, xót xa, buồn tủi.
- Cụ Cam xuống bắc cơm đấy ạ?
- Không... tôi... tôi.
Bà cụ đẻ Sấm đổi vai bế thằng cháu, ngước mắt lên nhìn cụ Cam. Bà cụ thấy ông cụ cầm một đĩa đầy cá và một muôi to mỡ nước liền nghĩ: "Ông cụ lại cho mình cả cá lẫn mỡ để rán cho ông lão nhà mình sắp về tầm ăn đây!". Ông cụ Cam đã bước hẳn vào trong bếp, rờ rờ vào cái vấu treo ở vách:
- Bà lão đừng dập bếp! Để tôi rán lại chỗ cá này tí nữa ông lão nhắm với tôi. Nhà ta còn dưa chua đấy nhỉ, bà sắp cho chúng tôi một đĩa.
- Cụ lại cho ông lão nhà cháu uống rượu! Hai ông lão với đĩa nhắm này lại thức suốt đêm thôi. Bên cháu cũng còn nửa chai rượu quê đấy, ông lão nhà cháu vẫn để ở góc ban thờ, chắc