Chương III

Natasha đứng bật dậy và bắt đầu đứng nói, nhưng vì xúc động nên cô không nhận ra điều ấy. Ông công tước lắng nghe, nghe mãi, và rồi cũng rời khỏi chỗ. Tất cả màn kịch đã trở nên cực kỳ nghiêm trọng.

– Xin ngài hãy nhớ lại những lời ngài đã nói hôm thứ ba, – Natasha mở đầu. – Ngài đã nói rằng tôi cần tiền, cần những con đường rộng mở, giá trị trong xã hội, – ngài còn nhớ chứ?

– Tôi nhớ.

– Và thế là, để giành được những thứ tiền bạc ấy, giành được tất cả những thành đạt đang có nguy cơ tuột khỏi tay mình, ngài đã tìm đến đây vào hôm thứ ba, và ngài đã bịa ra cái trò dạm hỏi vừa qua, xem nó như một trò đùa có thể giúp ngài giành lại những gì đã mất.

– Natasha, – tôi kêu lên, – hãy xem em đang nói gì!

– Trò đùa! Âm mưu! – Ông công tước nhắc lại với cái vẻ của một phẩm chất cao thượng bị xúc phạm trắng trợn.

Aliôsa thì ngồi chết lặng vì khổ sở và ngơ ngác nhìn như chẳng hiểu một điều gì.

– Vâng, vâng, xin đừng ngắt lời tôi, tôi đã thề sẽ nói hết tất cả, – Natasha phẫn nộ nói tiếp. – Chính ngài cũng nhớ rằng: Aliôsa đã không tuân theo lời ngài. Suốt nửa năm ròng, ngài đã nỗ lực hết mình để lôi kéo anh ấy ra khỏi tôi. Anh ấy đã không ngả theo ngài. Và đột nhiên, đã đến cái lúc ngài không trì hoãn được nữa. Nếu bỏ mất cơ hội này thì cả cô dâu, cả tiền bạc – mà cái chính là tiền bạc, là tất cả ba triệu đồng hồi môn sẽ tuột khỏi tay ngài. Chỉ còn lại một phương sách: phải làm cho Aliôsa yêu cái người mà ngài đã chọn hỏi cho anh ấy, ngài đồ rằng: nếu anh ấy yêu thì chắc là anh ấy sẽ bỏ rơi tôi…

– Natasha! Natasha! – Aliôsa buồn bã kêu lên. – Em nói gì thế!

– Và ngài đã hành động như vậy, – cô tiếp tục nói, không dừng lại trước tiếng kêu của Aliôsa. – Nhưng – tất cả chỉ là câu chuyện cũ! Tất cả đều có thể dàn xếp, chỉ có tôi vẫn là vật cản trở! Chỉ có một giải pháp ngõ hầu có thể mang lại cho ngài hy vọng: ngài, một con người trải đời và khôn ngoan, có thể ngài đã nhận thấy rằng thỉnh thoảng Aliôsa dường như tỏ ra mệt mỏi vì mối tình dan díu trước nay của mình. Ngài không thể nhận ra rằng anh ấy bắt đầu hờ hững, ghẻ lạnh với tôi, đến năm ngày liền không tới thăm tôi. May ra có thể anh ấy sẽ chán ngấy và từ bỏ hoàn toàn. Thế rồi, đột nhiên hôm thứ ba, hành động quyết liệt của Aliôsa đã làm cho ngài hoàn toàn choáng váng. Ngài làm gì bây giờ…

– Xin lỗi, – ông công tước kêu lên, – ngược lại, hành động ấy…

– Tôi đang nói, – Natasha kiên quyết ngắt lời, – trong buổi tối hôm ấy, ngài đã tự hỏi mình: “Làm gì bây giờ?” – và ngài đã quyết định: cho phép anh ấy cưới tôi, tất nhiên không phải trong thực tế mà chỉ là trên lời nói, chỉ cốt để anh ấy yên lòng. Còn thời hạn tổ chức đám cưới thì, ngài nghĩ, có thể lùi đến bao giờ chẳng được, trong khi đó một tình yêu mới đã bắt đầu, ngài nhận thấy như vậy. Và ngài đã xây dựng tất cả trên cái bước đầu của tình yêu mới ấy.

– Tiểu thuyết, đúng là tiểu thuyết, – ông công tước lẩm bẩm như tự nói với mình, – cô đơn, mơ mộng và đọc nhiều tiểu thuyết!

– Vâng, ngài đã xây dựng tất cả trên cuộc tình mới này, – Natasha nhắc lại, không nghe và cũng không chú ý gì đến những lời của ông công tước, toàn thân như bừng bừng trong một cơn sốt, và mỗi lúc một say sưa, – và có biết bao cơ hội cho mối tình mới này! Bởi vì nó đã bắt đầu từ khi anh ấy còn chưa biết hết sự hoàn hảo của cô ta! Chính vài giây phút trong cái buổi tối mà anh ấy thổ lộ với cô ta là không thể yêu cô ta được, bởi vì nghĩa vụ và một tình yêu khác đang ngăn cấm anh ấy, thì cô ta bỗng nhiên hiện lên trước mắt anh với một vẻ đầy cao thượng, đầy thông cảm với cả anh ấy và người tình địch của mình với sự tha thứ đầy độ lượng, đến nỗi mặc dù vẫn tin vào sắc đẹp của cô ta, nhưng cho đến phút này, anh ấy vẫn không thể ngờ là cô ta lại tuyệt vời đến vậy! Lúc bấy giờ anh ấy chạy đến đây và chỉ nói về cô ta mà thôi, cô ta đã làm cho anh ấy quá đỗi sửng sốt. Quả vậy, ngay hôm sau, anh ấy đã nhất thiết cảm thấy một đòi hỏi cấp bức là phải gặp lại con người tuyệt vời ấy dù chỉ bởi mỗi một lòng biết ơn. Phải, tại sao anh ấy lại không đến với cô ta kia chứ? Bởi vì người tình cũ của anh ấy đã thôi đau khổ. Số phận cô ấy đã được định đoạt, và anh ấy vĩnh viễn sẽ thuộc về cô ấy, vậy là chỉ còn lại một phút cỏn con này nữa… và nếu cái cô Natasha kia ghen tức cả với cái phút cỏn con này nữa thì cô ta sẽ hèn hạ biết mấy? Thế là anh ấy biến mất tăm tích khỏi cô Natasha, thay vì mấy phút là cả một ngày, hai ngày, rồi ba ngày… Đồng thời lúc này cô gái ấy hiện ra trước mắt anh chàng trong một vẻ mới mẻ hoàn toàn bất ngờ, cô ta trở thành một người cao thượng, đầy nhiệt tâm, và cậu bé thơ ngây liền thấy tính nết cô ta phù hợp với mình biết bao. Cả hai thề thốt với nhau gìn giữ một tình bạn, tình anh em và mong muốn suốt đời không lúc nào rời nhau. “Trong năm, sáu giờ đồng hồ trò chuyện”, tất cả tâm hồn anh ấy đã dâng cho những tình cảm mới, trái tim anh ấy cũng đã hiến dâng tất cả… Rốt cuộc, ngài nghĩ ngợi, rồi đến lúc anh ấy phải cân nhắc giữa mối tình xưa cũ với những cảm xúc mới mẻ, tươi sáng của mình mà thấy là nơi kia đã quá quen thuộc và bình thường, lại đầy những khắt khe, đòi hỏi, đầy những ghen tuông, mắng nhiếc và nước mắt… Mà nếu như người ta có bắt đầu vui đùa, nghịch ngợm với mình thì dường như cũng chẳng vừa đôi phải lứa, dường như đùa nghịch với một đứa trẻ mà thôi… Và cái chính là: tất cả đều đã cũ mèm, đã biết hết cả rồi…

Những giọt nước mắt và những nỗi cay đắng bất chợt như xiết chặt lấy cô, nhưng Natasha cố gắng gượng trong một phút.

– Tiếp theo sẽ là gì? Thời gian vẫn trôi, đám cưới với Natasha còn chưa phải ấn định ngay, thời gian còn nhiều và rồi tất cả sẽ thay đổi… Và những lời của ngài, những lời bóng gió, những phân tích, những hùng biện… thậm chí có thể vu khống cái cô Natasha đang tức bực kia, có thể đẩy cô ta vào đám người tồi tệ và… mọi việc sẽ được thanh toán – một cách kín đáo nhưng thắng lợi là thuộc về ngài! Anh Aliôsa! Đừng kết tội em, anh nhé! Anh đừng cho rằng em không hiểu hết tình yêu của anh và kém trân trọng nó. Em hiểu rằng đến bây giờ anh vẫn yêu em, và đến ngay tận phút này anh vẫn chưa hiểu nổi những lời than thở của em. Em biết rằng em đã hành động rất, rất tồi tệ khi đem phơi bày tất cả những chuyện ấy ra lúc này. Nhưng em biết làm gì được, nếu như em hiểu rõ tất cả những điều ấy và càng yêu anh hơn, yêu anh… đến… phát điên lên mất!

Cô đưa hai tay ôm lấy mặt, buông mình xuống ghế bành và khóc lên nức nở như trẻ con. Aliôsa kêu lên và lao về phía cô. Chưa bao giờ cậu ấy không rơi nước mắt khi nhìn thấy cô khóc.

Những tiếng khóc nức nở của Natasha hình như đã hỗ trợ cho ông công tước rất nhiều: tất cả sự say sưa của Natasha trong những lời diễn giải dài dằng dặc ấy, tất cả sự quyết liệt trong những hành động chống đối ông của cô ta mà chí ít theo phép lịch sự thì đã cần phải nổi giận ấy, tất cả giờ đây rõ ràng có thể quy cho một cơn điên đầu vì ghen tuông, một tình yêu bị xúc phạm và ngay cả vì bệnh tật. Thậm chí còn cần phải tỏ ra đồng cảm…

– Hãy yên lòng, bình tĩnh lại đi, tiểu thư Natasha Nikolayevna, – ông công tước an ủi cô, – mọi chuyện là do quá kích động, do tưởng tượng và sự đơn độc mà thôi… Tiểu thư quá phẫn uất vì hành vi nông nổi của nó… Nhưng dẫu sao đó cũng chỉ là sự nông nổi của mình nó thôi. Còn sự việc chính yếu mà tiểu thư đặc biệt lưu ý đến, sự việc hôm thứ ba vừa qua thì sẽ nhanh chóng phải chứng minh cho tiểu thư thấy tất cả cái bổn phận lớn lao của nó đối với tiểu thư, ấy thế mà trái lại, tiểu thư đã cho là…

– Ồ, xin ngài đừng nói gì, đừng hành hạ tôi vào phút này nữa! Natasha khóc tức tưởi, ngắt lời ông ta. – Trái tim đã nói với tôi tất cả, mà nói từ rất lâu! Phải chăng ngài nghĩ là tôi không hiểu, rằng tất cả tình yêu trước đây của anh ấy đã chết rồi… Tại đây, trong căn phòng này, lúc tôi còn lại một mình… khi anh ấy bỏ mặc tôi, anh ấy quên tôi… tôi đã nếm trải tất cả… đã suy tính tất cả… Tôi biết làm gì lúc đó? Em không buộc lỗi cho anh đâu, Aliôsa ạ… Ngài đã lừa dối tôi những gì? Phải chăng ngài nghĩ rằng tôi đã không thử tự lừa dối mình!... Ồ, cũng đã bao nhiêu bận rồi! Lẽ nào tôi lại không biết lắng nghe từng âm thanh giọng nói của anh ấy? Lẽ nào tôi không học được cách đọc tâm tư anh ấy qua sắc mặt, qua từng ánh mắt?... Tất cả, tất cả đã chết rồi, đã vĩnh viễn chôn vùi… Ôi, sao mà tôi bất hạnh đến thế này!...

Aliôsa gục xuống đầu gối cô mà khóc.

– Vâng, vâng, đấy là lỗi của anh! Tất cả là do anh!... – Cậu ta nhắc lại, trong tiếng nức nở rền rĩ.

– Không đau, anh Aliôsa, anh đừng tự buộc tội mình… đấy là do những kẻ khác… những kẻ thù địch với chúng mình! Chính những kẻ đó!

– Nhưng xin lỗi, – ông công tước sốt ruột, mở đầu, – rốt cuộc thì xin tiểu thư cho biết tiểu thư dựa vào cơ sở nào để buộc tội cho tôi tất cả những… tội ấy? Bởi vì tất cả chỉ là do tiểu thư phỏng đoán, không hề có một chứng cứ nào…

– Chứng cứ! – Natasha kêu lên, bật dậy rất nhanh khỏi ghế bành, – chứng cứ đối với ngài, ấy là, ngài là một con người nham hiểm! Ngài không thể nào hành động khác được một khi ngài đã đến đây với một ý đồ của ngài! Ngài cần phải làm yên lòng con ngài, xoa dịu những khắc khoải trong tâm hồn anh ấy, để anh ấy thoải mái hơn, yên tâm hơn mà đến với Cachia, không thế thì anh ấy sẽ luôn luôn nhớ đến tôi, sẽ không ngả theo ngài, mà ngài thì đã chán ngấy chờ đợi rồi… Thế nào, điều ấy đúng chứ?

– Tôi công nhận, – ông công tước đáp với một nụ cười cay độc, – nếu tôi muốn lường gạt tiểu thư, quả thật tôi sẽ mưu đồ như vậy, tiểu thư thật… tinh đời, tuy nhiên điều đó cần phải chứng minh thì mới có thể xúc phạm đến người khác bằng những lời trách cứ như vậy…

– Chứng minh! Thế tất cả những hành động trước đây của ngài nhằm kéo anh ấy ra khỏi tôi? Chính con người dạy con mình khinh miệt và giễu cợt những bổn phận ở đời chỉ vì những lợi lộc trong giới thượng lưu, vì tiền tài, đã làm cho anh ấy đang trở nên sa đọa! Ngài vừa nói gì về những cầu thang và căn phòng tồi tệ này? Phải chăng chính ngài đã cúp hết những khoản chi phí mà trước kia ngài vẫn dành cho anh ấy nhằm buộc chúng tôi phải ly tán bởi túng thiếu và đói rét? Chính bởi ngài mà có cái cầu thang và căn hộ này, ấy thế mà bây giờ ngài lại lên tiếng trách móc anh ấy, ngài đúng là một con người hai mặt! Và cơn cớ nào mà bỗng nhiên buổi tối hôm ấy, ngài lại có được cái thịnh tình và những quan điểm mới mẻ vốn chẳng phải là bản chất của ngài? Suốt bốn ngày qua tôi đã đi đi lại lại trong căn phòng này, tôi đã suy tính tất cả, đã cân nhắc tất cả, mỗi một lời nói của ngài, sắc diện của ngài, và tôi đã đi đến kết luận rằng tất cả những điều ấy là một trò đùa vờ vĩnh, một tấn hài lịch, nhục nhã, thấp hèn và không xứng đáng… Bởi vì tôi biết rõ ngài, biết đã từ lâu! Mỗi lần Aliôsa từ chỗ ngài tới đây, nhìn gương mặt của anh ấy là tôi đã đoán ra tất cả những gì ngài đã nói với anh ấy, đã gợi ra với anh ấy, tôi đã nghiền ngẫm tất cả ảnh hưởng của ngài với anh ấy! Không, ngài không thể lường gạt được tôi! Có thể ngài còn có những tính toán nào nữa, có thể lúc này tôi còn chưa nói ra được điều chính yếu nhất, nhưng cũng vậy thôi! Ngài đã lừa dối tôi – điều đó là then chốt! Cần phải nói thẳng điều đó vào mặt ngài!

– Chỉ có thế thôi ư? Đấy là tất cả chứng cứ? Mong tiểu thư hãy thử nghĩ xem, tiểu thư đúng là một người đàn bà cuồng nộ: tôi đã hết sức kiềm chế trước hành động ấy (việc tiểu thư bôi nhọ ý định của tôi hôm thứ ba vừa rồi). Hành động ấy đối với tôi là quá ư hồ đồ.

– Ngài tự kiềm chế cái gì vậy? Việc lừa dối tôi đối với ngài thì có ý nghĩa gì? Hạ nhục một cô gái cha vơ chú váo nào đó thì là cái quái gì! Vì cô ta chẳng qua chỉ là một cô gái lang thang bất hạnh, bị bố từ bỏ, không ai che chở, một cô gái điếm nhục và hư đốn! Cần quái gì phải kiêng nể một con người như vậy một khi trò đùa ấy có thể mang lại dẫu một chút xíu lợi lộc!

– Tiểu thư tự đặt mình vào địa vị kỳ cục quá, tiểu thư Natalia Nikolayevna ạ! Tiểu thư nhất định khăng khăng cho rằng tôi đã sỉ nhục đến tiểu thư. Nhưng bởi sự lăng mạ này nghiêm trọng và điếm nhục đến nỗi tôi thậm chí không hiểu làm thế nào để có thể nghĩ ra chứ đừng nói là thực hiện cho được nó. Hãy tha lỗi cho tôi, nhưng tiểu thư nên tập làm quen với tất cả những chuyện ấy để coi nhẹ chúng đi. Chính tôi cũng có quyền trách tiểu thư, bởi vì tiểu thư đã dùng chính con tôi để chống lại tôi: nếu như lúc này mà nó chưa chống lại tôi để bênh vực tiểu thư, thì trái tim nó cũng sẽ chống lại tôi…

– Không, không đâu, bố ạ, – Aliôsa kêu lên, – nếu con không chống lại bố, thì bởi con tin rằng bố không thể làm việc sỉ nhục, thậm chí con cũng không thể tin rằng có thể làm được một việc sỉ nhục như vậy!

– Tiểu thư nghe thấy chưa? – Ông công tước thốt lên.

– Natasha, tất cả đều do anh, đừng kết tội ông cụ. Điều đó thật có tội và kinh khủng.

– Vanya, anh nghe thấy chưa? Anh ấy đã chống lại em rồi đấy! – Natasha kêu lên.

– Đủ rồi! – ông công tước nói, – phải chấm dứt màn kịch nặng nề này thôi. Cơn ghen mù quáng và khủng khiếp vượt quá mọi giới hạn đã bộc lộ một nét trong tính cách của tiểu thư hoàn toàn mới đối với tôi. Tôi đã được cảnh tỉnh. Chúng ta đã vội vàng, quả thật là vội vàng. Tiểu thư thậm chí cũng không nhận thấy là tiểu thư đã hạ nhục tôi như thế nào, đối với tiểu thư thì điều ấy chẳng sao cả. Chúng ta đã vội vàng… quá vội vàng… dĩ nhiên, lời hứa của tôi có thể là thiêng liêng, nhưng… tôi là người bố và tôi mong muốn hạnh phúc cho con trai tôi…

– Ngài từ chối ngài đã hứa, – Natasha buột miệng kêu lên, – ngài được dịp vui mừng đấy! Nhưng ngài nên biết rằng, cách đây hai ngày, chính tôi, một mình tôi trong căn phòng này, tôi đã quyết định giải phóng cho anh ấy khỏi những lời hứa của mình, và bây giờ trước mặt mọi người tôi xác nhận điều ấy. Tôi từ chối!

– Thế nghĩa là, dễ thường tiểu thư muốn làm sống lại trong nó những trăn trở trước đây, những tình cảm về nghĩa vụ, tất cả những “lo buồn vì bổn phận” (như chính tiểu thư vừa nói), để bằng những tình cảm ấy lại trói buộc nó vào mình như cũ. Bởi vì đấy chính là xuất phát từ lập luận của tiểu thư, nên tôi mới nói như vậy – Nhưng thôi, thời gian sẽ trả lời. Tôi sẽ chờ đến lúc tiểu thư bình tâm hơn để giãi bày với tiểu thư. Tôi hy vọng rằng chúng ta sẽ không cắt đứt hoàn toàn quan hệ. Tôi cũng mong rằng tiểu thư sẽ học cách đánh giá tôi đúng đắn hơn. Hôm nay tôi còn định thông báo với tiểu thư dự án của tôi đối với những người thân của tiểu thư mà đáng ra tiểu thư đã có thể nhìn thấy… Nhưng thôi, Ivan Petrovich, – ông ta nói thêm, bước lại gần tôi, – lúc này hơn lúc nào hết, tôi mong mỏi được quen biết với ông thân thiết hơn, ấy là chưa nói đến nguyện vọng vốn có từ lâu của tôi. Tôi hy vọng ông sẽ hiểu tôi. Vài hôm nữa, tôi sẽ đến thăm ông, ông cho phép chứ ạ?

Tôi cúi chào ông ta. Chính tôi bây giờ cũng cảm thấy rằng bây giờ thì tôi không thể trốn tránh việc làm quen với ông ta. Ông ta bắt tay tôi lặng lẽ cúi chào Natasha và bước ra với vẻ mặt của một người lương thiện bị xúc phạm.