Chuỗi Hạt

Bắc Bẩu, ngày 15 - 2 - 40.

Minh,

Lâu nay Minh có gặp Phương em gái Bảo không? Và Minh có biết tin tức gì về Phương thì viết cho tôi với. Chắc Minh cũng hơi ngạc nhiên vì sao tôi bỗng nhắc đến Phương, một người chung sống rất ít với chúng ta?

Ngày chúng ta đi xem phim Scarface với Bảo và cùng Bảo uống bia ở một hàng ngoài bờ sông Hanoi, chuyện trò tới hai giờ đêm mới chia tay, từ bấy đến nay không còn lần nào nữa nhỉ? Không! không! ta nhầm! Còn một lần nữa trên đường Hanoi - Vinh, nhưng chỉ được cầm tay nhau và nói với nhau vài câu rồi còi tầu vừa hét lên là phải buông nhau ra, Bảo vào Ninh Bình, tôi lên Phủ Lý. Chuyến ấy Bảo về quê bốc mộ cho ông thân mà công việc này mẹ Bảo phải năm lần bẩy lượt ra Namdinh, thúc giục Bảo bằng lời chán lại bằng nước mắt. Cố nhiên buổi đó Bảo phải hỏi đến Minh, hứa hẹn và mong đợi sự gặp gỡ giữa ba chúng ta trong một buổi linh đình mà sau khi tan cuộc vui ai nấy đều choáng váng không có một cảm tưởng gì rõ rệt.

Tôi cũng chẳng nhận được thư gì của Bảo. Mãi tới năm ngoái mới được một người cho biết rằng Bảo giờ đương ở Saigon. Cả Phương em Bẩo cũng sống trong đó, nhưng nhà cửa đường hoàng, chứ không lúi súi như anh. Tôi có hỏi thì người ấy nói Phương lấy một người sốp phơ Nam Kỳ chạy xe cho một hãng vận tải. Thêm vào câu trả lời tôi, người ấy cười với tôi:

- "Tôi mừng cho Phương vô cùng anh ạ! Sung sướng thứ nhất của tôi là thấy mẹ Bảo yên lòng vì Phương có một chỗ nương tựa chắc chắn và sung sướng.

Những lời này đã vẳng lên trong trí tưởng tôi đêm qua và không thể cưỡng...., tôi phải nhớ đến Phương một cách bôn chồn khiến tôi thao thức cho tới sáng. Phải không Minh, dạo chúng ta ở Nam Định thì Phương còn cặp tóc, nhí nhảnh cuời với bất cứ người nào cười với mình, đi học thì chẳng bài tính nào được lấy hai điểm vì lười suy nghĩ, và ăn quà chịu để cả thằng bán kẹo đến réo nợ ở nhà mà vẫn tươi như thường? Khi Bảo và Phương theo bà cô dọn nhà lên Hà Nội được ít lâu, chúng ta cũng lên làm trên ấy nhưng lại thưa lui tới nhà Bảo. Minh còn nhớ một lần chờ Bảo về, đột nhiên thấy tiếng cười giòn tan bên ngoài, Minh giật mình và hất hàm bảo tôi:

- Kìa Phương! Đã theo mặc "tân thời" và uốn tóc rồi. Mà không biết xin được việc gì làm mà có tiền diện thế?

Đến bây giờ tôi mới nhận Phương rõ ràng và đầy đủ trong cái sắc đẹp tươi thắm của tuổi mười bẩy, mà giờ tôi vẫn còn giữ được rành mạch những nét, những ánh đã khiến tôi ngạc nhiên. Mặt Phương nở, má bầu, môi gọn, mắt lá dăm ánh, và giọng nói rộn ràng, Minh nhỉ. Nếu Phương không tự giới thiệu đi đan và giữ con cho tây thì ai chẳng tưởng Phương là một nữ sinh, hơn nữa, một thư ký quảng cáo của một cửa hàng kinh nghiệm?

Nhưng từ lần đó, cả Minh và tôi đều bùi ngùi vì thấy giữa Bảo và em gái không còn những cử chỉ tự nhiên đằm thắm của trước kia mà thay vào đó một sự thờ ơ và hằn học. Và quái gở, chính chỉ có Bảo là lộ rõ rệt ra vẻ mặt và cử chỉ những điều này, còn Phương vẫn là Phương luôn luôn cười nói, và trong đôi mắt sáng và nhanh của Phương càng ngời thêm những vẻ dễ dàng thân mến. Nhưng Minh đã không ở lâu thêm Hà Nội để phải băn khoăn vì câu hỏi: "Sao Bảo đối với em lại thay đổi thái độ chóng quá thế? Kìa! Phương có làm gì đâu để đến nỗi phải chịu những sự ruồng bỏ, trừng phạt này?"

Cô Bảo năm tháng sau không đi chợ nữa vì chân lại tê lại và lần này thì khó mà chữa được. Chú Bảo phải luôn luôn nghỉ nhà để trông nom vợ, rồi sau vì sự không đừng được ông phải gọi mẹ Bảo ở nhà quê lên với đứa con gái của ông. Sự ăn tiêu của sáu miệng ăn trông vào Bảo một phần lớn rồi đến ông chú. Còn Phương, tháng năm đồng, tháng bẩy đồng đưa không nhất định. Bảo còn muốn lấy thêm cũng không được vì số lương của Phương chỉ có chín đồng mà vừa phần Phương đi làm xa phải ở lại trưa, vừa phần Phương phải may mặc cho ra vẻ, kẻo con gái đã lớn và nhất là có nhan sắc và biết chữ.

Bẵng đi một dạo, tôi không biết nhà Bảo, nhưng thường vẫn gặp Phương. Bao giờ thấy tôi, Phương cũng vồn vã, hỏi thăm tất cả những bạn quen trước kia của anh Phương một cách tỉ mỉ. Duy có điều này khiến tôi bùi ngùi vô cùng là Phương không một lần mời tôi lại nhà. Dù đi một mình hay với ai, Phương cũng niềm nở như thế. Lắm lúc tôi đã toan chỉ chào Phương thôi nhưng Phương không chịu sự thờ ơ ấy. Vì những người đi với Phương phần nhiều là trai, họ đương vui cười cùng Phương trong một sự say sưa lộ rõ rệt từ trong bước đi đến nụ cười và ánh mắt. Hoặc ở rạp hát, tiệm ăn ra; hoặc trên những đường vắng ở Hồ Tây hay bờ sông; hoặc những chiều tấp nập giữa những đường phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Trường Tiền, Phương đều công nhiên khoác tay họ và tươi cười rút tay ra giới thiệu với tôi:

- "Thưa anh Xuân đây anh A... người yêu của em; anh T... dậy em đàn; anh V... bạn em hát cho gánh...; anh M... làm cho xi - nê..."

Không! tôi cố tìm mà không thể nào thấy một chút gì kiêu căng, phô trương trong giọng nói và vẻ mặt Phương. Vẫn với đôi mắt nhanh và sáng ấy, Phương nhìn tôi với những tiếng cười giòn tan. Trái lại, những cái đó chỉ thấy trong những anh trai đi với Phương! Thì trong khi tôi đương băn khoan tìm hiểu Phương, bỗng gặp Bảo. Lần này, cả một sự bàng hoàng ran lên trong đầu óc tôi. Bảo ở một tiệm ăn lớn nhất của một phố ăn chơi kia ra với một thiếu nữ lộng lẫy đi kèm bên. Vút cái, Bảo và thiếu nữ lên xe. Trên xe, Bảo ngồi vắt chân, mắt lờ đờ đuổi theo những gợn thuốc lá, còn thiếu nữ mở "sắc" soi gương, và lấy bông phấn ra đập đập lên má và cổ.

Minh ạ, người tôi lạnh rợi đi. Tôi sực nhớ tới một bữa ăn cách đây không bao lâu ở nhà Bảo. Chung quanh cái mâm đồng, bẩy người ngồi nhiều khi chạm đũa nhau vì giường chật. Thức ăn ngoài đĩa rau muống luộc, hai bát ôtô nước dấm và đĩa đậu phụ, khi hết, mẹ Bảo phải ra hàng gần đấy mua cà để ăn thêm. Không ai nói với ai một câu, khắc hẳn khi trước, một bên, Phương cười rít lên, một bên các bạn Bảo đáp lại ồn ào gấp người. Bảo ăn xong bằng miệng bát thứ hai đã đứng dậy. Phương sợ tôi làm khách phải khẩn khoản nói và xới lên bát. Mẹ Bảo vốn hay ghẹn, nhai như đếm từng miếng, luôn luôn lờ đờ nhìn ra ngoài bàn đã sắp sẵn bộ ấm chén sứt sẹo.

Bảo xuyềnh xoàng và ghét cay đắng sự ăn chơi xa xỉ, giờ như thế đó Minh ạ. Còn ai có thể nhận ra Bảo trước kia sáu năm, áo the, quần chúc bâu, mũ trắng và dép da có mũi và gót hẳn hoi. Không biết khi nhắc lại trước mặt Bảo những cái nhún vai và bĩu môi của Bảo dùng để tỏ sự ghê tởm những trai trẻ đua đòi phóng đãng, Bảo sẽ cười hay nói thế nào?

... Xe Bảo đã khuất nhưng Bảo vẫn lừ lừ trước mắt tôi. Tôi có cảm giác rõ rệt bước bên cạnh Bảo, hai người không nói với nhau nửa lời, một buổi chiều u ám đã qua, về nhà Bảo để cùng nhau đọc sách dưới ánh sáng ngọn đèn cây cho quên những nỗi buồn day dứt của thiếu thốn, thèm khát. Sau sự hiển hiện này là Phương, từ con bé còn cặp tóc, áo trắng, quần thâm thể nào đến trường cũng phải có cái dây thừng trong cặp, luôn miệng phê bình sự ăn mặc của trai gái qua đường với những giọng cười rực rỡ đến cô gái ngày ngày đi làm trên phố với mái tóc sức dầu thơm và chải mượt, má hồng phấn, mày tỉa cong và đen ánh, tuy chỉ quần áo phin trắng nhưng giữa đám đông lộng lẫy vẫn nổi lên và được bao cặp mắt long lanh nuốt lấy, một cô gái khác hẳn đi, không thể ai tưởng được là con một gia đình nghèn hèn quấn túm lấy nhau lại ở ba gian nhà lá lúp súp vùng ngoại ô, cũng ăn gạo lúa và công nợ giéo giắt như hầu hết những người nghèo khổ chung quanh.

Minh ơi! Viết đến đây tôi thấy trong người bứt rứt không thể chịu được nữa. Minh hãy chờ tôi một chút, để tôi uống lấy một cốc nước và làm trong mươi phút những cử động hô hấp. Vì sau đó tôi phải kể cho Minh nghe chuyện một chuỗi hạt, cái chuỗi hạt đeo cổ của Phương, mà không hiểu tại sao đến giờ tôi mới lại nhớ đến và nói cho cùng Minh.

Hạt trai, thứ trang sức quý giá này, tôi chỉ được nghe ca tụng cái óng nuốt như mây trời của nó nhịp nhàng với nước da cổ trắng ngần, chứ thực ra chưa được sờ mó và trông thấy. Và giá có bắt được chuỗi hạt trai thật mà một ai đến đổi nó giữa lúc tôi đang bấu víu lấy... thì chỉ lấy độ vài chục bạc thôi, thì tôi cũng chẳng một phút ngần ngại. Cả hạt ngọc thạch cũng thế. Duy chỉ có thứ hạt bằng thủy tinh và sứ sắc xanh da trời, thỉnh thoảng lại nhún nhẩy trên làn lụa nõn và ngấn cổ ngon lành, thì tôi được trông ngắm luôn luôn. Ôi thứ hạt bằng thủy tinh. Thứ cuối cùng này tôi đã một lần đi mua với vợ chồng một người bà con. Theo lời bà thì hạt thủy tinh mà đeo được, rẻ ra cũng phải ba đồng một chuỗi, tuy nó không ngời sáng nhưng cũng có những làn óng ánh khiến người ta thoạt nhìn là phải chú ý, vừa phần nó không xạm mờ vì mồ hôi, giữ bền cái trong sáng cốt yếu kia.

Một đêm, tôi gặp Bảo ở một rạp chiếu bóng ra. Bảo vồ lấy tôi và reo lên cũng như khi gặp Minh và tôi vậy. Bảo dẫn tôi đi ăn cháo rồi nhất định kéo về nhà ngủ. Bảo vẫn ở cái nhà dưới Bạch Mai với mẹ, cô chú và Phương. Chúng tôi không đi xe, thong thả bước sát đùi nhau dưới những lùm câu rì rào trong đêm. Tôi đã toan hỏi Bảo về sự ăn chơi của Bảo mà phần đông bạn bè nhắc nhở đến luôn, nhưng vì cả Bảo và tôi cùng đắm đuối trong cái giọng chậm rãi đầy thân mật, nên tôi không thốt ra cái câu trong lúc này nó làm chối hẳn tai đi.

Thấm thoắt chúng tôi đến nhà. Không để Bảo phải đập liếp đến lần thứ hai, mẹ Bảo đã dậy, lạch cạnh tháo góng và giơ đèn cho chúng tôi vào. Giường Bảo đã buông màn sẵnsàng. Bảo và tôi chỉ có việc đánh răng xong là chui vào nằm. Nhưng Bảo vẫn chuyện, sau đó lúc lâu tôi phải thích tay vào người Bảo, cười và nói:

- Thôi! đi ngủ đây, mệt lắm rồi!

- Ừ thì ngủ mắt mình chứ mắt người ta đâu?

- Nhưng cứ nheo nhéo bên tai người ta ấy. Thôi giờ cấm hẳn.

Vừa phần cả ngày hôm ấy đi bộ nhiều, vừa phần gặp nhiều cái vui, nên tôi chỉ yên lặng giây phút là thấy mí mắt dần dần chĩu nặng, thân thể nhẹ nhàng và tâm trí lơ mơ. Chợt loáng thoáng bên tai tôi tiếngBảo nói:

- Kìa mẹ, mẹ đi ngủ sao vẫn để đèn thế?

- À, đèn cũng gần hết dầu rồi, chỉ chốc nữa là tắt vậy mẹ ngại dậy.

Yên lặng.

Sau đó Bảo nói như reo lên:

- À! à! con biết rồi! Này mẹ! Con Phương nó đi đâu?

- Nó ngủ rồi chứ còn đi đâu!

Bảo dằn tiếng:

- Nó ngủ rồi! nó ngủ rồi mà màn vẫn cuộn và chăn và gối vẫn xếp đống thế kia?

Lại một lần nữa yên lặng.

Nhưng sau lần này, Bảo vùng dậy, bước sầm xuống đất, ra cửa.

- Nó lại đi chơi và mẹ lại chờ cửa nó đây? Phải rồi! phải rồi! hôm nay có một ban kịch mới lập diễn ở nhà Hát tây mà. Mặc xác nó, cho nó ngủ đường.

Mẹ Bải vội cất tiếng, giọng run run của sự van lơn:

- Không! Nó đi đã xin phép mẹ rồi! Và nó còn dặn cả mẹ xin phép con hộ nó. Thôi, con đừng làm thế tội nghiệp! Khuya khoắt thế này con đuổi nó đi đâu?

Bảo rít lên:

- Nó đi đâu thì đi. Không thể nào đêm nay và từ nay cho nó về cái nhà này được. Mẹ có biết không, nó lại theo thằng Xương đẹp trai và hát cải lương rồi đấy; và thằng kia mới sắm cho nó chuỗi hạt, vậy làm gì mà chả rủ được nó đi?!

Có tiếng gốc lệch xệch kéo trên nền nhà rồi va chạm vào bàn ghế. Với một giọng mừng rỡ nghẹn ngào, Bảo cười sằng sặc:

- Đây này, chuỗi hạt nó quên để lại trên bàn đây này.

Bên kia giường, mẹ Bảo vội vùng dậy:

- Không! không! con ơi! hột của nó mua đấy, chứ có phải của nhân tình nhân bánh nào cho nó đâu? Mẹ xin thề với con rằng chính nó nhờ mẹ vay thêm bà bên cạnh cho nó một đồng để nó đi mua. Và khi đi mu cả cái Lan con bà ấy cũng biết.

Bảo vẫn cái giọng cười sắc giợn ấy:

-Ừ thì của nó mua! Ừ thì của nó mua! Đây nó muốn chải chuốt thì lần này con để nó tha hồ sắm sửa chải chuốt.

Bảo vừa dứt tiếng, phựt! sợi dây giựt tung ra, mặt bàn bằng đá reo loảng soảng vì những hạt thủy tinh tuột xuống. Chỉ một cái vơ vản vẹn, những hạt óng ánh kia thu lại trong bàn tay run run của Bảo. Rồi từng tiếng một, phải, từng tiếng một Minh ạ, thủy tinh rít lên dưới một gót guốc xéo nát. Tôi gai cả người, và, trong màn bên kia, những tiếng nở nức.

Bảo nghiến răng nói thêm mấy câu nữa thì tung chăn, vào nằm vật ra giường, thở hồng hộc. Tôi không dám động đậy và có chịu cái sức nặng của chân Bảo đè lên mu bàn chân tôi, làm tôi đau tê như bị tra tấn. Từ đó tới sáng, một giấc ngủ lầy nhầy xám sịt như mồ hóng. Khi trời bừng nắng, cánh liếp vẫn đóng. Vài tia vàng diệp chiếu vào nhà, cát bụi lầm lên trong không, chờn vờn. Có tiếng người nói xì xào, sau đó, tiếng dép lẹp xẹp. Mẹ Bảo ở dưới bếp lên, ỳ ạch mở cửa, rồi chuyên lên nhà một bình nước nóng thường lệ.

Tôi không dám nằm lười biếng ủy mị như thế lâu hơn phút nữa, mà vùng dậy. Vừa vén màn, nhìn ra ngoài, giác quan tôi liền như bị xé ra. Dưới đất, những vụn thủy tinh lấp lánh trong ánh nắng ban mai cắm phầm phập vào mắt tôi và cả vào màng óc tôi. Giường bên kia, Phương cũng lồm cồm ngồi dậy vấn tóc và kéo áo dài mặc. Một tiếng hét líu lưỡi. Phương chạy xồ ra giữa nhà, cúi vồ lấy dây chuỗi hạt nằm dí trên đất:

- Giời ơi! ai làm rơi để người ta giẫm của tôi thế này?

Không thấy đáp lại, Phương nức nhở:

- Ai thế này? Ai thế này hở giời ơi!

Vóc người lẩy bẩy của mẹ Phương từ từ tiến lại bên Phương, Phương vùng ngước mắt, quắc mắt nhìn mẹ:

- Mẹ! Mẹ! có phải mẹ làm rơi của con không?

Bà mẹ Bảo lắc nhẹ đầu:

- Ừ... ừ... có lẽ mẹ đánh rơi đấy... Đêm qua mẹ đi tìm bao diêm ở bàn để châm đèn, vậy có lẽ mẹ quờ quạng đánh rơi của con. Thôi, kỳ tiền sau mẹ bớt cho con một nửa con mua.

... Bốn tháng sau, tôi gặp Phương được hai lần. Và từ bấy đến giờ, thỉnh thoảng tôi chỉ được nghe người ta nói láng máng đến Phương. Sau khi Phương bỏ nhà theo Xương đi diễn kịch, Phương đâu lấy đến bốn, năm người nữa. Trừ người sốp phơ hiện giờ là có nghề nghiệp còn đều là những trai măng con những gia đình giàu có và được nâng niu.

Một lần người ta cho tôi biết là Phương dan díu và có con với một gã dậy nhẩy đầm. Không biết đứa con ấy Phương có nuôi hay cho ai. Có lẽ Phương đã cho đứa bé kia đi vì từ ngày có mang nó, Phương trông sọp hẳn đi, lâm vào sự thiếu thốn khốn cực đến nỗi quần áo lôi thôi và quanh quẩn chỉ có hai bộ đã rách và phải vá.

Minh ơi! Giờ Bảo và Phương cùng ở một nơi và có căn bản sống đấy. Nhưng không biết anh em có nhìn nhận nhau không? Hay một đằng vì chán nản và hằn học, một đằng đau đớn vì bị ruồng bỏ, cả hai vẫn lao mình vào những phút khoái lạc mê tơi để khỏi nhìn thấy sự thực và để sung sướng trong lãng quên nhưng đau khổ vì chia rẽ, hư hỏng, tan nát và chết?! Nếu không có một hoàn cảnh khác để sống, một lý trí khác để nhận định, một tâm hồn khác để rung động, thì Bảo và Phương còn là xa nhau, nhưng vẫn chung với nhau, ai chung với nhau trong cái vực tiêu diệt của sự buồn nản và khoái lạc!

Nguyễn Xuân