2. THẢM KỊCH Ở POSORJA: KHI “CÔNG LÝ CỦA NHÂN DÂN” HÓA SAI LẦM NGHIÊM TRỌNG. - Tom Larsen

Trong sự xung đột giữa phương thức đấu tranh đòi công lý có từ hàng thế kỉ và tốc độ kích động của đại chúng trên mạng xã hội lan nhanh đến đáng kinh ngạc, một nhóm người đã dùng lối hành hình kiểu lynch3 với ba người dân vô tội bằng cách thiêu và đánh đập họ cho tới chết. Tội ác này khiến một thị trấn yên tĩnh và một thành phố thanh bình quay cuồng với những câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống trong thế kỉ XXI.

3. Là lối hành hình của bọn phân biệt chủng tộc Mỹ đối với người da đen.

Vào ngày 16 tháng Mười năm 2018, một thảm kịch tàn nhẫn đã xảy đến với hai người đàn ông và một người phụ nữ trong làng chai Posorja (Ecuado) yên ắng. Ba nạn nhân cũng là ba tên đã cướp đồ của hai người phụ nữ địa phương. Mọi chuyện kết thúc chỉ trong vài giờ, sau khi một đám đông gồm 2.000 người dân phẫn nộ xông vào đồn cảnh sát, lôi ba nạn nhân ra và xử tử chúng ngay trên đường.

Mạng xã hội phán cho ba người này án tử bằng cách khiến mọi người ngộ nhận chúng là những kẻ ấu dâm đã đánh thuốc và lạm dụng một đứa trẻ địa phương. Nó kích hoạt “công tắc công lý nhân dân” truyền thống, khiến đám đông áp đảo lực lượng cảnh sát vũ trang, gieo rắc cái chết và sự hủy diệt trước khi quân đội kiểm soát được họ.

Câu chuyện phức tạp đến ớn lạnh này bắt đầu từ vài tháng trước. Ngày định mệnh ấy xảy ra khi hai người phụ nữ đưa con đi học ở trường học địa phương. Bên ngoài khuôn viên trường học, một người phụ nữ tiếp cận và thuyết phục họ mua một chiếc nhẫn với giá rẻ. Cả hai người mẹ đều từ chối và rồi họ bị đánh thuốc mê scopolamine4 - một loại bột không mùi, không vị và được bào chế từ hoa của cây borrachero. Scopolamine khiến nạn nhân tạm thời “trở thành thây ma” và hoàn toàn phó mặc số phận cho kẻ thủ ác. Vì vậy, loại thuốc mê này là công cụ gây án phổ biến của bọn tội phạm khắp Colombia, Ecuador và Peru. Không có gì lạ khi nạn nhân tỉnh lại sau vài giờ mê man và phát hiện họ bị cưỡng hiếp, tiền trong tài khoản ngân hàng không cánh mà bay, hoặc trong những trường hợp nghiêm trọng, họ bị mất một hoặc vài cơ quan nội tạng. Tội phạm có thể bỏ thuốc vào đồ ăn hoặc thức uống, còn trong trường hợp này, chúng “phả” thuốc vào mặt nạn nhân.

4. Là một loại thuốc mê có mức độ dược hóa cao, có thể xóa trí nhở và làm con người mất ý thức tạm thời.

Hai gã đàn ông xuất hiện và ép hai người phụ nữ đó lên xe taxi. Nạn nhân bị đưa đến một công viên ở địa phương, nơi họ bị cướp 200 USD (đơn vị tiền tệ chính thức ở Ecuador là USD) cùng hai chiếc điện thoại di động.

Tuy nhiên, một trong hai nạn nhân chỉ bị ảnh hưởng nhẹ từ thuốc và chạy thoát được. Cô gọi điện báo cảnh sát và họ bắt được ba tên tội phạm khi chúng rời thị trấn. Nhân dạng của từng tên: Tonny Mauricio Pareja Valladares (44 tuổi), Jackeline Cecibel Mero Figueroa (35 tuổi) và Ronald Gustavo Bravo Rosado (25 tuổi). Cả ba được đưa đến Đơn vị Cảnh sát Cộng đồng ở địa phương (UPC). Chúng được cho tạm trú đến khi chuyển đến đơn vị tư pháp Playas - nơi xử lý những tội phạm có tính chất tương tự. Nhưng chỉ trong vòng vài giờ, chúng đã chết.

Ngôi làng Posorja nằm cách Guayaquil - thành phố lớn nhất ở Ecuador - về phía nam 120km. Nơi này có con sông Guayas rộng lớn, trôi lững lờ, đổ ra vịnh Guayaquil. Dân số ở Posorja chỉ khoảng 11.000 người, nhưng vào buổi chiều hôm đó, một tội ác đã đánh thức cảnh đánh cá đang ngủ yên - một tội ác khủng khiếp sánh ngang với bất kì chuyện gì có thể xảy ra ở bất kỳ thành phố lớn nào trên thế giời.

Những tài khoản mạng xã hội kích động một đám đông người dân địa phương rằng từng có những đứa trẻ bị đánh thuốc (hoặc theo một số tin đồn, chúng đã bị giết) và họ xông vào tòa nhà UPC. Đám đông kéo hai gã đàn ông và một phụ nữ ra khỏi đồn, dùng thanh sắt và đá lấy từ chỗ nứt của vỉa hè đề đánh ba người cho đến chết. Hậu quả của cuộc hỗn chiến là năm viên cảnh sát và hai người lính bị thương; một xe taxi, một xe cảnh sát và năm xe máy bị thiêu rụi; còn đồn cảnh sát tan hoang đến nỗi không thể sử dụng được nữa.

Hơn nữa, sự việc này thoạt đầu có vẻ kỳ lạ, bởi đã là thế kỷ XXI mà vẫn tồn tại đám đông dùng lối hành hình kiểu lynch với tội phạm để đòi lại công lý. Mặc dù cả ba nạn nhân đều có tiền án, nhưng chúng không hề phạm phải một tội ác tày trời đến nỗi bị xử tử vào một buổi chiều ấm áp và nhiều mây như vậy.

Người phát ngôn của sở cảnh sát cho biết, “Vụ cướp vẫn còn nhiều nghi vấn và cuối cùng, nó lại trở thành thảm kịch. Các nghi phạm đang bị tạm giữ tại đồn cảnh sát để chờ chuyển đến Guayaguil thì một đám đông tụ tập bên ngoài và hét lớn ‘Giết chúng, thiêu chúng’.”

Càng về chiều, nhóm người càng đông. Cuối cùng, họ đập vỡ cửa ra vào và cửa sổ của đồn cảnh sát rồi kéo các nghi phạm ra ngoài. Theo lời nhân chứng, nhóm đàn ông và phụ nữ đeo mặt nạ và mặc áo sơmi đã lột quần áo, đánh và thiêu chết các nghi phạm.

Trong khi đó, những kẻ cướp phá đã khoét lỗ trên mái nhà và tường của đồn cảnh sát để tìm đường vào. Cảnh phục và những trang thiết bị, đài radio, đạn được và kể cả máy điều hòa nhiệt độ biến mất ngay trước mũi của đám người quá khích.

Những người lính ở căn cứ quân đội gần đó được điều động tới để hỗ trợ cảnh sát, nhưng họ lại đến sau khi các nghi phạm đã bị giết vài phút.

Sao chuyện này lại xảy ra như vậy? Đầu tiên, có một khái niệm phổ biến ở xã hội Ecuador là công lý của người dân bản địa (justicia indígena). Năm 1998, khái niệm trên được công nhận và hợp pháp hóa trong hiến pháp Ecuador, nhưng thông lệ này đã có từ hàng thế kỷ. Khi người Tây Ban Nha xâm chiếm Ecuador vào thế kỷ XVI, họ không đối xử với người dân bản địa như con người, mà gần giống như súc vật. Người dân Ecuador bị bắt đi nô dịch và phải phục vụ cho lợi ích của những kẻ xâm lược (conquistadores). Việc người dân chống trả cũng có thể hiểu được, nhưng bất hạnh thay, vũ khí của người Tây Ban Nha tối tân hơn so với vũ khí thô sơ của người bản địa. Những người may mắn thoát khỏi cuộc tàn sát cũng nhanh chóng bị khuất phục và bắt làm nô lệ. Một nhóm người - chủ yếu ở những vùng xa xôi của dãy núi Andes hoặc rừng rậm Amazon - cực kì hung hãn và cứng cỏi nên họ không chịu khuất phục. Phần lớn người Tây Ban Nha phớt lờ họ và tiếp tục công cuộc chiếm phần còn lại của Ecuador làm thuộc địa bằng phương thức cực kỳ tàn bạo nhưng hiệu quả.

Sau cuộc bầu cử của vị tổng thống theo chủ nghĩa dân túy Rafael Correa, những thay đổi mới nhất của hiến pháp Ecuador được thông qua vào năm 2008. Những thay đổi đó tiếp tục củng cố tư tưởng về quyền tự trị và quyền của người dân bản địa. Thành viên của nhóm người dân bản địa rõ ràng được phép trừng phạt những kẻ phạm tội bằng công lý của người bản địa, nhưng trong giới hạn cho phép. Giết người, cưỡng hiếp, bắt cóc và cướp có vũ khí sẽ bị chính quyến địa phương truy tố. Đối với những tội ít nghiêm trọng hơn, hình phạt thường là “ném đá hội đồng”. Có lẽ, tội phạm sẽ bị đánh bằng cây tầm ma hoặc nhánh cây, trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, tội phạm sẽ bị trục xuất khỏi cộng đồng.

Ở Ecuador, chỉ 7-10% dân số thực sự là thành viên của một trong 28 nhóm người dân bản địa. Thế nên, thật đáng ngờ khi nói có ai trong số 2.000 người bạo loạn vào buổi chiều hôm đó là người bản địa. Ngay cả khi họ thật sự là người bản địa thì rõ ràng họ cũng đã phạm luật. Hơn nữa, nếu bạn có dịp trò chuyện với người dân địa phương ngày nay, hơn một năm sau, bạn hầu như chẳng nghe thấy gì về cách xử phạt tội phạm theo hình thức tàn ác này.

Một người dân tên Julio Parrales cho biết, “Posorja là một thị trấn thanh bình”. Nhưng anh ấy cũng nói thêm, “Người dân phản ứng thô bạo bởi vì họ chán nản khi xã hội có công lý cũng như không. Đó chính là lí do vì sao người dân muốn tự tay giải quyết những vấn đề này.”

Những bài báo và nghiên cứu đã lên tiếng về vấn đề gây tranh cãi này, nhưng trong một phát biểu ngắn gọn của mình, Senor Parrales đã xác định rõ ràng cốt lõi của vấn đề. Người Ecuador không mấy tin tưởng vào cảnh sát hoặc hệ thống tư pháp. Hằng ngày, họ nhìn thấy và chịu đựng sự thờ ơ, thiếu nănglực cùng cảnh tham nhũng của chính quyền.

Như đã được đề cập ở trên, cựu Tổng thống Correa hiện đang sinh sống ở Bỉ. Chính quyền đã ban hành lệnh bắt giữ ông về tội tham nhũng nếu ông quay trở lại Ecuador. Còn vị Phó Tổng thống Jorge Glas, hiện đang bị giam giữ trong tù vì tội nhận hối lộ hàng triệu USD Mỹ để giúp Odebrecht - một tập đoàn khổng lồ ở Brazil - giành được những hợp đồng xây dựng béo bở.

Tham nhũng được xem như một sự thật bất hạnh trong cuộc sống ở Ecuador và tất nhiên, cách một cá nhân nhìn nhận vấn đề có mối liên quan chặt chẽ với tình hình kinh tế - xã hội của người đó. Có thể phần nào khẳng định những thành viên trong đám người dùng lối hành hình kiểu lynch với những tên tội phạm đó nằm ở dưới đáy xã hội.

Trong suốt mười năm qua, sự mất lòng tin của người dân vào hệ thống tư pháp đã dần khiến cho khái niệm “Công lý của người dân bản địa” biến thành “Công lý truyền thống” hoặc “Công lý của nhân dân”. Và những giới hạn được đề cập ở trên cũng theo đó mà không còn hiệu lực nữa.

Tội phạm xe máy rất phổ biến ở Ecuador.Khi gây án, một hoặc hai tên thực hiện hành vi ăn cướp ngang nhiên trên đường, đôi khi chúng đe dọa nạn nhân bằng súng và tẩu thoát bằng xe đạp có gắn động cơ nhỏ. Trong nhiều vụ án, người dân nhanh chóng hành động và tóm được nghi phạm. Họ đánh chúng và đốt phương tiện gây án trước khi chúng có thể rời khỏi khu dân cư.

Khi cảnh sát đến nơi, họ chỉ tìm thấy một chiếc xe máy cháy đen và có lẽ vẫn còn đang bốc khói, cùng với một vài tên trộm lơ ngơ, máu me lem luốc. Những người dân trong khu vực nhanh chóng rút về nhà và trả lại không gian được một “bức tường im ắng” bao phủ. Điều này khiến cảnh sát gặp khó khăn, nếu không muốn nói là không thể, trong việc lập hồ sơ vụ án (giả sử họ muốn làm vậy). Người dân không quan tâm nhiều đến vậy, bởi trong tâm trí của họ,hung thủ đã bị trừng phạt thích đáng.

Chắc bạn đang nghĩ, “Chuyện này hay thật đấy, nhưng làm thế nào mà tội ác tưởng chừng như vô hại như trộm 200 USD và hai chiếc điện thoại di động, kể cả đánh thuốc mê nạn nhân, lại dẫn đến vụ ba nghi phạm bị sát hại tàn nhẫn trước sự chứng kiến của tất cả cảnh sát địa phương?”

Câu trả lời nằm ở sự xung đột giữa những quan niệm về công lý có từ hàng thế kỷ và tốc độ lan truyền nhanh đến chóng mặt của công nghệ hiện đại. Mạng xã hội nhanh chóng lan truyền tin đồn về một trong những đứa trẻ bị bắt cóc đã chết vì ăn phải chất scopolamine. Mặc dù hai đứa trẻ đều không thực sự bị đánh thuốc hay bị tổn hại theo bất kỳ hình thức nào, nhưng tin đồn đã làm dấy lên lửa giận trong lòng người dân bản địa. Hơn nữa, họ vốn đã không còn tin vào cảnh sát và cơ quan tư pháp địa phương.

Người phụ nữ gọi điện báo cho cảnh sát đầu tiên (tên thật đã được giấu đi để bảo vệ sự an toàn của cô ấy) sau đó đã thay đổi tình tiết của câu chuyện trong biên bản báo cáo giữa đêm với cảnh sát.

“Tôi đến trường với con gái, bạn tôi và con gái của cô ấy. Có hai người tiếp cận chúng tôi. Chúng cố gắng thuyết phục chúng tôi mua một chiếc nhẫn giả. Sau đó, chúng đánh thuốc chúng tôi, chúng tôi như bị bùa. Chúng tôi đi đến một nơi, tôi không biết làm thế nào mà chúng tôi đến đó được. Chúng đưa tôi vào một chiếc xe, nhưng tôi đã thoát ra ngoài và chúng rời đi. Chúng trộm điện thoại di động của tôi và của bạn tôi cùng một chút tiền. Lúc đó, chúng tôi rất sợ hãi nên đã có hiểu lầm gì đó. Tôi không biết, nhưng bọn trẻ không lên xe. Người ở trên xe là tôi.”

Cảnh sát nhanh chóng hành động để tóm gọn các nghi phạm trong vụ hành quyết tội phạm không qua xét xử. Họ đã nghiên cứu những đoạn băng video về cuộc xung đột và cử các điều tra viên mặc thường phục cùng những đơn vị cảnh sát đặc biệt tới vùng lân cận (barrios) của Posorja, El Morro và Playas.

Vào sáng ngày 18 tháng Mười, chưa đầy 48 tiếng sau khi vụ việc xảy ra, tướng Tannya Varela cho biết 8 nghi phạm đã bị giam giữ và được chuyển đến Guayaquil để thực hiện một “cuộc điều trần” (tương tự như phiên luận tội hoặc phiên xử sơ bộ ở hệ thống tư pháp Hoa Kỳ). Chiều hôm đó, Thẩm phán José Ortega đồng ý với yêu cầu của công tố viên và tất cả 8 nghi phạm bị giam giữ phòng ngừa (để không cho phạm tội nữa) với tội danh giết người. Theo Điều 140 của Bộ luật Hình sự Cơ bản của Ecuador (COIP), người bị buộc tội giết người phải chịu mức án 22 đến 26 năm tù.

Văn phòng công tố cũng mở cuộc điều tra đối với ba cá nhân khác về tôi xúi giục, trộm cắp, đốt phá và hủy hoại tài sản công cộng.

Cuối cùng, hai người phụ nữ là nạn nhân của vụ trộm sáng hôm đó và cũng là người đầu tiên báo cảnh sát đã được ghi danh vào Chương trình Bảo vệ Nạn nhân và Nhân chứng của Bộ trưởng Tư pháp sau khi nhân được lời dọa giết từ người thân của những người đã khuất.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Maria Paula Romo phát biểu trong một buổi phỏng vấn trên truyền hình rằng, “Những chuyện đã xảy ra không thể nào chấp nhận được. Không thể biện minh một vụ dùng lối hành hình kiểu lynch với tội phạm kết thúc bằng cái chết của ba người. Vụ đó sẽ phải bị truy cứu và về điểm này, có 8 người bị giam giữ.”

Bà Romo tiếp tục cảnh cáo người dân nên tránh lan truyền thông tin sai sự thật. Bà nói, “Chúng ta lo lắng cho tình trạng của con trẻ và sự an toàn của chúng, nhưng chúng ta phải hành động có trách nhiệm.”

Cảnh sát địa phương biện hộ cho hành động của họ hoặc cho sự lơ là của họ trong cuộc bạo động. Một sĩ quan cho hay, “Chúng tôi không có thiết bị chống bạo động và gần như không có đủ lực lượng sĩ quan để chống lại 2.000 người dân đang bị kích động. Chúng tôi hoàn toàn bị lấn át. Tôi rất lo cho mạng sống của mình và đồng nghiệp.” Gia đình của những nạn nhân không hài lòng với lời nói hay hành động của sở cảnh sát.

Một người thân của người đã khuất lên tiếng, “Đám cảnh sát có đủ thời gian để yêu cầu quân tiếp viện, nhưng họ đã không làm như vậy. Có một đoạn video mà người ta nghe thấy họ nói rằng, ‘Đám người này sẽ thiêu bọn chúng’. Vậy tại sao họ không gọi quân tiếp viện sớm hơn?”

Một trong ba nạn nhân trong vụ hành quyết tội phạm không qua xét xử là người phụ nữ tên Jackline Figueroa. Cô bị sát hại, bỏ lại 5 đứa con. Những người thân của cô cho biết cả ba người bị bắt vào giữa trưa nhưng gia đình không nhận được thông báo và chỉ biết mọi chuyện thông qua mạng xã hội.

Cho dù người ta có giữ khư khư quan điểm về vấn đề công lý tự xưng ở bất cứ đâu, nhưng rõ ràng những gì đã xảy ra ở Posorja vào một buổi chiều ấm áp và nhiều mây của tháng Mười năm 2018 là một thảm kịch. Vậy thì, làm thế nào mà mọi chuyện lại hóa sai lầm nghiêm trọng như vậy?

Câu chuyện bắt đầu trước đó hai tháng. Vào ngày 16 tháng Tám, cô bé Kerly Loor (13 tuổi) mất tích. Theo tuần báo tin tức Vistazo, Gloria Bones - mẹ cô bé - đã đến đồn cảnh sát địa phương. Một sĩ quan đăng ảnh của cô bé lên trang Facebook của sở cảnh sát để yêu cầu mọi người cung cấp thông tin. Chỉ trong vòng vài tiếng, bức ảnh đã có hàng nghìn lượt chia sẻ. Sau khi đăng thông báo trên, một người phụ nữ báo là đã nhìn thấy đứa trẻ trong công ty của một thanh niên ở Barrio Cristo Vive. Người phụ nữ nói rằng thanh niên đó là người mới đến khu này và người dân địa phương nghĩ anh ta là một nhân vật đáng ngờ. Senora Bones trình tên của thanh niên đó lên UPC ở địa phương. Họ nói với cô rằng anh ta có tiền án hiếp dâm trẻ vị thành niên. Phía cảnh sát hứa sẽ “xem xét kỹ”, còn người mẹ quẫn trí quay về nhà chờ đợi.

Khoảng hai giờ sáng, người mẹ nhận được một cuộc điện thoại từ cô con gái. Cô bé nói, “Mẹ ơi, con bị j lạc. Con không biết con đang ở đâu nữa.” Kết nối bị ngắt và người mẹ phát điên lên. Cô lại đến đồn cảnh sát nhưng họ chỉ nói rằng họ không có thiết bị phù hợp để truy ra cuộc gọi đó. Họ bảo cô đến văn phòng của Bộ trưởng Tư pháp ở Guayaquil.

Sau hai lần dành cả ngày đi ngược đi xuôi tìm con mà không có kết quả, Senora Bones đã rất sốc và đau khổ khi nghĩ đến việc phải đến đó thêm một lần nữa. Người mẹ khóc mà không kìm được nước mắt, đến nỗi một trong những sĩ quan đã tự mình gọi điện cho một người đồng nghiệp ở Guayaquil. Người đồng nghiệp truy ra cuộc gọi đó ở một trạm xe bus thuộc thị trấn Chone (tỉnh Manabi), cách phía bắc 330km. Người ta tìm thấy cô bé trong trạm xe bus, bị mất phương hướng và hình như bị đánh thuốc mê. Kì diệu thay, cô bé có thể thoát khỏi người bắt mình và gọi điện cho mẹ. Tuy nhiên, không thấy bóng dáng kẻ bắt cóc đâu.

Vài tuần sau, trong khi Kerly vẫn đang vật lộn để vượt qua những ám ảnh của vụ bắt cóc đó, người ta thấy thanh niên kia xuất hiện tại một vùng lân cận ở Posorja. Người mẹ lập tức đến đồn cảnh sát nhưng họ nói rằng nếu cô bé không còn bị người thanh niên đó bắt giữ thì họ cũng không thể làm gì được.

Kerly bị suy nhược thần kinh và được gửi đến sống với người thân ở một thị trấn khác, trong khi mẹ cô bé nức nở vì thống khổ và tuyệt vọng. Thanh niên khả nghi đó bắt đầu nhận được lời dọa giết và không lâu sau, anh ta rời thị trấn.

Một thời gian ngắn sau, một bé gái ở vùng địa phương lân cận khác bị đánh thuốc mê và bị bắt cóc. Người ta tìm thấy cô bé ở trong trạm xe bus tại Loja, cách phía đông nam 500km. Không rõ thủ phạm này và kẻ bắt cóc Kerly có phải cùng là một người hay không, bởi cảnh sát không mở cuộc điều tra chính thức nào. Lý lẽ của họ là gì? Họ không bắt được thủ phạm “đang thực hiện hành vi phạm tội”.

Một thành viên của hội đồng quản trị địa phương cho biết, “Không hề có tòa án hay văn phòng Bộ trưởng Tư pháp ở Posorja. Một người dân phải mất cả ngày để có thể đến Guayaquil. Ở đây, mạng xã hội, chẳng hạn như Facebook, là cách duy nhất để thông báo một vụ bắt cóc trẻ em hoặc những tội ác nghiêm trọng khác. Đừng biến mạng xã hội thành thứ xấu xa chỉ bằng cách nói nó lan truyền tin giả.”

Bất hạnh thay, đó chính xác là những gì đã xảy ra. Trong hai tháng mạng xã hội xôn xao với những hình ảnh giả mạo của nghi phạm trong vụ án của Kerly Loor. Và dường như có thể tìm thấy hình ảnh của tất cả những đứa trẻ được truyền đi khắp thị trấn, nếu chúng đi học về muộn vài phút.

Vào buổi sáng tháng Mười định mệnh đó, một người dân đang trong trạng thái cảnh giác cao độ đã phản ứng nhanh chóng với tin tức về vụ đánh thuốc mê và trộm cướp. Không biết bằng cách nào mà mạng xã hội dấy lên tin đồn về một đứa trẻ có liên quan trong vụ này. Có lẽ vì vụ việc xảy ra trước trường học, hoặc cũng có lẽ vì người ta biết hai người phụ nữ thường đưa con đến trường vào thời điểm đó. Nhưng một khi tin đồn bắt đầu bùng lên thì không tài nào khống chế nổi.

Tin đồn lan nhanh khắp những khu chợ, cửa hàng (tiendas) và quán cà phê ở địa phương như một loại virus lan nhanh và lây nhiễm từ người sang người. Mọi người đột ngột dừng bước giữa lề đường bởi bọ đang chăm chú nhìn vào điện thoại để cập nhật thông tin mới nhất.

Tin tức về ba nghi phạm bị bắt giữ khiến người dân nhẹ nhõm, nhưng ngay sau đó họ cảm thấy tuyệt vọng. Những sự việc đã xảy ra không chỉ trong hai tháng vừa qua, mà cả quãng đời của người dân khiến họ không thể tin cậy lực lượng cảnh sát và hệ thống tư pháp được nữa. Chính tay họ sẽ giải quyết những vấn đề này.

Câu chuyện kết thúc không có hậu. Tại sao lại thành ra như vậy? Vào ngày 14 tháng Mười năm 2019, vài ngày trước khi tròn một năm sau khi vụ việc xảy ra, Thẩm phán Odalis Ledesma tuyên án 11 người có liên quan đến vụ việc. 7 người trong số đó lãnh án 34 năm tù vì tội giết người, trong khi 4 người còn lại là đồng phạm nên bị kết án 17 năm tù. Dường như không một ai cảm thấy hung thủ thực sự phải trả giá cho tội ác của mình.

Bà Maria (không phải tên thật của bà ấy) - mẹ của Ronald Bravo - giám hộ 4 đứa con gái (15 tuổi, 11 tuổi, 5 tuổi và 2 tuổi) của anh và Jackline Figueroa. Mặc dù Maria sống ở Guayaquil, nhưng bà quyết định cho 4 đứa trẻ tiếp tục sống tại nhà riêng của chúng ở Posorja. Bà hi vọng môi trường quen thuộc xung quanh có thể giúp chúng bớt tổn thương. Dì của Maria đã chuyển đến sống cùng bọn trẻ, còn bà đến thăm chúng vào cuối tuần. Tất nhiên, bọn trẻ vẫn không tránh khỏi những thương tổn và mất mát.

Maria nói, “Bọn trẻ nhìn thấy cha mẹ chúng bị nhóm người đó tra tấn trong những video trên mạng xã hội. Bọn trẻ biết ba mẹ chúng ra đi như thế nào.”

Chính quyền đã cử một nhân viên xã hội thường xuyên đến nhà thăm nom 4 cô gái để theo dõi sự phát triển của chúng.

Maria cố gắng hết sức vì lợi ích của 4 đứa cháu, nhưng đôi khi điều đó thật khó khăn. Bà rất nhớ những cuộc trò chuyện thường xuyên với con trai. Trong điện thoại, bà cũng giữ 37 tin thư thoại cuối cùng của con trai. Bà nghẹn ngào trong nước mắt, “Tôi cố gắng kìm nén không nghe chúng, nhưng vào ngày sinh nhật của thằng bé, tôi lại không kìm lòng được.”

Những hình phạt nghiêm khắc của thẩm phán đưa ra vẫn không làm bà Maria thoải mái. Bà cho rằng kẻ sát hại Ronald vẫn còn tự do. Bà nói, “Trong video, bạn có thể nhìn thấy rõ khuôn mặt của kẻ đã giáng cho con tôi một đòn chí tử. Tôi sẽ mãi không bao giờ quên khuôn mặt hắn.”

Một bức ảnh chụp con trai và con dâu của bà được đóng khung,treo trong phòng khách nhà bà, với dòng chú thích, “Chúng con sẽ yêu thương bọn trẻ và chúng sẽ mãi trong tim chúng con.”

Mauricio Pareja để lại đứa con trai 18 tuổi tên Israel (tên thật đã được giấu đi để bảo vệ sự an toàn của anh ấy). Israel bị bại não và phải ngồi xe lăn. Anh được mẹ - tức là vợ cũ của Mauricio - chăm sóc.

Có vẻ như dù Mauricio có vướng vào bất kì vấn đề pháp lý nào đi nữa thì anh vẫn là một người cha tốt.

Mayra (không phải tên thật) nói, “Mauricio lo tất cả thuốc men cho thằng bé. Anh ấy đến thăm và đưa thằng bé đi dạo mỗi ngày. Hai cha con rất thích bóng đá và xem những trận bóng cùng nhau. Israel cổ vũ cho đội áo vàng, còn Mauricio cổ vũ cho đội áo xanh dương”. Barcelona (áo vàng) và Emelec (áo xanh dương) là hai đối thủ lâu năm ở vùng Guayaquil địa phương.

Mayra có một đứa con gái riêng 10 tuổi. Cô làm công việc lắp ráp đồ thủ công bằng bìa cứng tại nhà. Ngoài thu nhập ít ỏi của mình, cô còn nhận được khoản hỗ trợ 240 USD/tháng của chính phủ cho người khuyết tật, nhưng nhiêu đó vẫn chưa đủ. Một hộp thuốc giãn cơ cho Israel có giá gần 200USD và dùng hết trong hơn hai tuần một chút.

Cả Maria và Mayra cho biết khoảng thời gian nhập học của bọn trẻ là lúc khó khăn nhất. Maria phải đưa 4 đứa cháu đi học ở một trường công. Chất lượng giáo dục ở những trường công tại Ecuador cực kì tệ. Ngay cả những người dân nghèo khổ nhất cũng sẽ chắt chiu và dành dụm tiền để con cái họ có thể học ở một trường tư. Mayra phải nhận tiền từ thiện để có thể mua đồng phục và đồ dùng học tập cho cô con gái.

Theo luật sư Roberto Malagón, thẩm phán đã ra lệnh cho mỗi người trong số những người bị kết án phải bồi thường 15.000USD, nhưng quyết định này vẫn chưa bao giờ chính thức có hiệu lực. Vì vậy, Maria và Mayra phải chờ.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ María Paula Romo bảo vệ cho những hành động của cảnh sát trong sự kiện xảy ra vào ngày 16 tháng Mười năm 2018. Trong buổi phỏng vấn vài tuần sau đó, bà phát biểu, “Chúng tôi đã thực hiện tất cả những thủ tục hợp lệ. Sự kiện đó là một tình huống không thể lường trước được.”

Khi được hỏi tại sao Bộ Nội vụ không công khai số liệu thông kê tội phạm đối với từng thị trấn nhỏ để có thể sử dụng hiệu quả những nguồn lực, bà Romo nói rằng bà đang làm việc để thay đổi hệ thống, nhưng sau đó, bà nhanh chóng có tuyên bố khó hiểu và mang tính tư lợi, “Công việc song phương cần đặc biệt lưu ý về mặt trách nhiệm. Khi những số liệu này được sử dụng với mục đích gây xôn xao dư luận, sẽ có xung đột như sự kiện ở Posorja tái diễn. Chúng tôi quan tâm đến việc công bố số liệu một cách thích hợp. Kể từ khi tôi làm việc tại Bộ Nội vụ, chúng tôi cam kết sẽ hợp nhất dữ liệu để đánh giá mức độ của những cuộc xung đột trong khu vực, ví dụ như số lượng cuộc gọi mà ECU 911 nhận được.”

Phần lớn những lời của bà Romo bị cộng đồng phớt lờ.

Hơn một năm sau, rất khó để tìm được vật chứng về những gì đã xảy ra vào cái ngày tồi tệ đó ở Posorja. Trước đồn cảnh sát, một người phụ nữ ngồi trong xe hơi bán giày, thu hút một hàng dài những người mua sắm trước dịp Giáng Sinh. Một người đàn ông sửa xe máy bên lề đường trước một cửa hàng bán đồ phụ tùng. Một con chó đen bé nhỏ nằm mơ màng trong bóng râm của hộp dụng cụ điện, tránh cái nóng giữa trưa. Đội tàu đánh cá cập bến và những người bán hàng bán tôm tươi, sò ốc và các đù vàng; trong khi những con chim cốc biển tập trung trên cao và sà xuống để gắp lấy “miếng mồi lạc bầy”.

Nhưng ký ức về ngày đó không bao giờ hiện hữu nữa. Jefferson Paéz - một lính tuần tra trẻ tuổi - nhớ lại cách mà anh ta và những sĩ quan đồng nghiệp lúc đầu chỉ đơn giản là khóa cửa đồn cảnh sát khi đám đông bắt đầu tụ tập. Anh ta và đồng nghiệp cứ nghĩ đó chỉ là một cuộc biểu tình phản đối khác (chuyện này xảy ra thường xuyên ở khắp Ecuador).

Anh nói, “Đám đông đó ném xăng vào cửa ra vào và châm lửa. Khi tấm kính vỡ tan, họ xông vào và đưa tù nhân đi. Những tù nhân không ở trong phòng giam. Họ thậm chí không bị còng tay bởi đang chờ để được chuyển tới Guayaquil.” Vì cấp bậc thấp nên Jefferson không được mang theo súng ngắn bên mình. Khi sự việc xảy ra, anh ngồi co rúm sau bàn làm việc và nhìn người bạn thân nhất (cũng là một lính tuần tra) bị một người dân dùng thanh sắt đánh vào sau đầu.

Những gì xảy ra vào buổi chiều hôm đó là một thảm kịch và có người hi vọng rằng mọi người sẽ rút ra được những bài học từ sự kiện đó. Thật không may, họ đã lầm. Phong tục “Công lý của người dân bản địa” hoặc “Công lý của nhân dân” hoặc bất cức tên gọi nào, tồn tại trên khắp Châu Mỹ Latinh. Cả Tổ chức Ân xá Quốc tế và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đều không truy cứu những hành động hành quyết tội phạm không qua xét xử này. Tuy nhiên, một nghiên cứu vào năm 2015 của Viện Thống kê Quốc gia (INE) chỉ ra rằng những vụ việc tương tự ở Guatemela và Bolivia (hai quốc gia có dân số bản địa chiếm đông nhất) đã tăng gần gấp 10 lần từ năm 2004. Mexico và Peru cũng có mức tăng rõ rệt.

Nghiên cứu tiếp tục cho thấy Colombia và Ecuador - hai quốc gia từng đứng đầu hoặc gần đầu danh sách - hiện nay đã có những cải thiện đáng kể, nhờ vào “lực lượng cảnh sát phản ứng kịp thời và những hình phạt nghiêm khắc.”

Thế nhưng, người dân Ecuador vẫn không tin vài các nghiên cứu học thuật và thống kê dữ liệu, cũng như hệ thống tư pháp. Tiếng ồn của động cơ xe ôm 125 phân khối vang lên. Edison Segreda đã kể một câu chuyện tương tự xảy ra mới đây trong một thị trấn nhỏ trên bán đảo. Anh kể rằng một thanh niên cố trộm một chiếc xe bán tải và bị bắt. Sau đó, thanh niên này bị đưa đến một con đường đất bên ngoài thị trấn và bị sát hại dã man.

Chi tiết cụ thể về tội ác này vẫn chưa được xác minh, trên thực tế có thể là nó không xảy ra. Tuy nhiên, Edisong tin rằng vụ việc đó không được xác minh và điều đó cũng chẳng có gì sai.

Anh nói, “Đám cảnh sát lười biếng, ngu ngốc và tham nhũng. Cho đến khi điều đó thay đổi…” Anh ta nhún vai, duỗi hai bàn tay, ngửa chúng ra trước mặt.

Tại buổi lễ tưởng niệm ba nạn nhân, mục sư Fausto Gonzaléz đứng trên bục giảng kinh, đọc lớn bản báo cáo số vụ án chưa được giải quyết trong khu vực, bao gồm cả những vụ bắt cóc trẻ em.

Gonzaléz nói, “Ở đất nước này, người dân không tin tưởng chính quyền sẽ thực thi công lý, mà chính những người dân đau khổ sẽ làm điều đó.”