Khung Cửa Sáng

Bắc Bẩu, ngày 20 -7 -40

Minh,

Đó là lần thứ hai tôi vào một tiệm hút.

Năm 35 thì phải. Chín giờ rưỡi, tôi ở một phòng đọc báo về. Trời rét và không trăng sao. Để khỏi buồn vì vắng lạnh, tôi theo những phố còn nhiều cửa hàng mở. Vừa tới cửa một hiệu cao lâu sáng trưng và ồn ào của Hàng Buồm, tôi giật nẩy mình vì một người lực lưỡng xồ ra. Người ấy vội xin lỗi tôi bằng tiếng Pháp. Tôi cười đáp lại vừa ngước mắt nhìn. Thì y chau mày lại giây phút rồi reo lên:

- A kìa Xuân! Xuân đi đâu đấy? Giờ làm việc gì? Vẫn ở với Minh chứ?

Vừa nói y vừa giơ tay ra. Tôi bắt tay u và thấy vui vui trong lòng vì gặp được và nhận ra một bạn học cũ. Thằng Tuân đấy mà tôi và có lẽ cả Minh đều bẵng quên! Người Tuân cao và gầy, sừng sững như cái cột đình giữa cửa ra vào. Ánh sáng chói lòa của đèn điện lấp lánh trên tóc hắn chải mượt và trên làn tuyết len của bộ quần áo hắn trông bệ vệ lạ. Vừa lúc đó có hai thanh niên cũng vận âu phục đến. Tuân liền giới thiệu. Dứt lời, Tuân nháy chàng gầy và lênh khênh:

- Soixante sáu mươi chứ?

Cả hai chàng nọ cười ngất:

- Thì soixante, allons-y Sáu mươi... chúng ta đi đến đấy.

Tuân quay ra nắm chặt tay tôi:

- Chắc bây giờ Xuân rỗi, và mới hơn chín giờ thì ngủ ngáy gì, vậy đến đây chơi với chúng tôi cho vui.

Tôi đã toan chối từ nhưng nhớ ra con số kia là tên một tiệm hút sang mà tôi thường nghe nhiều người nói đến, nên nhận lời. Tôi thử theo xem thằng Tuân học trò trở nên một cổ động viên cho một hãng buôn lớn lương tháng hơn trăm bạc kia, làm những trò gì ở cái chốn bê tha của một phố ăn chơi này.

Minh! Tôi đã không tuần nào không một đêm đi qua phố này, nhưng lần ấy tôi thấy hồi hộp vì rạo rực một cách lạ thường. Người tôi nóng lên và bứt rứt như uống nhiều rượu mạnh. Trong cánh tay phốp pháp và ấm áp của Tuân khoác tay tôi như cặp tình nhân đi với nhau, tôi sợ sệt và ngượng ngùng lắm. Phần vì tôi mặc quần áo ta và đi dép, rõ hẳn vẻ lù rù bên cạnh dáng đi vun vút của Tuân, phần vì nhiều người qua đường liếc nhìn vào tôi một cách ngạc nhiên, nhất là các cô gái nhẩy đứng nô đùa ở trước tiệm.

Tới một cổng gạch, Tuân nhẩu vọt lên cầu thang trước. Những bước giầy da của họ vào đến gác làm ầm ầm thêm sự ồn ào sẵn có trong đó.

- A Tuân! A Nghĩa! A Thuận!

- Kìa Tuân! Sao chúng mày bây giờ mới bò đến? Những tiếng chào gọi, cười nói rối rít, om sòm. Bọn Tuân bắt tay đến chục người cũng trẻ tuổi, âu phục, nằm ngồi ngổn ngang trên ba cái bục sơn son, trải chiếu hoa và đệm bông phủ lụa. Tuân chọn cái bục ở gian giữa để góp mặt cho vui theo ý muốn của Nghĩa, anh chàng cao lênh khênh.

Tuân cởi giầy, đá băng vào góc tường, nằm dài ra bục, vuôn cánh tay mấy cái rồi cất tiếng:

- Ê bồi! Tẩn... sáu đây. Và phải nước thật sôi, chè mới đấy nghe không?

Dứt lời, Tuân kéo phựt tôi ngồi xuống:

- Tháo dép ra ngồi mà nằm vào lòng tớ đây! Khổ quá! Con gian con giứa gì mà mặt mày ngơ ngác thế kia? Chưa vào đây lần nào phỏng? Nhưng chưa rồi cũng phải quen và sẽ quấy bằng mười chúng tớ ấy!

Và cả Tuân vuốt cái áo the của tôi vừa cười:

- Bao giờ con giai Nam Định cũng giữ được vẻ thuần hậu từ trong cách ăn mặc đến chơi bời. Cả con gái Nam Định cũng nổi tiếng là nết na chín chắn.

Thuận, anh chàng thấp bé, tiêm lấy thuốc. Điếu thuốc chỉ loáng mắt đã xong và đưa cho tôi. Tuân vỗ mạnh vai tôi:

- Điếu danh dự kéo đi!

Tôi run rẩy gạt trả Thuận và cố gắng mới thốt ra lời:

- Các anh cứ tự nhiên cho, tôi ngồi chơi không thôi.

Tuân cười như điên:

- Đến tiệm mà ngồi chơi không là nghĩa lý gì? Không! Không nhiều thì ít vậy. Mắc nghiện thế nào mà sợ?! Và có mắc một thứ nghiện cũng còn hơn kẻ không nghiện một thứ gì. Vì đó là một thứ cảm giác khác thường chỉ người nghiện mới biết hưởng cái thú, cái đẹp của nó. A lê kéo đi! Kéo luôn đi!

ở những giường bên, nhiều cặp mắt chiếu đồn vào mặt tôi. Mắt tôi liền tối sầm lại, người lạnh rợi một giây rồi nóng bừng bừng nhất là hai gò má. Nghĩa cười:

- Thôi để điếu sau anh Xuân kéo vậy. Đây thằng Tuân đói thì hốc đi.

Tuân vồ ngay lấy dọc tẩu, dẩu môi hút sâu lấy núm vú bằng sừng trắng, kéo một hơi dài. Ở hai sập đối diện, thuốc cũng vừa làm xong. Vo... Vo.... voooooo... Tiếng reo của ba bộ dọc vang cả căn gác đầy ứ khói thơm lừng. Tuân vừa buông chén nước hãm, một người nằm bục bên cạnh cất tiếng:

- Này Tuân ngựa..., mày vẫn đi với Thu đấy chứ?

Tuân tròn mắt:

- Thế ra mày vẫn chưa biết cơ à? Tao đánh hơi nó tự đời nào ấy rồi!

Người nọ nhăn mặt, lắc đầu:

- Sao mày đểu thế?! Tao thấy nó yêu mày dữ dội lắm mà.

- À! Nó yêu tao dữ dội là một chuyện và tao bỏ nó là một chuyện. Hai chuyện đó với tao không hề gì! Với tao, cái nghĩa của con Thu hay người đàn bà nào đó là khi tao chưa biết họ có những cái gì.

Thuận ngừng tay tiêm thuốc, chõ sang nói với người nọ:

- Cả mày nữa đấy Tài ạ. Mày không đểu sao mày lại đuổi vợ mày về nhà quê để mày ở đây tha hồrông rài nhẩy hút. Đây của thằng Tuân là nhân tình, đặng giờ nào hay giờ ấy, còn của mày là một đời người gắn bó với mày, chỉ có thể biết có mày.

Tài thuỗn mặt ra cười:

- Ấy chồng cha vợ mẹ hỏi cho là một chuyện và bỏ nhau cũng lại là một chuyện. Mà khi nào hai chuyện ấy nó có thể hợp nhau thì sẽ lại không có chuyện gì hết!

Cả tiệm phá lên cười. Lắm người phát ho sặc sụa và phì cả nước hãm tung téo ra sàn gác.

- Thế thì thằng Tuân đểu, thằng Tài đểu và cả thằng Thuận nếu cứ xét xem thì cũng đểu nốt. Và tất cả những thằng đểu đến đây đều đểu giả cả! Vì không thế sao thằng thì lừa dối cha mẹ, tình phụ vợ con và người thương, trốn tránh những bổn phận, những nghĩa vụ mà kéo nhau đến đây chết với thuốc phiện.

Lại những lớp sóng cười ầm ầm trào lên. Tôi cũng cười nhưng dứt tiếng thì lấy lòng quặn lại. Thì nhà phê bình trên kia đã tiếp lời:

- Mà toàn con giai hơ hớ ra cả đấy! Thôi, phải đến hàng vạn phu đem sảng cuốc hắt cả chúng mày trong đó tất nhiên có tao xuống hố rác mà lấp đi.

Ở bục đằng góc cùng, có hai người chau mày lại và lừ mắt. Người thắt cravate bỏ thõng ra ngoài, cười gằn:

- Rẻ tiền!

Người để ria mép lún phún nhún vai:

- Mặc xác chúng nó, đồ nhãi ranh, miệng còn hơi sữa ấy mà.

Dứt lời, anh hất hàm bảo người bồi nằm đờ mặt ra:

- Ê! Tiêm đi, to và chặt vào đấy.

Và anh hách dịch quát:

- Nước sôi đâu bé con?

Tôi nghe được những giọng nói hằn học khàn khàn trên đây vì tôi không thể chịu đựng được sự bốc nóng bừng bừng trong đầu, phải lảng ra chỗ cửa sau gác, gần bục hai người nằm. Từ phút này trở đi, nếu có Minh cùng nhìn với tôi cảnh vật bên ngoài tiệm hút! Đây Minh trông, một ngọn đèn nổi lên mờ đục trong sương ở dưới sân, soi lối cho người trên tiệm xuống nhà vệ sinh hay muốn sang cái "săm" bên cạnh. Những nóc nhà đen tối thiêm thiếp ngủ. Tiếng kèn hát bổng trầm với tiếng trống chập chờn và những tiếng chũng chọe sang sảng điểm nhịp. Gió rét réo như vang. Giờ đây, trên sàn nhẩy kia, người ta còn chịu biết gì nữa, ngoài những sức ấm của da thịt tỏa ra với ánh đèn và điệu hát? Và trong gác nọ, họ còn cần gì tiền và sinh lực trước những hương vị nha phiến làm tê mê cả người và hồn?

Tôi càng bứt rứt hơn, không thể đứng yêu bên khung cửa sổ mà đắm mắt qua làn ánh đèn nhờn nhụa thoi thóp với cái yên lặng của vùng đằng sau nhà đầy bóng tối, thì thầm với tội ác, với xa ngã, với sự chết kia. May khi tôi lén ra đằng trước, Tuân và cả bọn còn mải hút và chuyện nên họ mặc tôi. Thì cảnh tượng ở ngoài đường phố này cũng chẳng kém gì vẻ thê thảm rợn người.

Một dẫy xe tay xếp hàng dài trước làn sáng điện đỏ ngầu của tiệm nhẩy. Mui buông, người kéo ngồi chờ, không tiếng nói.

Hai người đàn bà bán mía lào rào với khách hàng là hai anh bồi săm, tóc mai chải mượt cùng ba người phu xe phì phèo hút thuốc lá. Có lẽ là một người ăn mày không hiểu già, trẻ, đàn ông hay đàn bà, đương ngáy trong góc tối, sau cái mẹt trầu nước diêm thuốc của một bà già yên lặng. Một bếp gánh hàng bốc khói, một hình thù thỉnh thoảng nhấp nhô chuyển động, một ánh đèn dầu xám nhợt, và thỉnh thoảng một giọng xa vắng vang lên "phơ...ơ... ơ ơ ơ ơ" rồi chìm ngay đi trong cái vực ban đêm thẳm sâu, lạnh lùng.

Cánh diềm bằng thủy tinh mầu nhợt gạt ra rồi buông lại, xô vào nhau loảng soảng. Một thiếu phụ bước vào, cau có đưa mắt nhìn. Cô lừ lừ đi đến cái bục đối diện bục hai người nằm riêng biệt nọ, hất cái áo dạ choàng xuống đệm rồi quay ra nhìn, vẫn cặp mắt gầm ghè ấy. Một người bồi ở ngoài vội chạy vào, tươi cười với tẩu thuốc kẹp giữa hai ngón tay.

- Chào cô! Hôm nay chắc cô bận nên đến muộn?

Thiếu phụ không đáp, chụt dép ra rồi nằm ườn trên đệm, chân tay rã rượi. Một lúc sau, mở cái ví xách đánh tách cái, cô giơ gương lên soi đôi mắt quầng thâm đặc mi đen nhẫy cong vút ra mang tai, và đôi môi đỏ nhờn như mỡ đẫm máu. Năm đầu ngón tay nhọn hoắt và hồng nhợt của cô từ từ đưa lên gạt sửa vành tóc, sau cùng, cô rút hai điếu thuốc lá trong một hộp bằng kim khí mạ vàng, quẳng cho anh bồi một, đoạn ghé miệng châm thuốc vào lửa đèn.

Trong tiệm, hai cảnh tượng vẫn trái ngược nhau. Ở hai gian ngoài, tiếng cười đùa, hát sướng ầm ỹ, và nhiều lúc, lại thêm tiếng giậm sàn, đập bục thình thình. Trong kia, người hút lờ đờ, mệt mỏi, thở như kẻ hấp hối. Nhất là thiếu phụ, đến một cái nhếch miệng cũng ngắn không. Cặp mắt toàn mầu đen nhẫy của cô chỉ chú vào ngọn đèn vàng đục trong chiếc chụp luôn luôn vẩn khói.

Tôi lừa lừa với lấy cái mũ ở sau gáy Tuân. Tuân giật mình, giữ diệt tay tôi:

- Kìa đi về làm gì! Sắp xong rồi đấy!

Mà xong rồi là ra hiệu kia làm vài chục chả nem thì về cũng được mà.

Tôi cười và xin lỗi. Tuân tròn mắt:

- Nhà ở mãi đâu mà ghê gớm thế?

Thấy tôi nói trên Yên Phụ, Tuân gần gật đầu:

- Ừ, giờ mà mò vào những xóm trên ấy thì cũng đáng ngại thật.

Chợt Tuân vỗ vai tôi:

- Hay thôi này, hoặc ngủ lại tiệm với bọn này, hoặc lấy một buồng ở "săm" sau nhà vậy.

Tôi phải hết sức chối từ, Tuân mới chịu buông tay. Tôi mải miết bắt những bàn tay sõng sượt đưa ra rồi vun vút xuống thang gác. Người tôi choáng váng và lạnh rợn đi vì bị thêm gió rét thốc vào mặt. Càng bước nhanh, tôi có cảm tưởng bóng tối càng quấn lấy chân, và, rất nhiều dây gai góc ghì chặt lấy cân não. Đến đầu phố, sắp rẽ ra bờ sông thì cả tâm hồn tôi hoang mang và tê đi. Từ trên cửa sổ mở rộng và sáng xanh một gác cao vẳng xuống, tiếng học bài tuy nhanh nhưng ngân nga của một giọng không được trong tươi, trong đó quằn quại bao nhiêu lo lắng, băn khoăn và thiết tha. Tôi càng tràn bước và mặt tối lại vì một bước hẫng trên bờ hè gồ ghề.

... Minh ơi! Bây giờ quanh cảnh đêm tối của dẫy phố ăn chơi này thế nào? Mấy tiệm nhẩy huyên náo kia đóng cửa rồi, người ta đã tưởng không còn phải đau xót vì những điệu kèn êm ái nhưng tua tủa bao nhiêu khí giới làm tan nát bao cuộc đời hy vọng của các kẻ máu mủ, thân yêu. Ánh đỏ! A! cái ánh đỏ hút lấy hồn người như môi thắm, chắc nhiều kẻ còn mến tiếc và cầu mong nó bừng dậy, những lúc đưa mắt nhìn thấy cả một khoảng mịt mùng và xa thẳm mở ra trước mặt! Không! Không! sao người ta lại tìm cái vui tiêu diệt này giữa bao cái vui của cuộc sống càng nhìn sâu càng thấy dồi dào ý nghĩa?

Nhưng những đêm đi qua phố đó, Minh còn nghe thấy không một bọn trẻ bơ phờ làm ra vẻ nghệ sĩ với những bài kèn "harmonica" đú đởn và những điệu hát loạn xạ? Và Minh còn phải trông những cảnh vật lộn tối tăm vì trai gái, vì một chuyện châm chọc, vì một sự hãnh diện, của những bọn trẻ khỏe mạnh sau khi say thuốc phiện này?

Tôi đương chờ Minh trả lời đây. Và trong phút này đây, cái cửa sổ mở rộng và sáng xanh kia lại hiện ra rõ rệt trước mắt tôi, và bên tai tôi lại văng vẳng những tiếng học bài tuy nhanh nhưng ngân nga của một giọng không được trong tươi, quằn quại bao nhiêu lo lắng, băn khoăn và thiết tha.

Hỡi cái đầu nào xưa kia đã thức khuya với ánh đèn màu tương lai ấy, giờ mi đương đọc gì, nghĩ gì? Giờ mi còn ở đó hay đã bị lôi cuốn đi những nơi xa nào rồi, mà những cuốn sách mi đương nghiền ngẫm là một phần của tập sách mà cả ta cũng rùng giợn vì chiều rộng và dày của nó, mở ra trong đêm tối!

Ng-Xuân