- IV -

THẰNG Đức, nằm sắp xuống giường kia.

- Con tưởng thầy chưa về, con đi đón tàu..

-Thì bảo nằm sấp xuống là cứ biết nằm sấp xuống.

Không dám cưỡng lời cha, thằng Đức nằm sấp xuống giường nín thở. Nố biết lần này thể nào cũng phải đòn, nhưng chẳng biết có đau lắm không. Từ thủa nhỏ đến nay là năm mười lăm tuổi, nó chưa hề bị cha đánh một lần nào bao giờ, nên lần này nó cũng thấy rờn rợn.

- Thằng Tề đi xuống bếp lấy cho tao cái que.

Nghe cha bảo, thằng Tề len lét đi xuống rồi một lúc đem lên một cái que nứa. Ông Ký Thảo bóp mạnh một cái rồi vụt thằng bé:

- Lại cái thằng ăn mày này nữa, có đi lấy cái que khác chắc hơn một tý không ‘‘ông’’ đánh chết cả bây giờ.

Lần đầu tiên, ông Ký xưng ‘‘ông’’. Con người bản tính hiền lành ấy đến cơn giận cũng ăn nói khó nghe như tất cả mọi người. Bà Ký về nhà quê đã hơn một tuần lễ. Ông Ký nhân được nghỉ Toussaint đi hội chợ ba hôm cũng mới về.

Cái gia đình ấy đã tới lúc mỗi người phải tìm hạnh phúc ở một chỗ khác. Mẹ về nhà quê, cha đi Hà nội, lũ trẻ con nhân vậy mỗi đứa đi chơi một chỗ khác. Buổi tối, lúc bước chân vào trong nhà, ông Ký được chứng kiến một cảnh bừa bãi lạ thường; nhà cửa rác rưới, mấy cái giường không trải chiếu, mấy cái ghế đổ nghiêng và một mâm cơm bỏ chưa dọn. Ở nhà có bốn đứa con lớn, một đứa cháu và một thằng nhỏ đều không thấy đâu; sang cả mấy nhà hàng xóm mới lần lượt gọi được từng đứa về. Còn thằng lớn nhất đến hơn tám giờ mới dẫn về.

Thở một hơi dài, lại uống mấy chén nước, cơn giận cũng không nguôi. Đang lúc giận người ta chẳng nghĩ gì cả, chỉ biết làm sao cho hả giận.

Thằng Tề đem lên một cái que tre, nắn thử xong, ông Ký đứng dậy lại bên giường vụt thằng Đức một roi. Thằng bẻ oằn người như một con rắn bi séo.

- Hôm đi, tao đã dặn mày những gì, Đức?

Không trả lời câu hỏi, thằng bé chống chế:

- Tám giờ mười lăm, tàu lên, con đi đón tàu thầy, con không biết thầy về ô tô ca.

Ông Ký nghiến răng vụt một roi nữa:

- Hẵng trả lời câu tao hỏi đã. Lúc tao đi tao dặn mày thế nào?

- Thầy dặn ở nhà trông em, trông nhà...

- Thế mày có nghe lời tao dặn không?

Thằng Đức lặng im không đáp. Nó muốn chối mà không biết tìm câu gì. Cả ba ngày nghỉ, nó đã đi chơi khắp mọi nhà bạn, giá khôn khéo ra một chút thì hôm cuối cùng ở nhà, nhưng nó cũng không ngờ đến nỗi phải đòn.

- Thế nào có nói đi không?

Ông Ký vụt thêm mấy roi nữa. Thằng bé vừa khóc vừa kêu:

- Con lạy thầy, thầy tha cho con, lần sau, con không dám thế nữa.

- Lần sau con không dám thế nữa à, ừ thì lần sau, nhưng lần này ông hãy đánh đủ một trăm roi.

Tiếng roi vun vút như mưa rào. Thằng Tề, thằng Bân, con Dung, thằng Vượng thấy vậy len lét ngồi im, vụt độ hai chục roi, ông Ký lại gọi thằng Tề:

- Xuống lấy cái que khác mau.

Thằng bé xuống bếp lâu không thấy lên. Ông Ký lại gọi thằng nhỏ đứng ngoài sân.

- Nhỏ, kiếm tao cái que chắc chắc một tý...

Cái thằng nhỏ này thay cho thằng Háu bố mẹ bắt về. Ở được ba tháng rồi, nó chưa thấy ông Ký bao giờ lại dữ tợn như thế. Nó cũng sợ nên nghe lời sai bảo vội vàng đi ngay. Đem cái que vào trong nhà đã thấy ông Ký đang cầm cái cây róc vụt bừa.

- Ông cứ đánh đúng một trăm roi. Nhỏ, chạy đâu, đứng đấy đếm nghe không.

Biết có xin nữa cũng vô hiệu, thằng Đức nằm im chờ những ngọn roi. Hai mông đít đã ê đi, nó không biết đau nữa và chỉ tức chứ không sợ. Nó nghĩ thầm:

- Chỉ có thế mà thầy cũng đánh. Mặc kệ thấy muốn đánh bao nhiêu thì đánh, chết là cùng chứ gì, mấy khi bố đã đánh chết con.

Đứa bé mười lăm tuổi ấy đã lờ mờ có một ít định thức về gia đình. Nằm im chịu đòn, nó nhớ lại những lần cha mẹ nó cãi nhau. Cách đây mười hôm, lúc mẹ nó về nhà quê, cũng có một trận sô sát.

- Về làm gì nó tốn tiền?

- Lâu không về thì tôi về, nhân tiện thăm ông chứ về làm gì. Thầy mày đến hay, có thế mà cũng cấm với đoán.

- hì cứ về hẵn đi, về hẳn cái làng Sắn ấy mình cũng không cần.

Xong câu truyện, bà Ký bảo con:

- Đấy mày có nghe thầy mày bảo không. Thầy mày bảo thế cũng tức như bảo về hẳn cái làng Sắn, với thằng bố mày tao cũng không cần.

Thằng bé đã chán về những cảnh cãi nhau ấy. Nó cũng bớt kính trọng cha mẹ nó mấy phần. Nó không thể tưởng rằng hai người làm cha mẹ lại có thể cãi nhau vì những chuyện chẳng ra đâu vào đâu. Lần vì mấy đồng bạc bà Ký hỏi, lần vì cái câu truyện đạo vớ vẩn.

- U mày cứ ở đâu là nợ đấy.

- Thì tôi làm hạnh làm hại gì hay tôi cờ bạc gì mà thầy mày nói như thế. Như thế mà cũng nghe được. Chẳng qua số lương thầy mày đưa về tiêu không đủ tôi phải hỏi thêm... Nào có phải tôi ăn bớt, ăn sén để riêng tôi cho ai.

- U mày theo đạo cứ được như nhà bà Bé ấy là tốt, có khi lại không được như nhà bà ta nữa.

- Phải rồi, tôi theo làm sao được như nhà bà Bé. Tôi theo làm sao được, chưa biết chừng tôi bỏ cũng nên.

Cái nhà bà Bé ấy là một người bán hàng quà, bà Ký vẫn khinh như tất cả những người trung lưu khác khinh những người nghèo khổ. Bà Bé này theo đạo Tin lành, bà Ký vẫn cho rằng theo để hòng nhờ vả, mượn một vài đồng bạc làm vốn buôn bán. Hiểu tâm lý vợ như vậy nên ông Ký lấy ‘‘nhà bà Bé’’ ra so sánh để trêu tức.

Ngọn roi vẫn vun vút vụt trên lưng, trên đít thằng Đức. Thằng bé muốn kêu lên một câu:

- Ở nhà thầy u cứ cãi nhau, chẳng có chút gì là vui vẻ nên con phải đi chơi, con phải đến nhà khác cho đỡ buồn.

Thằng nhỏ đếm đến roi thứ sáu mươi thì bà cụ Giáo và bà Hương ở ngoài bước vào. Cũng như tất cả những bà hàng xóm An-nam khác, họ thấy ông Ký đánh con nên vào can. Bà cụ Giáo nói trước:

- Thôi tôi xin ông, anh ấy đã biết tội rồi thì ông cũng tha cho anh ấy một bận.

Bà Hương tiếp theo:

- Ông đánh thế cũng đủ răn rồi. Tha cho anh ấy không anh ấy đau lắm rồi. Bố mẹ đánh con cho con chừa thì chẳng cần phải đánh nhiều thế.

Ông Ký vẫn còn giận, mặt còn cau, tay còn vụt:

- Cụ và bà cứ để mặc tôi, tôi phải đánh đủ một trăm roi mới được. Mới có sáu mươi hai, còn ba mươi tám roi nữa.

Bà cụ Giáo giữ lấy tay ông Ký, rồi bà Hương kéo thằng Đức dậy. Hai người mỗi người nói một câu tíu tít:

- Thôi ông, tôi xin ông nể tôi một chút.

- Lần sau, chúng tôi không dám xin nữa.

Xong trận đòn ấy, đến ba bốn hôm sau, bà Ký mới lên. Nghe bà cụ Giáo và bà Hương kể truyện lại, bà chỉ lắc đầu, cười gượng:

- Nhà cháu không hay đánh trẻ bao giờ đâu. Đến như vậy là giận lắm đấy.

- Ông ấy người mất nết mà sao cục lạ. Không có chúng tôi thì ông nhất định đánh đủ trăm roi.

Nhưng hai vợ chồng vẫn không đả động gì đến truyện ấy, việc đã qua rồi, bà Ký không muốn nhắc lại và thằng Đức cũng không được bà chiều chuộng. Thằng bé này, sau trận đòn, vẫn không thay đổi được chút nào. Đi học về vẫn đi bơi, tối đến vẫn đi ngủ nhà khác.

Gia đình ông Ký buồn bã như mới có đại tang.

Đối với mọi việc trong nhà, bà Ký lãnh đạm như một người đến ở trọ. Bà chẳng muốn săn sóc đến gì nữa, trong trí đã phác trước một chương trình. Ông chồng như vậy chắc không mong xum họp lâu dài. Không phải là bà chê ông Ký hư đốn hay chơi bời gì, so sánh với nhiều người khác bà cũng nhận rằng ông Ký còn tốt hơn nhiều, nhưng bà cảm thấy cái không hợp giữa hai vợ chồng. Ở với nhau không vui thì chi bằng xa nhau còn hơn, xa nhau, mỗi người nuôi mấy đứa con làm một cái gia đình riêng, ngõ hầu mới có đôi chút hạnh phúc. Bà Ký nghĩ như vậy nhưng không dám liều lĩnh như vậy ngay. Bà đã tính rồi, ở riêng ra thể nào bà cũng mang theo hai đứa con nhỏ, con Ân Điển và thằng Hưng, và con Dung nữa, con bé yếu ớt này không ở với mẹ thì khổ. Cái gia đình bốn người và một đầy tờ nữa là năm, hỏi sống bằng gì? Ở nhà quê, ruộng không có, vậy chỉ có một cách buôn bán, nhưng buôn bán thế nào đây, vốn đã không có?

- Không, u không về Sắn đâu con ạ. Ở Sắn bây giờ buồn lắm. Bác Chánh mất, cậu hội Kiên, cậu hội Nhân mất, còn được bác Cựu thì con đã biết đấy, con có nhớ cái năm nào bác ấy bảo, bác ấy cho “cái án treo’’ không? Chị em gái, được một mình bá Lý cũng mất rồi. Còn mấy sào đất và mấy sào ruộng, không thể trông vào đó mà sống... U định kiếm gánh hàng tấm soàng, và cái cửa hàng sén nho nhỏ ở Kinh Môn. Mấy em mày lớn lên, u cho nó học, ở đấy cũng có trường. Bà Ký nói với con như vậy, cũng chỉ nói với con. Những lời này có một vài lần đến tai ông Ký. Mà không nữa thì ông cũng đã đoán trước được cái ý chia rẽ nhóm trong lòng vợ. Ông biết nhưng ông không cần. Đã có cái định kiến rằng bà Ký không làm ăn, buôn bán gì được và cố nhiên không đi đâu được, ông cũng bất chấp cả mọi điều dự định. Nhiều khi, ông lại còn nói trêu tức:

- U mày muốn ở riêng thì cứ ở riêng ra không ai giữ.

Nói truyện với ông mục sư cũ, hơn một lần, ông tâm sự:

- Vợ với con chán lắm, ông ạ. Nhà tôi chẳng biết gì cả. Ngoài hai bữa cơm, dạy con cũng không xong. Mà đàn bà ở nước ta hầu hết là như thế đấy. Đã chẳng biết gì, bảo lại không được.

May ông Ký còn được cái thủy chung, vợ ông cha mẹ cưới về cho, có lễ nghĩa hẳn hoi, không thể bỏ hay ruồng rẫy được. Trong đời người, ai ai cũng có những cuộc ngoại tình, không thực thì cũng trong ý tưởng. Ngày còn trẻ, đã hai lần, ông Ký đã hai lần mê hai người, một cô giáo và một người buôn bán, hai lần như vậy nhưng ông chưa bao giờ có ý bỏ vợ. Mỗi tháng đưa về mấy chục bạc, cho rằng thế là đủ bổn phận rồi, ông không ngờ rằng chỉ một cử chỉ, một lời nói của ông cũng đủ làm khổ vợ. Có nhiều lúc, vô tình thành độc ác, ông lại lấy việc trêu tức vợ làm một cái thú nữa.

Lần thằng Đức phải đòn, may bà Ký không ở nhà.

-Nếu không vợ chồng lại khằn khò nhau.

Bà Ký thở dài nói như vậy. Nhưng bà không nghĩ rằng một tai nạn qua không đủ để người ta mừng rằng thoát nạn.

Vì chỉ hai tháng sau...

Hai tháng sau, hôm ấy là ngày hai mươi chín Tết, ông Ký đánh thằng Tề, thằng bé này tội nặng hơn lại là đứa con yêu của bà Ký. Mấy ngày trước, thằng bé đã dám nói dối, mượn bà cụ Giáo bốn hào tiêu. Đến lúc chuyện vỡ ra, phần sợ phải đòn, phần liều lĩnh, nó lại ra nói dối bà Ký Thu mượn một chục bạc cho mẹ. Với số tiền ấy, chẳng biết nó định bỏ đi đến đâu, thằng bé mười hai tuổi ấy. May bà Thu chỉ đưa cho có một đồng bạc, nên đến Hà nội hết tiền, nó lại quay về. Cố nhiên trận đòn phải đau. Lần này, ông Ký đánh bằng thước kẻ.

- Mày có biết tội gì không, Tề?

Thằng bé gan góc, không trả lời chỉ nằm im chịu đòn. Ngồi ở giường bên, bà Ký vừa thương con vừa hối hận. Bà cho rằng tại mình nên cái lỗi nhỏ của con biến thành lỗi to. Hôm câu truyện thằng bé nói dối mượn tiền vỡ ra, giá bà dịu dàng bảo con vài câu thì xong, nhưng bà đã quá nóng:

- Thôi tao không có đâu mà cho, mày mượn bà cụ không có trả thì sang xin bà cụ đi rồi bà cụ cho.

Bởi thế nên thằng bé bỏ đi rồi thằng bé phải đòn. Thực là lỗi tự bà cả. Bây giờ làm thế nào đây, làm thế nào thì nó cũng phải đòn rồi.

- Cả một lò, cả một lò ăn cắp, nói dối. Cái này tự mẹ nó đây.

Nghe chồng nói như vậy, đang buồn lại giận, bà Ký cãi:

- Phải tự mẹ nó, chỉ cái lò mẹ nó mới có những cái hư ấy, còn bố nó có chuyện xấu gì đâu, hay cả, hay cả... các chú bác nó là người ngoan cả.

Bà có ý nhắc ông Ký những chuyện cũ đã xẩy ra trong gia đình cụ Cử mấy chục năm trước. Ngày ấy ông Ba, ông Sáu cũng nói dối lấy tiền của cha và cũng phải đòn như thằng Tề bây giờ. Nhưng câu nói của bà chỉ như tưới thêm dầu vào ngọn lửa đương cháy sẵn. Ông Ký nghiến răng lại càng vụt khỏe rồi trong cơn nóng giận, ông nói những câu có vẻ tàn ác:

- Ông phải đánh cho chúng mày khổ với nhau một thể này.

Đánh con thành ra không phải để dạy con nữa. Bà Ký sót lòng kêu lên:

- Thầy mày có đánh chết được con thì cứ đánh nữa đi. Thì bác Ba, thì chú Sáu ngày trước còn hư nữa, có bao giờ ông đánh như vậy không. Gớm người tưởng hiền lành mà cục lạ. Đánh con như đánh kẻ thù vậy thôi.

Lúc ấy bà cụ Giáo và bà cụ Hương bước vào. Một lần nữa, hai người đàn bà này can thiệp vào việc gia đình ông bà Ký Thảo.

- Ông đánh em Tề như vậy là nhiều lắm rồi. Ông tha cho không em nó chết mất.

- Ông nể chúng tôi một chút để cậu ấy mai còn đi học chứ.

- No mất ngon, giận mất khôn. Ông tỉnh trí lại một chút, ai lại đánh con như vậy bao giờ không. Này bà lại mà xem cái đít thằng em. Ai lại tím cả lên thế này.

Nhìn những vết đòn ngang dọc liền nhau trên mông đít con, nhiều cái tím lịm muốn bật máu tươi, bà Ký đau lòng muốn khóc. Thằng bé đau quá, chưa đến nỗi ngất đi, nhưng cũng nằm không dậy được, chân tay mồ hôi giá lạnh.

Thở một hơi dài, bà Ký thấy giận chồng thêm một độ nữa. Ý nghĩ ra đi ở riêng lại nỗi dậy trong trí bà.