- V - -

ĐỒ đạc lủng củng, linh tinh chẳng có gì cũng phải ba xe bò mới hết. Dọn nhà thì thật là phiền!

Đứng trước cảnh bừa bãi của hai gian nhà cũ, bà ký Thảo thấy lòng ngao ngán. Từ ngày bắt đầu tới Bắc giang đến giờ, thế mà thừa một năm rồi. Năm ngoái thu

xếp dọn nhà, năm nay cũng lại thu xếp dọn nhà.

Qua mười mấy tháng ròng, cảnh sống gia đình bà vẫn không hơn được chút nào. Đồ đạc trong nhà vẫn ngần ấy thứ: mấy chiếc giường nằm, đôi tràng kỷ tre và cái bàn mượn để tiếp khách, mà tất cả đều đã bắt đầu hư hỏng, bụi mọt rơi đầy. À quên, có thêm được một cái bàn cũ cho trẻ con học, ông ký đã mua lại bằng một giá rất lời là chín hào của bà Thừa Quang nhân dịp ông ấy đổi. Đồ ăn, đồ làm vẫn chỉ đủ dùng cho hai bữa cơm trong nhà. Mỗi lần có khách xa đến chơi, bà ký lấy làm phiền bực lắm vì không có được mấy cái bát mẫu, đĩa sứ đẹp đẹp một tý. Bà than thở với chồng và trách thêm một câu:

- Ấy thế mà thầy mày vứt bao nhiêu vào tổ tôm không tiếc.

Ông ký cười:

- Qua một năm, u mày thấy như vậy mà đã sợ ư. Cứ nhìn gia đình ông Thừa thì biết. Lại không hàng mười năm, nó vẫn như thế ấy! Nhưng mà cũng có hơn chứ sao lại không. Hơn ở cái chỗ con nó đi học, con nó thì đỗ...

Bà ký sẽ lắc đầu thở dài không đáp lời chồng.

Và hôm nay, hôm chủ nhật này, đứng trước cảnh bừa bãi của căn nhà đang dọn dở dang, bà ký lại thở dài. Ngày xưa, ở nhà quê, tâm hồn người đàn bà ấy giản dị nhưng nay qua một thời kỳ tiếp xúc với gia đình này khác ở thành thị, cuộc đời bên trong của bà thay đổi rất nhiều. Bà nhớ lại, cố tưởng tượng ra ở trước mắt

cảnh nhà bà Thu, bà Phán Nhân rồi so sánh với nhà mình, Ừ giá nhà bà cũng vậy. Giá nhà bà cũng có bộ bàn ghế tiếp khách đẹp đẽ một chút, cái giường nó đừng bệ rạc quá.

Ở nhà quê lên được nửa tháng thì con bà thi, thi rồi đỗ. Bà cũng vui được một chút nhưng đến hôm dọn nhà này...

Dọn nhà không phải ý riêng của bà, cũng không phải là ý riêng của ông ký. Có những cớ trực tiếp và gián tiếp, Cái cớ trực tiếp là bà cụ Ấm. Từ ngày bà ký ở nhà quê lên, bà cụ vào chơi luôn và khuyên cả hai vợ chồng nên dọn nhà ra phố gần nhà bà cụ để mở một ngôi hàng nho nhỏ.

- Con cái nó cũng lớn rồi. Bà đã đỡ bấn bít. Có làm thì làm luôn bây giờ đi, không về sau ngộ thêm một đứa trẻ nữa thì làm thể nào. Vốn liếng chẳng hết mấy, ông bà đừng ngại tôi sẽ giúp.

Còn cớ gián tiếp là cái chết của ông Ba Tùng. Thật là đột ngột, ông bà ký không tính đến sự anh chết. Ông Ba còn trẻ, còn mạnh lắm, ông vẫn thường đạp hàng trăm cây số là thường, chứ có già yếu gì đâu!

Nhận được thư của em là ông cai Mai, ông ký đã nằm sóng sượt trên giường cả một buổi tối. Ông buồn cho người chết, ông lại buồn cho người sống hơn. Ông Ba đã dự bàn với ông bao nhiêu điều thế là bỏ cả. Giá ông còn sống, ừ, giá ông còn sống, cứ để ông thử làm một cái xem sao. Biết đâu, ngộ thời vận tới! Ông Trời oái oăm thật, không cho người ta có thì giờ hối lỗi, sửa đổi. Đã đành rằng ông Ba đã phung phí cơ nghiệp cùng bao nhiêu năm tháng, nhưng ác thật, ác thật, sao không để ông sống cho trọn cuộc đời để những ngày về sau ông cố hàn, cố gắn. Rồi bà Ba và một lũ con đông, làm cách nào mà sống, nhất là lũ con, chúng nó còn học hành. Đời cha ăn mặn, đời con khát nước, vô lý đến thế là cùng.

‘‘... Thưa anh, em buồn lắm, em về nhà may vừa lúc anh Ba còn chưa mất. Anh thở dài bảo em rằng: Bệnh của tôi chẳng có gì là khó chữa đâu, chú ạ, chỉ có trăm bạc, trăm bạc thôi là tôi hết cả mọi bệnh...»

Ông ký nhớ lại câu ông cai Mai viết trong bức thư, nước mắt muốn trào rơi xuống má. Rồi từ hôm ấy, ông ký buồn, buồn và lo. Ông nhớ lại những điều dự bàn của anh có thi hành cho được. Lại tiện có sự giúp đỡ của bà cụ Ấm.

- Thưa dì còn chuyến xe này với cháu gánh một gánh nữa là hết thôi. Dì để cháu sang cháu gọi ông Khóa ông ấy sang khóa cửa.

Bà ký giật mình, ra khỏi ý nghĩ miên man, bà ngắt lời thằng Háu:

- Ừ mày sang ngay đi. Tý nữa dì cũng còn sang qua bên ông Thừa một chút cơ đấy.

Thằng Háu đi một chút rồi thằng Háu về. Bà dặn thằng bé:

- Cháu quét cái nhà đi một chút cho nó sạch sẽ. Đã đành rằng mình không ở đây, nữa nhưng cũng nên dọn dẹp giúp người ta một chút. Dì sang bà Thừa đây...

Bà vừa nói vừa quay thì gặp ông Khóa:

- Thưa ông, chúng tôi đã có lời nói với ông trước, ở đây không tiện cho chúrg tôi nữa, vậy chúng tôi xin giao nhà lại ông. Vừa rồi thằng cháu nó đã đem chìa khóa sang chưa ạ?

- Vâng, ông bà là người hiền lành tử tế, chúng tôi nghỉ cứ ở đây giá được thì vui quá nhưng nó đã không tiện cho ông bà thì chúng tôi cũng chẳng dám giữ. Mà giữ ông bà cũng chẳng ở lại.

Bà ký chào:

- Thôi tôi xin phép ông. À, nhà tôi đã bắt cháu nó quét sạch sẽ đấy ạ. Lúc nào tiện đi qua mời ông vào chơi.

- Vâng, cám ơn bà, lạy bà ạ.

Bà ký quay ra sang bên bà Thừa. Chẳng gì thì lúc mới lên mình cũng đã phiền người ta. Ấy là bà ký nghĩ như thế.

- Ông bà tệ quá, ở đây đương vui sao lại dọn đi.

Bà ký sẽ lắc đầu:

- Vâng kể ra ở đây được gần gụi cụ và ông bà thì vui thật, nhưng chúng tôi tính ra ngoài phố mở cái cửa hàng con con may ra thêm được đồng gạo nào nuôi các cháu. Nhà con đông thì phải tính chứ.

- Cái nhà ngoài ấy, ông ký nói chuyện tôi đã biết, nhưng chẳng hay mỗi tháng hết bao nhiêu?

- Thưa bà, nhà gác cơ đấy, lại có giếng tiện lắm. Đúng ra thì phải sáu đồng một tháng nhưng cái nhà chứa đằng sau họ xin cho được rửa ráy thì một tháng bớt được hai đồng.

- Nhà chứa gì, nhà bà Tài nhà thổ phải không?

Bà cụ mẹ ông Thừa hỏi xen vào như vậy. Bà ký lấy thế làm thẹn, sẽ trả lời:

- Thưa cụ vâng.

- Nếu thế thì bất tiện lắm nhỉ. Thôi đừng dọn nữa bà ạ.

Bà Thừa cười bảo mẹ chồng:

- Bà rõ lẩn mẩn. Nhà đã dọn xong rồi, bà ký sang chào, bà mới bảo đừng dọn. Mấy lại, bà nhỉ, mình nghèo thì làm thế nào cho vừa ý được mọi đường.

Lại mất cả một ngày để kê, xếp nhà mới. Nhà có gác, mấy đứa trẻ lấy làm thích lắm. Từ bé đến giờ, chúng nó mới được leo lên, leo xuống nhiều lần trong một ngày cái cầu thang. Thằng Đức bảo thằng Tề:

- Ừ nhà này có gác, ‘‘oai’’ hơn nhà cũ nhiều chứ mày nhỉ.

- Anh ạ, u bảo, chúng ta được ở trên gác, còn nhà dưới u để u mở cửa hiệu.

- U mở cửa hiệu có tiền, rồi u may quần áo, mua giầy cho chúng mình mày nhỉ.

Hai đứa trẻ hí hửng nghĩ rằng lúc mẹ mở cửa hàng sẽ có nhiều tiền may mặc cho chúng. Hiện thời, mỗi đứa chỉ có hai bộ quần áo vải để thay đổi đi học và thêm nữa là cái áo dài chéo go, nhưng khuỷu tay đã rách, tà áo cũng sờn. Lúc còn ở nhà cũ, chưa một lần nào chúng dám nài xin cha mẹ. Có một đôi quần đùi đen để tập võ, thầy giáo dặn mãi, phạt đến hai ba lần mới có.

- Rằm tháng tám này, em phải bảo thày mua cho em một cái tầu thủy chạy được. Năm ngoái bảo mãi thầy chẳng mua cho.

- Tao thì tao phải xin một đôi săng đan mới được. Tết vừa rồi, tao vẫn phải đi đất.

Bà ký đương loay hoay lắp lại cái giường nghe các con nói mà rầu rĩ cả trong lòng. Trời hỡi! Sao Trời không cho bà giàu lên một chút. Từ thuở bé, bà vẫn ăn hiền, ở lành, sao trời chẳng cho bà một lần sung sướng?

Hôm ấy là chủ nhật nhưng cũng đến chiều, ông ký mới được nghĩ. Ông chánh nhà Băng vẫn là cái ông Tây chăm việc ngày xưa. Và hiện đương là ngày mùa. Kỳ tháng mười vừa rồi, ông phải đi làm đêm mãi. Bà ký bảo chồng:

- Giá đi làm đêm như thế này họ cho thêm lương, thầy nó nhỉ. Tôi thấy cái nhà bà ký nhà Thương bà ấy nói truyện rằng ông ấy cứ mỗi kỳ đi làm đêm là sở người ta lại trả thêm, mà lương làm đêm được gấp đôi.

Ông ký gạt lời vợ:

- U mày tính làm gì những chuyện vất đi. Họ trả cho như thế này còn là khá đấy. Tôi còn e họ rút đi nữa kia.

Bà ký nghĩ mà chán, mặc dầu vẫn nhớ những lời chồng dặn: ‘‘ U mày không biết tự sung sướng. Cứ đứng núi này trông núi nọ có bao giờ vui được. Cứ so sánh bây giờ với cảnh khi ở nhà quê, tôi dạy học xem...’’. Ấy ngày xưa nó khác, bây giờ nó khác. Ngày xưa bà ở nhà quê...

- Đi làm tháng ba cọc ba đồng, dẫu tháng có trăm cũng chẳng thừa. Mình có bao nhiêu lại tiêu hết bấy nhiêu Phải xoay ra buôn bán, cân kẹo mới được.

Bà ký Thu đã bảo như vậy và thấy là có lý lắm. Bây giờ là bước đầu bà dọn một cửa hàng nho nhỏ. Bao giờ có cái vốn dăm bảy trăm, quen thuộc cách buôn cách bán, bà cũng cân kẹo như bà Thu. Bà ký Thảo cứ thầm tính mà vui vui, nhưng vui lại để mà buồn. Sẽ lắc đầu, bà Thảo thở dài một mình:

- Biết có được thế không?