- VI - -

NÀO xem ở đây có rộng rãi, thảnh thơi hơn không nào? Đấy cứ nghe tôi có phải hơn không, chứ bà ở nhà quê, ông ở trên này với mấy đứa trẻ thì...những lúc ông đi vắng chúng nó làm ngụy...

Bà cụ Ấm ngừng nói để với cái ống nhổ. Ông Thu tiếp lời mẹ:

- Nhưng mà lại đằng này thì ai đánh tổ tôm, gieo thăng quan cho?

Rồi đến lượt bà Thu nói trong khi ông ký Thảo chỉ cười:

- Bà ký bà ấy lành, chứ tôi thì tôi chả để yên... Ai lại vợ về quê mấy tháng cũng chẳng gửi xu nào đem nướng hết. Mà cũng không thư từ xem con cái nó ăn chơi ra sao. Cậu nó nhà tôi mà như thế thi...

Ông Thu cười:

- Thì sao? Thì cười vợ lẽ để nó giữ hộ chứ gì?

Cả năm người: bà cụ Ấm, vợ chồng ông Thu và vợ chồng ông Thảo đều cười, coi bộ vui vẻ lắm. Ấy là buổi đầu tiên hôm dọn đến nhà mới. Bà Thảo thấy vậy hơi lấy làm sung sướng. Cái số bà đi đâu cũng có quý nhân phù trợ thực. Lúc mới đến Bắc giang thì gặp ngay vợ chồng ông Thừa Minh. Dọn nhà ra đây lại gặp ngay gia đình ông Thu. Thế mà không khá, cứ vất vả thì thật vô lý.

- Ông bà Thảo thì chỉ mươi mười lăm năm nữa các anh ấy đi làm là thực an nhàn. Vất vả bây giờ là vất vả giờ ấy mà. Trong lòng ông Thảo là như vậy, nhưng nghe ông Thu nói đúng, ông lại chữa:

- Cụ và ông bà tính, mình đi làm nuôi chúng nó thì cứ biết là đi làm nuôi chúng nó, đến đâu hay đến đấy, chứ cứ hòng vào những chuyện chưa tới thì chắc gì. Mà mươi mười lăm năm nó cũng lâu lắm!

Bà ký nghiêm giọng nói:

- Tôi cứ tính cho các cháu đủ gạo ăn, hai bữa cơm, một bữa cháo và mỗi năm mỗi đứa vài manh áo vải mà vẫn thiếu đấy, thưa cụ và ông bà ạ,

- Con nhiều thì thế, tôi còn lạ gì, bởi vậy nên mới phải tính buôn tính bán chứ. Cụ nhà ta ngày trước giá các ông các bà không nhiều thì có phải vẫn giàu không? Ngay như nhà tôi, có một thằng Thu đã đi làm được rồi, và thằng Văn mà ngần này tuổi đầu, tôi phải xuôi ngược vất vả.

Ông ký gật gù:

- Vâng cụ cứ lo xa, và cụ cũng cứ tham việc lắm, chứ không, tôi nghĩ cụ bây giờ cứ yên tâm hưởng lấy tuổi già. Ông ký nhà đi làm, bà ký nhà thay cụ buôn bán.

Bà cụ Ấm gạt đi:

- Không được, không được, ông bà nói thế thì không đúng. Thằng Văn, thằng út nhà tôi năm nay cháu sắp lên lớp nhất, thi đỗ xong phải tính cho đi Hànội. Đến lúc ấy, ông bà tính tiền đâu!

- Cụ còn tính như vậy thì chúng tôi không dám tính. Vâng, quả vậy ạ, thằng cháu Đức không biết mấy năm nữa có thể đi học không. Bản dĩ nhà là chỉ đi học, chứ chẳng có nghề nghiệp gì khác.

Nói xong, ông ký không muốn câu chuyện

quanh quẩn mãi về vấn đề gia đình liền lảng ra:

- À, thưa cụ, cụ đã bảo bác phó quen bác ấy đóng giúp cho cái tủ hàng chưa.

- Đã, tôi bảo rồi, độ một vài hôm nữa nó đem lại. Cái giá thôi mà, kê giáp tường chỗ mé này. Còn tủ thì tôi cho mượn.. Buôn với bán, lãi lời đâu chưa biết mà cứ sắm sửa như thế thì tốn chết.

- Vâng, trăm sự nhờ cụ cả, chứ u cháu còn vụng về chưa quen buôn bán, vốn liếng lại chả có.

Ngồi lâu, câu truyện nhạt dần. Đêm đã khuya. Ông bà Ấm và ông bà Thu ra về, bà ký buông màn cho con đi ngủ, còn một mình ông ký ngồi hút thuốc lào nghĩ vẩn vơ. Ông nghĩ đến ngày mai và những sự thay đổi trong cuộc đời vất vả. Ông đương làm hương sư bỗng dưng thành ông ký nhà Băng, vợ ông đương ở nhà quê bỗng dưng lên tỉnh. Thay đổi vẫn có thay đổi nhưng cái nghèo, cái túng vẫn chẳng thay đổi chút nào. Mai đây vợ ông lại mở cửa hàng, định khởi đầu một cuộc buôn bán, mục đích là gì nếu chẳng là để nâng cao gia đình lên một chút tới chỗ phong lưu sung túc. Không biết có được không? Từ thuở nhỏ ông vẫn vô duyên với tất cả mọi sự. Chẳng nói làm gì đến chuyện lỡ thời cơ, thời cơ có bao giờ đâu. Tiến dần, tiến dần, được thế này cũng đã là may lắm. Nhưng cái may lắm của ông là cái may lắm cho cả gia đình mà người đàn bà chỉ biết trông nom một lũ con.

Ông ký Thảo nghĩ về mình và chợt như tìm được điều gì quan trọng: Tính ông hiếu nhàn. Cứ như ngày xưa, giá vợ ông trông coi săn sóc được hết cả các con, còn ông, với cái vốn chữ ít ỏi, ông cứ đi làm cái nghề giáo dục mấy đứa trẻ nhà quê! Đến bây giờ, giá ngoài cái việc đi làm, ông đừng phải lo tính gì. Ông đi làm hai buổi, ba buổi một ngày, có bao nhiêu sức lực, ông tiêu dùng hết, bán đi hết để nuôi một cái gia đình. Mà vẫn không đủ. Đành là phải xoay nhưng biết có xoay được chút nào chăng?

Thành ra cùng một việc mà cả hai vợ chồng cùng phân vân do dự. Họ không dám tin ở sự thành công, dường như là thiếu nghị lực nữa.

- Biết có được như vậy không?

Ông ký tự hỏi và lờ mờ thấy sự yếu đuối của mình. Sao lại không được, ừ, sao lại không được? Muốn thì phải được chứ! Ông tự gượng ám thị như vậy nhưng lại thở phào một cái. Chẳng có gì cả, người ta làm được mà mình không làm được đấy. Cũng khổ chứ có dễ đâu! Thôi làm thì cứ làm, xoay quanh, xoay quẩn, sống được, nuôi được cho con nó đi học, bao giờ chúng đi làm!

Nhưng việc đời xảy ra lắm cái lạ lùng mình không thể tính được. Lo cho con, chăm chú trông vào con, ngộ con nó không ra gì thì sao? Cái đó là thường! Cụ Cử cha ông ngày xưa, cho anh ông đi học, mục đích là để anh ông chăn dắt ông và em ông, mà rồi có đúng được như ý định đâu. Hai đứa con ông, có thể chúng cũng như bác chúng. Nuôi được chúng thành người, có công ăn, việc làm, có địa vị mà chúng nó lại chơi bời. Hay dở chừng chúng bỏ, thì cũng đến chịu!

Đêm hôm ấy ông ký trằn trọc mãi đến gần sáng mới chợp mắt được. Trở dậy, ông đem ý nghĩ đêm trước ra bàn với vợ.

- Này u nó ạ, mình vất vả, khó nhọc nuôi cho con đi học mà sau chúng nó hư thì thật chán quá, u nó nhỉ.

- Thầy mày nói thế thì vô chừng, trồng cái cây, ai nghĩ rằng nó sẽ sâu, sẽ mọt. Nuôi con lại nghĩ rằng về sau chúng nó hư, ờ mà, chẳng biết đâu, trông gương bác Mẫn ở nhà thì biết.

Ông ký nhấp chén nước ngẫm nghĩ, bà ký lại tiếp:

- Nhưng mà trong nhà nếu cứ hòa thuận, vui vẻ thì chẳng làm gì con nó hư. Thày nó có xem nhà ông Thông không? Ông bà ấy hiền lành, tử tế rồi các con cũng khá cả đấy chứ. Nhà cậu cả bây giờ làm Thông Phán ở phủ Toàn Quyền, cậu hai đỗ tú tài, đương học ở Cao đẳng. Cậu thứ ba cũng năm nay thi ‘‘dip lô me.’’.

- Nhà mình cũng có thể như thế được, nhưng nói vậy chứ cũng khó. Một thằng lớn mà hỏng thì hỏng cả lũ.

- Nhưng tại sao, hôm nay thầy mày lại nói gở như thế. Thầy mày cứ chịu khó đi làm, đừng chơi bời, tôi buôn bán thêm cập vào. Trời cho các con mạnh khỏe đi học, trong nhà hòa thuận thì nhà ta cũng chẳng đến nỗi nào đâu!

Ông ký cười rất nhạt và khó hiểu:

- Biết đâu!