- IV - (tt)
Theo dư luận thời bấy giờ, trong buổi họp ấy có vài nhân vật đưa lời đề nghị đánh điện yêu cầu bà Nhu về nước nhưng bị phản đối quyết liệt. Rồi buổi họp ấy trở thành bất đồng ý kiến, chia rẽ.
Tại Đài Phát Thanh Sài Gòn, tiếng kêu gọi của quân đảo chánh yêu cầu đồng bào Thủ Đô bình tĩnh. Sau đó những lời kết tội Tướng Khánh quân phiện.
Trong khi ấy, Tướng Nguyễn Khánh đang đi kinh lý Vũng Rô chứng kiến cảnh người nhái vớt một số vũ khí trong chiếc tàu việt cộng bị Không Quân và Hải Quân đánh chìm khi phát giác xâm nhập bờ bể Việt Nam.
Khánh nghe tin Sài Gòn đảo chánh, liền lên máy bay về Đà Lạt kêu gọi quân đội và dân chúng đập tan cuộc đảo chánh của Phạm Ngọc Thảo và Tướng Lâm Văn Phát.
Ở Sài Gòn, Thảo bị chống đối do một số lớn Quân Binh Chủng như Dù, Hải Quân và Không Quân. Thảo thất bại và tại đào.
Từ đó dấu vết Thảo mất hẳn. Và người ta không còn nhắc nhở đến Đại Tá Phạm Ngọc Thảo nữa. Theo tiếng đồn vào thời bấy giờ, Thảo đã theo việt cộng, nhưng chỉ mơ hồ không lấy gì làm chắc chắn.
Cũng có dư luận cho Thảo đang sống với đồng bào Công Giáo Dinh Gia Long cư mạn Hố Nai, Tam Hiệp (Biên Hòa). Thời gian lẳng lặng trôi qua cho đến thời Ủy Ban Lãnh Đạo Quốc Gia và Ủy Ban Hành Pháp Trung Ương được tin quân đội phục kích ở ven rừng vùng Biên Hòa đã bắn giết được Thảo.
Trước khi Thảo chết tòa án mặt trận đã kết án tử hình khiếm diện. Như thế cuộc đời Thảo châm dứt. Chấm dứt hoàn toàn bí mật. Người ta tự hỏi con người Thảo là quốc gia hay cộng sản?
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo, chết xa xôi sau Cách Mạng 1.11.63. Nhưng người Mỹ Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng đã đưa Thảo vào guồng máy diễn biến cách mạng và những xáo trộn tưởng như triền miên trên quốc gia, xứ sở nầy.
Cái thời hỗn quan, hỗn quân đã tạo ra những nhà cực đoan, nổi loạn bất thần như Đại Tá Phạm Ngọc Thảo. Ông Thảo không bằng lòng với số phận mình để từ dưới thời Ngô Đình Diệm đến khi ông vĩnh biệt cuộc đời. Một con người bất đắc chí cho chính mình, cho xã hội và ngay cả cuộc đời binh nghiệp của mình.
Những xô bồ, phức tạp đã có sẵn trong con người đủ tài đủ sức của Phạm Ngọc Thảo. Cho nên Thảo không bao giờ bằng lòng số phận đã yên bày từ muôn ngàn kiếp trực. Từ một hồi chánh viên, qua chức vụ Thiếu Tá, rồi Trung Tá giữ chức vụ Tỉnh Trưởng Kiến Hòa đến tham gia đảo chánh, hưởng ứng chỉnh lý trở nên người thân bên cạnh quyền Nguyễn Khánh, Thảo chưa thỏa mãn hoàn toàn vì Thảo nghĩ, ông còn phải đi xa trong việc cấp tiến cải tạo xã hội lẫn quân đội đang mỗi ngày mỗi lý tưởng tinh thần ông.
Phạm Ngọc Thảo là một sĩ quan giỏi từ hành chánh đến quân sự. Thảo am hiểu từ vấn đề cộng sản đến nội tình quốc gia Nam Việt Nam nên luôn luôn không chần chừ cướp lấy một cơ hội nào để thực hiện lý tưởng cao đẹp của mình.
Sau ngày 1.11.63, Thảo mang bộ mặt mới. Trên bộ mặt ấy đượm mầu sắc chính trị hơn là một sĩ quan đồng hóa dưới thời Ngô Đình Diệm.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo quá ảo mộng lý tưởng nên trở thành một nhân vật cực đoan. Chính cái cực đoan đó đã dẫn Thảo đến đoạn đường cùng mà ông cho rằng đã đáp được lý tưởng cho mình và cả toàn dân chấp nhận. Vì thế Phạm Ngọc Thảo đã tính sai một con cờ về việc lật đổ Tướng Nguyễn Khánh.
Việc làm này ông Thảo nghĩ rằng toàn dân toàn quân sẽ ủng hộ tán thành. Nhưng ông không ngờ rằng những ngày làm việc bên Tướng Khánh đã làm Thảo chóa mắt hào quang công danh và sự nghiệp. Thảo cho rằng thời thế tạo được Khánh thì Thảo này còn hơn Khánh qua thời thế này Thảo đã hành động, nhưng cấp Đại Tá của Thảo đã bị lẻ đàn trước các vị Tướng lãnh Tư Lệnh. Thảo bị chống đối dù các Tư Lệnh Binh Chủng đang tìm cơ hội hạ bệ Khánh vào một cơ hội thuận tiện.
Thảo thất bại hoàn toàn với mình (Không biết người biết ta). Thái độ tự cao tự đại, lý tưởng vụt tắt ở Thảo khi ông chung đụng với một số chính khách họp bàn hành động hậu thuẫn cho biến cố lật đổ Tướng Khánh. Buổi họp này diễn ra khi một số quân của Thảo và Tướng Lâm Văn Phát chiếm một vài cơ sở quan trọng trong Thủ Đô. Các chính khách này tưởng chuyện đã ngon xơi nên hùng hổ bàn luận từ việc này qua việc khác.
Những chánh khách này là những người hỗn tạp qua nhiều xu hướng đảng phái. Nên buổi họp hỗ trợ của Thảo không đi đến đâu mà các khách này còn đòi giữ chức này chức nọ. Cuối cùng cãi vã lẫn nhau bên ngoài Thảo đang trên đường thất bại. Thảo và Tướng Lâm Văn Phát rút quân và tại đào.
Thảo chạy một đường, Tướng Lâm Văn Phát đi một nẻo. Ý tưởng cao gặp nhau và cũng dễ dàng chia ra làm 2 lối rõ rệt.
Lật đổ Tướng Khánh của Thảo không thành công nhưng những Tướng lãnh đã từng chống Thảo là tiếp nối việc hạ bệ Khánh. Các Tướng này đã đi trên con đường của Thảo đã đi qua. Nhưng Thảo gặp cô đơn thiên lý, trái lại các Tướng này hợp quân và dễ dàng lật đổ Khánh không một chông gai cản trở.
Thảo đã không gặp thời vận tốt, Thảo không còn may mắn như dưới thời Ngô Đình Diệm nữa. Nguyên do Thảo không chung cuộc vui cho chính đời mình. Thảo đã có thái độ làm cho Tướng Tá ghét bỏ, hiềm khích. Vì Thảo luôn luôn tự cho mình có tài hơn họ. Thảo chê bai Tướng lãnh thậm tệ.
Vô tình Thảo đi vào con đường trơ trọi của khách lữ hành. Làm chính trị cô đơn là điều tai hại nhất. Thảo đã không biết kết hợp. Như thế có tài mà không có óc lãnh tụ cũng vất đi. Thảo dẫn thân vào một giai đoạn khủng hoảng để tìm cao vọng thì quả là con dao hai lưỡi mà Thảo đang sử dụng vậy.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo bị ảnh hưởng của Cách Mạng 1.11.63 rất lớn. Mộng của ông muốn đạt đến một chỗ đứng chính trị nổi danh trên toàn cõi Nam Việt Nam. Trong đó một phần nào do ở sự Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng và người Mỹ bỏ rơi ông. Vì công lao Cách Mạng 1.11.63, Thảo đã đảm trách, tham dự công lao lớn.
Tuy nhiên trong việc hạ bệ Tướng Khánh, ông Thảo đã bước lên quãng đường phiêu lưu, phiêu lưu chính của ông và đưa quân đội, nhân dân thêm phần hỗn loạn.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo tạo thời thế đúng lúc, song nhân sinh chưa phải chỗ. Đồng thời Thảo lật Khánh trong hoàn cảnh quá hấp tấp mà không kết hợp một số Tướng lạnh có thực quyền. Vì vậy lật đổ Khánh bị thất bại, nguyên do tại cá nhân Thảo mà ra. Cho nên Thảo là con tốt thí thời cuộc, dù rằng ông đã mở đường đến giai đoạn Tướng Thi, Tướng Kỳ, hạ bệ Tướng Khánh.
Con đường thất bại của Thảo chẳng khác gì Tướng Dương Văn Đức. Lúc bấy giờ các Tướng lãnh rất muốn lật đổ Khánh nhưng phải đợi chờ thời gian. Thời gian đó đã được Tướng Đức, Đại Tá Thảo dọn đường, nên tiến đến thành công dễ dàng. Còn Đại Tá Thảo bị chôn vùi công lao, đào tẩu nay đây mai đó, mong một ngày trở lại vinh hiển, song cuộc đời ông đã hầm hiu, không nối lại một thời gian nào cả.
Sau vụ đảo chánh thất bại của Thảo, Tướng Thiệu, Tướng Kỳ đã nắm trọn được quyền bính trong nước. Có thể nói rằng trong thời Ủy Ban Lãnh Đạo Quốc Gia, Tướng Thiệu, Kỳ đã quân bình được quân đội để đập tan những dọa dẫm đảo chánh. Cho nên đảo chánh là một kế hoạch lật đổ chính quyền được coi cổ điển. Và thật sự các Tướng Tá cũng không lấy đó làm cứu cánh tiến thân nữa. Nghĩa là chán ngán làm đảo chánh.
Vụ lật đổ Tướng Khánh là biến cố cuối cùng về quân lực cho đến nay (1971). Luật đào thải tinh thế tiến qua một lãnh vực khác. Vì thế những cuộc xuống đường của Phật Giáo dễ bị đập tan. Thần tượng Thích Trí Quang bị đổ vỡ dưới thời Tướng Loan giữ chức Tổng Giám Đốc Cảnh Sát, Công An. Và đoàn thể Phật Giáo xuống nấc trước chính quyền và lòng tin của quần chúng từ đấy.
Thời cơ đã không chấp nhận số mạng Thảo, nên bị điêu đứng trong đảo chánh cô đơn. Trong ngày đó, Thảo uy phong lẫm liệt, ngồi thiết giáp lùng bắt Khánh và những Tướng Tá thân cận của Khánh. Nhưng Thảo không đủ quân, không được dân chúng ủng hộ nên không thể nào bao bọc một cuộc đảo chánh qua hình thức chỉnh lý như ngày 30.1.64 được.
Đại Tá Thảo đã không tiên liệu ‘’rút cây động đến rừng’’. Nghĩa là loại Nguyễn Khánh thì dầu muốn dầu không, một số Tướng lãnh bên cạnh Khánh như Nguyễn Chánh Thi, Nguyễn Cao Kỳ phải có phản ứng chống trả. Mặc dù trong thâm tâm 2 Tướng nầy đã ấp ủ niềm chống Khánh ra khỏi Quân Lực và chính trường miền Nam.
Đồng thời cuộc họp của các chính khách ‘’ăn có’’ tại Tòa Tỉnh Trưởng Gia Định đã làm hư công lao của Đại Tá Thảo bằng những lời lẽ tôn sùng người nầy, người nọ và chia nhau quyền hành mà đảo chánh đang đứng trước ngã ba đường.
Đại Tá Thảo đi đến thất bại. Thất bại một cách ê chề. Chắc rằng trong những ngày bôn đào, Thảo nhớ lại hoài tiếc công lao của mình đã trở nên bèo trôi, bọt bể đại dương.
Một phút cực đoan ôm mộng cải tạo chính trị lý tưởng, quân lực và xã hội, Thảo phải sống quãng đời trốn tránh ở các vùng xóm đạo mạn Biên Hòa-Tam Hiệp. Trong thời gian đó Thảo vẫn tiếp tục hoạt động thầm lén ấy Thảo dễ bị tội là cộng sản.
Thảo cộng sản hay không điều này chưa sáng tỏ. Nhưng những công việc Thảo làm kể từ ngày bỏ hàng ngũ cộng sản về với cộng đồng quốc gia chưa thấy Thảo làm lợi cho phía bên kia.
Khi Thảo chết (tin bị bắn chết tại cánh rừng mạn Phước Tân-Biên Hòa) bị kết tội là cộng sản. Dư luận không mấy quan tâm đến vì dầu sao Thảo cũng ra người thiên cổ.
Trong những ngày bôn đào Đại Tá Thảo được mấy Cha Xứ họ Đạo bảo trợ, có lần Thảo nhắn tin tìm đường liên lạc với Tướng Lâm Văn Phát, Giáo Sư Nguyễn Bảo Kiếm và những nhân vật đã từng hoạt động với ông trong vụ lật đổ Tướng Khánh. Nhưng Thảo không thành công mà phải sống trốn tránh cô đơn.
Đã có lần Phạm Ngọc Thảo nhắn tin, nếu các ông nghi ngờ tôi là cộng sản thì tôi để cho các ông giết tự nhiên. Song tiếng cầu cứu ấy vọng vào sa mạc đơn côi với Thảo.
Theo những người Công Giáo gặp mặt Thảo trong những ngày trốn tránh cho biết, Thảo rất bình tĩnh, chứng tỏ tư thái của một người làm chính trị. Thảo dửng dưng trước những cuộc chính quyền lùng bắt. Có lần Thảo đi giữa ban ngày trong Thủ Đô Sài Gòn một cách tự nhiên. Đó là chuỗi ngày ngắn Thảo núp lánh ở nhà thờ H.S. Nhiều khi Thảo ẩn trốn vào những ngôi nhà gần bót cảnh sát, chính quyền ít để ý ít khám xét.
Một thời gian sau, Thảo sang lãnh nạn bên cầu Nhị Thiên Đường thuộc vùng Bình An. Theo những người biết chuyện cho rằng Thảo di chuyển lung tung là vì đàn bà mà ra. Thảo có rất nhiều người yêu. Các người đàn bà này yêu Thảo lắm nhưng Thảo có yêu không thì không được rõ.
Có lần Thảo muốn từ giã Khu Bình An về vùng Biên Hòa, Hố Nai, Tam Hiệp mà không biết làm thế nào? Thảo liên lạc mãi với các Cha Xứ và được trả lời rất nguy hiểm vì phải qua nhiều trạm xét giấy.
Nhưng vào một buổi trưa một người đàn bà đến Bình An bàn luận với Thảo chốc lát, người ta thấy Thảo ra xe với người đàn bà đó. Xe chuyển bánh nhắm hướng Sài Gòn. Chiều hôm đó Thảo có mặt ở vùng Biên Hòa.
Thảo sống nhờ các họ Đạo Thiên Chúa Giáo, nên hằng ngày yên ổn ở vùng này. Thời gian lần lượt qua. Một hôm Cha Xứ bảo với Thảo có một vị Thiết Tá đại diện chính quyền muốn gặp Thảo để yêu cầu Thảo hợp tác với chính quyền. Thảo nghe thế tránh mặt vì Thảo nghĩ rằng chính quyền gài bẫy bắt Thảo. Thế là Thảo đổi chỗ ở thêm thời gian nữa. Nhưng chính quyền hồi bấy giờ đã kết tội Thảo là cộng sản nên theo dõi ngày đêm. Vì sự thật thà của Cha Xứ chính quyền khám phá được ra vùng Thảo ẩn trốn.
Vào một buổi sáng vào khoảng 6 giờ sáng Thảo bị bắt ở Dòng Phước Sơn. Đoạn bị bắn ở rừng Phước Tân.
Nhưng trong lúc đó Thảo chưa chết liền lấy sức bỏ chạy vào một ngôi nhà thường dân trong vùng Bến Gổ. Thảo còn đủ trí tuệ để viết một là thư nhỏ nhớ giáo dân gửi cho Cha Xứ. Dòng chữ của Thảo viết:
‘’Thầy Jacques bị nạn’’. Cha Xứ nhận giấy biết ngay là Thảo. Và thanh niên giáo dân sốt sắng cầm thư nghĩ rằng Thảo là thầy dòng.
Thật ra trong thời kỳ ẩn trốn, Thảo mang tên là Thầy Jacques. Nhờ ám hiệu đó mà nhận được tin Thảo bị nạn. Cha Xứ đến nơi. Thảo vẫn nói năng được mọi điều. Cha Xứ đưa Thảo về họ đạo và bị chính quyền bao vây bắt Thảo. Thảo bị đưa về cơ quan An Ninh Quân Đội ở Sài Gòn điều tra. Tối hôm đó giữa khuya, Thảo qua đời. Không hiểu Thảo chết vì bị đạn hay nguyên nhân nào?!
Theo những người hiểu chuyện, cho rằng Đại Tá Thảo bị theo dõi triền miên là do những người yêu ông mà ra. Những người đàn bà yêu thương ông đã liên lạc từ người nầy đến người nọ để tìm cho ra chỗ cư ngụ của Thảo cho bằng được. Mỗi lần tiếp xúc với Thảo, những người đàn bà nầy tiếp tế lương thực, vật dụng, tiền bạc cho Thảo chi tiêu.
Đại Tá Thảo vốn không biết hút thuốc lá, không uống rượu nên lúc nào ông cũng bị suy nghĩ phương cách bôn đào và hoạt động của mình.
Thảo được một vị linh mục đặt cho cái tên Jacques. Tên nấy chỉ có mấy Cha Xứ vùng Hố Nai, Tân Hiệp, Phước Tân mới được biết đến.
Trong thời gian đó, Thảo di chuyển luôn luôn. Lắm khi Thảo về Sài Gòn ăn bữa cơm trưa, cơm tối, thả bộ trên một vài con đường chính trong Thủ Đô. Đại Tá Thảo dửng dưng như vậy, nên chính quyền thời đó không ngờ Thảo gan dạ coi thường quyền sự tại đào của mình.
Thời gian bị thương ở Bến Gỗ gần cánh rừng Phước Tân, Thảo được Cha Xứ băng bó vết thương. Và chắc chắn Thảo không thể chết được. Trong lúc đó Thảo nói, người ta nghi ngờ Thảo cộng sản. Nếu ai nghi ngờ thì trong dịp nầy hãy giết Thảo.
Lời nói ấy được coi là nói cuối cùng của Thảo tại một xứ đạo Công Giáo. Và chính Thảo cũng là người Công Giáo thì cũng tin tưởng vậy.
Một người thân của Thảo đã kể rằng, khi lánh nạn ở Nhà Thờ H.S. Sài Gòn. Thảo nằm cả ngày trong phòng đọc sách mà không đi ra một giờ phút nào. Rồi đến một hôm, Thảo nói với vị Linh Mục thương yêu Thảo nhất rằng. Cha cho phép con ra ngoài một tí, vị Linh Mục đồng ý nhưng cũng để mắt trông chừng coi Thảo đi đâu. Vì vị Linh Mục lo sợ Thảo ra đường đi lung tung nguy hiểm lắm.
Thảo đi ra, đoạn vào nhà thờ. Thảo quý trước bàn thờ cầu nguyện rất lâu. Giờ phút cầu nguyện trôi qua trên khuôn mặt Thảo trông vẻ thảnh thơi vô cùng. Thảo trở vào phòng, vị Linh Mục vờ hỏi Thảo, đi đâu về. Thảo trả lời đi ra ngoài hóng mát. Thảo đáp lại không suy nghĩ. Chứng tỏ Thảo là người không đem sự đạo đức lòe mấy vị linh mục đang tận tình giúp đỡ ông.
Thảo có nhiều đức tính mà những người quen biết Thảo trong thời gian bôn đào, cho là xứng đáng là người làm chính trị. Trên khuôn mặt Thảo luôn luôn tỏ vẻ bộ mặt bình tĩnh. Nếu vui vẻ được Thảo vẫn bông đùa tự nhiên như một sĩ quan đang tại vị.
Việc Thảo bị bắt, bị giết bị đàn bà liên lạc là kinh nghiệm quý báu cho các vị Cha Xứ bao bọc cho Tướng Lâm Văn Phát sau này. Các Cha Xứ tránh việc Tướng Lâm Văn Phát bị tình trạng như Thảo nên tuyệt đối hạn chế những người thân liên lạc với ông Lâm Văn Phát. Ngay cả vợ Tướng Lâm Văn Phát lắm lúc không biết chồng mình sống chết thế nào và trú ẩn ở đâu.
Tình cảnh của những nhân vật lật đổ Tướng Khánh, bước đầu như thế, song trường hợp Phạm Ngọc Thảo hẩm hiu vì ông bị kết tội thành phần thân cộng sản. Cho nên chính quyền quyết bắt cho kỳ được Phạm Ngọc Thảo.
Phạm Ngọc Thảo hưởng ứng đảo chánh 1.11.63 thành công, con đường đó dẫn dắt Thảo đến chính trị cực đoan làm cho Thảo bị kết tội hoạt động trở lại cho cộng sản. Thảo bị liệt vào thành phần nguy hiểm phải tiêu diệt gấp rút. Nên bóng tử thần quanh quẩn bên Thảo.
Theo những người bên cạnh Thảo. Thảo biết rõ điều đó hơn ai hết. Nguyên nhân đó, Thảo đã quyết gỡ tội bằng cách xác định mình là người không cộng sản. Nhưng chẳng có ai tin tưởng điều đó và Thảo ra đi vĩnh viễn về nước Chúa. Ở đó không còn có sự nghi ngờ...
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo ra người thiên cổ, sau một giai đoạn trốn tránh cơ quan chính quyền truy nã gắt gao. Dù bôn đào tại Sài Gòn và những vùng phụ cận, Đại Tá Thảo thật sự sống ngoài vòng pháp luật vào thời bấy giờ. Những âu lo, đành rằng phải có những không mấy khi bộc lộ trên khuôn mặt Thảo.
Ai đã từng gặp Thảo trong giai đoạn này đều công nhận Thảo rất bình tĩnh, coi nhẹ sự theo dõi của chính quyền và dường như thấy ở Thảo không phải là một người đang trốn chạy bản án tử hình của Tòa Án Mặt Trận Sài Gòn. Cùng lắm người khen Thảo đầy đủ phong độ của một nhân vật chính chính trị. Tuy nhiên Thảo vẫn mắc phải lỗi lầm. Lỗi lầm đó là đàn bà. Đàn bà theo Thảo như hình với bóng. Đó là một phần đưa ra ánh sáng những nơi Thảo thường qua lại hoặc ở những nơi Thảo ẩn trốn.
Cuộc đời Thảo khá bí mật. Thảo không giải tỏa được chính mình. Một con người từ bên kia chiến tuyến trở về vùng quốc gia, Thảo không gột rửa được những điều kiện ‘’đảng viên cộng sản’’, Thảo trở về quốc gia trong nhiều sự khó hiểu, mang mối nghi ngờ cho Tướng lãnh, chánh khách từ đời Ngô Đình Diệm cho đến Dương Văn Minh Cách Mạng và cuối cùng Nguyễn Khánh Chỉnh Lý.
Sự ngờ vực Đại Tá Thảo là nội tuyến, nội công cộng sản không phải là điều vô lý. Tại sao như vậy? Phải nói rằng, tại Thảo vô tình gây nên. Sự gây nên đó, Thảo không ngờ đã ăn sâu cội rễ ngay từ dưới thời Thảo ủng hộ chế độ Diệm, rồi chống chế độ Diệm để bước vào khung trời cách mạng mà Thảo là nhân sự tham gia tích cực.
Những sự đau đớn của một con người không ai hiểu là một điều khổ tâm lớn lao. Thảo triền miên trong việc ấy, mà chính ông không thể ngờ được. Khung cảnh chặt chẽ dưới thời Ngô Đình Diệm đã đóng Thảo vào bốn bức tường. Tiếng nói của ông Tỉnh Trưởng Kiến Hòa, Phạm Ngọc Thảo không vang dội, nhưng dân chúng nghĩ rằng đó là tiếng nói chính quyền. Thảo không đi ra ngoài khuôn khổ của mình, nên cái cực đoan chưa thể hiện với Thảo dưới chế độ nầy, dù rằng đang tiềm tàng trong tâm não, đời ngày bộc phát.
Cách Mạng 1.11.63 thành công, những hỗn độn tiếp diễn, mỗi Tướng lãnh vùng lên như các Tiểu Vương một cõi. Nên Thảo ảnh hưởng vào sự kiêu căng trong chế độ quân nhân. Thảo bắt đầu phóng mình vào hoạt động chính trị công khai. Trước kia Thảo khâm phục ông Cố Vấn Ngô Đình Nhu, khi ông này chết đi (2.11.63), cơ hồ Thảo không còn thấy ai giỏi dang chính trị. Hướng nhìn đó đã làm cho Thảo tự tạo con đường chánh khách, thủ lãnh trong giai đoạn mới.
Thảo tự cho rằng, một số Tướng lãnh ý thức chính trị kém, tác phong không mấy đứng đắn hơn Thảo, thế mà họ cũng lật đổ được một thể chế. Huống hồ Thảo là một sĩ quan chính trị khá giỏi và có tài mưu đồ.
Nghĩ như vậy, nên Thảo ngấm ngầm ra tay, Thảo bị hất ra khỏi guồng máy Cách Mạng 1.11.63. Thảo đau đớn lắm. Vì các Tướng lãnh không biết sử dụng nhân sự như Thảo. Nguyên nhân ấy, Thảo âm thầm bước qua một con đường cách mạng mới bằng cách đeo đuổi Nguyễn Khánh. Ngày chỉnh lý ra đời 30.1.64, Thảo được trọng dụng, Thảo giữ chức Phát Ngôn Viên bên cạnh chính phủ Nguyễn Khánh. Thật ra Thảo là Phát Ngôn Viên cho Tướng Khánh thì đúng hơn.
Thảo vào làm việc ở Phủ Thủ Tướng làm cho dư luận Tướng Tá xôn xao. Qua những hoạt động của Thảo sau Cách Mạng 1.11.63 đã có nhiều đồn tải Thảo có đầu óc cộng sản rõ rệt. Nghi ngờ mỗi ngày mỗi lan rộng và các Tướng Tá nhắm vào Thảo để đợi chờ khuyến cáo Tướng Khánh nuôi ong tay áo.
Cho nên những vụ biểu tình dân sự, Tướng Dương Văn Đức ‘’Phô trương lực lượng’’ cũng chỉ nhắm vào Đại Tá Phạm Ngọc Thảo qua sự hạ bệ Tướng Nguyễn Khánh. Nhưng những rối loạn đó đã bị Nguyễn Khánh đập tan. Rồi Nguyễn Khánh cũng bị rơi khỏi cao vọng chính trị do những Tướng đã từng ủng hộ ông trong vụ thanh trừng lớn để đưa lớp Tướng trẻ lên hàng đầu trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa.
Cách Mạng 1.11.63 gây nên cảnh một sĩ quan cấp Tá cấp Tướng có uy thế đều có thể đứng đầu một cuộc đảo chánh nếu muốn thực hiện. Rồi ngày Chỉnh Lý 30.1.64 cấu tạo phức tạp, dù bên ngoài Tướng Nguyễn Khánh được coi là người cầm đầu và Đại Tá Nguyễn Chánh Thi viên sĩ quan phụ tá đắc lực cho ông ta, đã gây thêm cảnh đe dọa đảo chánh hoặc chỉnh lý có thể xẩy ra bất cứ lúc nào.
Cái chết của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo xa cách đảo chánh 1.11.63 và chỉnh lý 30.1.64, nhưng vẫn bị lệ thuộc vào guồng máy trong tâm não những quân nhân, chính khách muốn tạo thời thế. Chính Đại Tá Thảo bị ảnh hưởng xa vào sự kiện ấy nên Thảo tiến thêm một đoạn đường cực đoan mà Thảo ôm ấp kể từ ngày làm việc dưới chế độ Ngô Đình Diệm.
Đại Tá Thảo không phải là người thao túng. Đầu óc Thảo muốn cải cách lớn, chứ không phải quằn quại chuyển mình của quân đội và xã hội lạ lùng sau đảo chánh 1.11.63. In hẳn dấu vết trong trí một con đường lý tưởng. Con đường rộng rãi thênh thang, huy hoàng nên Thảo dấn thân vào con đường chính trị lý tưởng bằng cách xây dựng lại tất cả cơ cấu xã hội như sơ khởi. Lý tưởng quá đáng đó trở thành giấc mơ lãnh tụ nhen nhúm mãi trong trí Thảo. Thời cơ ấy là lòng dân, lòng quân ngấm ngầm chán ghét thủ đoạn của Tướng Nguyễn Khánh. Đại Tá Thảo ra tay. Nhưng Thảo không nghĩ rằng giai đoạn bây giờ mỗi một Tướng lãnh đều có một cao vọng riêng rẽ. Vị Tướng nào cũng muốn mình trở thành then chốt trên bàn cờ chính trị Việt Nam. Trí óc Thảo phôi phai cải cách từ dưới đời Ngô Đình Diệm, đã cũ mèn mà Thảo không hay biết. Dầu sao cuộc đời chính trị của Thảo bị đóng khung với bên kia bức màn tre một giai đoạn rồi bị kiềm tỏa qua chế độ Diệm. Nay, bí tức đó bỗng nhiên bộc phát mạnh mẽ sau đảo chánh 1.11.63 nên nó mất mạch lạc rất nhiều.
Còn mấy Tướng trẻ, thời thế tạo anh hùng là những ‘’vùng trí óc mới’’. Một giải đất chính trị trưởng thành chế độ mới, giai đoạn mới, dù phải bước chập chững, nhưng có tư tưởng dứt khoát, đẳ đập tan những ai dẵm chân vào thế đứng của họ. Vì thế Đại Tá Phạm Ngọc Thảo đã không nhìn thẳng vào đám Tướng trẻ đang lên mà phải thất bại chua cay để sống ngoài vòng pháp luật cho đến khi bị bắn gần cánh rừng Phước Tân, Bến Gỗ-Biên Hòa.
Vào thời đó Tướng Thiệu, Tướng Kỳ, Tướng Loan gắt gao. Những trục lộ, trạm kiểm soát xuất nhập, Thủ Đô Sài Gòn đều được mật lệnh canh chừng Phạm Ngọc Thảo đi qua. Nhưng Thảo đã khôn khéo thoát ra ngoài màng lưới bao vây đó một cách tài tình.
Từ ngày rời bỏ Khu Bình An (bên kia cầu Nhị Thiên Đường) về vùng Biên Hòa, Thảo không còn vươn víu vào Thủ Đô Sài Gòn, mặc dầu Thảo rất thèm những buổi chiếu bóng, những lúc thả bộ trên đường Tự Do, đường Lê Lợi. Thảo du dú ở đấy và chịu những lời căn dặn của các Cha Xứ khuyên can không nên đi xa ra khỏi xứ đạo.
Thảo rất nghe lời. Song cũng có lúc Thảo phá luật lệ để thả bộ lang thang. Trong những buổi lang thang đó được gọi là đi hóng mát. Thảo suy nghĩ mông lung rồi vượt ra khỏi vùng ‘’trốn ấn’’ mà không hay biết. Vì thế Thảo mới bị theo cõi và bị bắn mà Thảo không ngờ trước được.
Ám ảnh của một cấp sĩ quan giỏi, am hiểu chính trị, quân sự đã dằn vặt Thảo suốt chuỗi ngày bôn đào. Nhiều lúc Thảo trầm ngân hằng giờ. Những lúc đó chắc rằng Thảo đang lo lắng tương lai và ôn lại thời dĩ vãng đã qua.
Vốn là con người không hút thuốc, không uống rượu, nên Thảo giải khuây trong những tang sách đủ loại, những trang báo vừa mới xuất hẳn. Ngày ngày không một thay đổi, nên gây cho Thảo không khí nhàm chán mà những ai tại đào ‘’bị kết tội phạn quốc gia’’ đều như thế cả.
Tuy nhiên sắc thái bên ngoài, Thảo không lộ trên khuôn mặt những dằn vặt đó. Thảo tự nhiên, bình tĩnh hầu như không lo lắng điều gì.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo chết trong thời thế phai nhạt Cách Mạng 1.11.63, trong tâm tư quân dân chính ở Nam Việt Nam. Cái chết của Thảo dầu sao cũng vẫn ảnh hưởng lớn lao ở cuộc cách mạng đó.
Người Mỹ dù vô tình hoặc chủ tâm thành hình Cách Mạng 1.11.63 thì được coi vẫn liên đới cái chết của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo.
Đại Tá Thảo là người tiên phong đứng lên chống Nguyễn Khánh ra mặt, bằng một cuộc biến động nhân sự quân đội. Thảo thất bại, song đem lại một ý thức mới cho người Mỹ đang ủng hộ Tướng Khánh qua những người cam kết của Đại Sứ Lodge, Tướng Taylor, Bộ Trưởng Quốc Phòng Mc Namara, Tướng Taylor cũng như Đại Sứ Lodge đã từng hô to ‘’Việt Nam muôn năm’’, trong giai đoạn đó, khẩu nghiệp ấy được coi là ủng hội cá nhân Tướng Khánh cầm quyền hơn là thấy Nam Việt Nam đang quằn quại trong khúc quanh nguy hiểm thời thế.
Đại Tá Thảo đứng dậy lật đổ Khánh mà quên khuấy người Mỹ đang ‘’vun xới’’ cho Khánh. Giai đoạn ấy, người Mỹ cố gắng xoa dịu lỗi lầm biến cố 1.11.63 do Tướng Dương Văn Minh lãnh đạo. Họ đang tạo lãnh tụ mới. Lãnh tụ nấy là Tướng Nguyễn Khánh nguyên Tư Lệnh Quân Đoàn II, Tư Lệnh Quân Đoàn I.
Được tạo trong một tình hình, thời thế tạo anh hùng, Nguyễn Khánh đã đi quá xa bằng cách tin tưởng tài chính trị quân sự của mình, nên tạo nên cảnh bất mãn trong lòng quân dân ở xứ nầy. Đại Tá Phạm Ngọc Thảo làm việc bên cạnh Khánh đã thấy rõ điều đó nên hành động lật đổ.
Thảo hành động đúng lúc nhưng lại không đúng cơ sự ở Tướng lãnh và người Mỹ. Thảo quên rằng thời thế lúc bấy giờ các Tướng lãnh, sĩ quan đang rắp tâm thanh trừng Thảo ra khỏi ảnh hưởng chính trị và quân đội.
Trong một xứ được gọi là đoàn kết cộng đồng quốc gia thì việc Thảo hạ bệ Khánh sẽ được tha sau khi thật sự Khánh bị loại trừ. Nhưng vào thời thế bấy giờ Thảo bị kết tội cộng sản thì Thảo lật đổ chính quyền Khánh đã mang đến sự ngờ vực lớn lao hơn. Cố nhiên Tướng lãnh và nhất là người Mỹ không bao giờ để cho Thảo thành công được.
Hiểm họa ‘’cộng sản nằm vùng Phạm Ngọc Thảo’’ đã in hằn dấu vết từ ngày dưới chế độ Ngô Đình Diệm qua sự tố giác của Tướng Huỳnh Văn Cao đã in sâu thành kiến trong trí của hầu hết Tướng lãnh. Cho nên khi Thảo lật đổ Khánh, các Tướng chống Cộng trẻ tuổi như Nguyễn Cao Kỳ, Nguyễn Chánh Thi không thể bó tay chịu thua. Các Tướng này phản ứng mau lẹ mà bên ngoài quần chúng nghĩ rằng các Tướng này vốn ủng hộ Tướng Khánh nên phải hành động để giữ thế đứng địa vị lâu dài. Nhưng sự thật các Tướng này đã chán ngán sự lộng quyền, phe phái của Tướng Khánh lắm rồi.
Vì thế giờ hành động của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo mạnh mẽ đến đâu cũng bị đập tan. Nguyên do số lớn Tướng lãnh hờ hững và người Mỹ đang ở trong lập trường chính sách ‘’Việt Nam muôn năm’’
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo tìm con đường nuốt hận bôn đào và sống chuỗi ngày lẩn trốn đợi dịp tạo cơ đồ mới. Song đời sống trần gian đã đặt sẵn cho ông trong hành trang ra đi vĩnh viễn.
Thảo phải từ giã tất cả để về bên kia thế giới. Thảo mang theo theo thầm kín của mình, dù đã có lần ông tha thiết với các nhân vật hợp tác, lật đổ Khánh rằng, nếu tôi là cộng sản thì cứ giết tôi đi, chúng ta cũng cùng nhau ngồi lại mà hoạt động đại sự. Thảo chết đi cũng mang theo nhiều hồ sơ bí mật. Trong những bí mật có cả đời tư riêng rẽ Thảo mà chắc nó có giá trị phần nào của nguyên nhân về người bất đắc chí.
Cơn đau đớn của người bất đắc chí, cố nhiên tràn đầy, Đại Tá Phạm Ngọc Thảo, tưởng chí lớn mình khởi sắc theo Cách Mạng 1.11.63, nhưng sau cái chết của Tổng Thống Diệm, Thảo đã thấy chế độ mới mất thăng bằng rõ rệt trong sự hợp quần.
Dưới chế độ Ngô Đình Diệm, Thảo chán một, thì sau cách mạng 1963 tâm trạng Thảo chán chường gấp bội. Nên Thảo đêm ngày ôm ấp mộng đẹp cho chính mình và ngay cả một sự cứu vãn chế độ mới đang đứng trên bờ phực thẳm. Thảo liền dẫn thân vào một hoạt động bí mật đang sửa soạn thành hình. Tổ chức bí mật đó là Tướng Trần Thiện Khiêm lãnh đạo và người hành động là Tướng Nguyễn Khánh Tư Lệnh Quân Đoàn I cùng với sĩ quan phụ tá của Khánh là Đại Tá Nguyễn Chánh Thi. Nhưng Đại Tá Phạm Ngọc Thảo quá hăng say chính trị để đoạt mộng lý tưởng của mình mà không ngờ bước thêm một bước lầm lỗi bên cạnh Tướng Nguyễn Khánh đầy mưu chước thủ đoạn.
Tướng Nguyễn Khánh biết Thảo có tài nên sử dụng, nhung luôn luôn canh chừng đường đi nước bước của Thảo. Người theo dõi Thảo là Chuẩn Tướng Nguyễn Cao (tự Albert Cao) Thảo không hay biết gì cả và cứ ngỡ rằng Khánh thật tâm, thật lòng với mình.
Ngày 19.2.1965 đánh dấu ngày bùng lên cuộc đời chính trị, quân sự của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo để rồi tắt hẳn. Cũng chính ngày đó Tướng Khánh đang vui sướng khi Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa bắn chìm chiếc tầu thủy của Bắc Việt tiếp tế cho việt cộng tại Vũng Rô (Trung Phần).
Quân Lực tịch thâu 2.000 súng Mauser, 1.000 trung liên, hơn 100 carbine, 2 đại liên, 15 tiểu liên, 1 đại bác 57 ly, hơn 1.000 lựu đạn, hơn 100.000 súng trường và nhiều loại đạn cùng chất nổ. Các vũ khí đều do Trung Cộng chế tạo. Tướng Khánh đã mới Ủy Hội Quốc Tế Kiểm Soát Đình Chiến đến nơi chứng kiến. Nhưng nụ cười sung sướng vụt tắt trên môi Khánh vào lúc 12 giờ 30 khi được tin Sài Gòn xẩy ra đảo chánh.
Tướng Khánh vội lên Đà Lạt, rồi về Sài Gòn. Nhưng Phi Trường Tân Sơn Nhất bị đóng cửa vì có tin đảo chánh đã chiếm một số cơ sở. Tướng Khánh liền về Ba Xuyên gọi là đi lãnh nạn theo dõi thời thế.
Trên Đài Phát Thanh Ba Xuyên, Đại Tướng Nguyễn Khánh truyền lệnh cho các binh sĩ bị lôi cuốn vào cuộc nổi dậy của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo hãy trở về đơn vị. Trong khi đó (lúc 12 giờ 30) Đại Tá Phạm Ngọc Thảo chỉ huy một số binh sĩ và chiến xa chiếm đóng Trại Lê Văn Duyệt, Đài Phát Thanh, Bến Bạch Đằng. Đồng thời vào buổi chiều 19.2.1965, một số đoàn thể thuộc Lực Lượng Bảo Vệ Dân Tộc nổi dậy chống Tướng Nguyễn Khánh để lập một chính quyền dân sự. Tình hình Thủ Đô Sài Gòn yên tĩnh, song càng về chiều càng nặng nề không khí. các Tướng lãnh họp tại Bộ Tư Lệnh Không Quân và rời khỏi Sài Gòn. Trong khi đó một vài chiến xa xâm nhập vào phi trường, nhưng các phi cơ cất cánh về Biên Hòa kịp thời. Suốt một ngày hôm ấy Tướng Tư Lệnh Không Quân Nguyễn Cao Kỳ bay L-19 trên vòm Thủ Đô xem xét tình hình.
Tại Huế, lực lượng sinh viên học sinh tranh đấu lên án trên đài phát thanh Lực Lượng Bảo Vệ Dân Tộc và những phần tử Cần Lao.
Ngày 20.2.1955 từ sáng sớm, lúc 1 giờ đêm. Thượng Tọa Thích Tâm Châu đang ở Nha Trang lên tiếng trên đài phát thanh nầy kêu gọi Phật tử ủng hộ Hội Đồng Quân Lực.
Những phản ứng cấp kỳ đó đã làm cho Đại Tá Phạm Ngọc Thảo bất lợi rất nhiều và đi đến chỗ tai hại. Sáng sớm 20.2.1965 lúc 6 giờ 30, mặt trời sắp lố dạng chân trời Thủ Đô Sài Gòn thì Lực Lượng Nhảy Dù, Thiết Giáp tái chiếm những nơi đảo chánh Phạm Ngọc Thảo đang trấn giữ từ hôm trước. Không một tiếng súng xẩy ra và Thủ Đô vẫn sống trong yên lặng, dù dân chúng đang phập phồng lo âu.
Tướng Nguyễn Chánh Thi được cử chức Tư Lệnh Giải Phóng Thủ Đô. Vị Tướng nấy ra lệnh trong 24 giờ cho Phạm Ngọc Thảo và 13 sĩ quan khác phải ra trình diện chính quyền.
Cũng trong buổi sáng đó, Hội Đồng Quân Lực mở cuộc họp báo để trình bày tình hình tổng quát và vụ biến cố vừa qua. Trong cuộc họp báo đó, Tướng Nguyễn Cao Kỳ cho biết, ông đã ra lệnh cho nhóm đảo chánh rút lui khỏi căn cứ Không Quân, nếu không sẽ bị oanh tạc. Và quân đảo chánh đã tuân theo. Sau đó Hội Đồng Quân Lực nhóm riêng để quyết định thay thế lại Tướng Nguyễn Khánh trong chức vụ Tổng Tư Lệnh Quân Đội.
Như vậy Tướng Nguyễn Khánh bị hạ bệ từ mầm mống Đại Tá Phạm Ngọc Thảo. Và Hội Đồng Quân Lực cho rằng Tướng Khánh đã mất lòng tin tưởng cho binh sĩ. Không thể lưu Khánh lại để xẩy ra những vụ như Dương Văn Đức và Phạm Ngọc Thảo nữa. Tướng Khánh thật sự mất uy tín.
Hội Đồng Quân Lực cử Trung Tướng Trần Văn Minh (nay là Đại Sứ Việt Nam tại Tunisia) Tham Mưu Trưởng Liên Quân giữ chức Tổng Tư Lệnh Quân Lực với Sắc Lệnh 0045/QL/SL.
Từ đó Phạm Ngọc Thảo bôn đào lãnh nạn do Thông Cáo của Tư Lệnh Lực Lượng Giải Phóng Thủ Đô của Tướng Nguyễn Chánh Thi là sẽ thưởng 3 triệu đến 5 triệu đồng cho những ai bắt sống hay giết chết những quân nhân liên can vụ đảo chánh 19.2.65.
Tư Lệnh Giải Phóng Thủ Đô ngày 19.2.1965 Tướng Nguyễn Chánh Thi đằng đằng sát khí quyết đập tan những sĩ quan liên đới đến biến động của Đại Tá Thảo và Tướng Lâm Văn Phát. Giải thưởng đó dân chúng có cảm tưởng đang coi một tuồng hát bóng về miền Tây nước Mỹ vào năm 1870 với những chàng cao bồi sống ngoài vòng pháp luật.
Thông cáo treo giải thưởng bằng tiền mặt của vị Tư Lệnh Giải Phóng Thủ Đô là giải thưởng đầu tiên đối với các biến động quân sự tại Nam Việt Nam ngoại trừ những giải thưởng bằng vàng, bằng tiền đối với cán bộ cộng sản đã có từ trước và của Tổng Thống Diệm đối với gia đình của tử tội Ba Cụt.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo thấy tình hình đổi thay mau chóng, dù các Tướng đã hạ bệ Nguyễn Khánh nhưng vẫn coi Thảo là người quấy phá phải diệt trừ nhanh chóng Thảo bị liệt vào thành phần nguy hiểm thiên cộng sản. Nguyên do Thảo dính vào Phong Trào Bảo Vệ Dân Tộc. Một phong trào bị kết án cộng sản và Cần Lao hồi bấy giờ.
Cái đau buồn bất đắc chí của Thảo là thế đấy. Tâm hồn hướng thượng, cao vọng của Thảo bị đập tan ngày 19.2.1965. Thảo không ngờ việc làm của mình thất bại dễ dàng như vậy. Sự thiếu sót của Thảo là không phân tích các tư tưởng của những Tướng lãnh đang lên. Thảo dọn đường cho cơ hội thanh toán đang ấp ủ trong lòng phần đông Tướng lãnh. Nên Thảo có công mà phải mang tội. Thật ra nếu các Tướng thanh trừng Nguyễn Khánh thì Thảo không tránh được số phận. Và số phận đối với Thảo hẩm hiu hơn lần triệu so sánh cùng Nguyễn Khánh.
Theo nguồn tin thời bấy giờ Thảo hiểu rõ điều ấy nên hành động lật đổ Nguyễn Khánh trước khi một số Tướng lãnh trẻ ra tay. Chính Thảo cũng dự định thanh lọc hàng ngũ quân đội. Vì Thảo nghĩ rằng Tướng Kỳ, Tướng Thi...đều là những vị ủng hộ triệt để Nguyễn Khánh.
Tuy nhiên việc lật đổ Nguyễn Khánh, Thảo sẽ thoát ra ngoài sự canh chừng của Nguyễn Khánh để cướp chính quyền, nhưng Thảo vẫn ở trong vòng Tướng lãnh đã kết tội Thảo ngấm ngầm từ trước.
Thảo trốn biệt, chỉ được những người Công Giáo hiểu tâm tư của Thảo, nên giúp đỡ phương tiện lánh nạn. Nhớ một số Công Giáo tường tận ý chí mình nên Thảo được sống trôi dài một giai đoạn. Dù rằng giai đoạn đó rất khổ tâm, khổ trí đè nặng trên đầu óc Thảo.
Đại Tá Thảo ôm cái khư khư đắc chí không phải sau đảo chánh 1.11.63 mà người ta còn thấy chí hướng đó nẩy nở dưới thời Ngô Đình Diệm. Như vậy cao vọng của Thảo luôn luôn không làm cho Thảo thỏa mãn. thật vậy từ quân sự đến chánh trị Thảo chưa đạt đến sự ao ước. Cho nên sau đảo chánh 1.11.63 Thảo bị liệt vào hạng nguy hiểm mà Thảo không bao giờ hay biết.
Ý chí của Thảo thường được phô trương. Ý chí đó minh bạch giỏi dang, nên đáng lo ngại cho người cầm quyền không đi cùng một con đường với Thảo. Ý chí đó không lợi cho Thảo trong một giai đoạn tình hình chính trị khủng hoảng. Cho nên Thảo rắp tâm mưu đồ thì đã bị phát hiện.
Thảo lý tưởng thái quá. Thảo bước quá dài trong sự cải trang xã hội, quân đội theo lối đi thời cuộc. Vì thế Thảo bị nghi ngờ do ở các cực đoan của Thảo. Thảo xứng đáng một nhà quân sự làm chính trị, song Thảo quá cấp tốc, trong khi đó cuộc khủng hoảng nội tình cần ở sự trườm mình đi tới hơn là vượt tốc lực qua một cuộc chạy xe đua.
Chính ở đó làm cho Thảo bất đắc chí mà phải bôn đào. Cuối cùng bị bắn trọng thương và được ghi nhận qua đời vào ngày 16.7.1965. Nghĩa là 5 tháng sau ngày lật đổ Nguyễn Khánh, Đại Tá Phạm Ngọc Thảo bị xóa tên trên bũi trần về nước Chúa, nơi được mô tả của kẻ trần gian, không hận thù.
Theo những nhân vật có Đạo Công Giáo đã từng biết rõ cuộc sống nay đây mai đó của Thảo như Linh Mục Lãm thì Thảo là người đáng thương và đáng khâm phục. Con người ai lại không khổ tâm khi mình bị đặt cuộc sống ngoài vòng xã hội, ngoài vòng pháp luật, khi cảm thấy chính trị ruồng rẫy. Nhưng ở Đại Tá Thảo đã dấu kín được những khổ đau đó. Cho nên vẫn thấy ở Thảo nói cười tự nhiên. Nếu đi sâu vào Thảo sẽ tìm được nước mắt trong nụ cười ấy.
Thật sự phân tách cuộc đời Thảo không phải là điều dễ dàng. Ở Thảo khó mà đo lường được tâm tánh. Sự khó khăn đó, Thảo vô tình tạo nên một nhân vật quân sự lẫn chính trị, nên dễ bị gán tội là một cán bộ cộng sản nằm vùng. Khi Thảo tỏ rõ lập trường thì cấp tiến thái quá, cực đoan vô song. Hành động đó, người ngoài nhìn vào thấy Thảo man mát chất cộng sản. Và tự hỏi, con người Thảo bí mật khó mà đo lường được.
Thảo chứa đựng nhiều đói hỏi của người ngoài nhìn vào để khám phá. Nhất là một số lớn Tướng lãnh, chánh khách và đoàn thể. Cho nên Thảo làm việc bên Tướng Khánh là một âu lo cho những giới hoạt động chính trị có đầu óc quốc gia rõ rệt.
Những ai đã từng chứng kiến những buổi họp báo của Tướng Nguyễn Khánh, sẽ thấy Đại Tá Phạm Ngọc Thảo đứng ra sắp xếp mọi việc từ khi Tướng Khánh chưa đến cho đến khi về. Để ý theo dõi Thảo thì luôm luôn thấy bộ mặt trầm ngâm của Thảo và như không một chút sợ sệt với Tướng Khánh.
Khi Thảo bị kết tội vụ 19.2.65, bị liệt thành phần nguy hiển. Đồng thời là cấp sĩ quan xáo trộn quân đội. Cuối cùng trong đó được loan truyền Thảo hoạt động cộng sản, Thảo chạy trốn vì nhà chức trách truy tầm. Nhưng có điều khó hiểu là lớp đoàn thể Công Giáo vốn chống Cộng triệt để lại giúp phương tiện cho Thảo. Đó là một điều đáng quan tâm hơn hết. Phải chăng thật sự Thảo đã thoát hẳn lốt cộng sản từ dưới thời Ngô Đình Diệm, người ta chỉ nghi oan cho Thảo mà thôi?
Nếu nói Thảo không cộng sản, không phải là điều vô lý. Nếu nói Thảo bị một đoàn thể lợi dụng sự suy sụp của chế độ Diệm để vươn lên thì chắc rằng hữu lý hơn. Và có lẽ Thảo cũng ưng thuận như vậy. Vì thế Thảo đã bị nghi ngờ để dễ bề bị thanh trừng khỏi hàng ngũ quân đội và trọng tội hơn nữa là cộng sản.
Vấn đề Thảo cộng sản hay không đến nay vẫn còn mơ hồ không được minh bạch. Nhưng cái chết của Thảo là do dây chuyền của sự đổ vỡ đảo chánh 1.11.63 thành công mà ra.
Đảo chánh 1.11.63 tạo nên xã hội Nam Việt Nam hỗn độn. Hỗi độn bề sâu nguy hiểm hơn cả cơn nội chiến giữa những ngày mới mẻ của chế độ Diệm với Bình Xuyên. Đảo chánh đó tạo lắm anh hùng thời cuộc, những Tướng lãnh một cõi ‘’sơn hà’’ (Tư Lệnh Vùng) như trường hợp Tướng Nguyễn Chánh Thi ở Quân Đoàn I. Đảo chánh ấy gây ra nhiều cái chết. Trong đó Phạm Ngọc Thảo muốn tạo một thời thế cho mình. Nên mới bị theo dõi và bị bắn gục ở cánh rừng Phước Tân (Biên Hòa).
Thời của quân nhân lộng quyền thì chính Phạm Ngọc Thảo cũng bị xô vào guồng máy tự cho mình là người có thể tạo được thời thế như Tướng Dương Văn Minh, Nguyễn Khánh. Từ những ý nghĩ đó đã nẩy sinh ra ngày đảo chánh 19.2.1965 đưa Thảo vào con đường chạy trốn.
Nhưng chính đáng những nổi loạn đảo chánh, chỉnh lý liên tiếp như vậy đều do ở người Mỹ mà ra. Người Mỹ như Henry Cabot Lodge, Taylor...đến Nam Việt Nam gây sóng gió chính trị. Lodge là nhân vật Mỹ mở màn chính biến. Nói như vậy để nhớ lại rằng ngày đảo chánh hụt 11.11.60 vì không có người Mỹ hậu thuẫn nên thất bại.
Do đó, ngày ‘’Phô Trương Lực Lượng’’ của Tướng Dương Văn Đức, ngày 19.2.65 của Phạm Ngọc Thảo và Lâm Văn Phát người Mỹ thờ ơ nên mời thất bại. Còn đảo chánh 1.11.63, Chỉnh Lý 30.1.64 người Mỹ tán thành nên mới thành công. Thành công hay thất bại đều do ở người Mỹ, vì thế những cái chết khởi đầu từ đảo chánh 1.11.63 là Đại Tá Tung, Đại Tá Quyền, Đại Úy Bùi Ngươn Ngãi đến Tổng Thống Ngô Đình Diệm, ông Cố Vấn Ngô Đình Nhu rồi Phạm Ngọc Thảo hầu như phát xuất ở người Mỹ.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo hiểu rõ quân đội chán ghét Nguyễn Khánh kể từ ngày Tướng Dương Văn Đức Tư Lệnh Quân Đoàn IV đưa quân về Thủ Đô ‘’phô trương lực lượng’’. Nhưng Thảo không quan tâm lời của Tướng Đức là lật đổ Khánh để thanh trừng cộng sản đang ẩn núp trong Phủ Thủ Tướng. Lời cảnh giác đó nhắm vào Thảo. Vì lúc bấy giờ có tiếng đồn, Nguyễn Khánh tin dùng Thảo như cánh tay mặt.
Theo những người quen biết Thảo thì Nguyễn Khánh chỉ lợi dụng Thảo mà thôi. Khánh không giao cho Thảo một công việc gì quan trọng cả, Thảo chỉ thừa hành những gì Khánh ra lệnh. Và đôi khi Khánh mượn bàn tay Thảo để thao túng. Cho nên một số Tướng lãnh vào Phủ Thủ Tướng thấy như vậy đem lòng ghét bỏ Thảo.
Thảo là người khôn ngoan. Quá khôn ngoan nhiều lúc trở thành dại khờ, thiếu suy nghĩ. Thảo bước một bước rất dài với nhiều chủ tâm ác liệt. Đó là việc lật đổ Tướng Nguyễn Khánh và thanh trừng một số Tướng lãnh như Nguyễn Cao Kỳ, Nguyễn Chánh Thi, Nguyễn Văn Thiệu, Nguyễn Đức Thắng, Nguyễn Bảo Trị, Vĩnh Lộc, Đại Tá Phạm Ngọc Thảo đã đi trên chủ trương phiêu lưu. Việc lật đổ Khánh có thể được kết quả nhưng hạ bệ được một lô Tướng trẻ đang lên và đang giữ chức vụ then chốt là điều khó khăn nguy hiểm.
Cuối cùng Đại Tá Thảo không phải là nhân vật quân đội nổi tiếng để lôi kéo tất cả các cấp sĩ quan theo ông làm một đảo chánh như vậy.
Chính Thảo là động cơ cho các Tướng lãnh viện lẽ loại Thảo ra khỏi quân đội và chính trị Nam Việt Nam qua sự lật đổ Nguyễn Khánh.
Thật ra, nếu Thảo cứ bình tâm đợi thời, đợi thế thì các Tướng lãnh cũng khó khăn loại Thảo trong khi Thảo đang bên cạnh Nguyễn Khánh.
Cuộc đời Thảo quá cao vọng chính trị. Dường như Thảo chỉ nể mặt ông Cố Vấn Ngô Đình Nhu và Bác Sĩ Trần Kim Tuyến. Trong giai đoạn này, ông Nhu đã ra người thiên cổ, Bác Sĩ Tuyến bị cầm tù, nên Thảo tự coi mình là người am hiểu chính trị hơn ai hết mà không khâm phục Tướng lãnh, chánh khách nào nữa. Cho nên Thảo âm thầm tổ chức đảo chính lật đổ Khánh vào ngày 19.2.1965.
Kết quả thất bại, Thảo chạy trốn cùng Tướng Lâm Văn Phát và Khánh bị truất quyền để giữ chức Đại Sứ Lưu Động vào ngày 22.2.1965 với sắc lệnh 046/QT/SL. Một chức vị loại khỏi chính quyền theo nghi thức thường lệ của những người tham chánh. Đến ngày 25.2.1965. Khánh được ân thưởng Kim Khánh nhất hạng và rời Nam Việt Nam vào buổi trưa cùng ngày. Trước khi máy bay Khánh còn dùng ‘’ma thuật’’ bốc nắm đất quê hương mang theo. Chứng tỏ cho thấy ngày ra đi của Tướng Khánh dài đằng đẵng, khó bề trở lại non nước nầy.
Trong khi ấy sĩ quan bất đắc chí Đại Tá Phạm Ngọc Thảo, trải qua cơn biến động tinh thần. Lệnh truy nã gắt gao được tung ra để bắt Thảo cùng các sĩ quan liên đới đến ngày đảo chánh 19.2.65, mặc dầu Tướng Nguyễn Khánh đã bị loại và ra ngoại quốc. Các tay chân của Khánh bị thanh trừng như Đại Tá Trần Thanh Bền mất chức Tổng Giám Đốc Cảnh Sát Công An, Trung Tá Phạm Văn Liễu, một sĩ quan trẻ tuổi của ngày chính biến 11.11.60 bị lưu vong ở Cambodge, sau đảo chánh 1.11.63 trở về, nay được thay thế Đại Tá Trần Thanh Bền trong chức vụ Tổng Giám Đốc Cảnh Sát Công An.
Từ ngày 19.2.65 lớp Tướng trẻ càng lúc càng lên như diều căng dây. Cho nên số mệnh của Đại Tá Thảo như chỉ treo đầu mành. Những người quen biết Đại Tá Thảo trong thời kỳ ông bôn đào cho biết, chính quyền thời bấy giờ quyết bắt được Thảo để thanh toán. Nhưng không nói rõ thanh toán bằng phương pháp nào đối với Thảo.
Nhưng phải nói rằng, trong thời gian Thảo trốn chạy là quãng đường thảm thương nhứt. Trong cái thảm thương đó Thảo dấu kín sâu tận đáy lòng mà chỉ lộ ra trên khuôn mặt những cương quyết, nhẫn nhục để đủ nghị lực tiếp tục hoạt động. Trong những hoạt động này, người ta không thấy đường hướng rõ rệt. Nghĩa là Thảo có còn chống chính quyền hay không? Và chống bằng phương pháp nào?
Thật sự Thảo đang đứng dưới chân trời mông lung. Thảo bị hoàn cảnh xâu xé, lỡ bước cuộc đời chính trị lẫn quân sự. Cho nên Thảo hoạt động để mà hoạt động chứ không có một đường lối rõ rệt. Có người cho rằng Thảo hoạt động để chận đứng lệnh truy nã và khỏi bị đặt ra ngoài pháp luật với giá biểu treo đầu người từ 3 triệu đến 5 triệu đồng của Tướng Nguyễn Chánh Thi, Tư Lệnh Lực Lượng Giải Phóng Thủ Đô.
Những người bất đắc chí như Phạm Ngọc Thảo, không thể nào bó tay ngồi một chỗ được. Tuy bị thâu hẹp sự đi lại vì chính quyền đã treo cái đầu Thảo với giá 3 triệu đồng đến 5 triệu đồng nếu ai bắt sống hoặc bắn chết được Thảo.
Theo một người Công giáo quen thân với Thảo thì khi nghe thông báo của vị Tư Lệnh Lực Lượng Giải Phóng Thủ Đô (Tướng Nguyễn Chánh Thi ra bản thông cáo này trên đài phát thanh) Thảo cười rất tự nhiên mà không có một cử chỉ lo sợ nào cả. Thảo còn nói số mệnh chưa đến nơi an bài dễ gì bị chết. Thảo cười tươi, cơ hồ như tin tưởng những gian nan sẽ trôi qua nhanh chóng trong cuộc đời Thảo.
Những ngày đầu tiên trốn chạy, Thảo bị kẹt trong lòng Thủ Đô. Lúc này Thảo cô đơn vô cùng. Thảo trú ngụ tại một khách sạn, thỉnh thoảng người ta thấy một người đàn ông đến thăm Thảo. Công việc giao thiệp với bên ngoài, Thảo tin cậy giao cho một bà già trọng tuổi. Người đàn ông thường đến với Thảo về sau nầy mới biết đó là một vị linh mục.
Lần đầu tiên vị linh mục đển kiếm Thảo thì gặp bà già giúp việc ở ngay hành lang. Vị linh mục hỏi:
- Ông Thảo có ở đây không?
Bà già đáp:
- Không có. Ở đây không có ai tên Thảo cả.
Vị linh mục yên lặng, suy nghĩ trong giây lát trong khi đó bà già bỏ đi khuất sau dãy hành lang. Vị linh mục dường như không chịu thua vì biết Thảo đang có mặt ở khách sạn này. Vị linh mục tần ngần, nửa ở, nửa về, thì nghe tiếng gọi ở cuối hành lang:
- Vào đây...
Vị linh mục quay lại, bắt gặp Thảo, cả hai mừng rỡ kéo vào bên trong phòng. Trăm ngàn chuyện kể nhau nghe. Từ chuyện thời sự chính trị đến chuyện riêng tây của hai người.
Trong lúc vui vẻ Thảo nói:
- Cha đến bất thần làm con quá lo!
Vị linh mục cười rồi hỏi:
- Sao anh biết tôi mà dám chạy ra.
- Con đoán...
Thảo ngừng giây lát nói thêm:
- Khi cha đến, bà già giúp việc vội vào phòng cho con biết có người kiếm. Con không biết ai, con bắt bà già tả dung mạo. Bà ấy nói ông ơi có thằng công an đội mũ phớt, mặt nó đen, đến hỏi và bắt ông.
Vị linh mục nghe Thảo nói thế cười rũ rượi cắt lời Thảo:
- Anh bấm hồn lên không?
- Dạ thưa cha không gì cả, con cố tìm tòi trong trí nhớ dung mạo người đàn ông do bà già kể. Con chợt nghĩ đến cha. Và tự nhiên con cương quyết là cha chứ không ai hết, thật đúng như ý của con, vừa ra khỏi phòng con nhìn ngay được cha liền.
Vị lãnh đạo tinh thần, giúp Thảo vững tâm trong vài câu chuyện. Thảo tỏ thái độ hân hoan. Vị linh mục cũng hứa giúp đỡ Thảo ra khỏi Thủ Đô, nếu Thảo muốn. Và khi Thảo đi đâu, nhớ cho vị linh mục biết địa điểm.
Đại Tá Thảo sung sướng được các cha xứ giúp đỡ phương tiện, nên Thảo dễ dàng ra khỏi Thủ Đô Sài Gòn. Bước chân của Thảo ra ngoại ô đầu tiên là bên kia cầu Nhị Thiên Đường. Vùng đó đối với Thảo rất an toàn. Nhưng sinh hoạt của Thảo bị cô lập nên Thảo kiếm cách vào vùng Hố Nai (Biên Hòa).
Khi về đến vùng xứ đạo nầy, Thảo bình tâm hơn. Nhưng địa điểm trú ẩn của Thảo bị theo dõi. Vì Thảo có nhiều người đàn bà đến thăm viếng tặng quà, vật dụng.
Theo tin loan truyền cái chết của Thảo do ở sự nhẹ dạ của một vị linh mục. Nguyên do, chính quyền đã phái một sĩ quan cấp Tá tìm tung tích của Thảo. Vị sĩ quan cấp Tá này là người Công Giáo nên liên lạc dể dàng với một cha xứ ở vùng Phú Nhuận.
Khi gặp được vị linh mục này, vị Thiếu Tá trình bày là chính quyền muốn móc nối đưa Thảo về hợp tác. Những lời này được vị linh mục nghe xuôi tai. Những nhà tu hành thật thà đều tin tưởng những lời nói đó là sự thật. Nghe vậy mừng rỡ nên chỉ chỗ trú ngụ của Thảo trên vùng Phước Tân cho sĩ quan cấp Tá này biết. Thế là trong mấy tuần lễ liên tiếp cơ quan an ninh Biên Hòa theo dõi Thảo bén gót.
Sau khi Thảo bị bắn trọng thương ở Bến Gỗ bên cạnh cánh rừng Phước Tân, mấy cha xứ bật ngửa là mình bị gạt, chứ chính quyền không thực tâm đưa Thảo về hợp tác mà chỉ muốn bắt Thảo cho bằng được.
Trong giai đoạn cô đơn đó, Thảo được phần lớn các Xứ Công Giáo bao bọc, Thảo tránh được những luồng bố gắt gao. Vì thế với giải thưởng hằng triệu đồng do Tướng Nguyễn Chánh Thi đề ra với giá chiếc đầu Thảo không hiệu nghiệm.
Thảo vĩnh viễn từ bỏ cuộc đời ngày 16.7.65. Số người nghi ngờ Thảo cũng nhiều và số người thương tiếc cùng lắm cho số mệnh của Thảo đã an bài. Cái bất đắc chí của Thảo đem theo xuống suối vàng và ở Thảo còn nhiều bí mật, từ đảo chánh 1.11.63 đến ngày 19.2.1965. Ở Thảo còn nhiều tài liệu quý báu hơn nữa, song Thảo chết thì tài liệu cũng tiêu tan theo.
Thảo chết trong lúc chưa thực thi được ước vọng về chính trị lẫn quân sự. Một người bất đắc chí khi sống và sự chết đến như Thảo cũng rất bất thần bí mật.
Cái chết của Đại Tá Phạm Ngọc Thảo, mơ hồ trong một tình thế mập mờ. Người ta không hiểu Thảo cộng sản hay không cộng sản? Vấn đề được đặt ra qua cái chết này liên quan đến đảo chánh 1.11.63 và người Mỹ tại Việt Nam và cả ở Hoa Thịnh Đốn nữa.
Đại Tá Phạm Ngọc Thảo một trong ba nhóm âm mưu đảo chánh Tổng Thống Ngô Đình Diệm vào ngày 1.11.63. Nhận định về âm mưu quân sự của Đại Tá Thảo, ông không chủ trương lật đổ chế độ để giết anh em Tổng Thống Diệm.
Những người thân cận Thảo bấy giờ cho biết nguyên nhân giết Tổng Thống Diệm đã manh nha lòng bất mãn của Thảo đối với Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng. Nên khi Tướng Nguyễn Khánh được Tướng Trần Thiện Khiêm giao cho nhiệm vụ tổ chức Chỉnh Lý, Thảo liền hưởng ứng. Vì thế Thảo trở thành phát ngôn việc c?