- VII -

CON bị ‘‘erreur’’ (làm sai) cả hai con tính, nhưng thế nào cũng đỗ.

Ông Ký bĩu môi, lặng im nhìn con hồi lâu mới nói:

- Có hai con tính hỏng cả còn đỗ với đạt gì, thôi ngày mai không phải đi Bắc Ninh xem bảng làm gì cho phí tiền đi.

Thắng Đức cố phân trần:

- Hai con tính, một con, con chép nhầm chữ số đầu bài, một con, con nhân nhầm một con tính cuối cùng, không bị zéro đâu, thể nào mỗi con cũng phải được ba bốn nốt. Năm nay dictée con zéro faute, rédaction cũng khá, làm gì mà không đỗ, thầy đừng lo.

Nói một câu dài, nó mệt nằm xuống. Đến hôm ấy nó vẫn còn ốm chưa khỏi và hôm đi thi, nó mang cả bệnh vào trường. Trượt một lần năm ngoái, nó bắt đầu khinh thi, ghét thi và trong lòng bỗng nảy ra nhiều ý tưởng kiêu ngạo:

- Làm quái gì chẳng đỗ, có năm trước tại mình khờ quá.

- Một bài dictée, vài con tính, bài rédaction... cả mấy năm học, bao nhiêu là công phu mà thi chỉ có như vậy, trượt nữa thì vừa.

Buổi sáng thi mấy bài chữ Tây, nó tỉnh táo không mệt nên làm được trọn vẹn lắm. Vừa viết dictée, nó còn nhìn sang cả bài bên cạnh bảo sáu bảy chữ nhầm, cái anh chàng cũng tên là Đức ấy kém quá, lúc ở ngoài sân, người anh đã nhờ nó cho ‘‘cóp’’ Nó cũng chẳng hẹp gì và bất cần cả cái bà đầm coi thi. Xong buổi sáng, nó yên trí lắm rồi, buổi chiều còn có hai con tính là quan hệ, nó lại giỏi tính xưa nay, không ngờ hai con tính nó cũng làm nhầm cả.

- Nhầm thế chứ nhầm nữa cũng đỗ.

Thằng Đức vẫn thản nhiên mà tuyên bố như vậy với mấy bạn cùng lớp. Về nhà nói với cha, nó cũng giữ luận điệu ấy. Nó không ngờ thực thà như thế là dại. Ông Ký cứ nhất định rằng còn trượt, nên nói ra nhiều câu nghe chẳng êm tai chút nào:

- Khoe giỏi, khoe giang nửa đi. Thế mà nhất lớp đấy. Giỏi tính mà đi thi có hai con tính làm hỏng cả. Trông cái thằng Tắc xem, nó bét lớp đấy. Bét nhưng mà nó đỗ.

- Năm ngoái trượt rồi năm nay lại trượt, rồi thì đi ăn mày.

- Bảo những đứa đỗ nó ỉa cho một bãi mà ăn nhé.

Đã lần năm ngoái đi thi trượt bị mắng, lại lần năm nay hỏng tính bị mắng, thằng Đức đâm ra lãnh đạm với sự thắng bại. Nó tự nhủ:

- Đỗ hay không cũng chẳng cần. Mà làm gì chẳng đỗ cơ chứ!

Đã không phục những cách cha cư xử với mẹ, lại nghe những câu mắng chẳng cao thượng chút nào, nó coi thường cha và thấy hết cả kính mến. Con người trước kia, đứng ngoài địa vị một người con, nó còn trọng vì tư cách, vì tính nết hóa ra cũng có những sự kém hèn. Đã biết rằng con không học dốt, đã được nghe thầy dạy con khen thằng Đức học được, thằng Đức học khá, ông Ký còn cần gì phải thấy con đỗ mới vui! Và những câu nói nó biểu lộ cả tâm hồn một con người, hỡi ơi, ông Ký đã quên câu uốn lưỡi bảy lần rồi hãy nói ư?

Ở nhà hai ngày, đến hôm thứ ba hôm ấy ông Ký được nghĩ - hai cha con lại đáp tàu đi Bắc ninh. Dù nói ra miệng rằng con trượt, ông Ký cũng vẫn hy vọng. Nghe lời người này, người khác, chính ông thân hành dẫn con đi thì vấn đáp. Không lẽ không may cả hai năm, lần này, mấy chữ Vũ đình Đức rành rành trên tờ giấy đánh

Mất một buổi sáng vào vấn đáp - cơn sốt hôm ấy nó cũng nể hai cha con - mới xong hẳn việc thi cử. Yên lòng cả một gia đình.

Về nhà, ông Ký Thảo đỡ gắt gỏng; bà Ký vui vẻ kể với mọi người thằng cháu năm nay ốm mà đi thì cũng đỗ, thằng Đức cũng hy vọng cuộc đời mới học Hà nội, ở Hà nội xa cái gia đình đầy sự phiền não này.

Nhưng chỉ được hai hôm, đến hôm thứ ba, vì một việc rất nhỏ là tắm, tắm cho sạch những cái ghét, mồ hơi bám vào thân thể nửa tháng liệt giường, thằng bé lại ốm lại. Buông một cái màn, đóng một cái cửa, sắc một siêu thuốc, ngần ấy việc chưa xong, những câu khằn khò khó chịu của hai vợ chồng lại nổi dậy:

- Ngu lạ, vừa mới ốm xong đã đi tắm. Ngu như thế thì chết.

- Thầy mày khôn sao thầy mày không bảo, thì lúc nó chưa tắm nó chẳng hỏi thầy mày đấy ư?

- Tưởng tắm là tắm qua loa, rửa cái mình cho sạch thôi, chứ ngâm hàng giờ thế thì không chết là may đấy.

- Thầy mày nói cái gì cũng chỉ lấy cái áp chế, nói phần được về mình thì thằng bé nằm gần một tháng trong giường, mồ hôi, cáu, ghét, đã tắm thì phải tắm cho sạch hết chứ.

Thằng Đức buồn rầu vì cha mẹ nó cấm ôn tồn bàn tính với nhau một việc gì bao giờ, dường như lúc nào cũng sẵn sàng đi cãi nhau được. Đỗ kỳ thi Sơ-học-Pháp- Việt này nó cũng không được mãn nguyện. Cả một năm qua hiện ra trước mắt, những chuyện em nó bỏ nhà đi, nó phải đòn, em nó phải đòn, mẹ nó bỏ đạo, những chuyện cãi cọ trong gia đình giữa hai người lớn ám ảnh mãi tâm trí sui nên những ý nghĩ bâng khuâng. Tuổi mười lăm chưa có một định thức về cuộc đời chưa có một trí suy xét hẳn hoi nên nó không tìm được một cách giải quyết nào cả. Lại cảnh nghèo trong nhà, thằng bé bực mình tại sao cha mẹ nó không giàu hơn chút nữa, nó lại tin rằng sở dĩ nhà nó nghèo vì cha mẹ nó không hòa thuận.

- Chẳng biết rồi mình đi học ra làm sao, lấy tiền ở đâu đây?

Lương ông Ký đã tăng lên đến ba mươi lăm đồng, nhưng tính ra ai cũng biết rằng cho được con đi học khó lắm. Giá năm trước, thằng Đức đỗ, nhờ vả người nọ người kia một chút, ông giáo Chi hứa cách nhận làm con nuôi không mất tiền học, ông mục sư hứa một chỗ ở trọ chỉ ba đồng, giá năm trước nó đỗ, năm nay nó đã lên năm thứ hai rồi, và chỉ ba năm nữa là thi ‘‘diplôme’’.

Con ốm chưa khỏi, ông bà Ký Thảo lại cãi nhau vì không đồng ý ở chỗ cho con đi học, vợ chồng nhà ấy hình như cố ý trái nhau về tất cả mọi chuyện:

- Thằng Đức gửi sang Hà nội cũng lại đến gửi ông mục sư. Năm ngoái tính gửi ông ấy một tháng ba đồng, năm nay đắt đỏ hơn thì gửi ông bà ấy bốn đồng.

Nghe chồng nói như vậy, bà Ký cãi:

- Phiền ông bà ấy làm gì, thành ra thằng bé về sau cứ chịu mang ơn mãi mấy cái người ở đạo Tin Lành ấy.

Bà Ký vẫn còn có cảm tình với bà mục sư, bà cũng vẫn nói rằng từ trước đến giờ bà chưa gặp ai tốt bằng bà ấy, nhưng bà không muốn con ở đấy, vì bà không muốn con theo đạo, lại nữa, có điều gì dính dáng đến người theo đạo là bà không bằng lòng. Nhưng câu nói phản đối đã làm ông Ký tức:

- U mày thì biết cái con chó gì, không ở đấy thì ở đâu? Ở ngoài trọ chỗ nào xoàng cũng phải bảy đồng.

- Sao bảo bác Phán Mẫn bây giờ bác ấy phong lưu rồi. Bác ấy bảo cả thằng Hinh con bác Ba về bác ấy nuôi còn chú giáo Chi cho tiền học cơ mà. Thằng Đức nhà này cứ gửi bác ấy là được rồi, mỗi tháng cũng đưa bác ấy tiền gạo...

Ông Ký bĩu dài môi:

- U mày không biết chứ người ta còn lạ gì. Ở chỗ nào học được người ta biết. Ở nhà bác ấy, có khi cơm cũng chẳng có mà ăn chứ đừng nói gì khác.

- Thế ở nhà đạo Tin Lành thì học được. Mà tôi cũng không thích cho nó ở đấy.

- Ngu không biết gì thì cứ mặc người ta.

Hai vợ chồng không đồng một ý kiến, xong lúc ấy rồi, không đem ra bàn lại nhưng vẫn ngầm ý tương phản. Muốn chứng thực rằng ý mình là phải, bà Ký hỏi bà cụ Ấm:

- Nhà cháu dở quá cụ ạ, có anh ruột ở Hà nội, mà không cho cháu ở đấy, lại tạm gửi mấy người đạo Tin Lành.

Bà cụ ở ngòai không rõ chuyện, nói hùa đi:

- Ông ấy gàn thi bà phải can ông ấy đi. Ở nhà chú bác bao giờ chẳng hơn các chốn khác.

Trong khi ấy, thằng Đức vẫn ốm. Hai vợ chồng không hiểu nhau, không chịu hiểu nhau và tệ hơn nữa là không nói rõ ý định của mình. Ý ông Ký là thằng Đức sẽ ở tạm đằng ông mục sư, đợi khi nào biết rằng không mất tiền học, bấy giờ có muốn ở chỗ khác thì ở. Anh ông, ông Phán Mẫn, từ ngày mất việc vẫn sống cuộc đời vô định hết mực, ông có lạ gì đâu, không thể gửi con ở nơi ấy được. Giá kể rõ ràng và bằng một giọng thân mật giữa vợ chồng thì bà Ký đã nghe theo, hai vợ chồng thuận hòa làm việc gì mà chẳng được. Lại cái giấy xin làm con nuôi bà giáo Chi, cháu làm con nuôi thím, để trừ tiền học cũng chỉ là câu truyện nói để mà nói.

Thằng Đức ốm đến hơn một tháng mới khỏi. Lúc ấy đã tới giữa nghỉ hè. Ốm xong khắp mình mẩy thằng bé lên đến mấy trăm cái mụn đầu đanh, chẳng biết có phải là những chất độc trong người thoát ra không. Cũng mất chán thì giờ để chữa. Ông bà Ký Thảo không hy vọng chút nào con đỗ vào trường Bưởi. Gửi cái đơn đi cũng gọi là cho có gửi.

- Trước khi thi, cháu nó đã ốm đến hơn một tháng, lại sau khi thi ốm lại, rồi mụn mặn như thì kia, có học hành gì được đâu.

Với bà cụ Ấm, bà thừa Minh hay tất cả những người quen thuộc khác, họ đều trả lời như vậy, kỳ thực chẳng hiểu sức học của con ra sao cả.