- VI -

THẰNG Tề đã bỏ nhà đi một lượt rồi, lại bỏ đi một lượt nữa. Ấy là thằng bé mới mười hai tuổi đầu, học lớp ba trường kiêm bị. Nó cũng bị ‘‘đúp’’ như anh nó nhưng không phải vì thi trượt Sơ học yếu lược, mà vì thiếu tuổi, đáng lẽ mười một tuổi tây giấy khai sinh chậm thành ra

chỉ có chín. Người ta đã ngạc nhiên và không hiểu tại sao nó có thể hư như vậy. Ông Ký đổ tại vợ, vì bà Ký không biết dạy con, vì bà Ký bỏ đạo Tin Lành, vì tính nết di truyền ở bà Ký. Đến bà Ký, bà này lại đổ

lại cho chồng, vì ông Ký đi đạo, vì ông Ký làm cho gia đình mất sự thuận hòa... ‘‘Có thầy mày thì thầy mày dạy nó, nếu như nhà người ta bố chết, bấy giờ tôi sẽ liệu’’.

Người ngoài nhìn vào cái gia đình ấy mỗi người nói một phách. Bà cụ Ấm cho là tại mồ mả:

- Chắc là trong nhà có ngôi mộ ly tổ. Thế các ông ấy trước có ai bỏ đi bao giờ không?

- Thưa cụ, các bác, các chú cháu mà bỏ nhà đi như thằng cháu này thì nhiều bận lắm. Chính nhà cháu cũng một bận lấy của ông cháu mấy chục bạc bỏ đi nữa là.

Bà Ký Thu thì lại cho là do một cớ khác. Bà này bàn với chồng:

- Ông bà Ký Thảo có cái thằng thứ hai hư quá cậu nhỉ. Cũng tại ông bà ấy chẳng bao giờ thuận hòa để mà dạy con. Mình có con như vậy thì mình quật chết. Con với cái, không con thì đừng.

Nói như vậy nhưng trong lòng bà này vẫn thầm mong. Có một đứa con hư dù sao cũng còn hơn không có đứa nào.

Hai vợ chồng ông bà Thừa Minh không hay bàn việc nhà người cũng phải bảo:

- Quái, ông bà Ký hiền lành mấy các anh ấy ngày trước cũng ngoan ngoãn mà sao bây giờ lắm chuyện lôi thôi nhỉ. Chắc tại ông bà ấy theo đạo Tin Lành.

Lần đầu tiên, thằng Tề chỉ đi đến Hà nội. Lần sau này nó đi xa hơn nữa. Rủ một thằng bạn cùng học một lớp là thằng Diên, sui thằng bé ăn cắp mấy đồng bạc, hai đứa định đi xa lắm kia đấy. Nhưng thằng Diên thì người nhà bắt về được, còn thằng Tề đi xe hỏa lên đến Gia lâm rồi đi bộ bốn ngày đường về đến quê. Tất cả mọi người trong làng, từ ông cụ Bá sinh ra bà Ký cho đến nhà chị nhiêu Vẹn không có họ, ai cũng lạ vì thằng bé đang ở với cha mẹ sao lại trở về. Hỏi thì nó kể nhiều chuyện ghê lắm mà nghe như thực. Nào nó cùng đi với cha mang bạc lên Hanoi, rồi bị cướp. Nó nằm ở nhà thương Hải dương khỏi rồi mới về đây chơi. Muốn chứng thực lời nói, nó chìa cái sẹo dài như một con rết nằm ngang bụng bảo đấy là sẹo cướp đâm. Chính là cái sẹo nó trèo cây ổi soạc ra, sau ăn rau muống nhiều nên lồi lên.

Giá không có cái bà Quản Toóng thì chắc còn lắm chuyện vừa buồn cười vừa bực mình nữa. Lại cái bà này mang tin ở nhà quê lên cho bà Ký.

- Bà ạ không biết cái thằng Tề nhà bà làm sao lại về nhà quê nói những chuyện nghe ghê cả người lên.

Bà Ký chỉ có việc vội vàng đáp ngay tàu hỏa sang Gia Lâm, rồi lại từ Gia Lâm về ga Phú Thái, lại quãng đường bộ dài mười cây số nữa, thật là vất vả vì con. Còn có một tháng nữa thì đi thi, thằng bé phải lên ngay để đi học không thì không được thi.

Dỗ được con lên, người mẹ đáng thương ấy còn phải tìm cách che chở để tránh cái trận đòn kinh người của ông Ký. Lần ấy thằng Tề không phải đòn. Bà Ký phải cắn răng nhịn chồng bao nhiêu câu.

Nhà cửa yên ổn được đến trước hôm thi Sơ học yếu lược một ngày. Thứ hai thi, chủ nhật ông Ký sai thằng Đức đi mua giấy bút cho em, thằng bé này đi rồi thấy mất hút Đến tối không thấy con về, bà Ký đành lại sai thằng Tề đi mua vậy. Rồi hai vợ chồng ở nhà khằn khò nhau:

- Ăn mày cả một lũ, cầm có mấy hào chỉ ra phố mà không tin được.

- Chắc có việc gì lôi thôi, cùng lắm là nó tiêu hết tiền nên chưa về, thế mà thầy mày cũng vơ đũa cả nắm được. Ăn mày cả lũ...

- Vâng thế thì con bà giỏi…

Trong lúc ấy, thằng Đức đang ở nhà thằng Định, vừa nói truyện vừa lo không biết ngày mai về nhà nói ra làm sao, tìm câu nói dối nào đây. Buổi sáng, cha đưa tiền mua giấy cho em, đáng lẽ đi mua về đã rồi đi đâu hãy đi, nó lại theo nẻo ra sông để bơi một vài vòng sông cho đỡ buồn, cả cái năm học lại ấy thỉnh thoảng thằng bé lại thấy buồn, thấy chán như có thể tự tử ngay được. Tắm xong vẫn chưa lấy lại được sự bình tĩnh, nó đi loăng quăng nơi nọ nơi kia đến gần hai giờ thì vào rạp chiếu bóng. Ở Bắc giang bấy giờ có cái rạp chiếu bóng rong, mỗi tuần lễ chiếu mấy ngày, thứ tư, thứ năm và thứ bảy, chủ nhật. Thường chiếu bóng ban ngày, hạng chót giá năm xu, Đức ta và các bạn vẫn ngoài hạng ấy, nhưng lần này trong túi có ba hào. Là tiền gì mặc dầu, lúc tiêu cũng tiêu được tất- hai thằng Đức và Định ngồi hạng trên một hào một vé, lại còn có thuốc lá hút phì phèo nữa.

Ở rạp chiếu bóng ra, cả một buổi chiều bối rối mong mãi mới hết, buổi tối ở nhà thằng bạn, ngủ ở đấy, đến nửa đêm, thằng Đức tỉnh dậy và nôn thốc, nôn tháo ra nhà. Ấy là kết quả của cả một ngày đi nắng và tắm giữa buổi trưa. Cả ngày hôm sau, nó vẫn ở lỳ nhà bạn không về nhà. Đến ngày hôm sau nữa, mẹ và em đi tìm ghê lắm, nó mới khật khưỡng về nhà với cơn sốt ba mươi chín độ. Ấy cũng may nó không đâm đầu xuống sông hay lăn vào đường sắt. Tuổi mười lăm, tinh thần nó cũng đã khủng hoảng lắm. Lần trước, anh đi tìm em, lần này em đi tìm anh. Trước khi về nhà, Đức và Tề hai anh em đã đi sóng nhau bên cạnh đường tàu, lối đi Hà nội, khỏi tỉnh lỵ đến hơn một cây số.

- Thôi mày về đi, lúc nào tao muốn về thì tao về. Hễ mày đi theo nữa thì tao nằm vào đường tàu cho mà xem.

- Bao giờ anh về, em mới về. Anh đi về đi, em thi đỗ rồi, thầy vui thầy không đánh đâu.

- Thầy đánh thì đánh tao cũng chẳng cần nhưng lúc này tao đang bực lắm đây. Mày cứ lải nhải đi theo. Tao tức mình tao lại cho cái tát bây giờ.

Thằng Tề không về, thằng Đức tức mình đánh em. Hai anh em cùng khóc.

Về đến nhà, thằng Đức vào giường đắp chăn ngay, bà Ký sờ trán con thấy nóng hầm hập cũng hoảng hồn. Bà lại còn ngại ông chồng trong cơn nóng giận đánh con nữa. Bởi vậy lúc ông Ký bước chân vào trong cửa, bà đã săn đón trước:

- Thằng Đức nó về rồi đấy. Nó ốm nên phải ở lại nhà thằng bạn đến hôm nay đấy mà. Thầy mày cũng đừng nói gì vội, đợi nó khỏi đã hẵng hay nhé.

Lại được một lần may mắn nữa, ông Ký không giận dữ. Nhưng dư luận trong tỉnh đã thấy xôn xao. Bà Ký đi đâu cũng thấy người hỏi thăm cái cậu lớn nhà bà đã về chưa nên càng buồn bã.

Từ năm lên Bắc giang, lần này thằng Đức ốm nặng nhất. Thân thể nó mỏi mệt lạ thường, hai chân, hai tay như muốn rời khỏi mình, trong đầu như có mấy cân chì. Nằm liệt giường mấy hôm, không ăn uống gì, bao nhiêu thịt tiêu đi hết cả chỉ còn xương, mặt mày vêu vao, hốc hác, ai trông thấy cũng phải sợ. Đã thế tinh thần nó lại hỗn loạn. Trước mắt nó hiện ra bao nhiêu ma quái với những hình ảnh sợ chết khiếp đi được, nhiều khi mẹ nói ở bên tai, nó cũng chẳng hiểu gì cả.

Bà Ký bắt đầu lo con chết tuy rằng bà nhiều con đến gần như là thừa. Ông Ký cũng bắt đầu đi đón ông lang, ấy là bất đắc dĩ lắm. Ông rất tiếc tiền uống thuốc. Lệ đã định rằng, ốm bệnh trong thì uống aspirine hay quinine, ốm bệnh ngồi thì bôi thuốc xin ở nhà thương, nhưng lần này đành trái lệ vậy.

Thằng Đức ốm nặng quá, dù nó hư, nó hỏng thế nào chăng nữa, cũng vẫn là con và nó nằm ỳ ra đấy nếu không lo thuốc thang thì cũng phải lo tống táng, đằng nào cũng vậy. Nửa tháng nữa nó đi thi, điều ấy mới rầy, làm thế nào khỏi trước thời hạn ấy được?

Ông Ký Thảo quen một ông lang, ngày thường ông vẫn không phục tài và không tin gì ông này nhưng đến lúc bĩ, cũng cứ mời liều. Một thang, hai thang, ba thang, rồi bốn năm thang, bệnh cũng thấy chuyển nhưng xem chừng khó bình phục để đi thi lắm. Ông Ký sốt ruột đâm gắt gỏng:

- Hừ, rồi ăn mày cả lũ. Năm ngoái đi thi hỏng, năm nay ốm không thi. Toi công, toi công; rồi thì ăn mày cả một lũ.

Bà Ký nghe nói, dằn lòng không được liền cãi lại:

- Nói dại, bây giờ nó chết đi cũng đến chịu, chứ không thi mà đã quan trọng thế ư. Thầy mày có thấy con ông cụ Phán không đấy vừa đỗ cử nhân xong, lăn queo ngay ra cũn đành, nữa là...

- Thì cứ chết ngay đi còn hơn là sống mà ăn mày. Hay có rủ nhau đi ăn mày cả lũ thì đi đi.

Nằm trong giường, nghe cha mẹ cãi nhau, dù mệt lả, thằng Đức cũng gượng ngồi dậy, vén màn nói cho yên lòng hai người thân:

- Con đỡ nhiều rồi và thế nào cũng đỗ. Thầy u không lo.

Thấy vậy ông Ký lặng im, còn bà Ký đỡ con nằm xuống:

- Thôi, hẵng khỏi bệnh đã, còn thi cử là việc sau. Con nằm xuống cho đỡ mệt.