Cơn Bão Đã Đến Chương 11
Hàng thang cuốn và nem Hải Tần đương đông khách.
Mặc kệ cả đám khách toàn những kẻ ăn uống rất gảy gón, Kiều sầm sầm chạy ra cửa, bá lấy vai Thanh:
- Úi giời ơi! Giời ơi! Tao đương tìm mày! Mày làm ở đâu, nhà ở đâu, giờ đi đâu thế? Thanh! Vào đây với tao thôi...
Thanh choàng người, nhìn Kiều, cũng không thể không lộ vẻ mừng rỡ:
- Lên đây từ bao giờ thế Kiều?
Sực nhớ ra tháng trước còn nghe nói Kiều bị chuyển từ Sở mật thám sang đề lao, Thanh bèn thấp giọng:
- Trắng án hay thế nào mà được tha vậy?
Kiều cười tỏn hoẻn:
- Tiên sư chúng nó, lại giam bố nó hơn hai tháng, chẳng đủ chứng cớ gì lại phải tha! Mấy lần ở phòng thằng dự thẩm hói trán và ở phòng chính trị đặc biệt của thằng cáo già Côlanh, tao cứ chửi vung lên, phản đối kịch liệt sự bắt giam độc đoán, thế mà chúng nó phải chịu nhượng bộ đấy!
Thanh lẳng lặng. Kiều nhệch cái mồm ra:
- Hải Phòng đương sục sạo bắt người đi căng dữ lắm! Đã dồn hai công voa (1)đi rồi! Trên Hà Nội không biết có gay không mày? Tao nghe đâu chính sách trên này còn nới nới hơn dưới Hải Phòng và các tỉnh khác. Thôi, mày đã ăn uống gì chưa? Có ăn rồi thì cũng cứ vào đây với tao. Mẹ kiếp, mày lỉnh đâu mà giỏi thế? Hơn năm rồi, chẳng thấy hồn vong bóng vía đâu cả! Mày định bán xới Hải Phòng hay sao đấy?
⚝ ✽ ⚝
[1] Chuyến.
Cái vui mừng gần như tiêu tan hết. Thanh chợt thấy ngại ngại. Nên vào ăn với Kiều hay tìm cách khéo chối từ? Và nếu Kiều hỏi gặng lại chỗ làm việc và ăn ở của Thanh thì có nên nói không? Tuy Kiều cho biết tòa không đủ chứng cứ để buộc tội Kiều, và Sở mật thám cũng không dám đụng đến Kiều vì Kiều phản đối kịch liệt, nhưng Kiều vẫn là một người đã hoạt động và mới bị bắt. Còn chính sách trên Hà Nội này nếu như có khác, nghĩa là chúng nó có bắt đám nào đi căng thì đó là những cựu chính trị phạm vẫn tích cực hoạt động, hay là những trí thức, những người có tên tuổi trong thời kỳ Mặt trận Bình dân đã được đưa ra để đấu tranh công khai, - dù có cái chính sách "nới nới" hay "mua chuộc" gì chăng nữa, thì Thanh cũng không nên dây dính với một người như Kiều cũng như với bất cứ người nào có thể làm cho Sở mật thám nghi ngờ, theo dõi!
Thanh suy tính và lại nghĩ đến những đồng chí ở tòa báo Tin tức, những đồng chí có nhiều thành tích khác mà Thanh đã được có dịp gần cận. Và Thanh nghĩ đến cả những ngày đầu tiên được gặp Kiều, thấy Kiều bận rộn mê mải công việc mà thèm, mà phục, rồi chỉ hơn tháng sau Thanh liền đón cả Chấn và Kiều về nhà để mẹ thổi
nấu chăm nom ăn uống cho, sống với nhau cũng khá nhiều kỷ niệm... Kiều đã khoác cánh tay Thanh, dìu Thanh vào bàn:
- Cho tôi thêm chục nem chua và chục chả cua bể. Thêm bát nước chấm nữa. Thật nhiều tỏi dấm, ớt đấy!
Thanh dùng dằng ngồi xuống cái ghế mây Kiều kéo mời ngồi. Những ý nghĩ lại chuyển đến:
- Nếu như Kiều nó còn bị theo dõi thì đã chẳng được tha! Hay nếu nó vào loại "tình nghi nguy hiểm" thì đã bị đưa trả lại Sở mật thám để đi căng rồi! Hồi kỳ báo Tin tức bị cấm phải chuyển ra báo Đời nay, Chấn bị gọi về Nam Định quản thúc, một thanh niên dân chủ trên Hà Nội xuống làm thường trực chi nhánh phát hành ở Hải Phòng, thì Kiều chỉ còn giữ mấy việc như đưa báo, lấy tin cho nhà báo ở mấy cơ sở tiểu thương chợ Sắt, anh em thợ may, thợ cắt tóc. Sau đó, Kiều nhận cả việc dạy học cho vợ con thằng Đờvanhxy và đi lấy tin viết bài cả cho tờ Thời sự Hải Phòng, như vậy có thể nói Kiều bị phong trào bỏ rơi hoàn toàn rồi còn gì! Đã thế giữa lúc đế quốc đương khủng bố này, Kiều bị bắt mà vẫn không bị tù, bị đi căng gì cả, thì như trường hợp của ta... Nhưng chao ôi! Hôm nay, ở một hàng chả nem, một thằng thì như thế, còn một thằng thì chạy dài, hai đứa gặp nhau tay bắt mặt mừng!
Khi người bồi bưng khay nem rán lên bàn Kiều, Thanh, ở mấy bàn bên khách ăn đã gọi tính tiền. Lúc sau, chỉ còn một cặp có vẻ là vợ chồng mới cưới ngồi ăn ở một bàn góc nhà và hai người đứng tuổi, tóc hoa râm, quần áo trắng là đi giày ban, cũng ngồi ở một bàn góc nhà ăn nem chua và uống rượu Mai quế lộ. Kiều gọi thêm bia. Kiều rót cho Thanh đầy cốc:
- Mày trông tao có gày, có khác đi không! Mẹ kiếp, tiên sư chúng nó, đầu hàng quân Đức vô điều kiện, cả nước bị chiếm đóng, thế mà cứ còn khủng bố mãi! Và càng ăn cắp nữa. Hơn hai tháng ở Sở mật thám và đề lao là hơn hai tháng tao bị đi kiết. Cơm mật thám không còn được như dạo mày và bọn Xi măng, Máy tơ và Sáu Kho bị bắt đâu! Con mẹ chúng nó, chúng nó chỉ cho người ta ăn một nắm cơm đúng bằng nắm cơm chim chim ở những mẹt cúng cô hồn chúng sinh của các đàn cầu mát. Đã thế lại rặt những trấu là trấu. Và hôi ơi là hôi! Còn cá mắm, giời ơi! Tanh nhớt ra, khô mục (2)ở Côn Lôn cũng còn dễ ăn hơn!
⚝ ✽ ⚝
[2] Cá khô để mục.
Kiều xanh và gày thật. Nhưng đó không phải là cái điều Thanh cần biết, cũng như một số việc khác, như việc Kiều đã chửi vụng thằng dự thẩm hói trán và phản đối kịch liệt thằng cáo già cẩm mật thám Côlanh.
Điều chính Thanh nóng nghe và chính Kiều cũng ra vẻ giữ ý là tình hình phong trào đấu tranh của Hải Phòng và tinh thần của các anh chị em công nhân, các đồng chí hoạt động bí mật bị bắt giam ở Sở mật thám ở đề lao.
Thanh uống bia từng ngụm nhỏ và ăn có mỗi cái nem rán. Kiều lại rót bia, gắp thêm cả nem chua cho Thanh:
- Mày ăn uống ào ào đi chứ! Cái thằng này vẫn cứ giữ mãi cái tính tạch tạch sè! Mày không bị bắt đợt này cũng là may và là không may. Có vào tù, nhất là ở Sở mật thám bị chúng nó "tẩn" xong rồi sang đề lao, thì mới thấy làm cách mạng không phải là đi ăn cỗ, và mới thấy tinh thần quần chúng các cơ sở cách mạng như thế nào. Mẹ kiếp! Ba cái thằng hoạt động công khai trước đây tưởng là quan trọng mà cả mày và tao đều không tiếc lời ca tụng, đến giai đoạn này vào Sở mật thám thì mới lộ hẳn nguyên hình. Toàn là những thằng hoạt đầu, tổ sư là nhát, còn các thứ lý luận, chiến lược, chiến thuật vân vân mà chúng nó đọc rồi nói như văn sách đều chỉ là để bịp... để bịp ịpịpp!!
Kiều đã chấm cả miếng nem rán vào bát nước mắm đặc sệt những tỏi và cà rốt dầm dấm, nhưng lại buông đũa xuống. Kiều kéo cái ghế mây sin sít cho gần vào nữa mép bàn. Mặt Kiều cúi sát mặt Thanh hơn, và Kiều đảo mắt lần nữa cố ý để xem xét chung quanh:
- Mày có biết Sấm ở bên Xi măng không, Thanh?
Thanh cau cau trán. Kiều càng quan trọng thêm giọng nói:
- Sấm muồm muỗm, Sấm hạt mít, Sấm mít ấy mà!
Như có một luồng điện chạy qua giữa tim và đỉnh não Thanh. Thanh cố giữ vẻ mặt bỡ ngỡ, chờ đợi, Kiều lại giơ bàn tay, chặt chặt vào không khí:
- Chính cống vô sản và cũng chính cống hoạt động cách mạng đấy! Hình như mày cũng được gặp Sấm một lần ở nhà báo thời kỳ dọn trên cái gác đường Cát Dài chung với hàng thợ cạo và hàng thợ giặt ấy mà. Hình như Sấm cũng chỉ đến nhà báo có một lần ấy thôi! Mày ạ, người vừa hiền lành, lại chậm, ít nói, anh em nhà máy và hàng xóm toàn gọi là Hạt mít, ấy thế mà tinh thần hy sinh chiến đấu, tư cách gương mẫu, chủ trương lãnh đạo đều nhất... nhất ất!... Hình như cơ sở Thành ủy Hải Phòng và chi bộ Xi măng đóng cả ở nhà Sấm. Vậy mà cả vợ lẫn chồng bị bắt vào Sở mật thám, - à quên! Chị vợ lại có mang nghe đâu được bốn năm tháng, chị ẵm cả thằng con lên ba đi theo nữa, hai người bị tra toàn những đòn hiểm nhưng không ai hé răng khai nửa nhời. Sấm tuy là công nhân nhưng bị đánh còn hơn cả Tô gày, nghe đâu là cán bộ gì quan trọng lắm của Thành ủy Hải Phòng ấy!
Kiều ngừng lại như để Thanh có thời giờ suy nghĩ và tưởng tượng thêm. Giọng Kiều nói tiếp càng hổn hển:
- Không thể tưởng tượng được Thanh ạ! Người Sấm sưng nẫn, đụng đến đâu là nước vàng rỉ ra, hai hàm răng trệu trạo, lợi nhùn nhũn chỉ kéo hơi mạnh là răng bựt, răng cửa, răng nanh, gãy mất ba chiếc, đầu gối khuỷu tay tê cứng như chết hết dây thần kinh... Đến thế rồi mà vẫn còn bị thằng Tây Mặt đỏ và thằng Tây cậu lộn mề gà và quay điện! Chúng nó treo chồng, lột quần áo vợ, đánh chồng ngay trên đầu trên mặt vợ. Chị Sấm phát điên sang đề lao thì bị sẩy. Sáng hôm mở cửa trại xà lim, tù đàn bà án thường đắp chiếu khiêng chị ấy lên nhà phe mì, chúng tao ở trại to bên này, nghe thằng bé con Sấm khóc sa sả đòi theo mẹ, nghĩ mà muốn đứt ruột! Nhưng sang đề lao, bị giam riêng, cùm ở xà lim hàng tháng, vừa ra tòa xử án xong là Sấm tổ chức đấu tranh ngay. Trong khi ấy thì thằng Lương trước cùng đi Côn Lôn với thằng Chấn giác ngộ mày ấy, lại luôn luôn nhăn nhó kêu nào đau dạ dày, nào sút lưng, toàn đùn công việc cho Sấm, và chủ trương toàn "thận trọng" "thận trọng"... May có thằng gác điêng xếp già nghiện, thủ đoạn cao, thấy anh em rục rịch tuyệt thực thì nó nhận các yêu sách ngay, như cho ra chơi sớm giờ hơn, nước máy tắm thả cửa, vào phép được cả thuốc men, cơm thức ăn sạch sẽ... Tao dù ốm yếu, kiết lị nặng, tao cũng chuẩn bị tinh thần tuyệt thực hẳn hàng hai tuần đấu tranh cũng như ở Côn Đảo ấy, nhưng thắng lợi thì thôi. Hú vía!
Kiều gắp luôn hai cái nem rán lên nhai rau ráu, lùa ăn từng nạm hành tươi, cà rốt dầm dấm ớt, nhồm nhoàm xuýt xoa. Nghe giọng nói nhỏ to thống thiết của Kiều giữa lúc chiều xuống, nhà hàng chỉ còn có hai người khách đứng tuổi khề khà ăn uống, Thanh dần tê tái cả tâm trí. Đúng là những việc, những chuyện mà Thanh đương khát nghe, khát biết, nhưng cũng là những sự nhắc nhở càng thêm da diết đối với Thanh. Thanh lại thấy trước mặt Thanh hình ảnh Sấm đứng trên cầu thang Lò nung, dặn dò Thanh ngày Thanh mới ra Hải Phòng được Cam giới thiệu đến với Sấm để Sấm tìm việc cho. Thật là nhớ, những bữa cơm vợ chồng Sấm cứ bắt Thanh phải ăn, và Thanh ăn thấy sao mà ngon mà quý vô cùng. Những bát cơm độn lổn nhổn những ngô là ngô, rưới mắm tôm bắc với cà chua, chấm rau muống, rau củ cải hay thứ bắp cải đáng ra chỉ để nấu cho lợn mà nhà phải luộc ăn từng rổ sề. Tiếp liền hình ảnh vợ chồng con cái của Sấm là hình ảnh những bà cụ Xim, mẹ La, cụ Ước, chị em cô Dâng, cụ Cam và bao nhiêu con người tình sâu nghĩa nặng khác lại hiển hiện ra với không biết bao nhiêu cảnh vật, bao nhiêu sự việc của đất Hải Phòng đồng chua nước mặn, lam lũ lầm than...
Kiều lại rót đầy cốc bia cho cả Thanh. Y ho sặc lên vì uống quá vội, luống cuống chùi bọt bia nhớt cả xuống cằm, xuống cổ:
- Vụ Xi măng còn có cả Ba gày nữa. Người này thì mày không biết được đâu! Chính là Tô gày hay Tô ho lao mà thằng Chấn của mày có nhắc đến vài lần cùng với thằng Cam ấy. Tô gày ghê thật!
Mặt Kiều phừng phừng. Thanh tuy uống ít hơn cũng thấy nóng ở gò má. Nhưng trong khi Kiều thật là say sưa khoái trá, Thanh thấy tâm trí Thanh, tư tưởng Thanh thật là bị nướng, bị xé. Mắt Kiều càng ánh lại càng sắc. Kiều lại nhìn vào mặt Thanh, cúi sát vào Thanh mà nói:
- Thì ra những lớp mác xít quan trọng của Hải Phòng toàn do Tô gày quyết định và soạn những bài giảng chính. Còn các cuộc đấu tranh từ mét tinh kỷ niệm các cuộc cách mạng lớn, đến biểu tình tuần hành thị oai chống thuế nước thuế điện, ủng hộ người của Mặt trận đưa ra ứng cử hội đồng thành phố, đến cả cao trào đình công của các nhà máy tháng sáu tháng bảy năm ngoái, các cuộc treo cờ rải truyền đơn dán áp phích kỷ niệm ngày Một tháng Năm năm nay, rồi Máy tơ lại nổ đình công... đều có Tô gày tham dự và lãnh đạo. Có lần Tô gày bị bắt vào bóp với tao, và tao đã gặp ở bên Xi măng, bên Máy chỉ mà tao không biết cái gì cả! Đến cả mấy con làm Máy tơ, Máy chỉ đem truyền đơn đi rải, áp phích đi dán, bị bắt vào đề lao rồi mới ngã ngửa người ra: cái thằng ốm ho lao, mắt lông quặm, trông cứ như phu lò hay chấm dầu lèm nhèm ốm đói ở bến tàu Tây điếc, chính là đồng chí đã lãnh đạo mình, cắt đặt, giao công tác cho mình!
Giọng nói của Kiều càng hổn hển. Kiều ngập ngừng một lúc rồi mới hỏi:
- Thanh này! Mày có gặp mấy con Máy tơ, Máy chỉ ở gần xóm nhà mày ấy không? Mấy con ấy có tinh thần lắm đấy. Chúng nó mới thật là thích hợp với phong trào, với giai đoạn, chứ chả như cái con Xim càng ngày càng như ốc như sên. Nghe đâu con Xim lại sắp về nhà quê ở Nam Định lấy thằng chưởng bạ hay chánh hội cùng tổng nó đã già sọm, để kiếm cho mẹ một món tiền!... Thanh ơi, Thanh! Chuyển giai đoạn rồi! (Kiều rền rền cái giọng, vẻ mặt trầm hẳn lại, cặp mắt càng sắc, càng nhoi nhói)... Chuyển giai đoạn mới rồi! Phải chuyển công tác, phải hoạt động thế nào không thì không theo được phong trào, không lãnh đạo được quần chúng đâu! Đế quốc muốn khủng bố đến thế nào cũng không thể dập tắt được phong trào cách mạng!
Những câu nói của Kiều dội rất mạnh trong tâm trí Thanh. Thanh thần hẳn mặt ra mà hồi tưởng mà suy nghĩ:
- Vào tù được học tập, cọ xát thiết thân với quân thù, nhất là được gần gụi các đồng chí quan trọng và các chiến sĩ thợ thuyền tinh thần đấu tranh và hy sinh cao, Kiều cũng có chuyển biến đấy! Cứ bằng vào một lúc tinh thần người ta sa sút, sinh hoạt lệch lạc mà đi ngay đến một kết luận, thì có thể oan cho người ta. Kiều dù có một thời gian không tích cực công tác, sau vì sinh sống phải dạy cho vợ con thằng Đờvanhxy học, làm phóng viên cho nhà báo của nó, rồi lại còn lăng nhăng trai gái với cả quần chúng cơ sở, nhưng đến lúc được thử thách ở trong tù mà vẫn giữ được tinh thần thì cũng còn tốt! Nhưng không biết Kiều có còn được liên lạc gì không? Có được giao công tác gì không?
Với những ý nghĩ trên đây, Thanh còn như để nói cả với mình. Thanh thấy trong lòng hân hoan, nhẹ nhàng nhưng lại rất bùi ngùi. Thanh cũng nhìn vào mắt Kiều. Mắt Thanh anh ánh khiến Kiều thấy rõ cả cái vui cái tủi của Thanh. Kiều cố nén sự mừng rỡ và cố lấy một giọng thật sốt sắng và cũng thật tự nhiên hỏi Thanh:
- Cánh Hải Phòng chạy lên Hà Nội cũng nhiều đấy! Cậu có gặp nhiều đứa quen không? Thanh này, nghe ngóng xem thế nào rồi phải về Hải Phòng liên lạc mà hoạt động.
Kiều đảo mắt nhìn chung quanh thì thào bảo Thanh:
- Phong trào vẫn vững lắm! Mà mày vừa là cơ sở cũ, vừa là người hoạt động cũ. Cánh mình dù sao...
Kiều lại gọi thêm nem rán, nem chua. Thanh vẫn chỉ uống bia, ăn lạc rang. Kiều và Thanh lại nhắc đến bao nhiêu kỷ niệm, đặc biệt là những ngày làm việc ở cái gác ọp ẹp, chật chội, nhà báo Thời thế. Những ngày đi về nhà Thanh ăn uống ở xóm Cấm. Và chuyện những đồng chí của phong trào cũ tù đày hy sinh như Chấn như cha Cam. Kiều hỏi đi hỏi lại lối xuống xóm bãi Thanh trọ, ghi thành bản đồ vào sổ tay. Bắt tay từ giã Kiều, Thanh còn lang thang ở đường bờ sông đến hơn tám giờ mới về nhà. Thanh chếnh choáng vừa đi vừa huýt sáo và ngâm cả thơ...
*
Kiều cũng chếnh choáng nhưng không ngâm thơ cũng không huýt sáo. Kiều nhất định không về nhà mà đến Nhà hát tây. Tối nay ban kịch Thiên Nga lại diễn vở Tiếng nhạn kêu sương, và nữ sinh trường Đồng Khánh lại trình diễn bốn màn vũ nhạc để lấy tiền gửi sang quỹ cứu tế mẫu quốc. Cũng tối nay ở nhà Xeéc Măngdanh của nhà binh Pháp, võ sĩ Lê Quảng Huế nhận nhời thách thức của võ sĩ Long Hải Phòng đấu quyền Anh cũng lấy tiền giúp Mẫu quốc Đại Pháp đau thương, tang tóc. Vé xem ở Nhà hát tây hạng bét cũng năm đồng. Còn hạng nhất, hạng nhì phải trả từ mười đồng trở lên. Ngoài ra lại còn tiền của các nhà "hằng tâm hằng sản", tiền "lạc quyên đặc biệt" đua nhau cúng thêm...
Mụ đầm già và ả con gái gày đét quần áo hết sức diêm dúa của mụ ta đã nhìn Kiều một cách vô cùng rẻ rúng, xé hai cái vé đưa như sợ đụng phải tay Kiều, mặc dầu Kiều lấy hẳn vé hạng nhì mất mười đồng và còn trả thêm năm đồng cho các ngoại khoản. Người đến xem đã đông. Trông ai cũng như vừa đi dự tiệc lớn xong. Phần lớn cứ dập dìu ngoài cửa. Từng đám từng đám chuyện trò ở hành lang và phòng chờ. Với những đám người nọ và cái nhà hát sắp sửa khai mạc buổi dạ hội, hình như trên mặt đất đương có một thứ thiên đường mà ngoài các sự giàu sang, quyền quý, sung sướng, nhàn hạ, phè phỡn thì không còn gì nữa! Còn những con người có mặt tại đó như không cùng là một giống với mọi người đương sống làm lụng đói khổ, cực nhục ở chung quanh vậy.
Kiều cứ ân hận mãi không chịu tạt vào hiệu cắt tóc Paris mode (3)ở gần ngay nhà hát để thợ chải lại tóc, xức nước hoa, sửa sang cả cà vạt và khăn cài túi. Còn bộ quần áo thì Kiều rất yên trí. Chủ hiệu may có hai bằng cao đẳng về may mặc ở Pari đã đích thân đo cắt rồi thử đi thử lại cho Kiều. Hàng may là len của Ănglê vừa đưa từ Hồng Kông sang, Gái đen mua được của bọn yêu tạ bấu sấu (4)ở bến Sáu Kho. Trước cửa Nhà hát đã có mấy gã cười cười rất nhã nhặn chào Kiều, xin lỗi Kiều, hỏi thứ "tít suy" (5)này Kiều mua được ở đâu, rồi cầm hẳn cổ tay và ve áo của Kiều mà xoe xoe vuốt vuốt, khen nức khen nở. Còn mấy gã cặp kè mấy ả nhan sắc có vẻ lộng lẫy khi đến gần Kiều thì cố ý không để mắt tới Kiều. Thật lạ! Tất cả ngày giờ của chúng chỉ để đi bát phố Hà Nội sục các hàng may mặc và cà vạt, mùi soa, nước hoa, vân vân... vậy sao chúng lại không thấy thứ hàng len cùng những thứ cà vạt và khăn cài túi của Kiều?!
⚝ ✽ ⚝
[3] Mốt Pari.
[4] Bọn du côn ăn cắp.
[5] Hàng.
Kiều đã sốt ruột.
Kiều luôn luôn nhìn đồng hồ của nhà hát và cả đồng hồ của nhiều người nữa, tuy đồng hồ của Kiều thuộc loại tốt nhất. Nhiều lúc Kiều còn mặc kệ cả chung quanh, cứ kiễng kiễng chân, nghển lên nhìn qua đầu người ta để đón một bóng dáng đàn bà dù đó là bóng dáng đương đi song song với một người đàn ông trai tráng. Trớ trêu cho Kiều, bóng dáng đó cũng áo nhung the màu huyết dụ, gương mặt hừng hừng thoa phấn màu gạch non, và cũng bồng bồng mái tóc hạt dẻ kiểu của một đào ngôi sao chiếu bóng trẻ trung nhất của màn ảnh hiện nay. Phải! Chính là dáng hình, kiểu người và cách trang sức của Dậu. Nhưng khi Kiều đến gần hay khi Kiều không muốn tự mình lừa dối thêm nữa, thì Kiều đành nhận rằng vẫn không phải là Dậu của Kiều, mà là một đào son trẻ của một kép tài hoa đương biểu diễn cái bước đi cặp kè khiêu khích, vênh vang, khinh khỉnh với chung quanh.
Mấy lần Kiều chạy cuồng ra mãi đầu đường để rồi lại trở về chỗ cũ. Đồng hồ nhà hát đã trỏ tám giờ, tám rưỡi rồi chín giờ. Vẫn không thấy Dậu. Mụ đầm già và ả con gái gày đét, quần áo diêm dúa của mụ đã đóng sập cửa buồng bán vé khi hai người khách ta vội vội vàng vàng luýnh quýnh vừa nhận vé xong, chưa kịp đếm lại tiền trả lại. Đó là hai người cuối cùng đến nhà hát!
Sao lại thế này? Sao Dậu cứ đùa dai như thế? Dậu hẹn ta không những đón Dậu đi xem mà còn đi nhảy rồi về ăn khuya ở Đông Hưng Viên cơ mà! Cái con đồng cô bóng cậu, cái con ma con quái này không bao giờ quên cái gì đâu! Chắc nó lại gặp một chỗ vui hay cay cú ở một bàn đánh chắn nào nên lại bỏ rơi ta! Chỗ vui! Vui bạn hay vui với một cậu? Một cậu vào cái loại các cậu "bốp xinê" đương trưng bảnh với các đào đến nhà hát kia!
Kiều lại nghẹn nghẹn trong người. Một cái lạnh lẽo và trống rỗng ghê gớm sụp xuống tâm trí Kiều, sụp xuống cả cái vùng trời đất Kiều đương sống.
- Có nên lần này là lần cuối cùng ta để Dậu đùa bỡn, nghĩa là ta phải nhất quyết thôi không theo đuổi cái bóng con ma con quái này không?
Kiều tự hỏi, lại thấy buồn buồn tiếc tiếc vô cùng. Sao Dậu lại không như Gái đen? Phải! Kiều chỉ cần Dậu mê say Kiều bằng một phần mười sự mê say của Gái đen thôi. Và Kiều cũng chỉ mong Gái đen bớt thô kệch, tợn tạo và chỉ được cũng một phần mười cái vẻ người, sự son trẻ và cái thông thạo của Dậu thôi! Chao ôi! Và sao Dậu lại không ăn ở với Kiều như kiểu Dậu đã ăn ở với Đờvanhxy, dù Kiều chỉ được Dậu ăn ở như thế lấy năm bảy tháng!
Từ ngày vợ con Đờvanhxy ở Pháp sang và luôn luôn ở
Đà Lạt về Hải Phòng, thì Dậu bỏ Đờvanhxy, lại lông bông như trước.
Kiều gặp Dậu ở một nhà người quen mở hiệu thợ may, bán thang cuốn và chuyên gá bạc, sau khi đi lấy bộ quần áo mới về trong túi còn khá rủng rỉnh tiền của Gái đen đưa Kiều tiêu vặt. Trong khi ăn uống, Kiều và Dậu đều mừng rỡ, đều nhắc đến Đờvanhxy. Kiều không gọi Đờvanhxy là "cai xia" nhưng cũng đặt cho cái tên là "Tây róc", "Tây đá" (đá người). Và Kiều tỏ ý rất phục, rất quý, rất trọng Dậu đã dám đá trước Đờvanhxy.
Bữa ăn đó Dậu trả tiền. Tuy Dậu đương đi với một gã có vẻ là giữ két hay làm đại lý cho một hãng buôn to ở Thượng Hải, Hồng Kông nào đó, người trẻ măng, Dậu cũng hất hàm hẹn gã ta một hôm khác đến nhà Dậu. Dậu bảo Kiều có thích thì cùng Dậu đi Đồ Sơn tắm biển chơi. Tối hôm đó Dậu và Kiều trở về nhà nọ, lên gác đánh chắn. Kiều ngồi gà và có lúc cầm cả bài cho Dậu. Dậu cũng phục và càng thích Kiều. Mấy nước nhờ Kiều gà, Dậu đã ù to, tuy toàn bài xấu, và người ngồi cánh trên đánh rất ác, phỗng ghìm ăn ghìm rất đểu!
Thế là ở tù ra, Kiều không những lại được sống với Gái đen mà còn được ăn chơi với Dậu, một người mà bấy lâu Kiều thường nghe nói đến, vẫn để ý, nhưng không thể nào ngờ được lại có cuộc gặp gỡ này. Dậu lên Hà Nội, Kiều vẫn cố tìm Dậu, đến hôm nay mới thấy và lại được Dậu hẹn hò một cách rất nhẹ nhàng, rất tự nhiên.
- Hay ta lại đến nhà con bạn ấy của Dậu?
- Hay Dậu nó đến ăn ở Đông Hưng Viên rồi?
- Trời ơi! Nếu ta không gặp Dậu thì đêm nay thế là ta lại phải về với Gái đen?
Kiều quanh quẩn thêm mấy bước rồi bỏ ra đường gọi xe kéo. Người kéo xe còn đương hỏi Kiều đi đâu, Kiều đã hất hàm giục: "Mau lên, mau lên!". Kiều đến cả hai nơi kia. Một nơi bảo Dậu mới về cùng một người đàn ông nhưng lại đi ngay. Còn ở một nơi Kiều thấy toàn những khách sang, họ nhìn Kiều như nhìn một thằng thua bạc đương chạy tiền gỡ gạc, hay đi đánh ghen bị tẽn ấy!
... Lúc Kiều ra đi lại bảo với Gái đen Kiều phải cố tìm một nhà ở khác cho ra thể thống, khi Gái đen sinh nở cũng vẫn thoải mái, còn Kiều đọc sách, viết lách, làm việc thì được thênh thang. Kiều đi được một lúc Gái đen càng thấy trong người mệt mỏi váng vất, bứt rứt thế nào ấy! Cũng không phải vì chỗ ăn chỗ ở chật chội bấn bíu. Cũng không phải vì sự ăn uống tẩm bổ không được đầy đủ. Gái đen cứ nằm xuống một lúc lại phải ậm ạch ngồi dậy. Nhưng vừa ngồi dậy lại nằm xuống, rồi chỉ nằm xuống quạt quạt mấy cái lại thấy phải dậy mà đi lại. Từ nhà trong ra nhà ngoài, từ nhà ngoài vào nhà trong, rồi xuống bếp, ra cái mảnh vườn có mấy cây trúc, cây na, cây ngâu và giàn lý, Gái đen chuyện với người u già nhà trên và hai bà thuê chung gian nhà trong được đôi câu lại thấy phải vào giường nằm.
Sau những lúc đi lại, nằm, ngồi như thế, Gái đen lại thấy nhạt mồm, nhạt miệng, không ra đói, không ra no, cứ phải nghĩ đến những món ăn những quà mọi khi. Đĩa nộm hoa chuối trộn thật nhiều khế. Bát riêu cua đánh dấm tai chua, chua me. Bát chè đỗ đen đường phên thả mấy cánh hoa nhài, hay bát nước râu ngô âm ấm. Bìa đậu phụ luộc bẻ chấm với muối vắt chanh, dầm ớt...
Món đậu phụ này cha Gái ngày còn sống ở nhà cũng thích lắm đây! Cả ông Gái nữa. Ông Gái nhắm rượu. Gái đen nhiều lần không những ăn đậu phụ với ông mà còn lừa lừa tợp cả rượu của ông nữa.
Nằm yên một mình mà nhớ, nghĩ như thế, Gái đen lại nhột người vì càng thấy rõ ràng là cái thai nó cựa, nó đạp rất khỏe. Cái thai trong bụng Gái đen. Cái thai đầu tiên Gái đen mang nặng và chỉ còn vài tháng nữa là đẻ đau, phải đến năm nay Gái đen hai mươi bảy, hai mươi tám tuổi mới có được! Tuy Gái đen chẳng sợ gì tai tiếng, nghĩa là hễ Gái đen nghe đứa nào chõ mõm vào chuyện yêu đương thai nghén của Gái đen, thì Gái đen có thể vả ngay vào cái mồm cái miệng kia, nhưng dù sao Gái đen vẫn phải giữ gìn chứ không dám phô phang hãnh diện. Chao ôi! Cái thai nếu như cha nó được đường hoàng cưới xin ăn ở với mẹ nó thì vẫn hơn. Đây, cha nó vẫn nhập nhằng còn một người vợ khác. Người vợ này tuy cha nó không ỏ ê lấy một nhời từ khi cưới về, và như thế đã hàng mười mấy năm rồi, nhưng cha nó vẫn không dám dứt khoát bỏ nhau. Vì vậy sau đây, mẹ nó rất có thể sẽ phải gọi người này là "chị cả", còn nó sẽ phải gọi là "mẹ già" hay "bu già". Ấy là mẹ nó và cha nó rồi sẽ công nhiên ăn ở với nhau, nếu không cứ còn ở tình trạng này thì nó vẫn là đứa con đẻ hoang!
Bất giác Gái đen cúi xuống nhìn mảng bụng căng khít cạp quần và đỏ lằn như bị xích bị trói, có một chỗ gồ gồ hằn lên và cũng rắn hơn. Rồi Gái đen đưa mắt ra cửa sổ. Sau cái màn đăng ten vẫn chỉ có ánh nắng và thấp thoáng một cành na với mấy chùm hoa lý. Vừa để khỏi tức bụng, vừa để được nhìn thật mắt hơn, Gái đen nơi nới dải rút, và cố hết sức tưởng tượng cái chỗ gồ gồ cứng rắn ấy là đầu đứa con.
- "Đứa con đầu lòng của ta! Cái đầu nó là đầu con gái hay đầu con trai thì tóc cũng sẽ đen mướt, tròn tròn, mum múp, cái thóp thì nhảy nhảy mà không một người mẹ nào dám nghĩ đến chỗ ấy bị một cái gì cứng, nhọn phạm vào dù chỉ sượt qua. Dưới mái tóc là cái trán nhăn nhăn như trán khỉ, sần sần da gà kia là đôi mắt thỉnh thoảng hé hé, trông không gì non nớt ngây dại, vô tội bằng. Rồi dưới đôi mắt trông không gì non nớt, ngây dại, vô tội bằng kia là cái sống mũi, là cái môi, cái miệng như cánh hoa hồng, hoa đào ấy...
Và cái sống mũi, cái môi, cái miệng như cánh hoa hồng hoa đào ấy sẽ ấp vào bầu vú của ta mà ta sẽ phải nương nhẹ lắm không thì bầu vú sẽ chịn làm nó nghẹt thở hay sặc sữa".
Thế rồi, cùng với những cái đầu tóc, mắt mũi, môi miệng mà Gái đen tưởng tượng ra và thì thầm nói với nó kia, lại còn bao nhiêu cái khác nữa cũng xinh xắn lạ lùng. Đây là mình mẩy, là chân tay cũng bé bỏng bấy bớt vô cùng, lúc nào cũng ủ kín trong lòng mẹ, và cứ mỗi lần mẹ cho bú, thay tã, hay đặt ngủ thì mẹ lại nhìn lại ngắm. Gái đen sẽ ngắm, sẽ nhìn từng ngón tay ngón chân đến cả cái giống gí xấu xí của nó nữa, và Gái đen sẽ thơm thơm tất cả vừa nói như muốn khóc:
- Nao ôi! Xấu quá! Xấu quá! Sao cái giống mẹ lại xấu quá thế này!
Rồi Gái đen mím mím môi, lắc lắc đầu:
- Không! Nếu như sau đây đứa con này chỉ có mình ta nuôi nấng, cả mẹ ta và ông ta đều không dám nhận, thì nó vẫn cứ là con ta đẻ. Con cái Gái đen này đẻ. Con cái Gái đen này nuôi! Chứ không phải là con hoang, con vụng, con trộm gì cả!
Gái đen ngồi dậy rót một cốc đầy nước lã uống một hơi hết. Người u già làm cho bà chủ nhà trên nọ lại thấy Gái đen xuống bếp liền cười:
- Còn là vất vả với nó. Tháng này còn khá, chứ tháng sau rồi tháng sau nữa thì đừng có hòng ngồi đâu yên, đứng đâu yên với nó. Con so, tháng thứ sáu thứ bảy rồi, bụng cứ gọn thế kia thì thế nào cũng con trai đấy!
Gái đen xin bà hàng xóm một bát nước mưa, Gái đen lại uống một hơi đoạn định lên nhà thì người u già gọi:
- Chiều nay cô ăn gì để tôi đi chợ mua cho nào? Lại canh rau ngót hay nộm hoa chuối?
Nghĩ đến chiều nay Kiều lại bảo có việc phải về muộn, nhà đừng chờ cơm, Gái đen chép miệng:
- Thôi u lại mua cho tôi hai bìa đậu phụ. Rồi u có luộc rau muống thì gia thêm cho tôi một mớ. U nhớ đánh dấm chua me riêng cho tôi một bát.
Gái đen trở vào giữa giường nằm. Gái đen lại vơ vẩn nghĩ đến Kiều, đến cảnh chồng con, sinh nở và sự sống của mình.
- Lạ thật! Chẳng gì Kiều cũng là một người được ăn học, đã hoạt động, chẳng gì Kiều cũng đã bị Sở mật thám nay đòi, mai gọi, bị giam tù, thế mà đến việc gia đình và tình yêu Kiều lại nhập nhằng, nhát nhúa hơn cả người thường. Không những Kiều vẫn cứ lằng nhằng khất lần khất lữa với ta, rốt cuộc lại còn ngỏ ý đưa ta về nhà quê! Giời ơi! Đời nào con Gái đen này lại bỏ được cái đất Hải Phòng mà về dù có được ăn vàng chăng nữa ở cái quê chồng lạ nước lạ cái kia?
Gái đen rít lên gần thành tiếng:
- Cũng chẳng ai như ta, đã nhất quyết là sống với Kiều chồng một vợ một, hai là sống với đứa con không cần cho nó biết bố là ai, vậy mà ta lại nghe Kiều bỏ nhà lên đây! Mặc dầu thuê nhà thuê cửa hẳn hoi, mặc dầu ta sẽ đẻ ở nhà một đốc tờ tư, mặc dầu ta sẽ nhờ người đón mẹ, đón em và cả các bà con bè bạn của ta lên thăm nom ta... thì ta vẫn cứ là đi đẻ chạy đẻ trốn. Còn cảnh sống của Kiều và ta từ nay đến lúc có con rồi lại làm ăn như trước, cũng vẫn cứ là của một hạng người như thế nào ấy!
Gái đen thở dồn dập. Mảng bụng căng và đỏ lẳn phập phồng mạnh hơn. Nắng chiếu chếch vào gian nhà, những làn bụi rực lên. Gái đen càng thấy bồn chồn, bứt rứt. Đúng một tháng rưỡi rồi, Gái đen sống vất vưởng như thế này! Rõ ràng Gái đen không đui què mẻ sứt, không ốm đau sầu não và cũng không lười biếng, mất công mất việc gì, mà lại hóa ra một hạng vô công rồi nghề, cứ ăn rồi lại nằm, chảy thây chảy xác ra. Giờ mới tháng thứ sáu. Tuy Gái đen phải nghe ngóng trong người, gần đến ngày đẻ chỉ hôm trước hôm sau là sẽ đến nhà đốc tờ thôi. Như thế Gái đen vẫn có thể làm lụng như mọi người khỏe mạnh khác. Nghĩa là Gái đen vẫn có thể vác chạy những súc vải, những bao bột mì, những bì thuốc bắc, những lốp ô tô... Gái đen vẫn có thể đẩy những cái xe bàn chở hàng tấn, hễ xe bị cặm, Gái đen vẫn một mình vừa dỡ hàng, vừa bốc xe, không mùi vần gì cả...
Phải! Gái đen vẫn có thể xốc vác như thế. Còn làm việc như thế, nguyên tiền khoán và tiền quá tầm mỗi kỳ Gái đen cũng được ít nhất bảy tám đồng. Ấy là không kể những món tiền khác mà trong vòng hơn năm nay Gái đen chỉ buôn nước bọt nhưng có món kiếm chơi cũng được năm bảy chục một trăm!
- Kiếm chơi có món cũng được năm bảy chục một trăm. Chính vì thế mà mày phải sống cái cảnh này đây!
Bất giác Gái đen co cánh tay lên ấp lấy mặt. Gái đen lại nghĩ đến cảnh nhà, việc nhà vào những lúc này. Giờ, chắc mẹ Gái đương vớt bèo hay hái rau muống. Ông Gái đi lấy nước vo ở các nhà quen ngoài phố. Chiếc thùng của ông Gái là loại thùng tôn lại còn be thêm miệng, chứa bằng hai thùng thường. Ông Gái chỉ xách chứ không gánh. Trưa nắng như hôm nay ông Gái cũng không chịu nghỉ đâu! Thằng Cam đã lại về làm ở Máy đá xi măng chỗ cha làm ngày trước rồi. Còn thằng Côn út ít, nó theo một bác bạn của cha tập thợ nguội ở xưởng sửa chữa sà lan bên Hạ Lý. Mới mười ba mười bốn tuổi mà đã ra dáng làm ăn lao động lắm đấy!
"Gái cứ yên trí nghỉ ngơi tĩnh dưỡng, đến bao giờ đi làm cũng được! Rồi Gái cứ ở nhà với con, để mình tôi làm việc thôi!" Hừm!
Gái đen vất cánh tay đánh thịch xuống giường. Đầu óc rối bời, nặng trĩu.
- Cô ký có dậy ăn cơm không? Ăn bát cơm nóng cho tỉnh người. Tối nay lại diễn tuồng Sơn hậu, có đi xem với tôi thì đi.
U già đến lay lay vai Gái đen. Gái không đáp, trân trân nhìn, mắt long lanh. U già đưa tay lên định nặn nặn đầu cho Gái. Gái đen nắm lấy bàn tay xương xương, da dẻ cóc cáy nọ:
- Tôi không nhức đầu nữa đâu! U đã gửi gói thục và rễ sâm về nhà quê cho các cụ chưa? U là khách sáo lắm! Chỗ láng chữ Hảo tôi đưa, mãi u vẫn không chịu may lấy đôi quần. Thôi u đã chê của tôi thì tôi...
U già vội kéo mặt Gái đen quay ra với mình, cười khanh khách:
- Mai chủ nhật tôi may! Tôi nhờ người cắt rồi tôi khâu lấy.
Gái đen ấp lấy tay u già, lại nhìn u già. Gái đen càng thấy u thật là giống những mẹ La, mẹ Nghĩa và nhiều người đàn bà lam lũ khác quen thuộc của Gái. Giống cả người chị của vợ Sấm bên Xi măng và mấy người nhà bạn Gái làm Máy chỉ, Máy tơ nữa. Hôm vợ Sấm ẵm thằng con lên cái xe cam nhông xám đến Sở mật thám, và những hôm anh chị em Máy chỉ, Máy tơ bị xích tay đưa đi lấy cung ở tòa dự thẩm, rồi bị xử án dong về đề lao, thì người chị vợ Sấm và mấy bà có người nhà bị xử án nọ cứ lếch thếch chạy theo cùng đường. Tất cả những hình ảnh, cảnh tượng chợt nhớ lại, chợt nghĩ đến ấy, lại như lửa táp vào mặt Gái, vào ruột gan Gái.
Nhưng khi những hình ảnh và cảnh tượng kia biến đi thì liền có những cái cười mỉm, những tiếng hỏi rất nhẹ của những mẹ cai, mẹ xếp, những vợ con bọn mật thám đội sếp, những mụ vẫn thậm thụt đi lại ở nhà cố bà Tây cậu, những dâu con họ hàng nhà Đức Sinh và chính của cố bà Đức Sinh nữa.
Chúng mày không có quyền khinh bà đâu! Bà sẽ về ngay Hải Phòng. Nhất định bà cứ sống ở Hải Phòng! Gái đen nhổm dậy, vấn vấn mái tóc thở hưng hức. Người u già vội đứng lên trước:
- Lại nghĩ ngợi, nổi đồng nổi bóng gì thế?! Cơm chín tới rồi, thôi cô ra ăn đi...
*
Gái đen đương thiu thiu chợt thấy Kiều ngồi xuống bên người. Khác với mọi lần, đi đâu về là Kiều phải thay quần áo, uống rất nhiều nước rồi mới chuyện gì thì chuyện. Hôm nay Kiều vẫn nguyên bộ cánh, ngồi vào giường, chẳng chịu đánh thức Gái dậy. Gái đen vừa hé mắt thấy Kiều liền duỗi cánh tay choàng lấy lưng Kiều. Cái bụng to, tròn căng của Gái áp vào người Kiều, Kiều nghe rõ cả hơi nóng sực và những cái nhấp nhô. Cũng khác với mọi hôm, Gái đen chỉ nằm im, không hỏi công việc của Kiều hay hỏi Kiều có ăn uống gì không.
Nhìn Gái đen có vẻ mệt nhiều và càng nồng nàn quấn quýt lấy mình, Kiều càng thấy tâm trí buồn nản. Thế là những dây dợ tình cảm và bổn phận thắt buộc lấy đời sống của Kiều càng chằng chịt một cách ghê gớm. Những ý nghĩ giả dối trước kia của Kiều nay càng không còn một chút khích động hay an ủi gì cả đối với Kiều. Kiều càng thấy hoàn toàn Kiều yêu Gái đen và phải lo toan cho Gái đen chỉ vì tiền, vì nhục dục!
Kiều lại rùng rợn.
Đúng! Kiều chỉ vì tiền và một thói quen rất thú vật nên phải kéo dài thêm cuộc dan díu giả dối lừa lọc gọi là yêu đương ấy. Rồi từ cái cuộc gọi là yêu đương ấy Kiều đương phải làm chồng và sẽ phải làm cha mà Kiều dù khôn khéo đắp điếm thế nào cũng chỉ càng đen tối nặng nề, và người sẽ phải chịu cái hình phạt ác quả trong tấn kịch này vẫn chỉ là Kiều. Ấy là những nguy khốn gần nhất. Còn những nguy khốn sắp tới và là những nguy khốn vô cùng khủng khiếp là Kiều còn bị trói lại với Gái đen mà tất cả những cái gian trá quái quỷ từ trước tới nay sẽ không còn thể giữ mãi những lớp lang được nữa. Rồi cả với những cái ti tiện, đen tối, tội lỗi khác của Kiều, Gái đen cũng sẽ không để Kiều cúp giấu mãi cái đuôi ma quỷ!
Không thể nén được, Kiều phải thở dội lên. Gái đen lay lay người Kiều:
- Có việc gì thế anh? Làm sao anh lại đi lâu thế?!
Kiều vội cười ngay, nắm nắm bóp bóp bàn tay Gái đen:
- Làm báo lúc này khổ thật! Toàn phải viết ngược lại ý muốn của mình. Cái cuộc dạ hội, diễn kịch ca vũ ở Nhà hát tây thối như cứt ấy, đã đưa tin lại còn phải làm tường thuật để quảng cáo nữa! Tối nay thật là cả một cực hình cho lương tâm, cho ngòi bút!...
Nghe Kiều nhăn mặt nói, Gái đen sẵng tiếng:
- Thì em đã bảo anh đừng làm báo, đừng viết lách gì nữa mà! Cứ về xóm em hay ở Máy tơ, Xi măng mà mở trường dạy học, vừa tự do, vừa được gần gụi bà con anh em thợ thuyền, vừa có thể lại hoạt động. Anh với cậu giáo Thanh mà mở trường, em chỉ lấy thêm bát họ năm trăm hay một nghìn thuê nhà, sắm sửa đồ đạc thì đến trường gì ở ngõ Cố Đạo có cả con Tây học ấy cũng không bằng!
Kiều cố làm ra vẻ chăm chú nghe ý kiến của Gái đen, thấp giọng hẳn xuống nói:
- Nhưng mà Sở mật thám để yên cho lắm đấy! Đến đóng cửa đọc sách khuya một mình mà vẫn bị nay gọi mai gọi, nữa là!
- Mặc kệ bố Sở mật thám! Không được làm báo, rồi cũng không được cả dạy học nữa thì làm việc khác!
- Làm việc gì? Làm việc gì?!
Kiều bĩu bĩu cái miệng cười, làm ra vẻ rất hồn nhiên hỏi Gái. Gái đen liền sầm nét mặt, rít tiếng:
- Phải về Hải Phòng thôi! Ở trên này buồn lắm! Cứ như người đi đày ấy! Không thể sống mãi như thế này được!
Bây giờ thì Kiều ghê sợ thật. Khi Kiều không dạy học cho nhà Đờvanhxy, Kiều bảo với Gái đen rằng vợ con Đờvanhxy và cả Đờvanhxy nữa cũng ngại Kiều dính dáng đến chính trị. Còn bọn mật thám, bọn đế quốc ở Hải Phòng thì càng ngày càng trù Kiều. Chỉ vì không có bằng cớ gì nên chúng nó không làm án được Kiều. Quan tòa và nhất là mật thám càng căm lắm. Điều kiện sống ở Hà Nội dù sao cũng khá hơn Hải Phòng. Lên đây, Kiều không những chỉ làm đặc phái viên viết cho tờ báo Thời sự Hải Phòng mà còn được viết cho nhiều báo khác, mở rộng được nhiều mối liên lạc với các tầng lớp và có thể lợi dụng được những kẽ hở của kiểm duyệt mà viết bài luồn bài. Kiều cũng cho Gái đen biết cả Gái đen cũng bị Sở mật thám theo dõi đặc biệt.
Trước Kiều đã bàn với Gái đen lên Hà Nội nhưng Gái đen không nghe. Kỳ này Kiều ở đề lao ra tuần trước, tuần sau Gái đen theo ngay Kiều lên Hà Nội. Vậy mà nay Gái đen lại thay đổi ý kiến. Nguy hiểm quá! Hải Phòng vẫn dồn dập bắt người đi trại giam. Đúng thằng Môê đã gí hẳn vào mặt Kiều bản danh sách những người đã "được" lập xong hồ sơ và sẽ "được đi an trí" trong đó có cả tên Kiều. Kiều lại phải nói đi nói lại với cả thằng chánh và phó cẩm chính trị "quen" của Kiều nọ, và Kiều xin cả thề nữa, rằng hơn một năm nay Kiều bị phong trào bỏ rơi, Kiều không được biết mối manh công việc gì! Hoàn toàn giờ đây và mãi mãi Kiều chỉ xin được yên ổn làm việc sinh sống. Trước hôm Kiều đưa Gái đen lên Hà Nội, Kiều lại đến bàn giấy Môê báo cáo, Môê gật đầu, mủm mỉm cười:
- Anh đến báo với chúng tôi việc đi lại của anh, tốt! Nhưng chúng tôi không cần biết những việc không đáng biết như thế! Một người như anh chắc phải thừa hiểu điều đó. Được! Anh cứ lên Hà Nội với nữ đồng chí cũ, với người yêu của anh, làm lại tháng trăng mật cho thỏa mãn sau những ngày bị mất đôi chút tự do. Và cho được rồi đây hoàn toàn tự do, anh phải nên nghĩ đến những người vì anh, vì sự tự do chung mà phải làm những công việc trách nhiệm bảo vệ tự do. Chúng tôi không muốn quyết định cho anh một việc gì cả. Quyết định cho anh là anh, ở anh, ở sự thông minh, ở sự biết điều của anh!
Môê rút điếu thuốc lá Ănglê, đánh diêm châm. Y vẩy cho que diêm tắt, lập bập nói qua làn khói thơm lừng, vừa đưa bàn tay thõng thượt bắt tay Kiều, vừa nheo nheo cặp mắt nhìn Kiều:
- Chúc anh đi được nhiều cái lạ và cố nhiên đừng để chúng tôi phải lấy làm lạ vì anh!
... Thấy Kiều lặng lặng và bỗng nhiên cau cau trán, những lằn gân xanh ở thái dương phập phồng và cặp mắt nhói sáng hẳn lên, Gái đen liền nhìn thẳng vào mặt Kiều:
- Ba mươi này mới hết tháng nhà. Nhưng ngày mai em đến cho đốc tờ xem lại thai, rồi ngày kia hay ngày kìa em về Hải Phòng thôi.
Cánh tay Gái đen choàng lấy lưng Kiều vòng rộng thêm ra, Gái đen vuốt vuốt lên lần áo len mịn màng:
- Anh Kiều vẫn gày gày thế này! Hà Nội thế mà lại nóng bức hơn Hải Phòng. Chuyến này em về thuê một cái nhà có cả vườn ở cầu Rào hay cầu Niệm để anh làm việc. Anh đừng tiêm thuốc tây nữa. Em lại cân thuốc bắc cho anh uống. Anh nhỉ, ngày anh lên bốn, lên năm chụp ảnh với các cô các chú ở nhà quê ấy, trán anh cũng đã cao, đã thót rồi nhỉ!
Gái đen miết miết những lằn xương ở lưng Kiều, sát nữa vào người Kiều, cố ý để Kiều thấy mảng bụng tròn tròn gồ gồ của mình.
*
Kiều lại để Thanh đi cạnh em gái Kiều. Y cao vừa tầm vai Thanh, tóc buông lơi, bắp vai ấm áp thỉnh thoảng lại chạm vào người Thanh, với làn hương đặc biệt của da thịt, quần áo chải chuốt ý nhị. Trời tối lầm bụi, ánh đèn xanh phòng thủ ở ngoài đường đục lờ, nhưng Thanh vẫn thấy cặp mắt mười chín, hai mươi tuổi kia luôn luôn nhìn Thanh làm Thanh cũng phải giữ vẻ đứng đắn.
Hơi thở của Kiều vẫn sặc mùi dấm ớt hành tỏi Kiều ăn rất phũ với món cá song hấp và ếch tẩm bột rán ban nãy. Sau bữa cơm thừa mứa, Kiều còn mời Thanh đi uống cà phê, ăn bánh ngọt. Đi đường, Kiều lại ngốn ngấu hút thuốc lá thơm. Khói thuốc cứ phào phào không ngớt qua mặt Thanh. Nhiều kẻ cũng cùng cái kiểu ăn uống và những cử động ấy của Kiều. Bởi vậy, ở những hiệu ăn dọc đường và ở những đám đông chung quanh hàng quà bánh, đều ầm ĩ, nhớp nhúa và khói mù. Bọn Kiều qua bến ô tô đến khu chợ Vườn hoa đưa người. Các hàng quán vẫn tụ họp ở những gốc núc nác tây, xào xạc mua bán, chẳng có đèn đóm gì cả. Giữa cái vườn hoa đất khô như sân quần vợt, rác rưởi và lầm bụi kia, giờ này lại nhiều hơn, lại đông thêm những chõng hàng nước, những đám xem bói, và những bọn gái mãi dâm cùng mạt nhất.
Gần đến quãng đường đầu con sông Lấp giăng giăng thuyền đò, sà lan, tàu, lán gỗ, lán than, lán củi vẫn còn tấp nập cam nhông, xe bò, xe kéo, người khuân vác, gồng gánh, chợt Kiều bóp bóp cánh tay Thanh, thở dội một tiếng, ồn ồn nói:
- Nhớ quá! Nhớ quá mày ạ!
Ý Kiều lại muốn nhắc đến mấy cuộc mít tinh chớp nhoáng ở quãng đầu đường nọ mà ngày ấy Kiều đương làm thường trực phát hành báo, còn Thanh ở trong cái nhóm thanh niên học sinh Kiều giữ liên lạc. Thanh còn đương bồn chồn vì quang cảnh chuyên chở mải miết một cách đặc biệt trên quãng sông và những tin tức cuối cùng của tờ báo buổi chiều đương đọc dở trước khi đi ăn với anh em Kiều, thì Kiều lại liên liến:
- Con gì làm Máy chỉ được công kênh lên diễn thuyết ở gốc xoan tây kia kỳ đấu tranh chống thuế thế là trốn hẳn rồi! Bọn chúng nó bắt được mối đi "thoát ly" cả! Không hiểu trình độ chúng nó thì công tác gì nhỉ?
Thanh vẫn lẳng lặng:
- Như thế chỉ bà Lê Thị Thảo Minh là có trình độ?! Bà "quần chúng" đặc biệt và rất thân rất quý của Trần Văn Kiều ấy cũng lên diễn thuyết ngày đi đón lao công đại sứ Gôđa và ngày kỷ niệm phụ nữ quốc tế đấy!
Thanh lại nghĩ đến Gái đen. Trong mấy cuộc mít tinh mà Kiều nhắc lại kia, những chị em khuân vác và khâu bao ở Sáu Kho đến dự đều do Gái đen giữ mối liên lạc, và cuộc nào Gái đen cũng ở đội xung kích cùng với những thanh niên thợ Xi măng, nhà máy Carông để bảo vệ cả anh chị em diễn thuyết, anh chị em tham gia đấu tranh, và khi biến thành tuần hành thị oai.
Thanh lại hối hận lại để Kiều lôi kéo. Sau mấy lần đi chơi với Kiều trên Hà Nội và sau khi Thanh cũng về Hải Phòng, Thanh càng nhận ra sự đóng kịch của Kiều. Hơn nữa, Thanh còn nhận ra cái dốc thẳm và vũng bùn Kiều đương lăn xuống, đương bị lút đi. Nhưng khi Thanh bắt đầu duỗi ra, tìm các cách tránh Kiều, xa Kiều, thì Kiều càng bám lấy Thanh. Không những Kiều mà cả em gái Kiều cũng tìm đến luôn với Thanh, cả khi Thanh trọ trên Hà Nội cũng như khi Thanh về Hải Phòng, y cứ lục bừa tủ sách, bàn giấy của Thanh, tự nhiên xem các sổ nhật ký và thư từ của Thanh.
Cái mà trước kia Thanh thấy làm Thanh dịu dịu được sự đau khổ và tâm trí bớt nặng nề, đen tối, đó là những câu chuyện, những câu nói của Kiều vẫn bừng bột, sôi nổi, da diết, thì nay lại là cả một hình phạt đến thêm với Thanh. Ngược lại, càng quấn quýt chuyện trò với Thanh, Thanh thấy Kiều càng như trút thêm đi được cái trống rỗng, cái hèn hạ, cái thảm hại của sự sống sa đọa của Kiều, và vớt vát lại những cái gì là tự hào, là cao quý của những ngày trước đây mà Kiều cho rằng mình đã hy sinh, dũng cảm vô cùng, công lênh thành tích cũng như ai hay hơn ai!
- Nhưng ngoài cái dụng ý và mục đích này, Kiều còn dụng ý và mục đích gì nữa không?
Đôi lúc Thanh lại phải tự hỏi câu hỏi trên đây. Thanh không những sợ sợ mà còn ghê ghê, choáng váng.
Thấy Thanh càng lẳng lặng, Kiều cũng ngượng ngượng. Và kìa, hình như Thanh lại đưa mắt nhìn Kiều. Đôi mắt với cái nhìn rõ ràng vừa nghi ngại, vừa đau xót. Trong cái ánh sáng nhạt nhẽo gượng gạo của đèn phố xanh mờ lầm bụi, gương mặt và sắc mặt của Kiều, Thanh càng nhìn kỹ càng không thể tưởng tượng được sao lại có thể sút kém đến như thế. Cái trán ngắn, cao cao, dô dô và hơi thót của Kiều, trước đây ngang ngạnh, thông minh là thế, giờ sạm tối hẳn đi nên những nếp nhăn vằn vằn và những đường gân ở trán Kiều cứ luôn luôn nhíu lại, rần rật. Vì những vẻ đăm chiêu vờ vĩnh, vì những cái giật mình luống cuống, và vì những cái cười gắng gượng lấp liếm. Còn cái cằm hơi lẹm, hất hất và cái miệng của Kiều khi nói cứ sin sít, càng làm Kiều thêm cằn cỗi và gian quyệt, chứ không còn chút gì kiêu căng, tự mãn, gây gổ như trước.
- Thế nào, đi một vòng sông Lấp, ăn kem rồi hãy về chứ? Về thế nào mẹ lại chả để phần chè đỗ đen cho chúng mình!
Kiều cười hị hị. Nghe tiếng "mẹ" mà cả Chấn được coi như là người anh cả và là đồng chí quý mến của Thanh trước kia vẫn gọi mẹ Thanh, Thanh càng gai thêm tâm trí. Thanh phải cố giữ giọng cho tự nhiên và lịch sự:
- Thôi Kiều và cô... đi ăn kem. Mình còn phải đến gặp ông ký già mới ở Hà Nội về để xem công việc khai đoan và xuất chè ra sao.
- Thế anh Thanh tối mai có đi xem phim Mayéeclinh (6)không? Em lấy vé trước cả cho anh rồi cơ mà!
⚝ ✽ ⚝
[6] Một phim truyện tình bi thảm nổi tiếng thời bấy giờ.
Em gái Kiều lại làm ra vẻ ngơ ngác nũng nịu hỏi Thanh. Thanh ngẫm nghĩ, càng phải cố gắng để cười một nụ cười thân mật với người em gái bạn có cảm tình đặc biệt với Thanh ấy.
- Có thể vì bận việc tôi không đi xem được. Nhưng nếu không đi, tôi sẽ đưa giấy báo tin cho người loong toong cầm đến cho anh Kiều.
Nhìn anh em Kiều lại dẫn nhau đến hàng giải khát, Thanh nhăn mặt, chậc chậc lưỡi. Thanh không qua phố Cầu Đất, cứ thẳng đường sông Lấp đi lối ra Sáu Kho về nhà. Quãng đường đã vắng với những khu vườn trồng toàn giống móc dại xù xì ấy, dạo này lại càng hoang vắng hơn. Không còn rầm rập những đoàn xe cam nhông Mỹ chuyển súng đạn hàng hóa... không còn những bãi ô tô, những kho hàng đêm ngày tới tấp người làm. Bên kia vườn cây và bãi cỏ lù mù lặng ngắt, là trại lính Cátdem và tòa nhà của viên quan Sáu. Những lính tây bồng súng cồm cộp đi lại, những trạm gác cũng toàn lính tây lăm lăm mũi súng cắm lưỡi lê, càng làm cái không khí của khu cấm địa này nghiêm ngặt, cách biệt hẳn ra, và thăm thẳm những cái gì ghê gớm chỉ rình sập xuống những con người trần trụi.
Thanh giật mình, cái cam nhông màu khói át xít của Sở mật thám lại từ cái cổng sâu hút bật đèn pha lồng ra, phóng đến ngã tư con đường Thanh rẽ về nhà. Trên xe, Thanh vẫn thấy đầy đủ những Tây Mặt đỏ, Tây cậu cùng lũ những Nghênh, Phệ, Lắp đầu trâu mặt ngựa. Không hiểu chúng nó lại kéo đi bắt người ở xóm thợ Lạc Viên hay ở xóm nhà Thanh mà xe lại cũng rẽ ra lối Ngã sáu của Thanh kia? Tâm trí Thanh lại như bị thắt bị trói. Hơn tháng nay, không còn phải là những tin Thanh chỉ nghe đồn không thôi, mà chính mắt Thanh đã được trông thấy thêm những sự đầu hàng của bọn Pháp và những bước lấn át ngang nhiên của quân Nhật. Hải Phòng không những đã phải đóng cửa bến Sáu Kho không cho tàu Ănglê vào, rồi nộp tất cả ét xăng cam nhông và hàng hóa của chính phủ Tưởng Giới Thạch cho quân Nhật, lại còn để cả quân Nhật kiểm soát nữa. Chuyến Thanh đi xem lại giá sơn và giá chè tháng bảy vừa qua, Thanh còn thấy cả một quãng đường sắt gần Lao Cai bật lên để chứng thực rằng chính phủ Pháp đã cắt đường chuyên chở sang Việt Nam. Chưa đủ! Chưa đủ!... Gần đây cả toàn quyền Đông Dương là Catơru cũng đã phải thay để vừa ý Nhật!
Chợt Thanh thót người lại:
- Chết! Chết! Sao ta lại đi con đường này về nhà?! Không hiểu khi nãy khi ăn uống với anh em Kiều, ta có nói câu gì hớ hênh không? Và trên quãng đường ta vừa đi ấy có rải truyền đơn hay dán áp phích gì không? Lúc xe ô tô mật thám đi qua, thằng Tây cậu và thằng Nghênh, thằng Phệ có nhận ra ta không?
Thanh chưa về đến nhà đã thấy người trong xóm đi làm quá tầm về báo tin trên khu chợ Lạc Viên lại mấy nhà bị khám và mấy người bị bắt rồi. Thanh chậm chậm bước để nghe ngóng thêm. Từ đầu đường, lối vào ngõ nhà Thanh đến xóm chợ, không hàng phở, hàng bia, nước chanh và hàng cắt tóc nào không có bọn chỉ điểm, phụ mật thám. Ngoài mấy thằng mọi người đã nhẵn mặt, còn có cả mấy thằng ở trên phố và các xóm khác đến, quần áo rất diện, ăn tiêu cứ ra vẻ như hót được tiền. Nhưng với những thứ "chó nhãi" này người ta không ngại, không sợ bằng những thằng kín đáo ở ngay cạnh nhà mình, ngay cùng nhà mình, cũng làm ăn khó khăn, chật vật, nhờ có những bà con hàng xóm thân thuộc và những người tốt làm trên Sở mật thám mách cho mới biết được tung tích chúng nó. Thanh lại vừa buồn bực, vừa lo thấy xóm nhà Thanh cũng có mấy người lạ đến ở, qua những lần Thanh để ý theo dõi thì thấy thật là nghi ngại, vậy mà Thanh cũng như các bà con chung quanh cứ phải chịu đựng sự chung đụng này!
Nhà thờ nhỏ giữa xóm đã kéo chuông tắt lửa. Cũng như đêm hôm qua Thanh ở cái nhà thờ dưới bãi Nghĩa Dũng trên Hà Nội ra về, Thanh lại nghe hồi chuông ngắn ánh ỏi vang ra cả ngoài cánh đồng và đầm sen. Mẹ Thanh và cái gái Ngơ chưa về. Trong nhà thờ vẫn rền rĩ, thầm thĩ tiếng đọc kinh của mấy bà già, mấy người đàn bà con mọn và mấy người tàn tật. Càng vào sâu phía trong xóm, con đường đá càng mấp mô, mờ tối và nhiều vũng nước. Trừ khu trại Đức Sinh vẫn sáng trưng đèn điện và gác nhà đội Nhị vằng vặc đèn măng sông, còn chỉ có những ánh đèn dầu loi nhoi rọi qua những bức vách, những tấm liếp long lở, gãy nát.
Thanh không gặp ai hỏi gọi mình cả. Hình như những người đi tầm, về tầm muộn lúc bấy giờ đều là những người lạ, không thì cũng ít ai chú ý đến Thanh. Trưa hôm sau Thanh cũng không ăn cơm nhà. Viện cớ phải về Nam Định vì việc cần, Thanh đi chuyến xe ca một giờ, chỉ mang theo cặp sổ sách, cái làn đựng quần áo lót, và lọ ruốc thịt của mẹ Thanh làm để Thanh ăn những hôm đi kiết. Lúc đó mẹ Thanh đã đội bánh lên phố bán. Cái em gái Thanh chỉ dám nhìn theo xe anh ngạc nhiên, buồn bã...
*
... Về Nam Định, Thanh còn lang thang một lúc rồi mới đến nhà đại lý của sở để xem sổ sách công việc, đoạn lại đi ra phố. Năm trước Thanh vào Thanh Hóa có qua đây. Thanh đã ở lại cái thành phố nhỏ quê hương chôn rau cắt rốn của Thanh này một ngày rưỡi.
Dạo đó tuy đương đầu xuân nhưng cái lạnh vẫn ngăn ngắt vì gió bấc. Thanh đã qua lại nhiều lần những nơi kỷ niệm thơ ấu của Thanh. Cái nhà cũ và miếng đất của bà ngoại Thanh để lại cho mẹ Thanh mà mẹ Than