Chương VI

Đúng bảy giờ tối tôi đã có mặt ở nhà Maxlôbôep. Anh ta hét toáng lên và dang rộng vòng tay ra đón tôi. Hiển nhiên là anh ta đang say khướt. Nhưng điều khiến tôi ngạc nhiên hơn hết là sự chuẩn bị đón tôi quá long trọng. Rõ ràng là mọi người đang chờ tôi. Một chiếc ấm xamôva bằng đồng49 xinh xắn đang sôi sùng sục trên chiếc bàn tròn nhỏ phủ tấm khăn tuyệt đẹp và đắt tiền. Bộ đồ uống trà bằng pha lê, bạc và sứ ánh lên lấp lánh. Trên một chiếc bàn khác được phủ một tấm khăn vải khác loại nhưng không kém đắt tiền đã bày sẵn những đĩa kẹo hảo hạng, các loại mứt Kiev lỏng và khô, mứt bội quả, kẹo paxtila, thạch, mứt Pháp, cam, táo, và đến ba, bốn loại hồ đào – tóm lại là cả một quầy hoa quả. Trên chiếc bàn thứ ba được phủ một tấm khăn màu trắng tuyết bày đủ loại thức nhắm: trứng cá, phomat, patê, xúc xích, dăm bông hun khói, món cá và hàng dãy bình pha lê cao cổ hảo hạng chứa đủ các loại vốtca và những thứ rượu màu hấp dẫn nhấtxanh, đỏ thắm, nâu, vàng. Và sau hết trên một chiếc bàn nhỏ dẹp về một phía và cũng phủ khăn trắng muốt là hai bình sâm banh. Nổi bật lên trên chiếc bàn kê ngay trước đivăng là ba chai: xôtec, laphit và cônhắc50 – những loại rượu mua ở cửa hàng Elixeep và còn sang hơn. Alêcxanđra Xêmênôpna ngồi bên bàn nước, mặc dù cô ta chỉ mặc một chiếc áo dài và phục sức giản dị, nhưng rõ ràng đã khéo chọn nên thật là hợp với cô. Cô rất hiểu cách ăn mặc cho phù hợp và rõ ra là rất tự hào về điều ấy. Cô đứng lên đón tôi khá long trọng. Vẻ vui tươi và thỏa mãn sáng bừng trên gương mặt rạng rỡ của cô. Maxlôbôep đang ngồi, chân xỏ đôi giày Tàu tuyệt mỹ, mặc bộ áo quần sang trọng, ngoài khoác một chiếc áo choàng đắt tiền. Trên khắp chiếc áo sơmi của anh ta, ở đâu cũng đính đầy những chiếc khuy, chiếc cúc rất mốt. Mái tóc chải dầu thơm và rẽ lệch đường ngôi cũng rất mốt.

Tôi lúng túng đứng ngẩn ra giữa phòng, há miệng nhìn hết Maxlôbôep đến Alêcxanđra Xêmênôpna bấy giờ đang tự mãn đến mức nở nang mày mặt.

– Thế này là thế nào, Maxlôbôep? Có lẽ tối nay cậu mời khách phải không? – Cuối cùng tôi băn khoăn thốt lên.

– Không, chỉ có mỗi mình cậu thôi. – Anh ta đáp trang trọng.

– Thế tất cả những thứ này (tôi chỉ vào các thức nhắm) lại không đủ ăn cho một đạo quân?

– Ấy, cả đủ uống nữa – cậu quên mất cái chính đủ uống! – Maxlôbôep nói thêm.

– Và tất cả là để cho một mình tớ?

– Và Alêcxanđra Xêmênôpna. Tất cả những thứ này là do ý thích của cô ấy.

– Thế đấy! Tôi biết ngay mà – Alêcxanđra Xêmênôpna đỏ mặt kêu lên, nhưng vẫn không hề để mất vẻ thỏa mãn. – Tiếp khách cho tử tế cũng không được: tôi thành ra có lỗi ngay!

– Từ mờ sáng, cậu có thể tưởng tượng không, đúng là từ sáng tinh mơ, chỉ vừa nghe tối nay cậu sẽ tới là cô ấy đã cuống cả lên, lo sốt vó…

– Chỉ rặt nói dối! Hoàn toàn không phải là từ sáng tinh mơ mà là từ tối hôm qua kia. Tối hôm qua vừa về là anh ấy đã bảo với tôi là họ sẽ đến chơi suốt buổi tối…

– Đấy là cô nghe nhầm, thưa cô.

– Tôi hoàn toàn không nghe nhầm, mà là đúng như vậy. Tôi không bao giờ nói dối. Mà tại sao lại không tiếp khách? Chúng mình cứ sống như thế, chẳng ma nào đến chơi, mà chúng mình có thiếu thốn gì đâu. Phải để cho những người tử tế thấy rằng chúng mình cũng biết sống như mọi người chứ?

– Mà cái chính, biết cô là một bà nội trợ và một nhà tổ chức xuất sắc như thế nào, – Maxlôbôep nói thêm. – Cậu hãy thử tưởng tượng xem tớ đã lâm vào tình cảnh ra sao. Người ta khâu cả áo sơmi Hà Lan cho tớ, đính cả những thứ khuy này, rồi thì giầy, áo choàng Tàu, cô ta còn tự chải tóc và xức sáp thơm cho tớ: loại pomat bergamôt51; cô ta còn định bơm cả nước hoa: crem bruylê. Tớ không chịu, cô ấy cứ dựng dậy, giở cả quyền hành bà vợ ra nữa…

– Hoàn toàn không phải là loại bergamôt, mà là một loại sáp Pháp hảo hạng, đựng trong lọ tròn bằng sứ có trang trí ấy mà! Alêcxanđra Xêmênôpna đỏ bừng mặt, ngắt lời. – Ông Ivan Petrovich, ông xem xem, anh ấy không cho tôi đi đâu cả, xem hát không, đi nhảy cũng không, chỉ rặt mua cho áo dài, tôi cần áo dài làm gì kia chứ? Tôi cứ đóng bộ vào và đi đi lại lại trong phòng. Mới vừa rồi, tôi cứ vật nài nên chúng tôi đã hầu như chuẩn bị để đi xem hát, ấy thế mà tôi vừa quay vào để đeo nữ trang, thì anh ấy lại chỗ tủ, lại nốc thêm một chai nữa và lăn đùng ra. Thế là lại ngồi nhà. Tuyệt không một ai bén mảng đến thăm chúng tôi. Chỉ hàng sáng có người đến bàn công chuyện, người ta lại xua tôi đi. Trong khi đó thì ấm xamôva, bộ đồ ăn có đủ, chén dĩa loại sang – chẳng thiếu thứ gì, toàn của người ta tặng. Còn thức ăn thì có người mang đến, hầu như chỉ phải mua rượu vang và sáp chải đầu, đấy, tất cả thức dùng này – patê, dăm bông và kẹo là người ta mua cho… Ông có thấy ai sống được như chúng tôi! Suốt năm tôi cứ nghĩ: bao giờ cho có một vị khách, một vị khách chân chính để chúng tôi đem khoe và khoản đãi tất cả những thứ này: để cho anh ấy nghe người ta khen mà nở gan nở ruột, mà tôi chải sáp thơm cho anh chàng ngốc ấy làm gì kia chứ, anh ấy không xứng được thế, anh ấy chỉ biết ra đường bẩn như ma lem. Chiếc áo khoác anh ấy mặc kia kìa: người ta tặng đấy, anh ấy có đáng mặc nó hay không? Anh ấy chỉ nốc rượu là trên hết. Rồi ông xem, chưa dùng trà thì anh ấy đã mời ông Vốtca rồi cho mà xem.

– Thế đấy, Quả đúng là như vậy: ta uống đã. Vanya, chai vàng và chai bạc đấy, sau đó, để cho tâm hồn tươi tỉnh ra đã, rồi mình sẽ uống sang thứ khác.

– Chà, tôi đã biết ngay mà!

– Đừng lo, Xasenea, rồi chúng tôi sẽ uống trà, với cônhắc, nào, chúc sức khỏe của cô, thưa cô nương.

– Ồ, quả có thế! – cô ta vung tay, kêu lên. –Trà hảo hạng đây, loại sáu rúp, hôm kia một nhà buôn đem biếu, mà anh ấy lại chỉ đòi uống cônhắc với lão ta. Đừng nghe anh ấy, ông Ivan Petrovich, toi rót mời ông đây… ông hãy xem, tự nếm xem, trà ra sao?

Và cô ta lăng xăng bên ấm xamôva.

Hiển nhiên là họ định giữ tôi ở đây suốt buổi tối. Alêcxanđra Xêmênôpna suốt năm trời đã mong ngóng khách và bây giờ đang sẵn lòng dốc bầu tâm sự với tôi. Mọi chuyện này đều nằm ngoài dự tính của tôi.

– Này, Maxlôbôep, – tôi nói và ngồi xuống, – tớ đến với cậu hoàn toàn không phải để thăm thú, mà vì công việc. Chính cậu gọi tớ đến để thông báo chuyện gì đó…

– Thôi, công việc có chỗ của công việc, còn bây giờ là chuyện hàn huyên bạn bè.

– Không đâu, anh bạn ạ. không được đâu. Đến tám rưỡi là tớ phải chia tay rồi. Tớ có việc, tớ đã hứa với người ta rồi….

– Tớ không tin. Sao, cậu xử sự với tớ thế nào vậy? Và với Alêcxanđra Xêmênôpna nữa? Cậu nhìn cô ta xem: cô ta đang chết đứng kia kìa. Tớ chải sáp thơm làm gì vậy: cho tớ chắc!

– Cậu cứ đùa suốt, Maxlôbôep ạ. Tôi xin hứa với Alêcxanđra Xêmênôpna là tuần sau vào thứ sau tôi sẽ tới ăn cơm trưa với các bạn. Còn bây giờ, người anh em ạ, tớ đã chót hứa, hoặc nói đúng hơn là phải tới một chỗ nọ. Tốt nhất là cậu cho tớ biết: cậu định thông báo với tớ tin gì vậy?

– Chả nhẽ ông lại chỉ ở chơi đến tám giờ rưỡi thôi ư? –Alêcxanđra Xêmênôpna rụt rè và trách móc thốt lên, cô suýt khóc và đưa mời tôi một chén trà hảo hạng.

– Đừng lo, Xasenca, đấy là chuyện nhảm nhí, – Maxlôbôep tiếp lời – toàn chuyện nhảm nhí, ông ấy sẽ ở lại. Mà tốt hơn là cậu cho tớ biết, Vanya ạ, cậu cứ đi đâu mà đi suốt thế? Cậu có việc gì vậy? Tớ có thể biết được không? Bởi vì ngày nào cũng thấy cậu chạy loăng quăng, chẳng làm việc gì cả…

– Thì việc gì đến cậu? Mà thôi, có thể tớ sẽ kể sau. Còn bây giờ cậu hãy cho tớ rõ tại sao hôm qua tớ đã nói với cậu là tớ không có nhà, cậu còn nhớ chứ, mà cậu vẫn đến nhà tớ?

– À, hôm qua tớ quên, mãi sau mới nhớ. Tớ quả thật có việc muốn nói với cậu, nhưng trước hết phải an ủi Alêcxanđra Xêmênôpna đã. “Như người ta vẫn nói, làm người có bạn cớ sao lại chẳng mời?”. Vả lại, anh bạn ạ, suốt bốn ngày liền người ta đã làm tình làm tội tớ vì cậu đấy. Nào là bát tớ chải sáp thơm đã đành là trên đời này tội gì cũng tha được tất, nhưng tớ nghĩ rằng tại sao bạn bè lại không ngồi với nhau được một tối? Thế là tớ dùng một mẹo vặt: tớ viết cho cậu, như người ta nói, có việc cần đến nỗi cậu mà không đến thì chết cả nút.

Tôi đề nghị từ nay đừng làm thế nữa, tốt hơn là cứ báo thật cho biết. Vả lại, cách giải thích của anh ta không làm cho tôi thật hài lòng.

– Nhưng tại sao vừa rồi cậu lại tránh tớ? – tôi hỏi.

– Vừa rồi thì thật quả tớ có việc, tớ hoàn toàn không nói dối đâu.

– Có phải việc tới ông công tước không?

– Ông có thích thứ trà này không? – Alêcxanđra hỏi giọng ngọt ngào.

Cô đã chờ đến năm phút để nghe tôi khen ngợi trà của cô, thế mà tôi không nghĩ ra.

– Tuyệt diệu, cô Alêcxanđra Xêmênôpna ạ, đúng là tuyệt vời! Tôi chưa bao giờ được nếm thứ trà nào ngon như thế này.

Alêcxanđra Xêmênôpna sung sướng đỏ mặt, lại hăng hái rót tiếp cho tôi.

– Lão công tước ấy à? – Maxlôbôep kêu lên. – Người anh em ạ, lão công tước là một tay tráo trở, quân bịp bợm… Thế đấy! Tớ, người anh em ạ, có thể nói với cậu: dù chính tớ cũng là một thằng bịp bợm, nhưng tớ còn trong sạch đến mức không thèm dây dưa đến lão ấy! Nhưng thôi, cứ ngậm tăm! Về lão ấy tớ chỉ có thể nói mỗi điều như vậy.

– Tiện thể nói thêm, tớ thăm cậu cũng là có ý muốn hỏi cậu về ông ta. Nhưng thôi việc ấy để sau. Thế còn tại sao hôm qua lúc vắng tớ cậu lại đến, mang cho Elena kẹo caramen và lại còn nhảy múa cho nó xem nữa? Và cậu có chuyện gì mà lại có thể nói với nó suốt một tiếng rưỡi đồng hồ?

– Elena là một con bé mười hai hay mười một tuổi gì đó, vẫn sống với Ivan Petrovich, – Maxlôbôep bỗng quay sang Alêcxanđra Xêmênôpna giảng giải – Xêm kìa, Vanya, xem kìa – anh ta chỉ tay về phía cô và nói tiếp, – chưa gì cô ta đã bừng bừng lên khi nghe nói tớ mang kẹo cho một cô gái không quen biết. Cô ta mặt đỏ tía tai và run lên lập cập cứ y như chúng mình đột nhiên rút súng ra bắn nhau… Chà, đôi mắt kìa, lấp lánh như hai hòn than ấy. Thôi đi, Alêcxanđra Xêmênôpna, chẳng có gì mà phải giấu cả! Ghen đấy mà – thưa cô. Tôi chẳng dài dòng làm gì, cái con bé mười một tuổi ấy đã cuốn lấy tôi ngay lập tức như cơn lốc: dẫu sáp thơm cũng không cứu nổi!

– Cả bây giờ nó cũng không cứu nổi!

Vừa thốt lên mấy lời ấy, Alêcxanđra Xêmênôpna nhảy phốc một bước từ bàn trà đến chỗ chúng tôi và trước khi Maxlôbôep kịp cúi đầu tránh, cô ta đã túm lấy tóc y và dạy cho y một bài học đứng đắn.

– Cho anh biết tay! Cho anh biết tay! Đừng có mà bảo tôi ghen trước mặt khách, đừng, đừng, đừng có thế nghe chưa!

Cô ta giận đến đỏ mặt tía tai và cho dù cô ta vẫn tươi cười nhưng Maxlôbôep đã trở lại khuôn phép.

– Anh ấy toàn nói những chuyện bắng nhắng! – Cô quay về phía tôi, nói thêm.

– Thế đấy, Vanya, đời tớ bây giờ là thế đấy! Chính vì thế mà phải nốc rượu! – Maxlôbôep nói quả quyết, vuốt vuốt lại tóc và định chạy lại chỗ đặt bình rượu. Nhưng Alêcxanđra Xêmênôpna đã đi trước: cô bật khỏi ghế, tự mình rót rượu đưa cho anh ta và thậm chí còn âu yếm vuốt má anh ta. Maxlôbôep tự hào nháy mắt với tôi, tróc lưỡi đánh tách và trịnh trọng uống cạn cốc rượu.

– Về cái khoản kẹo caramen thì rất khó nghĩ. – Anh ta ngồi xuống đivăng bên tôi và bắt đầu. – Tớ mua hôm kia, ở quầy hàng rau, lúc đang say – cũng chẳng biết để làm gì. Dễ thường có thể là để khuyến khích nền công nghiệp và thương nghiệp nước nhà – tớ cũng không biết chắc, tớ chỉ nhớ lúc ấy tớ đang say khướt, thất thiểu ngoài phố và ngã vào vũng bùn, tớ cứ dứt tóc dứt tai và khóc lóc vì chẳng có ma nào tới giúp. Dĩ nhiên là tớ quên mất món kẹo caramen, cho nên chúng mới nằm trong túi tớ đến tận hôm qua, lúc tớ ngồi ở đivăng nhà cậu thì ngồi đề phải chúng. Còn cái khoản nhảy nhót thì cũng lại chính vì say; hôm qua quả thật tớ say bí tỉ, mà trong khi say, tức là những lúc tớ thỏa mãn với số phận nhất, tớ vẫn đôi lúc nhảy nhót. Tất cả chỉ có thế. Ngoài ra, có lẽ vì cái con bé côi cút ấy khiến cho tớ thương xót, hơn nữa, nó lại chẳng thèm trò chuyện với tớ, y như là giận ấy. Thế là tớ nhảy để mua vui cho nó và cũng thết luôn cả khoản kẹo caramen.

– Chứ không phải là đút lót cho nó để moi chuyện của nó à, cậu hãy thú thật đi: cậu đã cố ý đến nhà tớ trong lúc tớ vắng nhà là để được ngồi riêng với nó nhằm moi tin tức, đúng không? Bởi vì tớ biết cậu ngồi với con bé đến một tiếng rưỡi, cậu cam đoan với nó là cậu biết bà mẹ đã khuất của nó và hỏi han nó gì gì nữa.

Maxlôbôep nheo nheo mắt và mỉm cười láu lỉnh.

– Mà có thế thì cũng chẳng bậy bạ gì, – anh ta nói. – Không, không phải thế đâu, Vanya ạ. Nghĩa là, có dịp tại sao lại không hỏi chút ít. Nhưng không phải thế đâu. Cậu hãy nghe tớ, một thằng bạn cũ, dù bây giờ tớ đang khá say, cũng như mọi bận, nhưng cậu nên biết rằng tớ, thằng Philip này, không bao giờ lừa dối cậu với dụng ý xấu xa đâu, tức là xấu xa có dụng ý ấy.

– Thế nếu không với dụng ý xấu xa?

– Ồ… cả khi không với dụng ý xấu xa nữa. Nhưng thôi vứt béng đi, uống đã và bàn công việc! Công việc cũng đơn giản thôi, – anh ta vừa uống vừa nói tiếp. – Mụ Bupnôva chẳng có quyền gì để giữ con bé ấy, tớ đã biết tỏng rồi. Chẳng có chuyện con nuôi con niếc gì đâu. Mẹ nó nợ mụ ta tiền và mụ ta bắt nó về. Mụ Bupnôva dù là một đứa bịp bợm, tàn ác nhưng cũng chỉ là một mụ ngốc như tất cả con mụ khác mà thôi. Người đàn bà đã khuất có một lý lịch rất tốt, rất trong sạch. Elena có thể sống với cậu, hoặc sẽ rất hay nếu có gia đình nào đó tốt bụng nhận nó về nuôi tử tế. Nhưng tạm thời cứ để nó ở với cậu. Không sao cả. Tớ sẽ làm tất cả vì cậu: mụ Bupnôva không dám rục rịch đâu. Còn về người mẹ đã khuất của nó, thì tớ hầu như chẳng biết gì chính xác. Bà ấy là vợ góa của ai đó, họ là Danxman.

– Đúng thế, Nenli cũng nói với tôi như thế.

– Thế thôi, tất cả chỉ có vậy. Bây giờ, Vanya ạ, – anh ta bắt đầu, vẻ trang trọng, – tớ có một yêu cầu đối với cậu. Cậu hãy thực hiện cho. Trong chừng mực có thể, cậu hãy kể chi tiết công việc của cậu, cậu đi đâu, ghé đến nhà ai suốt ngày như vậy? Mặc dầu tớ có nghe và biết ít nhiều, nhưng tớ cần biết thật cụ thể.

Vẻ trang trọng của anh ta khiến tôi ngạc nhiên, thậm chí có phần lo ngại.

– Như thế nào kia? Cậu biết những chuyện ấy làm gì? Cậu hỏi nghe có vẻ trang trọng…

– Thế này này, Vanya ạ, tớ nói vắn tắt: tớ muốn giúp cậu thôi. Anh bạn thấy đấy, nếu tớ định giở trò ma mãnh với cậu, tớ khắc biết cách dò la cậu mà chẳng cần phải trịnh trọng làm gì. Còn cậu thì nghĩ cho tớ là định giở trò ma mãnh với cậu: qua câu chuyện kẹo bánh vừa rồi là tớ hiểu liền. Nhưng tớ nói năng trang trọng như vậy có nghĩa là chẳng phải tớ quan tâm gì cho mình mà là cho cậu đấy. Vì vậy, cậu đừng nghi ngờ gì cả, hãy nói thẳng nói thật cho chân thành…

– Giúp đỡ cái gì mới được cơ chứ? Maxlôbôep này, cớ sao cậu không chịu kể cho tớ nghe đôi điều về ông công tước? Tớ cần lắm. Như thế chính là giúp đỡ đấy.

– Lão công tước ấy à! Hừm… Thôi, thế thì tớ nói thẳng. Tớ hỏi cậu lúc này cũng chính là vì lão công tước.

– Thế nào?

– Thế này này: tớ nhận thấy, người anh em ạ, hình như lão ta muốn nhúng tay vào công việc của cậu, tiện thể nói thêm là lão ta có hỏi dò tớ về cậu. Lão biết tớ với cậu có quen nhau – đấy không phải là việc của cậu. Mà cái chính chỉ là thế này: cậu hãy cẩn thận với lão công tước ấy. Đấy là một thằng cha Duđa phản phúc, và còn tệ hơn thế nữa. Bởi thế, khi thấy lão ta dính dáng đến công việc của cậu, tớ liền lo thay cho cậu. Vả lại tớ chưa biết gì hết; vì vậy mà tớ yêu cầu cậu kể cho tớ nghe để tớ còn có thể xem xét… Và chính vì thế mà hôm nay tớ mời cậu tới chơi. Đấy chính là một việc quan trọng, tớ sẽ nói thẳng vào việc.

– Chí ít thì cậu cũng phải cho tớ biết tại sao tớ lại phải đề phòng cái lão công tước ấy chứ?

– Được thôi, tớ sẽ nói. Nói chung, người anh em ạ, thỉnh thoảng tớ mới can thiệp vào công việc của người khác. Nhưng cậu cứ tin: mọi người đều tính nhiệm tớ, vì tớ không phải là thằng khoác lác. Tớ sẽ kể cho cậu gì ư? Có điều đừng buộc tớ làm hơn nếu như tớ nói chung chỉ có thể cho cậu biết: như người ta nói, lão ta đểu cáng như thế nào. Nào, cậu hãy bắt đầu chuyện cậu trước đi.

Tôi tự nghĩ mọi chuyện tôi làm quả thật chẳng có gì phải giấu giếm Maxlôbôep. Việc của Natasha chẳng có gì bí mật, hơn nữa tôi còn có thể hy vọng nhờ Maxlôbôep mà giúp được cô ấy chút ít. Dĩ nhiên, lúc kể, trong chừng mực có thể, tôi đã né tránh một số điểm. Maxlôbôep đặc biệt chú ý lắng nghe những chỗ liên quan đến ông công tước. Nhiều chỗ anh ta bắt tôi dừng lại, hỏi đi hỏi lại nhiều điều, bởi vậy tôi đã kể cho anh ta khá cặn kẽ. Câu chuyện của tôi kéo dài độ nửa giờ.

– Hừm!... Cô gái ấy đầu óc sáng suốt thật, – Maxlôbôep quả quyết. – Cho dù có thể cô ta không đoán đúng hoàn toàn về lão công tước, nhưng chỉ nội việc ngay từ buổi tiếp xúc đầu tiên mà cô ta đã biết người trước mặt mình là như thế nào và cắt đứt mọi quan hệ, thì đã là giỏi. Cái cô Natalia Nikolayevna cừ thật. Xin nâng cốc chúc sức khỏe cô ta! (Anh ta uống cạn). Đấy không chỉ có đầu óc, còn phải có một trái tim nhậy cảm không tự lừa mình. Và trái tim đã không lầm lẫn. Dĩ nhiên là việc của cô ta hỏng rồi: lão công tước sẽ thực hiện bằng được ý lão, còn anh chàng Aliôsa thì sẽ bỏ cô ta. Chỉ thương mỗi ông già Ikhmenev – phải mất toi mười ngàn rúp cho thằng cha đê tiện ấy! Thế ai là người lo toan chạy vạy công việc cho ông ta? Chính ông lão chắc! Ê–hề! Mấy cái vị đầy nhiệt huyết và cao thượng ấy! Chẳng làm nên trò trống gì! Với lão công tước ấy thì chẳng cần xử sự như vậy. Giá tớ mà làm thầy cãi cho ông già Ikhmenev – ê–hề! – thì lão ta chỉ có mà đập bàn tức giận thôi.

– Thế bấy giờ ông công tước ấy ra sao?

– Cậu thì lúc nào cũng công với chả tước. Nhắc tới lão làm quái gì, tớ chẳng khoái làm việc ấy đâu. Tớ chỉ muốn lưu ý cậu, Vanya ạ, về tên bợm già ấy, tớ bảo thật, chỉ để tránh cho cậu khỏi bị tác động của lão. Bất cứ ai dính dáng đến lão ta đều không an toàn đâu. Cho nên cậu phải để ý đề phòng – tất cả chỉ có thế. Ấy thế mà cậu thì cứ nghĩ rằng, có trời mà biết được, là tớ sẽ thông báo cho cậu những tin mật tận đấu tận đâu52. Rõ đúng là nhà tiểu thuyết! Nào, biết nói gì về một thằng đểu? Thằng đểu là thằng đểu… Đây, chẳng hạn, tớ sẽ kể cho cậu một chuyện nhỏ của lão, dĩ nhiên là không rõ địa điểm, không thành phố, không nhân vật, tức là chẳng có ngày giờ chính xác gì hết. Cậu biết rằng hồi lão ta còn là trai tơ và phải sống bằng lòng lương bàn giấy, lão đã cưới một cô con nhà buôn giàu có. Nhưng lão đã ăn ở với cô ta không tử tế lắm, và bây giờ mặc dù không phải là chuyện về cô ta nữa, nhưng Vanya ạ, tớ nhận thấy lão ta suốt đời vẫn cứ thích nhất là chạy theo những việc đại loại như vậy. Đây là một trường hợp nữa: có một lần lão đi ra nước ngoài. Ở đấy…

– Khoan đã, Maxlôbôep, cậu muốn nói về chuyến đi nào? Vào năm nào?

– Đúng chín mươi chín năm ba tháng trước đây. Thôi đi thưa ngài, chỉ biết là ở đấy lão đã quyến rũ được một cô con gái của một ông bố nọ, và dẫn cô ta theo sang Pari. Lão vẫn làm cái trò quen thuộc ấy mà! Ông bố cô ta hình như là một chủ xưởng hoặc có chân trong một xí nghiệp đại loại như thế. Tớ không biết chắc. Tớ kể cho cậu đây là theo những hiểu biết và kết luận riêng từ những nguồn tin khác. Thế là lão công tước lừa bịp ông ta, lão cũng tham gia vào xí nghiệp. Lão lừa bịp và cuỗm sạch tiền của ông ta. Về số tiền lão công tước lấy của ông già ấy, dĩ nhiên đấy là những chứng từ. Mà lão công tước ấy chỉ muốn cuỗm thôi chứ không có ý định trả đâu, như cách ta vẫn nói, tóm lại là xoáy luôn. Ông già chỉ có một cô con gái, cô con gái ấy lại là một hoa khôi, và cô ta đã có một ý trung nhân, một con người lý tưởng, anh em với Sinle53, một thi sĩ đồng thời là một thương gia, một chàng trai mơ mộng, tóm lại – hoàn toàn là một người Đức, một anh chàng Phêphercukhen nào đấy.

– Tức họ anh ta là Phêphercukhen chứ gì?

– Cũng có thể không hẳn là Phêphercukhen, quỷ tha ma bắt nó đi, nhưng thôi, sự việc chẳng phải ở đấy. Có điều là tay công tước mò đến với cô con gái, và hắn ta mồi chài giỏi đến nỗi cô ta mê hắn như điếu đổ. Lúc bấy giờ tay công tước nhằm vào hai mục đích: trước hết là chiếm đoạt cô con gái, thứ hai là mớ chứng từ tiền nong của ông già. Chìa khóa tất cả hòm xiềng của ông già đều ở trong tay cô con gái. Ông già yêu con mê muội đến mức không muốn gả chồng cho cô ta. Ông cụ rất nghiêm khắc. Ông ghen với tất cả các chàng trai đến ve vãn con mình, ông không thể hình dung lại có thể chia tay với con gái, và ông xua đuổi cả chàng Phêphercukhen, đúng là một ông già người Anh kỳ quặc…

– Người Anh? Mà tất cả những chuyện ấy xảy ra ở đâu?

– Tớ chỉ biết nói thế: người Anh, để ví von ấy mà, thế mà cậu đã ngắt lời tớ. Đấy là ở thành phố Xantaphê đê Bôgôta, mà cũng có thể là ở Cracốp, nhưng chắc chắn hơn cả là ở công quốc54 Nassau, người ta viết là vùng suối nước Dencherxkaia, tức là ở Nassau, cậu thỏa mãn chưa? Thôi, hả – thưa ngài, thế là tay công tước quyến rũ cô con gái, dắt cô ta trốn ông bố, và theo lời khẩn khoản của hắn ta, cô gái cuỗm theo cả mớ chứng từ tiền nong. Có những thứ tình yêu như thế đấy, Vanya ạ! Còn cậu thì, lạy chúa, các cô gái đều là chân thành, cao thượng, cao quý hết! Cũng có thể cô ta chẳng biết ý nghĩa đặc biệt của mớ giấy tờ ấy. Cô ta chỉ quan tâm một điều: ông bố sẽ nguyền rủa. Nhưng tay công tước cũng tìm ngay được kế ứng phó. Y viết giấy cam kết chắc chắn với cô ta là sẽ cưới cô ta làm vợ. Bằng cách ấy, y bảo đảm được với cô gái ấy là họ chỉ tạm thời trốn đi trong một thời gian, đợi bao giờ cơn giận của ông già dịu đi, họ sẽ quay về với ông cụ sau khi đã làm phép cưới và sẽ sống bên nhau mãi mãi, sống hạnh phúc cho đến đầu bạc răng long. Lúc cô gái bỏ đi, ông già nguyền rủa con và sau đó lâm vào phá sản. Anh chàng Phrauenminkhơ cũng lang thang sang tận Pari để tìm cô ta, bỏ mặc mọi sự, kể cả công việc buôn bán, anh chàng si tình quá mà.

– Khoan đã! Phrauenminkhơ nào vậy?

– Thì vẫn anh ta! Tức là Phâyerơbakhơ… Chậc, quỷ quái khốn khiếp: tức là Phêphercukhen ấy mà! Thôi nào, thưa ngài, dĩ nhiên là tay công tước không thể lấy vợ được nữa: như bà bá tước Khlextôva nói đấy, ngài nam tước Pômôikin sẽ nghĩ thế nào về chuyện ấy? Thế nên hắn ta mới phải nói dối nói trá. Mà cái trò dối trá thì hắn ta đại bờm. Trước hết, chỉ thiếu nước hắn đánh cô ta nữa thôi, hai là, hắn cố ý cho mời tay Phêphercukhen đến chơi. Anh chàng này đến ngay và đóng vai bạn bè với cô ta. Thôi thì cả hai tha hồ nỉ non than thở với nhau, ngồi với nhau suốt những buổi tối, khóc lóc vì nỗi bất hạnh, còn anh chàng thì an ủi: rõ ràng ý chúa muốn vậy. Thật ra tay công tước đã dụng ý bày đặt mọi chuyện: một lần hắn ta bắt gặp họ ở bên nhau đã khuya, hắn liền vu cho hai người có tình ý và giở trò sinh sự, bảo là đã bắt được quả tang. Thế là hắn bèn tống cổ cả hai ra khỏi cửa, còn chính hắn thì tạm thời bỏ sang Luân Đôn. Mà lúc ấy cô ta đang bụng mang dạ chửa, vừa bị đuổi đi thì cô ta liền trở dạ sinh con gái… à không phải con gái, mà là con trai, đúng là con trai. Họ đặt tên thánh cho đứa bé là Vôlôtca và Phêphercukhen nhận làm cha nuôi cho đứa trẻ sơ sinh. Và thế là cô ta đi với Phêphercukhen. Anh này cũng còn một khoản tiền nhỏ. Họ lang thang khắp Thụy Sĩ, Ý… tức là khắp những vùng đất thơ mộng, đúng thế. Cô nàng thì cứ khóc suốt, còn Phêphercukhen thì than thở và năm tháng cứ thế trôi qua, trong khi đứa bé cứ lớn dần. Đối với lão công tước thì mọi việc đều tốt đẹp, chỉ trừ có một việc: hắn ta không sao xoay sở để lấy lại được ở cô ta tờ giấy cam đoan mà trước đây hắn đã hứa sẽ cưới cô ta làm vợ. “Anh là con người hèn mạt – Cô ta nói với hắn lúc chia tay – anh đã quyến rũ tôi bỏ trốn, đã làm nhục tôi, và bây giờ ruồng rẫy tôi. Vĩnh biệt! Nhưng tôi sẽ không trả lại anh tờ giấy cam đoan. Không phải tôi thích gì lấy anh đâu, mà bởi tôi biết anh rất sợ tờ giấy đó, vì vậy tôi sẽ cứ giữ nó vĩnh viễn”. Tóm lại là cô ta đầy phẫn nộ, nhưng lão công tước thì vẫn rất yên tâm. Nói chung thằng cha đểu giả ấy thừa biết cách xử sự với những con người vẫn gọi là cao thượng ấy. Họ đều cao thượng đến nỗi lường gạt họ chẳng mấy khó khăn, hơn nữa, họ luôn luôn chỉ biết đáp lại bằng một sự khinh bỉ đầy cao thượng thay vì việc xử lý cụ thể về nguyên tắc, cho dầu có thể làm được việc đó. Người đàn bà này cũng vậy. Chị ta chỉ trả lời bằng một sự khinh bỉ kiêu hãnh và dù chị ta có giữ lấy tờ cam đoan thì lão công tước cũng biết rằng chị ta thà treo cổ tự tử chứ chẳng thèm dùng đến nó: và lão hoàn toàn yên tâm. Hơn nữa, cho dẫu chị ta có mắng lão ta là đồ đểu giả, nhưng trong tay chị vẫn còn đứa bé Vôlôtca: chị mà chết thì nó sẽ ra sao? Nhưng thôi, không bàn chuyện ấy nữa. Bruđersaphtơ cũng an ủi chị và không hề trách móc, họ là môn đệ của Sinle mà. Cuối cùng anh chàng Bruđersaphtơ cũng buồn bã mà chết…

– Tức là Phêphercukhen ấy à?

– Thì hắn chứ còn ai, quỷ tha ma bắt hắn đi! Còn chị ta thì…

– Khoan đã! Họ lang thang như vậy bao lâu?

– Đúng hai trăm năm. Thôi nào, – thưa ngài, chị ta trở về Cracôp. Ông bố không tiếp, vẫn cứ nguyền rủa chị ta và chị đã chết. Lão công tước cám ơn trời phật vì quá vui mừng. Tớ cũng có ở đấy, nốc rượu mật ong, rượu tràn cả ra râu ria, nhưng vào mồm thì không, người ta cho tớ cái khăn trùm đầu và tớ lẻn chuồn thẳng… Thôi uống đi, người anh em, Vanya!

– Tớ nghĩ là vì việc ấy mà cậu lui tới nhà lão ta đấy, Maxlôbôep ạ.

– Cậu nhất định muốn biết điều ấy à?

– Nhưng chỉ có điều không hiểu cậu có làm nổi không!

– Cậu thấy đấy, chị ta có trở về Mađrit thì cũng sau mười năm vắng mặt, lại mang một cái tên khác, thì cũng phải tìm hiều về tất cả những chuyện ấy, về anh chàng Bruđersaphtơ, về ông già, về chuyện chị ta có trở về thật hay không, về đứa bé, việc chị ta đã chết thật chưa, rồi thì có giấy má cam đoan gì không, vân vân và vân vân, vô số việc. Lắm chuyện lắm. Với cái thằng cha khốn nạn ấy, phải cẩn thận đấy. Vanya ạ, còn với tay Maxlôbôep thì cậu hãy nghĩ rằng: đừng bao giờ và đừng vì cớ gì mà lại gọi hắn là thằng đểu! Dù hắn có đểu thật (theo tớ thì chẳng có thằng nào lại không đểu), thì cũng không bao giờ chống lại cậu. Tớ say khướt thật, nhưng cậu hãy nhớ: nếu một khi nào đó, dù gần hay xa, dù bây giờ hay mai sau, nếu cậu có thấy Maxlôbôep giở trò ma mãnh gì đó chống lại cậu, ( cậu chớ quên cái từ này – ma mãnh) – thì nên biết rằng hằn không có ác ý đâu. Maxlôbôep luôn theo dõi cậu. Và vì vậy đừng tin những lời đồn đại mà hãy tới và trao đổi cởi mở, trên tình bạn bè với chính cái thằng Maxlôbôep này. Thế nào, bây giờ cậu thích uống chứ?

– Không.

– Thế còn ăn?

– Không đâu, người anh em ạ, hãy tha lỗi…

– Thôi, thế thì cậu bước đi, chín giờ kém mười lăm rồi cậu đang vội mà. Đến giờ cậu đi rồi đấy.

– Sao? Thế nào? Nốc rượu vào để đuổi khách đấy à! Anh lúc nào cũng thế đấy! Ôi, đúng là đồ mặt dầy! – Alecxanđra Xêmênôpna kêu lên, chỉ thiếu nước khóc.

– Chẳng vừa đôi phải lứa đâu!55 Alecxanđra Xêmênôpna, chỉ còn anh với em, chúng mình sẽ âu yếm nhau. Đây mới là tướng soái! Không đâu. Vanya, tớ nói nhảm đấy, cậu không phải là tướng soái, mà là tớ – một thằng đểu! Xin lỗi, Vanya, đừng trách tớ, hãy cho tớ giãi bày…

Anh ta ôm chầm lấy tôi, nước mắt tuôn đầm đìa. Tôi liền ra về.

– Ôi, lạy chúa tôi, thế mà chúng tôi đã chuẩn bị cả bữa tối, – Alecxanđra Xêmênôpna nói, buồn thỉu buồn thiu. – Thế thứ sáu ông đến chơi chứ?

– Tôi sẽ đến Alecxanđra Xêmênôpna ạ, tôi hứa danh dự sẽ đến mà.

– Có lẽ ông khinh anh ấy cứ… say sưa như thế. Xin ông đừng khinh, Ivan Petrovich ạ, anh ấy tốt, rất tốt, và yêu ông biết bao! Suốt ngày anh ấy cứ nói chuyện với tôi về ông. Anh ấy cố ý mua sách của ông về cho tôi đọc, nhưng tôi chưa đọc, ngày mai tôi sẽ đọc. Tôi sẽ rất sung sướng mỗi khi ông tới! Tôi chẳng thấy được ai, chẳng một ai đến chơi với chúng tôi. Chúng tôi có đủ mọi thứ, ấy thế mà chỉ biết ngồi với nhau. Nãy giờ tôi vẫn ngồi nghe hai người nói chuyện suốt, và rất thích… Thế đến thứ sáu, ông nhé…

[←49]

Nguyên văn: tômpac hợp kim đồng và kẽm (N.D.)

[←50]

Các loại rượu (ND).

[←51]

bergamôt – một loại lê ngọt, mọng nước – ở đây là hộp pomát hình quả lê. (N.D)

[←52]

Nguyên văn: những bí mật của Pari (N.D.)

[←53]

Ý muốn nói là một người mơ mộng (Sinle là nhà thơ Đức vĩ đại, 1759–1805 – N.D.)

[←54]

Phiên âm tiếng Đức trong nguyên bản: Phiurxtentum (N.D.)