Chương VI

Anna Andreyevna chờ tôi đã lâu. Vì hôm qua tôi có kể với bà về bức thứ từ Natasha, việc ấy đã khiến bà rất quan tâm và bà đã chờ tôi từ rất sớm, ít nhất là từ mười giờ. Khi đến mãi hai giờ chiều tôi mới tới chỗ bà thì bà cụ khốn khổ đã suýt kiệt sức vì chờ đợi. Hơn nữa, bà háo hức muốn tâm sự với tôi về những hy vọng mới nẩy sinh trong lòng bà từ hôm qua, về ông cụ Nikolai Sergueych cũng từ hôm qua đâm ra khó ở, luôn cáu bẳn nhưng chẳng hiểu sao lại tỏ ra đặc biệt dịu dàng với bà. Khi tôi đến, bà cụ tiếp tôi với vẻ mặt khó chịu và lạnh lùng, chỉ khẽ nhếch răng và cố không tỏ ra một chút quan tâm, y như bà cụ muốn nói: “Cậu tới làm gì? Cậu lang thang suốt ngày như vậy làm cái thá gì”. Bà cụ tức giận vì sự chậm trễ của tôi. Nhưng tôi liền vội vã, không muốn giáo đầu loanh quanh, kể ngay cho bà nghe toàn bộ màn kịch hôm qua ở nhà Natasha. Bà cụ nghe như nuốt từng lời về cuộc viếng thăm của ông công tước và lời thỉnh cầu long trọng của ông ta và ngay lập tức tất cả vẻ buồn bực vờ vĩnh biến mất khỏi gương mặt bà. Tôi thật không sao diễn tả nổi nỗi vui mừng của bà cụ, ngỡ như bà ta đã hoàn toàn phát điên, luôn tay làm dấu thánh, khóc lóc, phủ phục trước tượng thánh, bà ôm lấy tôi, và định chạy ngay đến với Nikolai Sergueych để chia sẻ nỗi vui mừng của mình với ông cụ:

– Cháu quý hóa ơi, thật là ông đã khốn khổ bởi bao nhiêu lời sỉ nhục và lăng mạ, bây giờ mà biết rằng con Natasha đã hoàn toàn được như ý thì chỉ phút chốc là ông sẽ nguôi quên hết mọi sự.

Tôi chật vật lắm mới khuyên can được bà. Bà cụ ngay thật mặc dù đã hai mươi lăm năm chung sống với chồng nhưng vẫn chẳng hiểu gì ông. Bà cụ cũng rất muốn cùng tôi đến ngay với Natasha. Tôi giảng giải cho bà hay rằng Nikolai Sergueych có lẽ không những không tán thành hành động của Natasha mà khéo không chúng ta còn làm hỏng hết mọi việc. Khó lắm bà mới hồi tâm lại được, nhưng bà còn giữ tôi lại còn hơn nửa tiếng và suốt thời gian ấy bà chỉ kể lể về mình. “Bây giờ bác biết ngồi với ai đây, – bà nói, – với niềm vui ấy mà phải ngồi một mình trong bốn bức tường này ư?”. Mãi rồi tôi mới thuyết phục được để bà buông tôi ra với lý do là Natasha lúc này đang chờ tôi mỏi mắt. Bà cụ làm dấu thánh cho tôi mấy lần trước khi lên đường, bà cũng gửi lời cầu chúc riêng cho Natasha và suýt nữa bà đã khóc vì tôi định từ chối không trở lại đây lần thứ hai trong ngày vào buổi tối, nếu ở chỗ Natasha không có điều gì đặc biệt. Tôi không thấy Nikolai Sergueych đâu cả, ông cụ suốt đêm không chợp mắt, kêu đau đầu, cảm lạnh và bây giờ vẫn nằm nghỉ trong phòng mình.

Natasha cũng chờ tôi suốt buổi sáng.

Khi tôi bước vào, cô theo thói quen của mình vẫn đi đi lại lại trong phòng, khoanh tay và nghĩ ngợi điều gì lung lắm. Đến tận bây giờ, mỗi khi nhớ lại về cô, tôi vẫn không thể hình dung khá chơn cái cảnh cô lúc nào cũng một mình lủi thủi trong căn phòng nhỏ tồi tàn, trầm ngâm suy nghĩ, bị bỏ quên và dáng đang chờ đợi với đôi tay khoanh và cặp mắt nhìn xuống, cứ loanh quanh đi tới đi lui vô định ở trong phòng.

Cứ tiếp tục lặng lẽ đi lại như vậy, cô hỏi tôi tại sao lại chậm? Tôi kể vắn tắt cho cô nghe tất cả hành trình của mình, nhưng hình như cố chẳng nghe thấy gì hết. Rõ ràng là cô đang hết sức băn khoăn về chuyện gì đó. “Có chuyện gì mới không?” – tôi hỏi – “Chẳng có gì”, cô đáp nhưng vẻ mặt cô khiến tôi đoán ra ngay là có chuyện mới ấy, nhưng theo thói thường, cô không hay kể ngay mà phải tới lúc tôi sắp ra về. Mọi chuyện của chúng tôi vẫn thường thế. Tôi đã quen như vậy và cứ chờ cô.

Dĩ nhiên, trước hết chúng tôi ôn lại chuyện hôm qua. Tôi hết sức ngạc nhiên là ấn tượng của chúng tôi về ông công tước hoàn toàn phù hợp với nhau: cô dứt khoát không thích ông ta, và hôm nay lại càng không thích hơn hôm qua gấp bội. Và khi chúng tôi điểm lại toàn bộ tình tiết của cuộc viếng thăm của ông ta hôm qua. Natasha đột nhiên nói:

– Thế này, anh Vanya ạ, sự thể thường là thế này, nếu một người nào đó thoạt đầu em không thích thì đó là dấu hiệu về sau em sẽ thích ông ta. Ít nhất thì với em luôn luôn đã như vậy.

– Cầu chúa cho được như thế, Natasha. Hơn nữa, ý kiến cuối cùng của anh cũng là: anh đã cân nhắc tất cả và khẳng định là, dù ông công tước có thể xử sự giảo quyệt, nhưng việc ông ta chấp nhận cuộc hôn nhân của em là có thật và nghiêm túc.

Natasha dừng lại giữa phòng và nhìn tôi nghiêm khắc. Cả gương mặt cô chợt biến đổi, môi khẽ run run.

– Nhưng nếu ông ta trong trường hợp như thế lại giở trò xỏ xiên và... lừa gạt? – Cô hỏi với vẻ băn khoăn ngạo mạn.

– Chính thế, chính thế! – Tôi vội vàng phụ họa.

– Dĩ nhiên là ông ta đã không nói dối. Em hình như cũng chẳng có gì phải nghĩ ngợi về chuyện ấy. Thậm chí cũng không tìm thấy một chút xỏ xiên nào. Và sau hết, đối với ông ta, em thì là cái gì mà để đến nỗi ông ta phải nhạo báng em? Lẽ nào con người lại có thể nuôi lòng thâm thù đến mức ấy.

– Tất nhiên, tất nhiên! – Tôi khẳng định, nhưng trong bụng thì thầm nghĩ: “Chắc em chỉ nghĩ như thế vào lúc này khi đi lại trong phòng mà thôi, cô bé tội nghiệp của tôi, chứ có thể em còn hoài nghi hơn cả tôi”.

– Ồ, em mong sao cho ông ấy chóng trở về! – Cô nói. – Ông ấy muốn đến thăm em suốt cả một buổi tối và khi đó thì... Dễ thường bao công việc quan trọng ông ấy đã vứt hết để ra đi rồi. Anh có biết được gì không, Vanya? Anh không nghe thấy gì ư?

– Có trời mà biết được ông ta. Ông ta chỉ toàn lo làm giàu. Anh có nghe nói ông ta đang nhận thầu một khoảnh đất nào đó ở Peterburg, Natasha ạ, chúng mình chẳng nghĩ gì đến chuyện làm ăn.

– Đúng là chúng mình chẳng nghĩ gì thật. Aliôsa có nói về một bức thư nào đó hôm qua.

– Có tin tức gì đấy. Aliôsa có đến đây à?

– Có.

– Sớm không?

– Lúc mười hai giờ: vì anh ấy ngủ rất muộn. Anh ấy ngồi một lúc. Em phải xua anh ấy đến chỗ Katerina Fiodorovna, không thể khác Vanya ạ.

– Thế chính cậu ấy không định đến đấy à?

– Không, anh ấy chỉ định...

Cô muốn nói thêm câu gì nhưng lại nín lặng. Tôi nhìn cô chờ đợi. Nét mặt cô buồn rười rượi. Tôi những muốn hỏi cô, nhưng nhiều lúc cô không thích tranh cãi.

– Đúng là một cậu bé kỳ cục, – cuối cùng cô thốt lên, chỉ khẽ nhếch mép và hình như cố gắng để không nhìn tôi.

– Thế đấy, chắc hai người có chuyện gì, phải không?

– Không, chẳng có chuyện gì... Anh ấy lại còn rất dịu dàng... Chỉ có điều...

– Bây giờ mọi sự buồn phiền, lo lắng của cậu ấy đã chấm dứt rồi, – tôi nói.

Natasha chăm chú và tò mò nhìn tôi. Hình như cô muốn nói với tôi: “Ngay trước đây anh ấy cũng chẳng mấy buồn phiền và lo lắng đâu”, nhưng cô ấy đã đọc thấy ý nghĩ ấy trong những lời của tôi nên cô chỉ bĩu môi.

Tuy nhiên, cô đã lập tức tươi tỉnh và dịu dàng trở lại. Hôm ấy cô đã tỏ ra thật hiền dịu. Tôi ngồi với cô đến hơn một tiếng. Cô tỏ ra hết sức lo lắng. Ông công trước đã làm cô hoảng sợ. Qua mấy câu hỏi của cô, tôi nhận ra rằng cô rất khao khát muốn biết ấn tượng mà cô đã gây ra cho ông ta hôm qua như thế nào. Cô có làm chủ được mình không? Trước mặt ông ta cô có tỏ ra vui mừng không? Cô có quá bực bội không? Hay ngược lại, lại quá bao dung? Ông ta có nghĩ gì không? Ông ta có chế giễu? Hoặc giả khinh rẻ cô?... Chính vì những ý nghĩ ấy mà má cô bừng lên như lửa.

– Chả nhẽ lại có thể xúc động đến thế chỉ vì ý nghĩ vớ vẩn của một con người tồi tệ nào đó? Mặc cho ông ta muốn nghĩ gì thì nghĩ! – Tôi nói.

– Tại sao ông ta lại tồi tệ? – Cô hỏi.

Natasha đa nghi nhưng tâm hồn cô lại trong sáng và trung thực. Sự đa nghi của cô là xuất phát từ gốc gác trong sáng đó. Cô rất kiêu hãnh và kiêu hãnh một cách cao thượng, cô không sao chịu đựng nổi nếu như cô đã tự coi mình là hơn hết mà lại tự mình phải nhạo báng mình. Đối với sự khinh thị của những kẻ thấp hèn tất nhiên cô luôn luôn đáp lại bằng sự khinh bỉ, nhưng điều mà cô coi là thiêng liêng, dù là ai chế giễu đi nữa. Điều đó không phải là do nhược điểm của sự cứng rắn. Một phần là do sự hiểu biết quá ít ỏi về cuộc sống, do ít gần gũi với xã hội, do giam mình vào một góc. Suốt đời cô chỉ sống trong cái góc của mình, hầu như không bước chân ra ngoài. Và cuối cùng bản chất của những con người quá độ lượng mà có lẽ là do ông bố truyền lại – luôn ca ngợi con người, đánh giá con người cao quí hơn trong thực tế, luôn hăng hái phóng đại tất cả lòng tốt trong con người – ở cô ta điều này còn phát triển mạnh hơn. Những con người như vậy sau này thường trở lên thất vọng, buồn chán, và khi họ cảm thấy lỗi bởi chính mình thì lại càng thất vọng hơn. Họ còn chờ đợi gì hơn những điều có thể có? Một sự thất vọng như vậy đang luôn luôn chờ đợi những con người như thế. Nếu họ chỉ ngồi trong một xó, không bước ra với đời thì còn tốt hơn, tôi thậm chí còn nhận thấy rằng họ thật sự yêu cái góc yên tĩnh của mình đến mức hóa thành hoang dại đi ngay trong cái góc đó. Vả lại, Natasha đã chịu quá nhiều bất hạnh và tủi nhục. Đấy là một con người ốm yếu và không thể kết tội cô nếu chỉ qua những lời của tôi.

Tuy nhiên, tôi đang vội, và đứng dậy ra về. Cô rất ngạc nhiên và suýt òa lên khóc vì thấy tôi định ra về, mặc dù trong suốt thời gian tôi ngồi với cô, cô chẳng hề tỏ ra một cử chỉ nào thật dịu dàng đối với tôi, ngược lại thậm chí dường như cô còn lạnh lùng hơn cả ngày thường. Cô âu yếm hôn tôi và chăm chú nhìn vào mắt tôi.

– Hãy nghe em, – cô nói, – hôm nay Aliôsa thật hết sức buồn cười và thậm chí còn khiến em ngạc nhiên. Anh ấy rất đáng yêu, vẻ mặt rất hạnh phúc, nhưng lại bay vào như một con bướm, như một cậu ấm công tử bột, cứ loay hoay trước gương suốt. Hình như bây giờ anh ấy hoàn toàn không giữ gìn ý tứ... nhưng anh ấy chỉ ngồi một lúc thôi. Anh hãy tưởng tượng xem: anh ấy mang kẹo đến cho em.

– Kẹo ư? Ồ, thế thì càng đáng yêu và hồn nhiên. Cả hai người thật kỳ cục! Thế là hai người bắt đầu theo dõi nhau, xét nét, thăm dò nét mặt nhau, đọc thầm ý nghĩ của nhau (mà thật ra cả hai chẳng hiều gì nhau hết!). Cậu ta thì còn không sao. Cậu ta vui tính và vẫn chỉ là một chú học sinh trung học như xưa. Mà là em, chính em ấy!

Lúc nào cũng vậy, mỗi khi Natasha đổi giọng và lại gần tôi hoặc như để phàn nàn về Aliôsa, để thanh toán những mối nghi ngờ tế nhị hoặc để thổ lộ một sự bí mật nào đó với hy vọng là tôi sẽ hiểu cậu ấy dễ dàng, thì tôi nhớ là bao giờ cô cũng nhìn tôi, nhe răng ra như thể van xin tôi phải xử lý bằng được sao cho cô có thể dịu lòng trở lại ngay lập tức. Tuy nhiên, tôi cũng nhớ rằng, trong những trường hợp như thế, tôi đều lên giọng nghiêm khắc và gay gắt, cứ như đang quát nạt ai đó, và tôi làm việc ấy một cách hoàn toàn vô tình, nhưng bao giờ cũng thành công. Thái độ nghiêm khắc và vẻ quan trọng của tôi thật đúng lúc, nên càng có sức chinh phục hơn, bởi vì kể ra đôi lúc con người cũng có những nhu cầu bức thiết phải được một ai đó lớn tiếng quát nạt cho. Ít nhất cũng nhờ tôi mà nhiều lúc Natasha được hoàn toàn yên tâm.

– Không đâu, anh Vanya, – cô nói tiếp, một tay vẫn đặt lên vai tôi, tay kia nắm chặt tay tôi, mắt nhìn vào mắt tôi như phỉnh nịnh, – em cảm thấy anh ấy đã có cái gì đó ít cởi mở... anh ấy xử sự với em cứ như đã có chồng38, anh hiểu chứ, cứ như người lấy vợ đã mười năm mà vẫn còn quý vợ ấy. Thế có phải sớm quá không?... Anh ấy cười nói, làm bộ làm tịch, nhưng dường như đối với em chỉ có thế thôi, chỉ giành cho em có một phần nào đó, điều đó hoàn toàn khác với trước đây... Anh ấy rất vội vã để đến với Katerina Fiodorovna... Em nói với anh ấy, nhưng anh ấy không thèm nghe, hoặc là lại nói sang chuyện khác, anh thừa biết cái thói quen quý phái khó chịu ấy, cái thói quen mà cả anh và em đã làm cho anh ấy phải bỏ ấy mà. Tóm lại, anh ấy thế đấy... thậm chí còn có vẻ hờ hững... Nhưng thôi, em kỳ thật! Lại cứ thế, lại bắt đầu rồi đấy! Ồ, anh Vanya, có lẽ chúng mình hay đòi hỏi quá chăng? Khắt khe nhiễu sự quá chăng! Để em xem xem! Chúng mình không bỏ qua mỗi biến đổi nhỏ trên gương mặt con người, nhưng ở anh ấy thì có trời mà biết được do đâu gương mặt anh ấy lại biến đổi! Anh đúng đấy, Vanya ạ, anh mắng em lúc này là rất đúng! Về tất cả điều này chỉ mình em có lỗi! Tự em lại chuốc sầu cho em mà lại còn đi phàn nàn... Xin cảm ơn anh, Vanya, anh đã an ủi em hoàn toàn. Ôi, giá như hôm nay anh ấy đến! Mà để làm gì nhỉ! Có lẽ anh ấy vẫn còn giận vì chuyện vừa rồi.

– Thế hai người vừa cãi nhau đấy à? – Tôi ngạc nhiên thốt lên.

– Không hẳn thế! Chỉ có điều em tỏ ra hơi buồn, khiến anh ấy đang vui vẻ bỗng trở nên tư lự, và em cảm thấy anh chia tay với em có vẻ lạnh lùng. Em sẽ cho người tìm anh ấy... Cả anh nữa, hôm nay cũng đến, anh Vanya nhé.

– Tất nhiên, nếu anh không bận chút việc.

– Thế nào, việc gì thế anh?

– Chỉ liên quan đến mình thôi! Thôi được, nhất định anh sẽ đến.

[←38]

Tiếng Pháp trong nguyên bản: mari (N.D).