Lựa chọn có trách nhiệm

Một võ sĩ samurai đến gặp thiền sư Hakuin và hỏi:

- Này, theo ông thì có Thiên Đàng và Địa Ngục không?

- Hãy nhìn anh mà xem! – Vị thiền sư bảo. – Anh đã không cạo râu nhiều ngày rồi. Quần áo thì bẩn thỉu! Thế mà anh tự gọi mình là một samurai ư?

Tay võ sĩ tức khí chụp lấy cán thanh kiếm của hắn một cách hung hãn như muốn đe dọa.

- Mà – thiền sư tiếp tục nói – ta thấy anh có một thanh kiếm. Chắc chắn là nó gỉ sét rồi!

Tới đây thì tay võ sĩ bắt đầu rút thanh kiếm ra.

- Đấy! Cánh cửa Địa Ngục mở ra rồi đấy! – Thiền sư nói.

Võ sĩ gầm gừ, rồi đẩy thanh kiếm trở lại bao kiếm.

- Giờ thì cánh cửa Thiên Đàng lại mở ra!

Lựa chọn là việc làm thể hiện uy lực của bạn trong cuộc đời. Có những lựa chọn giúp giải thoát cho bạn và có những lựa chọn ức chế, kìm hãm bạn. Có lựa chọn gây ra bệnh tật và có lựa chọn củng cố thêm sức khỏe. Chính những lựa chọn định hình nên cuộc đời của bạn.

William James, nhà tâm lý học vĩ đại người Mỹ, đã đau đáu với câu hỏi: “Tôi có ý chí tự do không?”. Ý chí tự do có nghĩa là khả năng đưa ra chọn lựa. Vậy, có bao giờ bạn nghĩ đến điều này? Và bạn có thật sự lựa chọn những gì bạn sẽ làm tiếp theo, hay là luôn có ai đó lựa chọn thay cho bạn?

William James quả quyết là ông có sự lựa chọn nên ông tuyên bố: “Tôi có ý chí tự do! Hành động tự do ý chí đầu tiên của tôi là tin tưởng vào ý chí tự do”.

Đây là cách William James phục hồi sức khỏe và lấy lại sức mạnh của ông. Sách ông viết ra khơi nguồn cảm hứng cho hàng ngàn người, trong đó có tôi. Đó chính là sức mạnh của sự chọn lựa.

Mỗi chọn lựa đều tạo ra một tương lai khả dĩ. Chẳng hạn, với quyết định đi học, bạn sẽ có cơ hội gặp gỡ những người trước đó bạn chưa hề quen biết. Bạn sẽ ảnh hưởng tới họ, và họ sẽ tác động tới bạn. Bạn sẽ học hỏi những cách thức mới để xử lý thông tin. Tương lai đó sẽ khác với cái tương lai mà hiện tại bạn quyết định không đi học.

Ngay cả một chọn lựa tưởng chừng như không quan trọng, như có đi ra tiệm tạp hóa hay không, cũng tạo ra một tương lai nào đó và ngăn cản bạn đến với những tương lai khác. Nếu bạn quyết định đi ra tiệm tạp hóa, rất có thể bạn sẽ gặp được người nào đó có ý nghĩ cực kỳ quan trọng đối với bạn. Còn nếu bạn quyết định không đi mua hàng mà ở nhà xem ti-vi, không chừng bạn sẽ tìm được nguồn cảm hứng làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời bạn.

Bạn lựa chọn tương lai cho mình trong từng khoảnh khắc, trong từng quyết định, dù bạn có nhận biết được việc làm ấy hay không. Nếu không nhận biết được điều đó, bạn sẽ tạo ra tương lai của mình một cách vô thức. Trường hợp này xảy ra khi bạn không biết về tất cả những phần bên trong bạn. Chúng ngang nhiên đưa ra chọn lựa theo ý muốn của chúng. Nhưng khi bạn nhận biết được tất cả những phần bên trong bản thân, chính bạn sẽ lựa chọn. Vậy, bạn sẽ sống trong tương lai nào – tương lai do bạn ý thức lựa chọn hay tương lai mà bạn chắc hẳn đã không hề nghĩ tới và không muốn nó xảy đến?

Một người đàn ông nói với bạn thân của mình rằng:

- Luôn luôn có một con chó lông ngắn và một con chó lông dài đánh nhau bên trong tôi, nhưng tôi không lo lắng. Tôi biết rõ thể nào rồi con chó lông ngắn cũng sẽ thắng.

- Làm sao anh biết được? – Cô bạn thắc mắc.

- Bởi vì nó chính là con chó mà tôi nuôi. – Ông ta trả lời.

Bên trong nội tâm bạn cũng có những “con chó - tính cách” đang đối chọi nhau. “Nỗi giận dữ” tranh chấp với “tính kiên nhẫn”. “Thói tham lam” không chịu lui bước trước “lòng hào phóng”. Nếu bạn chọn “giận dữ”, nghĩa là bạn đang vỗ béo “con chó - giận dữ”. Còn khi bạn chọn “tính kiên nhẫn” thì “con chó - kiên nhẫn” sẽ lớn mạnh hơn.

Nuôi lòng giận dữ giống như tham gia vào một câu lạc bộ. Ở đó, bạn luôn tìm thấy những người “đằng đằng sát khí” bởi vì đây chính là tôn chỉ của câu lạc bộ này. Nó là nơi cho những người giận dữ đến với nhau. Bất cứ điều gì bạn nói ra trong lúc nổi đóa đều nhận được sự tán đồng của tất cả mọi người. Bất cứ điều gì họ nói ra với tâm trạng tức tối cũng sẽ được bạn hưởng ứng.

Sự ghen tị lại là một câu lạc bộ khác. Bạn luôn luôn gặp những kẻ ghen tị ở đó. Sự sầu muộn cũng là một câu lạc bộ đầy rẫy những thành viên mang vẻ mặt u buồn, cõi lòng nặng trĩu. Tương tự, vui sướng và lòng biết ơn cũng giống như những câu lạc bộ, nơi mà bạn sẽ luôn tìm thấy những con người vui vẻ và đáng yêu.

Câu lạc bộ quần vợt không thu hút được những tay chơi gôn. Câu lạc bộ gôn không lôi kéo được những tay trượt tuyết. Tương tự như vậy, những câu lạc bộ giận dữ, ghen tị, buồn phiền không hấp dẫn những người vui vẻ, đầy lòng biết ơn; và ngược lại.

Những câu lạc bộ này không phân tán ở những nơi khác nhau. Những người hạnh phúc và những người ganh tị làm việc với nhau trong cùng tòa nhà. Nhưng bất luận ở đâu, người giận dữ sẽ luôn cuốn hút người giận dữ; người hạnh phúc luôn hấp dẫn những người hạnh phúc khác. Đó là cách thức các câu lạc bộ hình thành. Nếu bạn muốn biết bạn đang ở trong câu lạc bộ nào, hãy quan sát những người chung quanh. Họ vui vẻ, yêu đời, rộng lượng hay là dễ nóng giận, nhút nhát, đầy lòng đố kỵ?

Nếu bạn ưa thích những gì bạn nhìn thấy xung quanh, và tiếp tục điều bạn đang thực hiện, nó sẽ giữ chân bạn ở lại câu lạc bộ đó. Còn giả như bạn không thích những điều đang diễn ra quanh mình, hãy hành động khác đi. Đó là cách giúp bạn gia nhập vào những câu lạc bộ khác.

Khi bạn nhận thấy rằng chẳng có câu lạc bộ nào tốt hơn, bạn đang vận dụng dạng thức suy lý bậc cao.

Nhưng khi bạn chủ động quyết định mình nên tham gia vào câu lạc bộ nào đó, đây là lựa chọn có trách nhiệm

.

Ý định

Máy bay đang ở trên đường băng. Kiểm soát viên không lưu đưa ra hiệu lệnh cho phi công: “Được phép cất cánh” và phi công đẩy cái cần về phía trước đến mức hết ga. Động cơ gầm lên, máy bay chuyển động. Đã bao giờ bạn thắc mắc cái gì làm cho máy bay bay lên được?

Bạn buộc phải dừng lại ở ngã tư khi đèn đỏ. Chờ đến khi đèn tín hiệu giao thông chuyển sang màu xanh, bạn rồ ga và chiếc xe của bạn lao đi. Vậy chiếc xe đã hoạt động theo nguyên tắc nào?

Khi phi công đẩy tay ga về phía trước, một phần tiếng gầm mà bạn nghe thấy là âm thanh của những cánh quạt khổng lồ đang quay. Chúng đẩy không khí về phía sau để máy bay chuyển động về phía trước. Isaac Newton không biết gì về máy bay phản lực nhưng cách đây hơn ba trăm năm, ông đã khám phá ra rằng khi một vật đẩy một vật khác, vật bị đẩy sẽ đẩy ngược trở lại. Càng bị đẩy mạnh thì vật bị tác động càng đẩy lại mạnh tương đương. Theo nguyên lý đó, động cơ phản lực đẩy không khí làm cho máy bay cất cánh.

Bánh xe tác động một lực đẩy vào mặt đất. Mặt đất tác động một lực đẩy tương tự theo chiều ngược lại. Bánh xe càng tác động mạnh, mặt đất càng phản hồi mạnh và chiếc xe chạy càng nhanh. Khi bạn bước đi, đôi bàn chân bạn tác động một lực lên mặt đất, mặt đất đẩy ngược lại và bạn di chuyển về phía trước.

Do vậy, mọi lực đều có phản lực tương đương và ngược chiều. Newton gọi đây là định luật thứ ba về chuyển động (Định luật III Newton)1. Đẩy không khí (như trường hợp cánh quạt máy bay), hoặc đẩy mặt đất (như trường hợp bánh xe chuyển động) là lực. Còn tác động đẩy vật thể (máy bay, xe…) chuyển động về phía trước là phản lực.

Ý định của bạn giống như động cơ xe. Chúng đưa bạn đi từ nơi này đến nơi khác. Bạn nghĩ rằng máy bay chở bạn bay từ nơi này sang nơi kia, nhưng thật ra chính những ý định của bạn đã đưa bạn đi. Máy bay cất cánh hàng ngày, nhưng nếu bạn không quyết định bay thật sự thì bạn không thể đi đâu hết.

Ý định không phải là ước muốn. Ước muốn không làm cho bất cứ điều gì xảy ra, nhưng ý định thì có thể. Ý định có thể tác động lên cách thức mọi thứ xảy ra trong cuộc đời bạn. Theo nguyên tắc “mọi lực tác động đều có phản lực tương đương và ngược chiều”, những điều xảy đến với bạn đều là sự phản hồi lại chính xác ý định trước đó của bạn. Bạn có thể biết rõ ý định của mình là gì bằng cách nhìn vào những sự việc đang diễn ra xung quanh. Những người trong cuộc đời bạn có tử tế và đáng yêu không? Nếu có, chắc chắn bạn đang có những ý định tốt đẹp và đầy yêu thương. Những người quanh bạn có giận dữ và ghen tị không? Nếu có, chắc hẳn bạn đang nuôi lòng giận dữ và ghen tị.

Ý định tạo ra mọi trải nghiệm. Chẳng hạn nếu bạn chơi bóng chày, những ý định của bạn (chứ không phải trò chơi này) quyết định bạn sẽ trải nghiệm những gì. Nếu bạn có ý định “phải chiến thắng”, bạn sẽ lo lắng, sợ hãi trước mỗi trận đấu hoặc sẽ đau khổ nếu bị thua. Không dừng ở đó, bạn chuyển sang lo lắng về đồng đội của mình, về cách họ thi đấu. Còn giả như bạn có ý định “chơi hết sức mình”, trải nghiệm của bạn sẽ hoàn toàn khác. Bạn mong ngóng trận đấu diễn ra. Bạn sẽ chơi thật thoải mái. Bạn biết ơn đội đối phương vì đã cho bạn cơ hội để thể hiện hết khả năng.

Hàng tỉ sinh vật tí hon được gọi là vi khuẩn sống ký sinh trên cơ thể bạn. Hãy tưởng tượng chúng tự tổ chức thành nhiều nhóm và xây dựng những “thành phố” trên đó. Chúng không biết rằng bạn đang sống. Chúng lấy những thứ chúng cần mà không hỏi bạn hay nghĩ về bạn. Chẳng bao lâu sau, cơ thể bạn bị phủ đầy những con vi khuẩn như vậy, tất cả bọn chúng đều thoải mái lấy bất cứ thứ gì chúng muốn, bất cứ khi nào chúng muốn.

Cuối cùng bạn nhiễm bệnh. Lũ vi khuẩn nhận thấy căn bệnh này là do không khí của chúng bị bẩn, nước của chúng bị ô nhiễm và rừng của chúng bắt đầu chết.

Bạn cảm thấy thế nào khi có hàng tỉ vi khuẩn đáng sợ trú ngụ trên thân thể bạn, mỗi con lấy đi cái chúng cần? Ý nghĩ đó làm bạn cảm thấy dễ chịu hay nó khiến bạn ngứa ngáy toàn thân?

Bây giờ, giả sử bọn vi khuẩn sống trên người bạn biết là bạn đang sống. Chúng còn biết ơn bạn vì tất cả mọi thứ chúng cần đều bắt nguồn từ bạn. Chúng yêu bạn và chúng luôn nghĩ về những điều tốt đẹp chúng làm cho bạn.

Vậy, bạn muốn loại vi khuẩn nào cộng sinh với bạn?

Loại vi khuẩn thứ nhất chỉ nghĩ về chính nó. Thậm chí khi nó cố gắng quan tâm đến bạn, nó làm vậy cũng chỉ vì bản thân nó mà thôi. Còn loại vi khuẩn thứ hai mới yêu thương bạn thật sự. Nó quan tâm chăm sóc bạn vì nó biết ơn bạn và hạnh phúc khi có cơ thể bạn là ngôi nhà trú ngụ cho nó.

Những ai xem Trái Đất là “nguồn nuôi dưỡng sự sống” sẽ giống như loại vi khuẩn thứ nhất. Họ chỉ muốn có bầu không khí trong lành, thanh sạch để hít thở. Trong khi những người xem Trái Đất này là Bà Mẹ tuyệt vời, sống động thì giống như loại vi khuẩn thứ hai. Họ muốn Trái Đất “mạnh khỏe” vì họ yêu Bà.

Vậy, bạn thuộc nhóm người nào?

Hành động của bạn giống như những cái chai. Ý định của bạn là những gì bạn đổ vào trong chai. Bạn có thể đổ vào trong đó nước trà, nước cam, sữa chua hoặc thuốc tẩy. Bạn sẽ nếm thấy vị gì khi bạn uống từ những cái chai đó tùy thuộc vào việc bạn đã đổ cái gì vào.

Nếu bạn đổ sự ích kỷ vào những “cái chai - hành động”, bạn sẽ nếm trải “vị” ích kỷ, hẹp hòi. Những người ích kỷ sẽ bủa vây bạn ở bất cứ nơi đâu. Còn nếu hành động của bạn đầy lòng quan tâm, trắc ẩn, bạn sẽ nếm trải “hương vị” ân cần, tử tế. Và rồi khắp nơi bạn hiện diện, mọi người sẽ quan tâm chăm sóc cho bạn.

Nếu bạn đong đầy những “cái chai - hành động” bằng những ý định trong sáng, thuần khiết của linh hồn, kết quả được “rót” ra sẽ giống y như thế.

Linh hồn có bốn ý định. Đó là…