Chương XII

Hai ông bà cụ vốn rất yêu nhau. Tình yêu và nếp sống chung lâu ngày đã gắn bó họ rất bền vững. Nhưng không phải bây giờ, mà từ trước kia, ngay cả những ngày hạnh phúc nhất, Nikolai Sergueych thường xử sự với Anna Andreyevna vẫn có một nét gì độc đoán, đôi lúc khắt khe, nhất là những lúc có mặt người khác. Có những người mà bản tính tinh tế và kín đáo thường nhiều khi vẫn biểu lộ bằng một thái độ khắt khe, bực bội, thay vì sự dịu dàng, ngay đối với cả người thân yêu của mình, không chỉ vào những lúc có mặt mọi người mà cả những lúc, thậm chí càng mạnh hơn, khi chỉ có hai người với nhau, rất ít khi họ vượt qua được để âu yếm với nhau, nhưng một khi đã vượt qua được, thì càng nồng ấm, càng mãnh liệt bao nhiêu, sự dịu dàng âu yếm ấy càng đọng lại bấy nhiêu. Phần nào ông già Ikhmenev đã sống với Anna Andreyevna như vậy, ngay từ lúc còn trẻ. Ông kính trọng và yêu vợ vô cùng dù rằng bà chỉ là một người tốt bụng và chẳng biết một cái gì ngoài việc yêu ông, và ông đã hết sức bực mình vì do bản tính đơn giản, bà đã xử sự thậm chí đôi lúc tuyềnh toàng thiếu chín chắn đến lộ liễu. Nhưng sau khi Natasha bỏ đi, dường như hai ông bà đối xử dịu dàng với nhau hơn, cả hai cảm thấy một cách bệnh hoạn rằng thế là chỉ còn lại họ với nhau trên cõi đời này mà thôi. Và dù Nikolai Sergueych có đôi lúc cáu bẳn dữ dội, song le mỗi lần cả hai phải chia tay nhau, thậm chí chỉ trong vài giờ, vẫn cảm thấy buồn bã và đau lòng. Hình như họ đã quy ước với nhau không nhắc một lời nào đến Natasha, coi như cô chưa từng có mặt trên đời. Anna Andreyevna thì ngay đến nói bóng gió về con gái trước mặt chồng cũng không dám, mặc dù điều ấy làm cho bà rất khổ tâm. Thực ra từ lâu trong lòng mình, bà đã tha thứ cho Natasha. Giữa tôi và bà đã hình thành một quy ước, là mỗi lần tới chơi, tôi phải mang đến cho bà tin tức về cô con gái thân yêu mà bà không nguôi thương nhớ.

Nếu lâu lâu không có tin con, bà cụ liền lăn ra ốm, và khi tôi tới thăm thì bà háo hức trước từng chi tiết nhỏ nhất, bà tò mò khao khát hỏi đủ mọi chuyện, đúng là “mở lòng mở dạ “trước những câu chuyện của tôi, có lần bà đã hoảng sợ đến hút chết khi nghe tin Natasha ốm, đến nỗi xuýt nữa thì bà đã đích thân tìm đến thăm cô. Tuy nhiên đó chỉ là những lúc bột phát.Còn thì ngay từ dạo đầu, trước mặt tôi bao giờ bà cũng tỏ ra không muốn nhìn mặt con gái, và sau khi chuyện trò với tôi, khi đã hỏi han đủ hết mọi điều, bà đều tự thấy phải làm mặt lạnh trước tôi, và nhất quyết khẳng định rằng mặc dù rất chú ý đến số phận của con gái, nhưng Natasha vẫn là kẻ có tội và không thể tha thứ được. Tuy nhiên, đấy chỉ là giả tạo. Đã có lúc bà Anna Andreyevna đau buồn đến rã rời, khóc lóc, gọi Natasha bằng những cái têm âu yếm nhất, chua chát trách móc Nikolai Sergueych, và dù có mặt ông cụ ở đấy, bà bắt đầu nói bóng nói gió, tuy khá thận trọng, đến thói kiêu hợm của người đời, đến sự nhẫn tâm, đến tất cả những gì khiến con người không còn biết bao dung độ lượng và Chúa sẽ không tha thứ cho kẻ không biết tha thứ, nhưng trước mặt chồng, bà cũng không đi xa hơn. Những lúc như vậy, ông già lập tức sầm mặt lại giận dữ, lặng lẽ cau mày, hoặc đột ngột ông thường thô bạo và lớn tiếng quay ngoắt sang truyện khác, hoặc nữa, cuối cùng ông bỏ về buồng mình, để mặc chúng tôi ngồi lại với nhau và thế là bà Anna Andreyevna được dịp tha hồ sụt sùi, tuôn ra với tôi tất xả những khổ đau oán than. Đúng là mỗi lần tôi tới thăm, ông chỉ kịp chào tôi vài câu, rồi liền bỏ về buồng mình để cho tôi có thời giờ thông báo với bà Anna Andreyevna những tin tức mới nhất về Natasha. Và bây giờ ông cũng làm như vậy.

– Tôi ướt sạch rồi, – ông nói với bà vừa thoạt bước vào phòng, – tôi về buồng đây, còn cháu, Vanya, cháu ngồi xuống đây. Cả những chuyện thuê buồng của cháu nữa, kẻ hết với bà ấy đi. Bác ra bây giờ đấy.

Đoạn ông cụ vội vã bỏ đi, cố gắng không nhìn chúng tôi, dường như ông ngượng vì đã bỏ mặc chúng tôi lại một mình. Trong những trường hợp như vậy, và đặc biệt là khi ông trở lại với chúng tôi, ông thường trở nên cáu kỉnh và bẳn gắt cả với tôi lẫn với bà Anna Andreyevna, thậm chí ông còn hoạnh họe, cứ như là ông tự bực tức, giận giữ với chính mình vì đã tỏ ra dễ dãi và nhân nhượng.

– Ông ấy thế đấy, – lúc còn lại một mình với tôi, bà cụ nói bằng cái giọng gần đây đầy kiểu cách và ẩn ý, – ông ấy luôn luôn đối xử với tôi như vậy, chính ông ấy cũng biết là mọi người đều hiểu cái tính nết kỳ quặc của ông ấy. Ông ấy làm ra vẻ như vậy trước mặt tôi làm gì! Tôi là người xa lạ với ông ấy chắc! Ông ấy cũng xử sự với con gái như vậy đấy. Ông ấy cũng có thể tha thứ cho nó cơ mà, thật ra, có lẽ chính ông ấy cũng muốn tha thứ, thật có trời mà biết được. Đêm nào ông ấy cũng khóc, chính tôi nghe thấy cơ mà! Nhưng bề ngoài thì ông ấy cứ cố kiềm chế. Ông ấy cao ngạo quá mà... Thế nào, cậu Ivan Petrovich, cậu kể nhanh đi: ông ấy đi đâu vậy?

– Nikolai Sergueych ấy ạ? Cháu cũng không biết, cháu đang định hỏi bác.

– Tôi thì hết cả hồn khi ông ấy bỏ đi. Ông ấy đang ốm thời tiết thì xấu, lại đêm hôm thế này, nhưng tôi nghĩ chắc có việc gì quan trọng, mà còn có việc gì quan trọng hơn việc mà cậu đã biết đấy? Tôi cứ nghĩ bụng như thế, nhưng hỏi thì không dám. Bởi dạo này tôi chẳng thể hỏi ông ấy một điều gì hết. Trời ơi, cứ thế mà tôi đến phát rầu lên vì cả ông ấy lẫn con bé. Thế nào, tôi cứ nghĩ là ông ấy đến chỗ nó, ông ấy đã quyết định tha thứ cho con bé rồi chăng? Bởi ông ấy biết hết mà, mọi chuyện gần đây của con bé ông ấy đều biết. Tôi tin chắc là ông ấy biết, nhưng tin tức từ đâu thì chịu không nghĩ ra. Suốt ngày hôm qua ông ấy buồn lắm, và cả hôm nay cũng vậy. Mà sao cậu lại làm thinh thế! Cậu nói đi, ở đấy còn có chuyện gì nữa không? Gớm, chờ cậu như chờ thiên sứ ấy, mỏi cả mắt. Thế nào? Quân độc ác ấy đã buông tha con bé chưa?

Tôi liền kể cho Anna Andreyevna tất cả những gì tôi biết. Với bà tôi bao giờ cũng hoàn toàn cởi mở. Tôi thuật lại cho bà hay là quả thật giữa Natasha và Aliôsa hình như đang có cơ tan vỡ, những xích mích ngày càng căng thẳng hơn trước kia, hôm qua Natasha gửi cho tôi một bức thư trong đó khẩn khoản mời tôi tối nay tới chỗ cô vào lúc chín giờ, và vì thế mà hôm nay tôi không định tới chỗ các cụ, mà chính là Nikolai Sergueych đã kéo tôi về đây. Tôi đã kể và giảng giải cho bà tỉ mỉ về tình hình nói chung hiện giờ đang nguy cấp, về việc ông bố của Aliôsa vừa đi xa trở về từ hai tuần trước, đã khăng khăng không muốn nghe một điều gì hết, và nghiêm khắc cho Aliôsa một bài học, nhưng quan trọng nhất là hình như chính Aliôsa không từ bỏ cô vợ chưa cưới, và nghe đâu còn yêu cô ta nữa. Tôi cũng nói thêm rằng bức thư của Natasha được viết trong một tâm trạng hết sức xúc động, cô viết rằng tối nay tất cả sẽ được quyết định, còn ra sao thì chưa biết, cũng lạ là cô viết thư từ ngày hôm qua nhưng lại mời tới vào hôm nay và ấn định thời gian là chín giờ. Chính vì vậy mà nhất thiết tôi phải đi và đi ngay.

– Đi đi, đi đi cậu, phải đi ngay! – Bà cụ cuống quýt, – chỉ đợi ông ấy ra một tí, cậu uống nước chè đi… ồ, chúng nó chẳng mang ấm xamôva ra gì cả! Matrêna! Ấm xamôva đâu! Quân ăn hại không phái… Nào, cháu uống một chút nước chè đi, hãy viện cớ gì cho có lý mà đi đi. Và ngày mai phải đến kể hết đầu đuôi cho bác đấy, mà đến sớm nhé. Trời ơi, không biết còn tai họa gì nữa đây! Có khi lại còn tồi tệ hơn bây giờ nữa! Chính ông Nikolai Sergueych cũng biết hết, bác linh cảm thấy là ông ấy biết. Bác thì biết được lắm chuyện nhờ Matrêna lại qua Agasa, còn Agasa thì là con đỡ đầu của Maria, Vaxiliepna đang sống trong nhà của ông công tước… Ồ, nhưng mà cháu cũng biết rồi. Hôm nay ông Nikolai đã nổi điên đến phát khiếp. Còn bác thì cứ thế nọ, thế kia, ông ấy xuýt nữa đã quát lên với bác, rồi ông ấy lại ca cẩm là thiếu tiền. Đúng là ông ấy có kêu ca gì đó về tiền nong. Sau bữa trưa ông ấy đi ngủ. Bác nhòm vào khe hở ở trong buồng ông ấy (cái khe nằm ở cửa nhưng ông ấy không biết) và cháu ạ, bác thấy ông ấy đang quỳ trước bàn thờ và cầu chúa. Trông thấy thế, chân bác liền khuỵu cuống. Đoạn ông ấu không uống chè, không ngủ, vớ lấy mũ và đi luôn. Ông đi lúc năm giờ. Bác không dám hỏi, ông ấy quát bác ngay. Ông ấy thường quát Matrêna luôn, và có lúc thì quát bác, mà hễ ông ấy quát là chân bác liền khuỵu xuống và tim thì rụng rời. Ông ấy trở chứng, bác biết thế, và trở chứng mới khủng khiếp. Ông ấy vừa bỏ đi, là bác cầu chúa hàng giờ, bác cầu cho đầu óc ông ấy trở lại tỉnh táo. Thế thư của nó đâu, cho bác xem một tý!

Tôi liền đưa cho bà. Tôi biết rằng bà Anna Andreyevna vẫn ấp ủ một ước vọng thiết tha, thầm kín là cái anh chàng Aliôsa mà bà vẫn gọi là quân độc ác, là thằng nhóc con ngu ngốc, vô tình, rồi ra sẽ cưới Natasha, và bố mẹ cậu ta, công tước Alêcxanđrôvits sẽ cho phép cậu ta làm việc ấy. Thậm chí, bà còn nói trước mặt tôi, tuy nhiên sau ấy bà hối hận và chối bay biến những chuyện ấy. Có điều bà tuyệt nhiên không dám hé môi nhắc tới những ước vọng của mình trước mặt Nikolai Sergueych bởi bà biết ông già chẳng tin gì những điều ấy và đã nhiều lần quở trách bà bóng gió. Tôi tin rằng ông già sẽ nguyền rủa Natasha đến cùng và từ cô vĩnh viễn nếu được biết tới khả năng của một cuộc hôn nhân như thế.

Lúc ấy mọi người chúng tôi đều nghĩ như vậy. Ông cụ chờ mong con gái hết lòng nhưng ông chỉ chờ đợi một mình cô, đứa con gái đã biết ăn năn hối hận và rũ bỏ hết khỏi lòng mình ngay cả kỷ niệm về Aliôsa. Đó là điều kiện duy nhất để cho ông tha thứ, tuy ông không nói ra nhưng chỉ cần nhìn vào ông là đủ hiểu và không nghi ngờ gì nữa.

– Nó là một thằng bé ươn hèn, ươn hèn và tàn nhẫn, bác luôn luôn nói như vậy, – bà Anna Andreyevna lại bắt đầu. – Người ta không biết giáo dục nó, để mặc nó lêu lổng, nó ruồng rẫy con bé vì đã nó món mới, trời đất! Con bé tội nghiệp sẽ ra sao? Mà nó tìm thấy gì trong đám mới này cơ chứ, thật quái quỷ!

– Bác Anna Andreyevna, cháu nghe nói rằng cô vợ chưa cưới của cậu ta rất tuyệt vời, – tôi phản đối bà, – và chính Natalya Nikolayevna cũng nói về cô ta như vậy.

– Ồ, cháu đừng có tin! – Bà cụ ngắt lời. – Tuyệt vời ư? Đối với đám nhà văn lá cải như các cậu thì cứ áo váy chấp chới là tuyệt vời tất. Còn Natasha khen con bé ấy ư, chẳng qua vì nó cao thượng. Nó không biết cách giữ lấy thằng bé, nó tha thứ hết cho thằng ấy, còn chính nó thì chịu đau khổ. Thằng ấy đã phản bội nó bao nhiêu lần. Đúng là quân độc ác nhẫn tâm! Còn với bác, Ivan Petrovich ạ, bác chỉ thấy khủng khiếp. Ai cũng cao ngạo. Giả có thể nuốt giận làm lành, tha thứ cho nó, con chim con bé bỏng, và dẫn nó về đây. Đùm bọc lấy nó, ngó ngàng đến nó! Nó gầy lắm phải không?

– Cô ấy gầy, bác Anna Andreyevna ạ.

– Anh bạn nhỏ của tôi! Ivan Petrovich ơi, bác đau buồn lắm! Suốt đêm ngày hôm nay bác chỉ những khóc là khóc… Nhưng thôi! Để nói chuyện sau! Đã bao nhiêu lần bác ướm lời nói xa nói gần với ông ấy xin ông ấy tha thứ cho nó, bác không dám nói thẳng mà chỉ nói bóng gió, khéo léo mà thôi. Chứ thực ra lòng bác cũng chết điếng: bác rất giận nó, thật thế, bác còn nguyền rủa nó hết lời! Thậm chí bác còn chưa nghe ông ấy nguyền rủa bao giờ… thế mà bác còn lo nguyền rủa thế chưa đủ. Bởi vì thế thì sao? Bởi chỉ nguyền rủa thôi, còn Chúa thì trừng phạt kia. Cứ thế ngày nào bác cũng thấp thỏm vì hoảng sợ. Mà cả cháu nữa, Ivan Petrovich ạ, cũng đáng xấu hổ, chính cháu lớn lên trong cái nhà này, được mọi người yêu thương như ruột thịt, thế mà cháu còn nghĩ ra cái điều là con bé ấy nó tuyệt vời lắm! Té ra cái bà Maria Vaxiliepna ở nhà người ta nói nghe còn được hơn. (Bác có lỗi là một lần ông già đi đâu có việc cả buổi sáng, bác đã mời bà ta đến dùng cà phê). Bà ấy đã kể hết ngọn ngành với bác. Chính cái lão công tước, bố Aliôsa ấy mà, vốn có mối quan hệ bất chính với một bà bá tước. Nghe đâu từ lâu bà này vẫn có ý trách móc lão vì lão không chịu cưới bà ta mà cứ lẩn tránh hoài. Mà cái bà bá tước này thì, ngay từ lúc chồng bà còn sống, đã nổi tiếng hư đốn. Sau khi chồng chết, bà liền đi ra nước ngoài: tất cả dân Ý, dân Pháp kéo tới, khối chàng được bà ta tiếp, lão công tước cũng nằm trong số đó. Trong khi ấy đứa con gái riêng của người chồng thứ nhất của bà ta, một lão chủ thuế vụ, thì vẫn mỗi ngày một lớn lên. Bà bá tước cứ sống như vậy, còn cô bé Katerina Fiodorovna ngày qua tháng lại cứ lớn lên và đồng thời hai triệu bạc mà ông bố – ông chủ thuế vụ – để lại cho cô ở hiệu cầm đồ cũng ngày một lớn lên. Nghe đâu bây giờ cô ta đã có đến ba triệu, và lão công tước đã tính ngay: nếu như Aliôsa mà cưới cô ta! (lão ta vồ trúng lắm! Không bao giờ trượt đâu!). Bá tước ư, thân cận với triều đình ư, danh giá ư, còn bà con với nhà nó ư, tốt tất, ba triệu đâu phải là truyện đùa. Được, phải thưa chuyện với bá tước phu nhân ngay. Và lão công tước bày tỏ với bà bá tước nguyện vọng của mình. Bà ta liền hoa chân múa tay: chẳng ra cái lề thói gì cả, như người ta vẫn nói đấy, đàn bà vốn lắm lời mà! Nghe đâu ở đây không phải ai cũng tiếp bà ấy đâu, chẳng như ở nước ngoài. Ồ không, bà ta nói, chính ông, công tước ạ, ông phải cưới tôi, chứ không phải là hỏi con gái riêng của tôi cho thằng Aliôsa. Còn con bé ấy, con gái riêng của tôi ấy, như người ta nói, mẹ ghẻ sao hiểu được con chồng, tôi cũng chưa cầu nguyện cho nó và tất cả là tùy nó. Nó là một tâm hồn thiên thần và hiền dịu, như người ta vẫn nói đấy! Còn lão công tước thì ngẫm nghĩ, đoạn lên tiếng: Xin bá tước phu nhân đừng lo. Bà đã vung tay quá trán, nợ nần của bà chẳng thể nào trả nổi. Nếu bà cho cháu gá nghĩa với thằng Aliôsa thì chúng thật đẹp đôi: tiểu thư trong trắng của bà và thằng Aliôsa ngốc nghếch của tôi. Chúng ta sẽ đặt chúng dưới quyền và cùng nhau đỡ đầu cho chúng, và thế là bà sẽ có tiền. Còn nói cái chuyện bà lấy tôi ư? Đồ quái quỷ! Đồ dở hơi15! Chuyện ấy xảy ra nửa năm trước, lúc ấy bà bá tước chưa quyết định, còn bây giờ nghe đâu họ đã đi Vacsava và ở đấy họ đã thỏa thuận với nhau. Đấy, bác nghe nói như vậy đấy. Tất cả những chuyện ấy Maria Vaxiliepna đã kể cho bác nghe, và mọi điều bà ta đều được nghe từ một người tin cẩn. Tất cả là thế: tiền nong, bạc triệu, chứ có cái quái gì mà tuyệt vời!

Câu chuyện của Anna Andreyevna đã khiến tôi kinh ngạc. Nó hoàn toàn phù hợp với những gì mà mới đây tôi nghe từ chính miệng của Aliôsa. Lúc kể, cậu ta tuyên bố là sẽ không đời nào lấy vợ vì tiền. Nhưng Katerina Fiodorovna đã khiến cậu sửng sốt và mê mẩn. Tôi cũng nghe Aliôsa kể rằng chính ông bố cũng sẽ cưới vợ, tuy ông phải ra sức bác bỏ mọi dư luận để khỏi trêu tức bà bá tước quá sớm. Tôi cũng đã kể rằng Aliôsa rất yêu bố, cậu ta khâm phục, noi theo bố, và tin ông ta như tin đấng toàn năng.

– Rõ ràng nó chẳng phái là dòng dõi công hầu bá tước gì đâu, cái con bé tuyệt vời của cháu ấy! – Bà Anna Andreyevna tiếp tục, tỏ ra hết sức cay cú vì lời khen của tôi đối với cô vợ chưa cưới của cậu công tước trẻ tuổi. – Đối với thằng ấy thì Natasha còn xứng gấp mấy đi chứ. Con bé là con một lão thuế vụ, còn con Natasha nhà này xuất thân quý tộc lâu đời, một tiểu thư nhà dòng dõi. Bác quên chưa kể cho cháu, hôm qua ông già đã mở cái hòm sắt của ông ấy, – cháu có biết không nhỉ? – Và suốt buổi tối ông ấy ngồi đối diện với bác để xem xét lại các bằng cấp của gia đình. Bác ngồi đan bít tất mà không dám nhìn ông ấy, bác sợ. Thấy bác im lặng, ông ấy lại càng giận, rốt cuộc ông ấy gọi bác lại và giả thích cho bác về gia phả nhà mình. Thì ra dòng họ nhà mình là thế: dòng họ Ikhmenev đã ngay từ triều đại Ivan Vaxiliêvits Grôdơnưi16 đã là quý tộc, còn dòng họ Sumilôp nhà bác thì từ thời Alexey Mikhailôvits đã nổi tiếng, những chứng cứ ấy nhà mình vẫn còn giữ và trong sử sách của Carandin cũng có nhắc tới. Đấy, cháu thấy chưa, dòng họ nhà mình cũng chẳng kém cạnh nhà ai. Lúc ông già bắt đầu giảng dạy cho bác, thì bác biết ngay là ông lão đã tỉnh táo trở lại, Ông biết hết, và rất căm là người ta đã dám khinh rẻ con Natasha. Người ta đã cướp không của cải của chúng tôi. Cứ để mặc cho cái quân ăn cướp ấy, cái lão Piôtrơ Alêcxanđrôvits ấy loay hoay với đống của cải, thiên hạ biết tỏng cái tâm địa tham lam, bất nhân của lão. Nghe nói cái bọn lá mặt lá trái ấy đã lén lút thỏa thuận với nhau ở Vaesava phải không? Đúng thế chứ?

– Tin đồn láo ấy mà, – tôi đáp, vô tình thích thú với sự khẳng định của tin đồn này. Nhưng câu chuyện Nikolai Sergueych tra cứu văn bằng gia phả làm cho tôi tò mò. Từ trước đến giờ ông cụ chưa hề biểu dương dòng họ nhà mình bao giờ.

– Chúng nó toàn quân độc ác dã man! – Anna Andreyevna vẫn tiếp tục, – không biết con bé tội nghiệp của bác còn đau khổ, khóc lóc đến đâu? Thôi cháu phải chạy lại chỗ nó đi! Matrêna, Matrêna? Quân ăn cướp chứ không phải! Chúng nó không sỉ nhục con bé chứ? Nói đi, cháu Vanya.

Biết trả lời bà ra sao đây? Bà cụ lại bắt đầu khóc. Tôi hỏi thăm bà về tai họa mà bà vừa thoạt bảo định kể cho tôi nghe?

– Ôi, cháu ơi, nào đã hết tai họa đâu hở cháu! Cháu có nhớ là trước đây bác có một cái huy chương nhỏ nạm vàng được làm để kỷ niệm ấy mà, trong đó có lồng chân dung của con Natasha dạo nó còn bé, lên tám tuổi. Dạo ấy bác và ông Nikolai Sergueych đặt một ông họa sĩ rong làm cho đấy – đúng là cháu đã quên mất rồi! Ông họa sĩ thật tài, ông ta vẽ lại con Natasha theo kiểu thần ái tình Cupiđôn: mái tóc tết bím vàng ánh, đúng kiểu tóc nó dạo ấy, nó mặc chiếc áo sơmi vải sa khiến thân hình rực rỡ cả lên, nó xinh đẹp đến hiếm thấy. Bác có đề nghị ông ấy thêm vào cho nó một đôi cánh nhỏ, nhưng ông họa sĩ không nghe. Thế là, sau những chuyện đau buồn vừa rồi ấy cháu ạ, bác liền lấy cái huy chương ấy ở trong tráp ra, bác lồng dây đeo vào cổ bên cạnh cây thập ác, mà bác vẫn còn sợ ông ấy trông thấy. Bởi vì dạo ấy ông đòi vứt hết những gì của con bé ra khỏi nhà hoặc đốt hết để không còn một cáo gì gợi nhớ đến nó. Còn bác thì chỉ mong được thấy dù là tấm hình của nó, có lần đang khóc, nhìn thấy nó là bác thấy nguôi hẳn, lại lần khác bác ở nhà một mình, bác cứ hôn tấm chân dung ấy mà thấy như đang hôn chính nó vậy, mỗi đêm lúc cầu kinh bác lại gọi nó bằng những cái tên âu yếm nhất. Những lúc ngồi một mình bác trò chuyện với nó thành tiếng hẳn hoi, bác cứ hỏi chuyện nó và hình dung ra nó đang trả lời bác, rồi bác lại hỏi tiếp. Ôi, Vanya bé bỏng của bác, nói những chuyện ấy đau lòng lắm! Dù sao thì bác cũng mừng là ông già không hay biết và không nhận ra cái huy chương biến mất, chỉ trơ lại sợi dây, đứt lủng lẳng, chắc là bác đánh rơi mất rồi. Bác chết điếng người. Bác tìm, tìm, tìm suốt mà vẫn không thấy! Thế là biến mất tăm mất tích! Mà mất đi đâu mới được chứ? Bác đoán là chỉ có rơi xuống dưới giường, bác đào bới tất cả – vẫn không có! Nếu chẳng may rơi ở đâu đấy thì ắt có người đã nhặt được, nhưng mà còn ai nhặt được nữa, ngoài ông ấy hoặc Matrêna? Nhưng Matrêna thì không thể nghi ngờ được, mụ ấy tận tụy với bác hết lòng… (Matrêna, có nhanh nhanh mang ấm xamôva lên không?) Vậy là bác nghĩ bụng, nếu ông ấy nhặt được thì sẽ ra sao? Bác ngồi tủi thân và cứ khóc lóc, không sao cầm được nước mắt. Còn ông Nikolai Sergueych thì cứ an ủi bác, ông ấy nhìn bác buồn rầu cứ như là ông ấy biết vì sao mà bác khóc và thương cho bác. Và bác cứ nghĩ thầm một mình: làm sao mà ông ấy lại biết được? Có lẽ ông ấy nhặt được cái huy chương thật và vứt ra ngoài cửa sổ rồi. Ông ấy có thể làm như thế lắm, vứt rồi giờ lại thấy buồn, ân hận vì đã vứt. Bác và Matrêna đã tìm khắp dưới cửa sổ và cửa thông hơi nhưng vẫn chẳng thấy đâu. Cứ như là mất tăm xuống nước vậy. Suốt đêm bác nằm khóc. Lần đầu tiên bác không cầu kinh đêm được cho nó. Ôi, đấy là điềm gở đấy, Ivan Petrovich ạ, báo trước điều chẳng tốt lành gì đâu, hôm sau bác vẫn khóc suốt, mắt không lúc nào khô. Bác chờ cháu đấy, như ngóng thiên sứ nhà trời ấy, dù chỉ để kể lể cho hả lòng hả dạ…

Đoạn bà cụ khóc ấm ức:

– À, bác quên chưa cho cháu biết! – bà bỗng vui mừng vì chợt nhớ ra, – cháu có nghe ông ấy nói gì về trẻ mồ côi?

– Có, bác Anna Andreyevna ạ, ông cụ nói với cháu là hình như hai bác đã dự tính và nhất trí nuôi một con bé mồ côi nghèo đói nào đó. Có đúng thế không ạ?

– Ồ, bác không tính thế đâu cháu ạ, bác không tính thế đâu! Bác chẳng thiết đứa trẻ mồ côi nào hết! Nó chỉ tổ khiến bác luôn nhớ đến nỗi bất hạnh và hoàn cảnh cay đắng của nhà ta hiện nay. Ngoài Natasha ra, bác không thiết bất cứ một ai. Chỉ có một đứa con gái, và chỉ một mà thôi. Thế vừa rồi ông ấy còn nghĩ ra cái gì về chuyện trẻ mồ côi ấy nữa hả cháu? Cháu nghĩ thế nào, Ivan Petrovich? Chả nhẽ để an ủi cho những giọt nước mắt của bác lại đi xua đuổi đứa con dứt ruột ra khỏi lòng mình và đi ôm ấp một đứa con nhóc vơ váo nào đấy? Dọc đường ông ấy còn nói gì về bác với cháu nữa? Cháu thấy ông ấy thế nào – cáu gắt, giận dữ phải không? Xì! Kệ! Thôi, cháu ạ, để nói ngọn ngành sau!... Ngày mai nhớ đến đây…

[←15]

Nguyên văn: “ Hội viên hội tam điểm “ - một hội tôn giáo thần bí bấy giờ đang phát triển ở Nga (N.D)

[←16]

tức Ivan lôi đế (N.D)