CHƯƠNG VII

Vũ lớn lên phơi phới như một luống cải bẹ nhìn thấy mỗi buổi sáng còn đọng sương. Vũ không bị quyến rũ bởi đời sống thành thị. Hắn thường tìm đến những bãi cỏ xanh mướt bên giòng sông mỗi buổi chiều sau giờ học. Hắn yên lặng ngồi nhìn giòng sông lấp loáng bóng hoàng hôn và cảm thấy tâm hồn thanh thản, như những buổi chiều ở quê nhà thường ra đồng nhìn cảnh bao la của những đồi cát. Việc học hành không khó khăn như hắn từng nghĩ. Vũ theo đuổi chương trình một cách thư thả. Chỉ có nỗi nhớ nhà thỉnh thoảng làm tâm hồn hắn chùng xuống, ngẩn ngơ.

Vũ học cùng lớp nhưng khác phòng với Thông, con trai bác Toản, người mà ông nội gửi gắm Vũ trong thời gian này. Thông rất yêu mến Vũ, có lẽ bởi sự an phận, ít nói của Vũ. Còn Vũ, sự yêu mến của bạn càng làm cho hắn mặc cảm thêm, kể từ hôm tình cờ Vũ mang tấm thẻ học sinh từ trường về khoe với Thông tấm ảnh bé xíu của mình ở phía góc dưới. Thông cầm lấy và cười nghịch ngợm, rồi liếc qua những giòng chữ, buột miệng:

– Ba của Vũ chết? Ủa...

Trước sự ngạc nhiên của bạn, Vũ đã cúi mặt xuống, thì thầm:

– -Ừ, cha của Vũ chết rồi...

Hai đứa trẻ im lặng, không ai nhìn ai cho đến lúc bác gọi chúng vào dùng cơm. Vũ buồn suốt buổi tối. Hắn tự hỏi tại sao ông nội và mẹ phải giấu đi sự sống của cha hắn. Tại sao hắn phải nhận là trẻ mồ côi khi cha hắn vẫn còn sống sót đâu đó. Vũ cảm thấy cuộc đời đầy những rắc rối. Còn mẹ nữa. Mẹ đã đi lấy chồng thì đi hẳn đi; cớ sao thỉnh thoảng vẫn ghé lại thăm hắn. Những cuộc viếng thăm mà hắn không còn mong đợi và không bao giờ muốn nó xảy đến nữa. Vũ muốn được yên, một mình; muốn xác nhận mình là kẻ đơn độc, không cha, không mẹ gì hết. Dù cho ý nghĩ đó có làm buồn lòng ông nội, vì niềm tin và sự hãnh diện vào cha Vũ đi chăng nữa.

Vũ cảm thấy thù hận mẹ. Nhưng khổ nỗi, tình thương mẹ vẫn chưa chết hẳn trong lòng hắn. Do đó, bằng tâm trạng ngổn ngang với những tình cảm mâu thuẫn đã làm Vũ khốn khổ vô cùng. Bên cạnh sự căm phẫn, đôi khi Vũ cảm thấy nhớ nhung khuôn mặt xa xưa của mẹ, khuôn mặt của những ngày hắn còn thơ dại, khuôn mặt với đôi mắt dịu hiền như giòng sông êm đềm mỗi khi bà kể câu chuyện nồng thắm về người vắng mặt. Sự ra đi của cha Vũ đầy nét hùng tráng và lãng mạn như trong những bài hát của Phạm Duy một thời. Hắn không giấu niềm hãnh diện về cha, nhưng qua thời gian, đời sống khó khăn và những khổ đau chồng chất đã làm tâm hồn hắn oằn đi, chỉ còn những dỗi hờn và những đau đớn vô cớ. Chính những phút giây nhớ nhung hiếm hoi về khuôn mặt xa xưa của mẹ đã làm Vũ nghĩ đến việc bỏ một ngày chủ nhật tìm thăm.

Buổi sáng mưa dày đặc. Vũ co ro trong chiếc áo mưa bằng vải nhựa, nép mình dọc theo phố, vừa đi vừa ngẩn ngơ nhìn những ngọn cây xơ xác bên bờ sông. Vũ cảm thấy mình bé nhỏ, tầm thường hơn bao giờ hết. Hắn không phân tích được gì hơn ngoài nỗi buồn vừa lóe lên. Đến bến xe, Vũ đưa mắt tìm chiếc xe sẽ chạy qua nơi mẹ ở. Hắn bước chậm rãi vào lòng xe, tìm chỗ ngồi cạnh cửa. Hành khách toàn người lớn, phần đông là những người buôn bán lam lũ. Chỉ có mình Vũ lạc lõng trong khoan xe này. Hắn tự hỏi: chỗ của mình đây ư? Chỗ của mình vào một buổi sáng mùa đông rét mướt là ở giữa khoan xe này đây sao? Hắn đưa mắt nhìn ra cửa sổ. Những cánh đồng ngập nước trải rộng tận chân trời xám ngắt. Mưa từng cơn thổi tạt vào cửa, vào mặt nhưng hắn không kéo cửa xuống. Hơi nước lúc này làm hắn cảm thấy êm ái quá chừng.

Xe chạy một quãng khá xa thì Vũ ra dấu cho người tài xế dừng lại. Hắn trả tiền và nhanh nhẹn bước xuống. Hắn nhìn theo chiếc xe đang ì ạch leo lên dốc cầu trước mặt trong cơn mưa xối xả. Hắn đưa tay vuốt mặt và đi dọc theo bờ sông nước mấp mé lề cỏ. Trong trí hắn mở ra ngôi nhà giữa vườn cây cao rợp bóng vào mùa hè năm trước mà hắn có lần theo mẹ ghé qua. Ngôi nhà rộng với vuông sân bằng đất sét ngập cỏ cú. Hắn cũng nghĩ đến khuôn mặt người đàn ông với vết sẹo chảy dài bên má và cánh tay bại xuội sau một đêm bị địch tấn công vào đồn năm trước. Sự rủi ro đó đã tạo cho y và mẹ hắn sự căm hờn quá mới mẻ. Sự căm hờn đôi khi ánh lên trong mắt họ vào những lần hiếm hoi gặp mặt hắn. Sự hiện diện của hắn thường nhắc họ nghĩ đến người vắng mặt, mà sự ngăn cách và bí mật đã tạo không biết bao nhiêu huyền thoại quanh ông ta.

Vũ bước giữa hai hàng chè tàu cao. Hắn cảm thấy lòng lợn cợn chút xao xuyến. Hắn bước chậm rãi, thận trọng trên nền đất trơ ướt. Khi đứng trên thềm nhà lớn, nhìn qua cánh cửa mở sẵn có thể thấy suốt nhà bếp. Hắn nhận ra mẹ đang loay hoay làm cơm. Vũ đứng yên trong một phút. Một phút ngắn ngủi nhưng cũng đủ cho hắn cảm thấy hết đời sống không mấy sung sướng qua hình ảnh đôi vai co rút, và búi tóc xốc xếch rơi hờ trên nửa lưng. Hắn cảm thấy chua xót cho sự chọn lựa của người đàn bà. Lúc mẹ định quay mặt lại, cũng là lúc hắn vội vàng thốt gọi:

– Mẹ.

Người đàn bà sững sờ một chút rồi gọi tên con. Chị bỏ chỗ ngồi, tiến lên nhà trên, cầm lấy chiếc áo mưa trên tay con. Nhìn xuống hai ống quần ướt sũng của Vũ, chị nói:

– Áo quần ướt cả thế này! Thôi, vào phòng lấy áo quần thầy thay đi, không khéo cảm mất.

Vũ lắng nghe tiếng mẹ. Cũng tiếng nói đó, nhưng sao nghe chừng ơ thờ quá. Sự săn sóc như dành cho kẻ lạ nào khác chứ không phải hắn. Vũ bước vào căn phòng tranh tối tranh sáng của người đàn ông. Trên bộ phản láng bóng, những mền gối được xếp ngay ngắn vào một góc. Người đàn bà loay hoay một lúc ở những hộc tủ rồi mang đến cho Vũ bộ áo quần ngủ còn mới.

– Mặc đi, nghỉ ngơi một lúc. Có lẽ thầy con cũng sắp về. Bây giờ nhàn rỗi quá, ông đi nhậu nhẹt suốt ngày.

Vũ cảm thấy lợm giọng khi nghe mẹ bình thản nhắc tới những tật xấu của y. Hắn định nói ra một điều gì để tránh cho mẹ cảnh độc thoại, nhưng rồi hắn chẳng nói được gì cả. Bỗng dưng Vũ ân hận vì đã bỏ mất một ngày chủ nhật xanh mướt để về đây tiếp nhận những gượng gạo chán chường. Cái cảm giác tưởng như lần nào cũng gặp lại y hệt, vẫn chưa thể là một kinh nghiệm để Vũ có thể quyết định cho những lần sau, là đừng bao giờ tìm đến ngôi nhà này nữa. Nó không phải là chỗ của Vũ. Tình cảm ở đây cũng không phải chỉ để dành cho Vũ. Vũ dặn lòng mình một lần, hai lần rồi bước ra khỏi phòng.

Người đàn bà đang dọn cơm ra bàn ăn, thấy Vũ đi xuống, nói:

– Con có mệt không?

– Dạ, không mẹ.

– Ông nội có gửi tiền cho con đủ không?

– Dạ đủ, mẹ.

– Ông vẫn khỏe chứ? Con có về thăm ông luôn chứ?

– Dạ khỏe. Dạ thỉnh thoảng có, mẹ.

Vũ trả lời những câu hỏi của mẹ mà tưởng như trả lời với một người khác. Hắn cảm thấy mình kiên nhẫn đến thế là cùng.

– Con vẫn đi học bằng chiếc xe đạp cũ ấy?

– Dạ, bác Toản cũng vừa cho tiền sơn lại xong.

– Mùa đông mưa lạnh thế này, đạp xe qua cầu có mệt lắm không con?

– Dạ mệt, nhưng chẳng ăn nhằm gì.

Rồi sự thăm hỏi như một trò chơi lịch sự, Vũ hỏi mà không biết rằng mình mỉa mai.

– Mẹ vẫn khỏe chứ?

– Mẹ cũng thường

– Thằng nhỏ lớn chừng nào rồi?

Người đàn bà quay đi, có lẽ không ngờ Vũ có những câu hỏi thiếu lễ phép đến vậy.

– Em cũng khá.

Vũ thoáng mỉm cười, nhưng người đàn bà không thấy.

– Lâu nay mẹ có về thăm ông nội không?

– Không, mẹ bận quá.

– Con biết. Mẹ vẫn làm việc một mình, không ai phụ giúp sao?

– Không. Việc cũng chẳng có gì.

Có tiếng dép kéo lê ngoài sân mưa. Vũ nhìn ra và thấy người đàn ông ẵm đứa nhỏ đi về. Người đàn bà đánh giọng:

– Có anh Vũ về thăm... Người đàn ông:

– Vũ về đấy à?

– Dạ, chào thầy.

Người đàn ông giũ chiếc áo mưa ngoài hiên thềm rồi móc lên cánh cửa. Y bước xuống nhà dưới. Vũ nhận thấy ở y không còn vẻ tinh anh như thuở nào. Y già hẳn cùng với những cử chỉ chậm chạp trông thấy.

– Dạo này học hành ra sao?

– Dạ vẫn thường.

– Vẫn ở nhà bác Toản?

– Dạ.

– Cuối năm này đã thi chưa?

– Dạ chưa còn vài năm nữa.... Rồi y quay qua người đàn bà:

– Vũ năm nay mấy tuổi rồi bà nhỉ?

– Mời lăm, mười sáu chi rồi đấy.

– Nhanh thật.

Vũ im lặng. Nãy giờ hắn chăm chú nhìn đứa bé trên tay người đàn ông. Đứa bé bụ bẫm mở lớn hai mắt nhìn hắn. Hắn trìu mến ngắm đứa con riêng của mẹ, nghĩ có thể biểu lộ một cử chỉ thân thiết nào đó nhưng hắn vẫn ngồi bất động.

Khi cả nhà ngồi vào bàn ăn, người đàn ông nói:

– Nghe đâu tình hình mỗi ngày một khó khăn. Không khéo vài năm nữa thằng Vũ đi lính gấp. Con đã nghĩ tới chuyện đi lính chưa Vũ?

– Không. Không bao giờ tôi đi lính cả. Người đàn ông cười:

– Đâu phải con muốn đi hay không, mà đến tuổi thì phải...

– Nhưng tôi sẽ không bao giờ đi lính cả.

Người đàn ông và Vũ vẫn có thái độ không mấy thân thiện từ trước. Nhưng trước người đàn bà, bao giờ y cũng có vẻ dịu dàng:

– Phải hiểu đi lính để làm gì chứ?

Người đàn ông và cả mẹ Vũ không thể nào hiểu được thái độ cứng rắn và không thực tế của đứa trẻ. Nếu họ nghe được câu hỏi vang lên theo nhịp tim đứa trẻ, thì sẽ không bao giờ họ hỏi hoặc có thái độ chạm đến sự phẫn nộ của hắn.

Vũ thường tự hỏi tại sao cha hắn bỏ đi. Tại sao người ta có thể chọn lựa một cuộc sống quá khó khăn trong khi không thể xếp đặt những công việc bình thường? Cha Vũ đi, yên ổn một bề. Nhưng còn những người ở lại? Ông nội, mẹ và hắn? Thực tại này quá đỗi khắc nghiệt so với ngày cha Vũ mới cất bước ra đi.

Hình ảnh những người chú bị chết chém, để lưỡi gươm oan nghiệt được tưởng tượng mỗi ngày mỗi rõ trong tâm trí ông nội mình. Và dù là lưỡi gươm tưởng tượng nhưng cũng đủ làm cho lưng ông còng nhanh, tóc bạc trắng, không báo trước. Rồi niềm hy vọng vào người vắng mặt là cha Vũ: niềm hy vọng như một trái cây treo mãi trên cành đã hết mùa nhưng chưa thấy chín. Những phiền muộn và hy vọng của ông nội được tiếp nối qua Vũ, cộng thêm những suy luận và phẫn nộ mới.

Với tâm trạng đó, Vũ làm sao nghe được những lời bình thản của người đàn ông lúc này, về chuyện chiến tranh, lính tráng; nhất là sự chém giết được biện luận bởi những kẻ từng dâng một phần đời sống của mình cho cuộc viễn chinh vô nghĩa.

Người đàn ông nói:

– Vũ còn dại lắm. Hãy nhìn những dấu tích của tôi đây. Tại sao tôi phải mang cái sẹo khủng khiếp này trên mặt chứ? Cũng còn may đấy. Lẽ ra tôi đã chết tan xác theo bọn lính rồi...

Vũ im lặng khi biết người đàn ông bắt đầu giận dữ với vết sẹo mà y gọi là phi lý và đầy hận thù. Thực ra, với Vũ, câu hỏi hằn học của y quá dễ trả lời. Tại sao ư? Nếu y đặt thêm một câu hỏi: Tại sao y đã chiến đấu trước đó, thì câu trả lời sẽ sòng phẳng biết bao nhiêu.

Người đàn bà chen vào:

– Thôi, hai thầy con ăn cơm đi chứ. Hơi đâu bàn chuyện xa vời. Vũ còn nhỏ mà...

Người đàn ông:

– Bà thấy xa vời như thế, chứ thời gian vèo một cái là tới ngay.

Cũng nhờ câu chuyện vớ vẩn ấy mà bữa cơm chấm dứt không đến nỗi vô vị như những lần trước.

Vũ bỏ đũa đứng lên. Hắn ra hiên hứng những giọt nước mưa từ mái nhỏ xuống, rửa tay. Bầu trời sáng sủa hơn với những đám mây trắng nổi bật, đang trôi lờ đờ. Tiếng người đàn ông nói với Vũ:

– Uống nước xong, con vào nghỉ. Ở lại chơi vài bữa chứ?

– Dạ, không được thầy ạ. Tôi phải vào chiều nay. Ngày mai còn đi học nữa.

Người đàn ông im lặng. Vũ không nghe mẹ nói gì. Hắn lững thững bước ra vườn. Trời đã tạnh hẳn nhưng từ những tàu lá trên cao vẫn còn rớt xuống vài giọt nước.

“Có gì đâu. Tâm hồn mình có thay đổi gì đâu” – Vũ tự nhủ thầm khi hắn nhớ lại nỗi nhớ nhung mẹ gợn lên trong đầu trước khi đến đây. Bây giờ mẹ đó, với thực tại như thế đó, vậy mà có ra gì đâu.

Vũ đứng giữa vườn nhìn chăm chăm ngôi nhà, nghe như uống từng âm thanh của mẹ từ trong nhà vọng ra, để tất cả len sâu vào người lần chót, rồi dặn lòng: nhớ nhung nếu có chỉ là thứ vu vơ, không thật chút nào. Đừng bao giờ có ý định về thăm mẹ lần nữa. Mẹ đã yên ổn. Mẹ dã có những lo lắng mới, đã có một quê hương mới để thay cho quê hương tưởng đã mất theo chân người chồng cũ rồi.

Vũ lắng nghe tiếng mẹ. Nghe, nghe mãi... Một lần... hai lần... ba lần... Thêm một lần nữa, một lần nữa thôi. Cuối cùng Vũ vào nhà thay quần áo và lặng lẽ chào mẹ đi. Mẹ không nói gì. Mẹ vẫn không nói gì từ nhiều năm nay. Nhưng Vũ biết không phải vì thế mà tâm hồn mẹ lúc này hoàn toàn yên ổn đâu. Con đường dài, vắng ngắt. Vũ biết những chuyến xe chiều chạy rất thưa nhau. Để tránh những cảm giác chờ đợi, Vũ cúi nhặt những hạt sỏi hai bên đường, vừa đi vừa ném từng viên xuống cánh đồng ngập nước để nhìn những lọn sóng nhỏ lan ra xa.

Buổi chiều thấp hẳn xuống. Những đám mây đen kéo đến thật nhanh. Vũ nhìn lui. Con đường vắng ngắt. Hắn nhìn chung quanh toàn cảnh mây nước đìu hiu. Bỗng hắn dừng lại, ngạc nhiên nhìn cơn mưa đang tiến tới từ trước mặt. Vũ muốn thét lên một tiếng. Hắn cảm thấy cô đơ hơn bao giờ hết