CHƯƠNG VI

– Cháu phải tỏ ra mình đã lớn rồi. Con trai phải có đức tính con trai chứ. Cháu không biết ngày trước cha cháu và các chú...

Vũ ngắt lời ông nội:

– Cháu biết quá đi chứ, nhưng làm sao có thể so sánh như ông được, bởi hoàn cảnh cháu khác xa họ. Họ có ông bà nội thương, còn cháu thì không một ai cả...

– Vũ, tại sao cháu nghĩ như vậy? Ai cho phép cháu nói như vậy?

Ông già hốt hoảng thốt lên trong khi khuôn mặt đứa trẻ tối sầm lại. Đôi mắt hắn mở tròn, đăm đăm nhìn xuống đất và hai môi thì mím chặt..

– Cháu đã nghĩ như thế từ bao lâu rồi, Vũ?

Đứa trẻ trả lời từng tiếng căm phẫn:

– Kể từ khi cháu nhận ra cháu bị bỏ rơi, trong khi cha mẹ cháu vẫn còn sống như cha mẹ lũ trẻ khác.

– Ai bỏ rơi cháu đâu? Giọng ông già run lên.

– Cha cháu. Ông bỏ rơi cháu. Một người cha thương con không bao giờ bỏ rơi con bơ vơ như vậy.

Ông già thở dài, im lặng một lúc lâu mới nhỏ nhẹ với đứa trẻ:

– Vũ, cháu đừng nghĩ như vậy. Cháu đang còn nhỏ, cháu phải chờ thời gian để có thể hiểu gia đình mình hơn. Nếu gọi là khổ, thì ông đây mới là kẻ khốn khổ nhất. Ông già thế này rồi mà đâu có được yên nghỉ. Một lần khóc hai chú cháu chết, một lần khóc cha cháu ra đi. Nước mắt người già tưởng như thế cũng đã quá nhiều...

Ông già khóc. Nước mắt làm ông nghẹn lại không nói thêm được. Vũ chợt ân hận về thái độ của hắn. Hắn dí ngón chân cái xuống nền nhà. Hắn cảm thấy bứt rứt muốn nói lên một điều gì nhưng lúng túng mãi. Cuối cùng hắn chỉ lắp bắp:

– Cháu xin lỗi ông nội.

Và bước nhanh ra khỏi nhà.

Những ngày mùa đông trôi qua thật buồn thảm. Đứa trẻ bắt đầu ít nói, suốt ngày lầm lũi với cỏ cây. Còn ông già thì băn khoăn vô cùng kể từ ngày khám phá ra sự bất an trong tâm hồn đứa cháu. Ông ngồi sững sờ hàng tiếng đồng hồ trước hiên nhà hoặc đi bách bộ trong vườn không ngừng nghỉ. Đầu óc ông nặng trĩu những ý nghĩ buồn phiền. Ông đã hiểu các khó khăn trong gia đình. Nhưng quái lạ, lúc nào ông cũng mang tâm trạng chờ đợi người giải quyết. Người đó là ai, ông không dám nghĩ và để hình ảnh kẻ vắng mặt tựu lâu trong trí.

“Rồi mày cũng phải trở về chứ? Phải về để lo cho con mày lớn lên. Phải về để còn kịp chôn cha mày. Thằng Vũ đã khôn. Ở xa mày, hắn lớn và khôn ra chóng quá...”.

Những ý nghĩ tưởng có thể buột ra thành lời được. Ông già khổ sở về sự nôn nóng ngày trở về của đứa con trai. Nhưng cuộc sống hiện tại như giòng sông lặng sóng làm sự chờ đợi của ông tiếp tục mỏi mòn.Nhiều lúc ông hớt hãi nhận ra thằng Vũ đã lớn. Chẳng còn bao lâu nữa hắn sẽ rở thành một thanh niên. Ông lo âu và cảm thấy tuyệt vọng rõ.

Trong khu vườn cằn khô trống trải, ông già và đứa trẻ suốt ngày như muốn tránh mặt nhau. Ông cố gắng thông cảm đứa cháu cô đơn của mình, nhưng ông biết không thể nào được. Tuổi trẻ ông không trải qua hoàn cảnh như hắn. Cuối cùng chỉ có một thái độ hợp lý nhất mà hai người cùng chọn lấy, đó là sự im lặng. Im lặng bất tuyệt trong sự chuyển động có thực của cuộc sống. Đứa trẻ ngoài sự thương yêu, hay thương hại ông nội mình ra, hắn không còn cảm thấy gì khác. Tâm hồn hắn suốt ngày lang thang trên khắp các ngọn cây và đêm xuống thì bay theo ánh trăng huyền ảo. Mơ mộng cũng giúp hắn giải thoát phần nào những trói buộc của cuộc sống. Trong phút chốc, dù cho sau đó những ý thức về thân phận mình có rõ nét hơn, đau đớn hơn chăng nữa.

Một hôm ông già quyết định gọi đứa trẻ vào đối diện mình, hỏi:

– Cháu muốn học tiếp ở trường quận hay muốn ông cho cháu lên tỉnh? Ông nghĩ có lẽ cháu nên lên tỉnh học hơn. Ở tỉnh, cháu sẽ được học thêm nhiều thứ mà ở đây không có.

Vũ cảm thấy bỡ ngỡ trước ý định của ông nội. Hắn chưa bao giờ nghĩ đến điều đó cả. Hắn chống tay vào cằm nghĩ ngợi.

– Trả lời ông đi. Cháu thấy thế nào?

Ông già có vẻ nôn nóng, trong khi Vũ vẫn nhìn ông nội, khuôn mặt lầm lì xa vắng như mọi ngày, nhưng lúc này có vẻ áy náy hơn. Hắn nói nhỏ:

– Ở thành phố cháu không muốn đâu. Ở đó đâu có ông nội, đâu có mẹ..

Ông già cúi mặt xuống với nét buồn rầu hơn là phiền muộn. Còn đứa trẻ vẫn với vầng trán lì lợm và đôi mắt lạnh nhạt không rời hình ảnh người thân yêu già nua trước mặt. Ông già chợt nghĩ đến đứa con dâu đã vắng nhà nhiều ngày mà cảm thấy chua xót thêm cho hoàn cảnh đứa cháu duy nhất của mình. Ông nói:

– Cháu phải lên tỉnh để học, ít ra cho hết bậc trung học. Ông đã nghĩ kỹ rồi. Ông sẽ lo đầy đủ cho cháu. Cháu cố gắng học. Kiến thức và thời gian sẽ giúp cháu thấu hiểu và hãnh diện về gia đình mình. Cháu sẽ hiểu cha cháu rất yêu thương cháu, và không bao giờ bỏ rơi cháu như cháu tưởng. Còn nhiều lý do khác mà cháu chưa phải lúc để biết tới, nên ông không nói ra. Cháu chỉ biết là cháu sắp phải sửa soạn để ra tỉnh học.

Vũ nuốt nước bọt im lặng. Một lúc sau, hắn cảm thấy có quá nhiều điều để van xin ông nội. Hắn không oán trách cha mình như ông đã nghĩ. Vũ biết, trong một phút phẫn chí, mình đã có những phán xét sai lầm. Nhưng hắn vẫn không kìm hãm lại được, vì có làm như thế sự đau khổ của hắn mới vơi đi phần nào. Vũ đã trả thù sự khổ đau của mình bằng cách làm cho mình đau khổ thêm, bi thảm thêm, để từ đó, trách nhiệm của người lớn đối với hắn cũng nặng nề và bối rối không kém. Điều ấy Vũ đã chứng nghiệm được qua những giọt nước mắt khốn khổ của ông nội khi nghe hắn oán trách cha mình. Vũ nói:

– Cháu không muốn ông sống một mình. Mẹ cháu đi buôn bán hoài. Có chuyến dài đến mười ngày, nửa tháng. Ông không thể ở một mình như thế được. Cháu không thể nào bỏ ông trong tình cảnh đó để lên tỉnh học được hết.

Ông già mở tròn mắt nhìn đứa trẻ. Những điều Vũ vừa nói làm ông vừa cảm động vừa lạ lùng. Có lẽ bởi thứ ngôn ngữ quá trưởng thành của hắn. Hắn không còn bé nhỏ nữa, như những người sống bên cạnh hắn vẫn tưởng. Bất giác ông già nắm chặt bàn tay đứa đứa cháu kéo lại gần mình và ông khóc. Những giọt nước mắt nhỏ xuống tóc Vũ. Hắn im lặng, biết ông nội đang nức nở, dù cho ông khóc thật âm thầm.

– Ông đừng khóc nữa. Cháu không thích ông khóc như vậy đâu.

Vũ vẫn cúi gằm mặt xuống đất. Hắn nói và nghe tiếng mình ngậm ngùi không thua gì nước mắt. Ông già nuốt nước bọt. Thật ra thì ông nuốt vội sự nghẹn ngào xuống cổ họng.

– Ông có khóc đâu. Có lẽ ông bị xúc động vì vui mừng nhận ra cháu trưởng thành. Mãi đến phút này ông mới nhận ra cháu đã lớn. Cháu đã lớn...

Ông già muốn nói tiếp, “cháu đã lớn, tiếc là không có cha cháu ở đây để nhận ra sự phát triển thân yêu đó”, nhưng ông đã im lặng. Ông tránh nhắc đến người vắng mặt với đứa trẻ. Người vắng mặt, niềm yêu thương thân thiết âm ỉ thường xuyên trong lòng già nua của ông. Người vắng mặt, sự chi phối lớn lao cuộc sống bất ổn của cả một gia đình từ bao nhiêu năm qua. Ông không muốn Vũ, một đứa trẻ với tâm hồn hết sức nhạy cảm tiếp tục sống trong bầu không khí với nhiều kỷ niệm và cơ hội để liên tưởng đế người vắng mặt ấy.

– Cháu phải nghe lời ông. Ông biết quê nhà mình, nhất là với hoàn cảnh gia đình mình, không thích hợp cho sự phát triển của cháu. Cháu nên nghe ông lên tỉnh học. Ông sẽ gửi cháu cho bác Toản. Bác ấy ít con. Mấy đứa trẻ cùng tuổi cháu. Và có lẽ cũng là bạn học của cháu đấy... Rồi cháu sẽ quen dần mà...

Ông già nói thiếu điều năn nỉ đứa trẻ. Thực ra những lý do ông nêu lên để hối thúc Vũ lên tỉnh học không phải là lý do chính. Thực lòng ông không muốn đứa trẻ hồn nhiên kia phải chứng kiến một cảnh đổ vỡ sắp xảy ra trong gia đình. Đêm hôm trước người đàn bà thức thật khuya chờ cho con ngủ say rồi mới run rẩy trong nước mắt trình bày với ông già về mối tình của chị với tên đồn trưởng. Chị muốn bước thêm bước nữa. Ông già ngồi chết lặng. Ông cũng run rẩy không kém gì người đàn bà. Câu chuyện chị trình bày bất ngờ quá. Từ ngày đứa con trai bỏ đi, biên giới giữa hai tiếng dâu con tưởng như xóa nhòa hẳn trong ông. Ông chỉ thấy người đàn bà với tất cả tình thương yêu ruột thịt, sống cạnh ông... Nhưng giờ phút này, thực tế như một gáo nước lạnh buốt xối thẳng vào mặt làm ông tỉnh hẳn. Người đàn bà đưa ra những lý do mà ông không cần phải nghe đến. Những lý do quá tầm thường. Ông già ngồi sững. Hình ảnh thằng Vũ xoáy lấy đầu óc ông. Ông biết cháu mình đã một lần khổ vì thiếu cha, bây giờ thêm một lần khổ nữa vì mất mẹ. Người đàn bà nói, nhưng đến một lúc nào đó rồi cũng phải im lặng khi người đối diện mình với thái độ im lìm khinh bỉ đến bất động như tượng đá. Sau cùng đến lượt ông già lên tiếng ngắn ngủi: “Quyền chị. Tôi tiếc chị đã quyết định quá sớm và có vẻ vội vàng...”.

Ông già bỏ đi nằm và băn khoăn không ít về hai tiếng “quá sớm” mà ông đã nói với người đàn bà. Quá sớm ư? Cung, người con trai của ông bỏ đi từng ấy năm rồi mà ông còn bảo là quá sớm ư? Ông còn muốn đứa con dâu mình chờ đợi Cung đến bao giờ nữa? Ông già trong đêm đó đã vói tay nắm một bờ vai của đứa trẻ và khóc âm thầm. Chỉ tại cha con bỏ đi. Chỉ tại đất nước đang cần lặp lại những tiếng độc lập, với cách mạng, đấu tranh... Chỉ tại... Chỉ tại...

Ông già tin là sẽ thuyết phục được Vũ vâng lời ông, trong khi Vũ đang suy nghĩ tại sao ông lại muốn hắn sống xa nhà, khi gia đình vẫn đơn chiếc. Trước đó hắn có loáng thoáng thắc mắc về việc buôn bán của mẹ. Những chuyến buôn mới của bà liên tục nối nhau. Chỉ cách một hai hôm mẹ lại đi, có khi hàng bán chưa hết nữa. Với cái đà này, Vũ mơ hồ nghĩ tới một ngày nào đó, các chuyến đi của bà sẽ dính liền lại để tạo thành một chuyến đi vĩnh viễn. Mẹ không bao giờ còn trở về nữa.

Trong tâm trạng mệt mỏi, Vũ nghĩ có lẽ mình nên lên tỉnh học. Ít ra điều đó cũng làm vui lòng ông nội, giữa lúc này.