Chương XI

Nhưng vừa quay vào đến nhà, đầu tôi quay tít và tôi ngã lăn ra giữa phòng. Tôi chỉ nghe tiếng kêu của Elena: con bé giơ tay và đâm bổ lại đỡ lấy tôi. Đó là hình ảnh cuối cùng mà tôi còn nhớ kịp...

Tôi tỉnh lại thì đã thấy mình nằm ở trên giường. Sau đó Elena kể lại là nó đã cùng với người quét sân bấy giờ vừa mang thức ăn đến, bê tôi lên đivăng. Có một vài lần tôi tỉnh lại và đều nhìn thấy gương mặt bé bỏng lo âu, thương mến của Elena ghé xuống phía mình. Nhưng tôi nhìn thấy tất cả cảnh ấy như trong một giấc mộng, như qua một màn sương mù và hình ảnh thân yên của em bé ngời lần trước mắt tôi giữa lúc mơ màng như thể một áo ảnh, một bức tranh. Nó mang nước cho tôi uống, sửa cho tôi nằm ngay ngắn lại hoặc ngồi kế bên tôi, buồn bã và lo lắng đưa những ngón tay bé bỏng vuốt nhẹ mái tóc tôi. Có lần tôi còn nhớ nó hôn nhẹ lên mặt tôi. Một lần khác, đột ngột tỉnh giấc vào giữa đêm, dưới ánh sáng leo lét của ngọn nến, tôi nhìn thấy Elena đang ở trước mặt tôi, bên một chiếc bàn nhỏ được đẩy lại sát đivăng, áp mi xuống gối tôi, nó ngủ mà chưa nguôi vẻ hoảng sợ, đôi môi tái nhợt hé mở, bàn tay nhỏ vẫn áp lên bên má nóng bừng của tôi. Tôi thức đậy khá sớm và thấy đã dễ chịu. Ngọn nến đã cháy rụi, tia bình mình màu hồng rực rỡ bắt đầu nhảy nhót trên tường. Elena ngồi trên ghế trước bàn, gối mái đầu mệt mỏi lên cánh tay trái ngả dài trên bàn và ngủ rất say, tôi ngắm nghía gương mặt trẻ con của nó, trong giấc ngủ vẫn in hằn một nét ưu tư không còn trẻ tí nào và một vẻ đẹp bệnh hoạn, lạ lùng thế nào; gương mặt xanh xao với hàng mi dài trên đôi mắt hằn sâu, đóng khung bởi mớ tóc dày đen nhánh, tết thành từng túm, nặng nề, cẩu thả đổ xuống một bên. Cánh tay kia nó vẫn đặt trên gối tôi. Tôi hết sức khẽ khàng hôn lên bàn tay bé xíu gầy guộc ấy, nhưng con bé tội nghiệp ấy vẫn không thức giấc, chỉ dường như trên đôi môi xanh rớt của nó thoáng qua một nụ cười. Tôi cứ ngắm mãi con bé và lặng lẽ thức dậy sau một giấc ngủ êm đềm và rất bổ ích cho con bệnh. Lúc ấy đã gần giữa trưa. Tỉnh dậy tôi đã cảm thấy hầu như hoàn toàn khỏe hẳn chỉ còn sự mệt mỏi, nặng nề thấm khắp toàn thân là dấu hiệu của con bệnh vừa qua. Từ trước tôi đã có những cơn động kinh tương tự và thoáng qua; tôi biết rất rõ con bệnh ấy. Con bệnh này thường chỉ trải qua hầu như chỉ trong một ngày đêm, hơn nữa, trong thời gian ấy, nó cũng không gây trở ngại gì quá nghiêm trọng và đột ngột.

Đã đến giữa trưa. Trước hết tôi nhìn thấy bức màn tôi mua hôm qua đã được căng trên sợi đây ở một góc nhà. Elena đã bố trí và ngăn riêng cho nó một góc trong căn phòng. Nó đang ngồi trước bếp lò và đun nước trong chiếc ấm. Thấy tôi đã đậy, nó tươi cười và lập tức sán lại gần tôi.

– Ồ cô bạn, – tôi cầm tay nó, nói, – suốt đêm em không ngủ để trông tôi. Tôi không ngờ em lại tốt đến như thế.

– Mà tại sao ông biết là em thức trông ông, ngộ nhỡ em ngủ suốt đêm thì sao? – Nó hỏi, vẻ ranh mãnh, dịu dàng và ngượng nghịu, đồng thời đỏ mặt thẹn thò vì lời nói của mình.

– Tôi thức giấc và đã thấy hết. Mãi đến rạng sáng em mới ngủ.

– Ông có muốn uống nước trà không? – Con bé ngắt lời, như thể ngại ngần không muốn tiếp tục câu chuyện, mà những trái tim tinh tế và rất mực cao thượng vẫn thường như vậy mỗi khi có người bắt đầu khen ngợi nó.

– Muốn chứ, – tôi đáp, – nhưng hôm qua em đã ăn trưa chưa?

–Không phải ăn trưa mà là ăn tối, bác quét sân mang tới. Nhưng thôi, ông đừng nói chuyện nữa, ông cứ nằm nghỉ đi: ông chưa thật khỏe đâu, – con bé nói thêm, mang nước trà lại cho tôi và ngồi xuống bên giường tôi.

– Nằm sao được, đến tối tôi mới nằm được, còn thì tôi phải đi đây. Cần thiết đấy, Lênôsca42 ạ.

– Sao, ông đã phải đi à! Ông đến nhà ai thế? Ông không đến ông khách hôm qua chứ?

– Không, không đến ông ta.

– Không đến ông ấy là hay. Chính hôm qua ông ấy làm cho ông mệt. Thế ông đến chỗ con gái ông ấy phải không?

– Làm sao em biết chyện con gái ông ta.

– Hôm qua em nghe thấy hết, – con bé cúi đầu đáp. Mặt con bé tỏ ra khó chịu. Cặp lông mày nhíu lại.

– Ông ấy là một ông già tồi, – đoạn, nó nói thêm.

– Em biết ông ấy sao? Ngược lại, ông ấy là người rất tốt.

– Không, không, ông ấy độc ác, em đã nghe thấy hết, – con bé sôi nổi đáp.

– Em nghe thấy cái gì?

– Ông ấy không muốn tha thứ cho con gái...

–Nhưng ông ấy rất yêu con. Cô ta có lỗi với ông ấy, còn ông thì lo buồn, đau đớn vì con.

– Thế tại sao ông ấy không tha thứ? Bây giờ ông ấy có tha thứ, con gái ông ấy cũng sẽ không về với ông ấy đâu.

– Thật thế sao? Tại sao vậy?

– Bởi vì ông ấy không xứng đáng cho con gái ông ấy yêu, – con bé nóng nảy đáp. – Cứ để cho cô ta bỏ ông ấy mà đi vĩnh viễn và tốt nhất là cô ấy sẽ đi ăn xin, và để ông ấy nhìn thấy con gái đi ăn xin mà đau lòng.

Mắt con bé rực sáng, đôi má nó bừng bừng “Chắc chắn con bé nói như vậy không phải ngẫu nhiên đâu “, – tôi nghĩ bụng.

– Có phải ông định đưa em cho chính ông ấy nuôi không? – Con bé nói tiếp, đoạn im lặng.

– Đúng thế, Elena ạ.

– Không, thà em đi làm con ở còn hơn.

– Ồ, tất cả những điều em nói không hay ho gì đâu, Lênôsca ạ. Em cứ nói nhảm, em có thể đi làm mướn cho ai được?

– Cho bất cứ ông nhà quê nào, – con bé hăng hái đáp, mỗi lúc một cúi gằm xuống. Rõ ràng nó đang nổi máu giận dữ.

– Mấy ông nhà quê không cần cô đầy tờ thế này đâu! – tôi cười, nói.

– Thế thì mấy ông lớn vậy.

– Tính em quen sống với mấy ông lớn à?

– Tính em đấy. – Con bé càng phát cáu, càng trả lời dấm dẳn.

– Em không chịu nổi đâu.

– Em chịu được. Họ mắng chửi em, em cứ cố tình im lặng, họ đánh em, em vẫn im lặng, em cứ im lặng suốt, mặc cho muốn đánh thế nào thì đánh, em không bao giờ khóc. Em không khóc thì họ càng khốn khổ hơn bởi sự độc ác của họ.

– Sao thế, Elena! Sao em dữ tợn thế, và em kiêu ngạo quá! Tôi biết là em đã chịu nhiều cay đẳng...

Tôi đứng lên, lại gần chiếc bàn lớn của mình. Elena vẫn ngồi trên đivăng, mắt nhìn xuống đất thầm nghĩ, tay mân mê mép đivăng. Nó vẫn làm thinh. “Nó giận vì những lời của mình chăng?”, – tôi nghĩ.

– Tôi đứng bên bàn, táy máy giở mấy quyển sách mà hôm qua tôi mượn về để viết bài biên khảo, nhìn mỗi lúc tôi mỗi hút vào đọc. Tôi thường vẫn vậy: thoạt đầu chỉ mở sách ra, định đọc qua một chút, thế rồi một lúc là vùi vào đọc, chẳng còn nhớ gì nữa.

– Ông viết gì suốt thế? – Elena hỏi, mỉm cười rụt rè và nhẹ nhàng sán lại gần bàn.

– Tôi cứ viết trăm thứ bà dằn thế đấy, Lênôsca ạ.– Họ trả tiền cho tôi vì việc ấy đấy.

–Theo yêu cầu ư?

– Không, không phải theo yêu cầu. – Tôi cố giải thích cho con bé hiểu trong chừng mực có thể, rằng tôi viết lại những câu chuyện của nhiều loại người: rồi người ta in thành sách gọi là những cuốn truyện hoặc tiểu thuyết. Con bé lắng nghe hết sức tò mò.

– Thế ông có viết tất cả sự thật vào đấy không?

– Tôi nghĩ là không.

– Ông viết không đúng sự thật thì viết để làm gì!

– Thì em cứ đọc đi, chẳng hạn cuốn này này, đã có lần em nhìn nó mà. Mà em biết đọc chứ?

– Em biết.

– Thế em xem đi. Cuốn sách này tôi viết đấy.

– Ông? Em sẽ đọc...

Hinh như nó: muốn nói với tôi một điều gì, nhưng nó tỏ ra là rất khó diễn đạt và nó tỏ ra rất xúc động. Hình như còn ẩn giấu một điều gì đằng sau những câu hỏi của nó.

– Thế họ có trả cho ông nhiều tiền không? – Cuối cùng nó hỏi.

– Cũng tùy, có khi trả nhiều, nhưng cũng có khi chẳng được gì hết, bởi vì làm không đạt. Công việc này khó khăn lắm: Lênôsca ạ.

– Thế ông không giàu ư?

– Không, không giàu.

– Thế thì em sẽ làm việc và giúp đỡ cho ông...

Con bé ngước nhìn tôi rất nhanh, đỏ bừng mặt, đoạn vừa cúi nhìn xuống đất, nó bước hai bước về phía tôi, rồi đột ngột dang tay ôm choàng lấy tôi, dúi mặt vào ngực tôi. Tôi ngỡ ngàng nhìn nó.

– Em yêu ông... em không kiêu ngạo đâu, – nó thốt lên. – Hôm qua ông bảo là em kiêu ngạo. Không, không phải... em không thế đâu... em yêu ông. Chỉ có mình ông là yêu em... –

Nhưng nước mắt đã làm nó nghẹn lời. Một phút sau chúng mới thoát ra khỏi lồng ngực nó, dữ dội như hôm qua, lúc nó lên cơn bệnh. Con bé sụp xuống trước đầu gối tôi, rối rít hôn tay hôn chân tôi...

– Ông yêu em!... – nó nhắc lại, – chỉ một mình ông, chỉ một mình ông thôi....

Nó điên cuồng ghì riết lấy đầu gối tôi. Tất cả tình cảm của nó bấy lâu bị dồn nén, bỗng chốc ùa ra không sao kìm hãm nổi, tôi chợt hiểu hết sức mạnh kiềm chế kỳ lạ của một con tim bấy lâu giấu giếm bao niềm trinh bạch và càng kiềm chế, càng khắt khe bao nhiên thì càng khao khát mãnh liệt bấy nhiêu, được giãi tỏ, được phơi bày, và tất cả những tình cảm đó đã đến mức không nén nổi khi con người chợt khao khát dâng hiến đến quên mình cho khát vọng của lòng yêu thương, niềm biết ơn, sự âu yếm dịu dàng và những giọt lệ...

Con bé khóc nức nở như một con điên. Tôi phải cố gắng lắm mới gỡ được đôi tay nó đang ghì chặt lấy tôi. Tôi bế nó lên và đặt vào đivăng. Nó còn khóc mãi không thôi, úp mặt vào gối, xấu hổ không dám nhìn tôi nhưng vẫn ghì chặt tay tôi trong bàn tay bé bỏng và không buông rời nó khỏi trái tim mình.

Dần dà con bé đã dịu bớt, những vẫn không dám ngẩng đầu nhìn tôi. Đã hai lần nó đưa mắt liếc nhìn tôi rất nhanh, trong ánh mắt nó chứa đựng biết bao nhiêu dịu dàng và một thoáng gì như ngại ngần và lại muốn giấu giếm tình cảm. Rốt cuộc, nó đỏ bừng mặt và mỉm cười.

– Em thật giàu tình cảm, Lênôsca, bé con ốm yếu của tôi, em đã thấy dễ chịu chưa? – Tôi hỏi.

– Không phải Lênôsca, không phải đâu... – Con bé nói thì thầm: mặt vẫn ngoảnh đi.

– Không phải Lênôsca, thế là thế nào?

– Nenli.

– Nenli? Tại sao nhất thiết phải là Nenli. Cũng tốt thôi, đây là một cái tên rất hay. Tôi sẽ gọi em như vậy, nếu em muốn.

– Mẹ em vẫn gọi em như thế... và, không một ai khác gọi em như vậy, không bao giờ, ngoài mẹ em.... Và em cũng không muốn cho ai gọi em như thế ngoài mẹ em.. Nhưng em muốn ông gọi... Em sẽ luôn luôn yêu ông, yêu ông mãi mãi...

“Trái tìm bé bỏng đầy kiêu hãnh và yêu thương, –tôi thầm nghĩ, – và tôi đã phải mất bao lâu mới làm được cho em đối với tôi trở thành... Nenli.” Nhưng bây giờ thì tôi biết chắc rằng trái tim em đã dành cho tôi vĩnh viễn.

– Nenli, thế nào, – tôi hỏi khi con bé đã trở lại bình tĩnh, – Em nói rằng chỉ có mỗi mình mẹ em yêu em, ngoài ra không còn ai nữa. Thế lẽ nào quả thật ông em không hề yêu em?

– Không yêu.

– Thế tại sao chính em đã khóc thương ông cụ ngay ở đây, dưới cầu thang ấy, em nhớ chứ?

Cô bé trầm tư một phút.

– Không, không yêu... Ông ấy độc ác. – Và một nỗi đau xót hằn lên trên gương mặt nó.

– Đáng tiếc là không thể hỏi han gì ông cụ được, Nenli ạ. Hình như ông cụ đã hoàn toàn lú lẫn. Ông ấy cũng chết như một người mất trí. Tôi đã kể cho em nghe về cái chết của ông cụ rồi đấy.

– Vâng, nhưng chỉ tháng cuối cùng ông ấy mới hàn toàn lú lẫn. Ông ấy cứ ngồi ở đây suốt ngày, nếu em không tới với ông ấy, thì hôm sau, hôm sau nữa, ông vẫn ngồi thế, không uống, không ăn. Trước đây ông ấy khỏe hơn nhiều.

– Trước kia là lúc nào?

– Trước khi mẹ em chưa mất ấy.

– Thế là chính em: đã mang thức ăn, thức uống cho ông cụ, phải không Nenli?

– Phải, chính em mang.

– Em lấy ở đâu ra? Ở nhà bà Bupnôva à?

– Không, em không bao giờ lấy một cái gì ở nhà Bupnôva, – con bé nói giọng run run nhưng dứt khoát.

– Thế em lấy ở đâu ra, bởi vì em nào có gì đâu?

Nenli làm thinh và chợt tái mét đến dễ sợ, đoạn em đưa mắt nhìn tôi rất lâu.

– Em đi ăn xin ngoài phố... Xin được năm copec là em: đi mua bánh mì và thuốc lá gửi cho ông cụ...

– Và ông ấy đã cho phép! Nenli! Nenli!

– Thọat đầu thì em tự đi và không cho ông cụ biết. Và khi ông em biết thì rồi chính ông đuổi em đi ăn xin. Em đứng trên cầu, xin người qua lại, còn ông em thì ở đi đi lại lại gần cầu, chờ đợi, và hễ có người cho em thì ông liền lao lại và móc ngay lấy tiền, cứ như sợ em giấu mất, cứ như em đi xin không phải để cho ông ấy.

Nó nói và mỉm cười chua chát, cay đắng.

– Tất cả việc này xảy ra sau khi mẹ em đã mất, – nó nói tiếp. – Lúc bấy giờ ông em đã hoàn toàn như hóa điên.

– Thế tức là ông cụ rất yêu mẹ em phải không? Tại sao ông ấy không sống với mẹ em?

– Không, không yêu... Ông ấy độc ác và không tha thứ cho mẹ em y như cái ông già độc ác hôm qua ấy, – con bé nói rất khẽ, gần như là thì thầm và mặt mày mỗi lúc một tái nhợt.

Tôi rùng mình, đường nét của một cuốn tiểu thuyết hoàn chỉnh đã lóe lên trong tưởng tượng của tôi. Một người đàn bà khốn khổ chết trong tầng hầm một hiệu đóng quan tài, đứa con gái mồ côi của bà ta thỉnh thoảng đến thăm người ông vẫn nguyền rủa mẹ nó, một ông già kỳ quái điên khùng chết trong cửa hàng bánh kẹo sau cái chết của con chó của mình!

– Còn con chó Adorca thì trước đây là của mẹ em,– Nenli chợt nói, mỉm cười nhớ lại. –Trước đây ông em rất yêu mẹ em, và khi mẹ em bỏ ông em ra đi, mẹ em còn để lại con Adorca. Chính vì thế mà ông yêu con Adorca như vậy... Ông không tha thứ cho mẹ, nhưng khi con chó chết thì chính ông cũng chết, –Nenli cau có nói tiếp, và nụ cười đã biến mất trên gương mặt nó.

– Nenli này, trước đây ông cụ là người thế nào?– Dừng một lúc, tôi hỏi.

– Trước kia ông cụ giàu có... Em không biết ông em là người thế nào, – nó đáp, – ông có một xưởng máy nào đó… Mẹ em kể với em như thế. Dạo đầu mẹ em nghĩ rằng em còn bé và chẳng kể gì cho em nghe. Mẹ em chỉ hôn em suốt và cứ tự nói với mình: con sẽ biết, rồi đến lúc con sẽ biết, con tội nghiệp, con bất hạnh của mẹ! Mẹ em cứ luôn gọi em là tội nghiệp và bất hạnh. Và đêm đến, thường những lúc mẹ em tưởng em đã ngủ (còn em thì cố tình không ngủ, nhưng giả vờ như ngủ), mẹ em cứ khóc bên em suốt, và hôn em vừa nói: con tội nghiệp, con bất hạnh của mẹ!

–Vì sao mẹ em lại mất?

– Vì ho lao, bây giờ là sắp được sáu tuần rồi.

– Thế em có nhớ ông em giàu có vào dạo nào không?

– Từ dạo em còn chưa sinh cơ. Trước khi sinh em, mẹ em đã bỏ ông em ra đi.

– Là đi với ai?

– Em không biết, – Nenli đáp khẽ, ra chiều nghĩ ngợi. – Mẹ em bỏ ra nước ngoài và sinh em ở đấy.

– Ở nước ngoài à? Ở đâu vậy?

– Ở Thụy Sĩ em đã đi khắp nơi, đã ở cả Ý, cả Paris.

Tôi thật ngạc nhiên.

– Thế em còn nhớ không, Nenli?

– Em còn nhớ nhiều lắm.

– Làm sao em nói tiếng Nga thạo thế, Nenli?

– Từ thời ở bên kia, mẹ em đã dạy em nói tiếng Nga. Mẹ em là người Nga, bởi vì bà ngoại em là người Nga, còn ông em là người Anh, nhưng cũng coi như người Nga. Và khi em và mẹ em trở về đây vào một năm rưỡi về trước, thì em đã học thành thạo. Mẹ em dạo ấy đã đau ốm. Gia đình em mỗi ngày một nghèo dần. Mẹ em cứ khóc suốt. Thoạt đầu, mẹ em đi tìm ông em rất lâu khắp Petersburg, và mẹ luôn nói rằng mẹ có lỗi với ông em, và mẹ cứ khóc suốt... Mẹ khóc mãi, khóc mãi. Đến khi biết rằng ông em đã trở nên nghèo khổ thì mẹ lại càng khóc. Mẹ em viết thư cho ông luôn nhưng ông hoàn toàn không trả lời.

– Tại sao mẹ em lại quay về đây? Chỉ để tìm ông thôi ư?

– Em không biết. Ở bên ấy chúng em sống sung sướng lắm... – Mắt Nenli chợt sáng lên, – Mẹ em sống một mình cùng với em. Mẹ em có một người bạn nam rất tốt, cũng như ông vậy... Ông ấy biết mẹ em từ thời còn ở đây. Nhưng ông ấy đã chết ở bên ấy, và mẹ liền quay về...

– Tức là mẹ em bỏ ông em để đi cùng ông ấy chứ gì?

– Không, không phải với ông ấy. Mẹ em bỏ ông em đi với một người khác, và ông này đã bỏ mẹ em...

– Ai vậy, Nenli?

Nenli nhìn tôi không đáp. Rõ ràng là con bé biết mẹ nó bỏ đi với ai và hiển nhiên người ấy chính là bố nó. Nó rất khổ tâm ngay cả khi phải gọi tên người ấy ra với tôi..

Tôi không muốn hành hạ nó bằng những câu hỏi của mình. Đấy là một đứa bé tính nết lạ lùng, thất thường và nồng nhiệt, nhưng lại quen kiềm chế lòng mình, giàu tình cản nhưng lại giấu giếm đằng sau vẻ kiêu ngạo và lạnh lùng khó cởi mở. Trong suốt thời gian tôi quen biết nó, mặc dù nó yêu tôi hết lòng, với một tình yêu hồn nhiên và trong trắng gần thư có thể sánh kịp tình cảm với người mẹ đã mất mà nó không thể nhớ lại mà không đau lòng – mặc dù như vậy, ngoài cái ngày hôm ấy ra, nó rất ít khi bày tỏ lộ liễu với tôi, rất ít khi nó cảm thấy cần thiết tâm sự với tôi về quá khứ của mình, thậm chỉ ngược lại, nó còn có vẻ cố tình giấu giếm tôi. Tuy nhiên, trong cái ngày hôm đó, suốt mấy tiếng đồng hồ, trong nỗi đau xót và những cơn thổn thức quằn quại thường làm đứt đoạn câu chuyện của nó,con bé đã kể lại cho tôi nghe hết tất cả những gì đã làm nó xúc động và đau lòng hơn hết, và không bao giờ tôi có thể quên được câu chuyện kinh khủng đó. Những sự việc chính của câu chuyện ấy vẫn còn ở phía trước...

Đấy là một câu chuyện khủng khiếp, câu chuyện của một người đàn bà bị ruồng rẫy sau khi đã nếm trải hạnh phúc, một con người ốm yếu, khổ đau và bị mọi người từ bỏ, bị chính con người thân thiết duy nhất còn lại cự tuyệt, đấy chính là người cha đẻ, một người đã từng bị con gái mình xúc phạm và đến lượt mình đã phát điên vì nổi đau đớn và nhục nhã không sao chịu nổi. Đấy là câu chuyện của một người đàn bà, trong cơn tuyệt vọng, đã cùng với đứa con gái mà bà vẫn coi là măng sữa bé bỏng lang thang đi ăn xin trên những đường phố Petersburg lạnh lẽo, bần thỉu; câu chuyện của một người đàn bà sau đó suốt những tháng dài ròng rã qua cơn hấp hối dưới một tầng hầm ẩm thấp mà người cha, cho đến những phút cuối cùng, vẫn từ chối tha thứ, và cho đến tận giây phút chót, khi ông ta hồi tỉnh và chạy đến để tha thứ cho con, thì chỉ còn bắt gặp một cái xác chết lạnh cứng thay vì cái con người mà ông đã thương yêu hơn hết mọi thứ trên cõi đời này. Đấy là một câu chuyện kỳ lạ về những mối quan hệ bí mật gần như không sao hiểu nổi của một ông già đã trở nên lú lẫn với đứa cháu gái bé bỏng nhưng đã đủ sức hiểu được người ông. Mặc dù còn thơ ngây nhưng đã hiểu được vì sao cuộc đời của nó lại diễn biến khác đi, so với những năm dài được sống ấm êm và no đủ. Đấy là một câu chuyện thê thảm, một trong những câu chuyện thê thảm và đau lòng vẫn thường xuyên nhưng lặng lẽ và kín đáo, vẫn hằng diễn ra dưới vòm trời Petersburg nặng nề này, trong những ngõ tối âm thầm của cái thành phố đồ sộ, giữa nhịp sống bừng bừng sôi động của thói ích kỷ ngu muội, của những dục vọng va chạm nhau, của sự trác táng bẩn thỉu, những tội ác âm thầm, giữa tất cả cái địa ngục trần gian ấy của một cuộc sống phi lý và điên rồ...

Những câu chuyện ấy vẫn còn ở phía trước...