Chương VII

Tôi cảm thấy con đường như vô tận. Cuối cùng thì chúng tôi cũng tới nơi. Tôi bước vào gặp các cụ mà trong lòng chết lặng tê tái. Tôi không biết sẽ rời nhà họ ra sao đây, nhưng biết chắc rằng dù với bất cứ giá nào đi nữa tôi cũng phải đạt được sự tha thứ và làm lành mới có thể ra đi.

Đã quá ba giờ. Các cụ vẫn ngồi đơn độc như thường lệ. Nikolai Sergueych rất hoảng loạn và đang ốm. Ông duỗi mình nửa nằm nửa ngồi trên chiếc ghế bành yên tĩnh của mình, xanh xao và yếu ớt, đầu vẫn đắp chiếc khăn tay. Anna Andreyevna ngồi cạnh ông, thỉnh thoảng lại chườm dấm cho ông, và vẫn không ngừng đưa cặp mắt tò mò và rầu rĩ nhìn ông, hình như khiến cho ông lo lắng và thậm chí còn tỏ ra bực tức. Ông còn gan lì không nói thì bà vẫn chưa dám mở miệng. Sự xuất hiện bất ngờ của chúng tôi là hai người rất sửng sốt. Bà Anna Andreyevna phút chốc tỏ ra hoảng sợ khi nhìn thấy tôi và Nenli, và trong phút đầu tiên bà nhìn chúng tôi như thể cảm thấy mình có lỗi.

– Cháu đưa Nenli đến với hai bác đây, – tôi bước vào nói. – Em nó đã suy nghĩ và bây giờ tự muốn đến với hai bác. Hai bác hãy nhận và thương yêu lấy nó…

Ông già nghi ngờ nhìn tôi, và chỉ một thoáng mắt là có thể đoán được rằng ông đã rõ hết mọi chuyện, rằng lúc này Natasha đang đơn độc, bị ruồng rẫy và bỏ mặc, thậm chí có thể còn bị hạ nhục. Ông rất muốn hiểu hết uẩn khúc của sự xuất hiện của chúng tôi và ông đưa cặp mắt dò hỏi nhìn tôi và Nenli. Nenli run run, níu chặt lấy tay tôi, mắt nhìn xuống đất, chỉ thỉnh thoảng mới sợ sệt đưa mắt nhìn quanh như con thú nhỏ bị bắt. Nhưng liền đó Anna Andreyevna chợt tỉnh lại và đoán ra sự thể: bà chạy vội lại với Nenli, hôn hít, vuốt ve nó, bà còn khóc nức lên và dịu dàng đặt nó ngồi bên mình, không rời tay khỏi tay nó. Nenli tò mò và ngạc nhiên liếc nhìn bà.

Tuy nhiên, âu yếm và đặt nó ngồi cạnh xong rồi bà cũng không biết làm gì nữa và bà hồn nhiên nhìn tôi chờ đợi. Còn ông già thì nhăn mặt, hầu như không đoán ra vì sao tôi lại mang Nenli đến. thấy tôi nhận ra vẻ không vừa lòng và vầng trán cau có của mình, ông liền đặt tay lên đầu và nói với tôi, giọng rời rạc:

– Bác bị đau đầu, Vanya ạ.

Chúng tôi vẫn ngồi yên lặng. Tôi đang nghĩ cách mở đầu. Trong phòng bấy giờ tối sầm lại, một đám mây đen bay qua và xa xa vẫn vang tiếng sấm rền.

– Mùa xuân này sấm sớm quá, – ông già nói. – Bác còn nhớ năm ba mươi bảy ở vùng mình sấm còn sớm hơn.

Anna Andreyevna thở dài.

– Có đặt ấm Xamôva không? – bà rụt rè, nhưng chẳng ai trả lời nên bà lại quay sang Nenli.

– Tên cháu là gì, con bồ câu bé bỏng của bác? – bà hỏi nó.

Nenli lí nhí xưng tên rồi lại cúi gầm xuống đất. Ông già chăm chú nhìn nó.

– Tức là Elena chứ gì? – bà nói tiếp, sôi nổi hẳn lên.

– Vâng. – Nenli đáp và lại làm thing.

– Nhà chị Praxcôvia Anđrêepna cũng có một đứa cháu tên là Elena, – Nikolai Sergueych nói, – cũng gọi là Nenli. Tôi còn nhớ thế.

– Thế nào, con bồ câu bé bỏng, cháu không còn ai thân thích, không còn cả bố, cả mẹ ư? – Bà Anna Andreyevna lại hỏi.

– Không ạ, – Nenli thì thầm, giọng rời rạc và sợ hãi.

– Bác có nghe, có nghe như vậy. Thế mẹ cháu mất lâu chưa?

– Chưa lâu đâu ạ.

– Con bồ câu bé bỏng, cháu bé côi cút của bác, – bà vẫn tiếp tục nói, mắt nhìn con bé đầy thương xót. Nikolai Sergueych thì sốt ruột cứ gõ gõ tay lên bàn.

– Mẹ cháu là người nước ngoài đúng không? Có phải cháu kể như vậy không, Ivan Petrovich nhỉ – bà già vẫn rụt rè hỏi tiếp.

Nenli đưa cặp mắt đen liếc nhìn tôi rất nhanh như cầu cứu. Hình như nó hồi hộp và khó thở.

– Bác Anna Andreyevna ạ, – tôi mở đầu, – mẹ nó là con lai của một ông bố người Anh va bà mẹ người Nga, nên cũng chẳng mấy chốc coi như người Nga. Nenli sinh ở nước ngoài.

– Thế bố mẹ nó đi ra nước ngoài như thế nào?

Nenli bỗng đỏ bừng mặt mũi. Bà già nhận ra là đã đã lỡ mồm và run lên vì bắt gặp ánh mắt tức giận của ông già. Ông già cau mặt nhìn bà và quay ra cửa sổ.

Mẹ nó bị một kẻ tồi tệ và đểu giả lường gạt, – ông bỗng quay về phía bà Anna Andreyevna, dằn giọng – Mẹ nó bỏ ông bố theo hắn và lấy tiền của bố cho nhân tình. Tay này lừa chị ta cuỗm hết tiền, dắt chị ta trốn ra nước ngoài, lén lút vụng trộm và rồi ruồng bỏ chị ta. Có một người tử tế không nỡ bỏ chị ta và cưu mang chị mãi cho đến lúc anh ta chết. Và sau khi anh ta chết, chị ta quay về với ông bố. Có đúng cháu kể thế không, Vanya? – Ông già hỏi giọng đứt quãng.

Nenli quá chừng xúc động, đứng dậy và định đi ra cửa.

– Lại đây, Nenli, – cuối cùng ông già nói và chìa tay cho nó. – Ngồi xuống đây, ngồi cạnh bác, thế thế, – ngồi đi! – ông cúi đầu xuống hôn vào trán nó và bắt đầu lặng lẽ vuốt ve đầu nó. Nenli bắt đầu tỏ ra hết sức xúc động… nhưng vẫn trấn tĩnh được. Anna Andreyevna cảm động, sung sướng hy vọng nhìn ông già Nikolai Sergueych rốt cuộc đã tỏ ra thân thiết âu yếm với con bé mồ côi.

– Bác biết, Nenli ạ, bác biết cái kẻ tàn ác, tàn ác và vô luân kia đã giết chết mẹ cháu, nhưng bác biết rằng mẹ cháu rất yêu và kính trọng ông cháu, – ông già xúc động nói, tay vẫn vuốt ve mái đầu Nenli, và vào phút ấy ông không thể nhịn không đưa ra với chúng tôi lời thách thức ấy. Một màu hồng phớt ửng lên trên đôi má xanh xao của ông. Ông cố không nhìn chúng tôi.

– Mẹ cháu yêu ông cháu hơn là ông cháu yêu mẹ cháu, – Nenli nói, giọng rụt rè nhưng dứt khoát, và cũng cố không nhìn một ai.

– Nhưng tại sao cháu lại biết? – ông già không nhịn được, hỏi xẵng một đứa trẻ, và hình như ông cũng ngượng vì sự nóng nảy của mình.

– Cháu biết, – Nenli trả lời nhát gừng. – Ông cháu không chịu nhận mẹ cháu và… xua đuổi mẹ cháu đi…

Tôi thấy Nikolai Sergueych hình như muốn nói, muốn bày tỏ, phân bua gì đó, chẳng hạn vì sao ông già lại không nhận con gái, nhưng ông nhìn chúng tôi và lại thôi.

– Thế nào, khi ông cháu không nhận thì mẹ con sống ở đâu? – Bà Anna Andreyevna hỏi, đột nhiên tỏ ra nhất định muốn cho câu chuyện tiếp tục theo chủ đề ấy.

– Khi mẹ con cháu trở về thì tìm kiếm ông cháu rất lâu. – Nenli trả lời, – nhưng không sao tìm được. Lúc ấy mẹ cháu kể với cháu rằng trước đây ông cháu rất giàu và đã muốn xây dựng một nhà máy, nhưng đến lúc này thì rất nghèo, bởi vì cái người mà mẹ cháu trốn đi cùng đã lấy sạch tiền của ông cháu ở nơi mẹ cháu và không trả cho mẹ cháu. Chính mẹ cháu nói như vậy…

– Hừm… – ông già tỏ ý phản ứng.

– Và mẹ cháu còn nói với cháu, – Nenli tiếp tục nói, mỗi lúc một sôi nổi và hình như nó muốn nói với ông già Nikolai Xenghêits, nhưng vẫn quay về phía Anna Andreyevna, – mẹ cháu nói với cháu rằng ông cháu rất giận mẹ và chính mẹ có lỗi với ông, và bây giờ đời mẹ không còn ai ngoài ông. Lúc mẹ cháu nói với cháu thế thì mẹ khóc… “Ông không tha thứ cho mẹ, – mẹ nói, khi mẹ con cháu trở về đây, – nhưng có thể khi nhìn thấy con ông sẽ yêu con và vì con mà tha thứ cho mẹ”. Mẹ cháu rất yêu cháu, khi nói những lời ấy, mẹ cháu cứ hôn cháu suốt, nhưng đến với ông thì mẹ lại rất sợ. Mẹ dạy cháu cách cầu xin ông và chính mẹ cũng cầu xin ông. Mẹ còn kể cho cháu nghe nhiều chuyện trước đây mẹ sống cùng ông như thế nào và ông đã từng yêu mẹ hơn mọi thứ trên đời. Mẹ chơi pianô và đọc sách cho ông nghe vào các buổi tối, còn ông thì hôn mẹ và tặng cho mẹ đủ thứ… Ông cứ tặng suốt đến nỗi một lần hai người cãi nhau, vào ngày lễ thánh của mẹ, bởi ông nghĩ chắc mẹ chắc chưa biết ông sẽ tặng mẹ món quà gì, còn mẹ thì từ lâu đã biết là cái gì rồi. Mẹ cháu thích đôi hoa tai còn ông thì cố tình nói dối mẹ rằng không phải hoa tai mà là ghim cài áo, rồi khi ông mang hoa tai tới chứ không phải ghim cài áo và chợt thấy là mẹ đã biết được rằng sẽ được đôi hoa tai chứ không phải ghim cài áo, ông liền nổi giận vì mẹ biết và suốt nửa ngày liền không nói với mẹ một câu, nhưng sau đó ông lại đến hôn mẹ và xin tha thứ…

Nenli kể đầy hứng thú và trên đôi má xanh xao bệnh hoạn của nó còn một thoáng ửng hồng.

Rõ ràng là mẹ nó đã bao lần ôn lại với con bé Nenli bé bỏng của mình về những ngày hạnh phúc trước kia, vào những phút ngồi trong một xó hầm tối tăm, vừa ôm hôn đứa con gái (niềm vui duy nhất còn lại của đời bà) vừa khóc bên nó, và chính vào lúc ấy, những câu chuyện của bà rõ ràng đã ăn sâu mạnh mẽ vào trái tim nhạy cảm yếu ớt và sớm phát triển của đứa bé đau ốm.

Đang say sưa, đột nhiên Nenli như chợt tỉnh đưa mắt nghi ngờ nhìn xung quanh và im bặt. Ông già nhăn trán và lại gõ gõ tay lên bàn. Mắt Anna Andreyevna đã rơm rớm lệ, và bà lặng lẽ đưa khăn lau mắt.

– Mẹ cháu về tới đây thì đã rất ốm yếu, – Nenli khẽ khàng nói tiếp. – mẹ rất đau trong ngực. Hai mẹ con đi tìm ông rất lâu nhưng không sao tìm được, phải tự thuê lấy một góc căn hầm.

– Ở trong góc ấy ư? mà đang ốm đau như vậy! – Bà Anna Andreyevna kêu lên.

– Vâng… trong một góc. – Nenli đáp, – Mẹ nghèo lắm, – con bé lại sôi nổi nói tiếp. – Mẹ thường nói với cháu rằng nghèo khổ không phải là tội lỗi, mà tội lỗi là làm người giàu mà đi xúc phạm người khác… và chúa đang trừng phạt mẹ.

– Tức là mẹ con cháu thuê nhà ở trên đảo Vaxiliepxki phải không? Ở chỗ mụ Bupnôva chứ gì? – ông già hỏi, quay về phía tôi và cố làm ra vẻ lãnh đạm. Ông cứ như vì nếu ngồi yên thì bất tiện vậy.

– Không, không phải ở đấy đâu, mà thoạt đầu ở Mêsanxenia, – Nenli đáp, ở đấy rất tăm tối và ẩm thấp, – im lặng một lúc nó nói tiếp, – và mẹ đã rất ốm yếu nhưng lúc ấy vẫn đi lại được. Cháu giặt giũ áo quần cho mẹ, còn mẹ thì cứ khóc. Ở đấy còn có một bà già, vợ một ông đại úy và một ông viên chức đơn độc, ông này luôn say khướt và suốt đêm cứ thét lác làm ầm ỹ. Cháu rất sợ ông ấy. Mẹ cứ ôm chặt lấy cháu trên giường và chính mẹ cũng thường run lên, mà ông viên chức vẫn cứ thét lác và mắng chửi. Có một lần ông ta định đánh vợ ông đại úy, mà bà này thì đã già lụ khụ, phải đi chống gậy. Mẹ rất thương bà ta, mẹ bênh cho bà ta và thế là lão viên chức nọ đánh luôn cả mẹ, còn cháu thì xông vào đánh lão ta…

Nenli dừng lại. Ký ức làm cho nó xúc động, mắt nó long lên.

– Trời ơi! – Anna Andreyevna kêu lên, hoàn toàn bị câu chuyện lôi cuốn, không rời mắt khỏi Nenli, và con bé cũng đặc biệt chú ý riêng đến bà.

– Lúc bấy giờ mẹ liền bỏ đi, – Nenli nói tiếp, – mẹ dắt cháu đi theo. Lúc ấy đang buổi ngày. Chúng cháu cứ đi lang thang khắp các phố đến tận tối, mẹ cứ khóc suốt và dắt cháu đi hoài. Cháu mệt ghê lắm, suốt ngày hôm ấy hai mẹ con không ăn gì. Mẹ cứ lẩm bẩm nói một mình và nói cả với cháu: “Nenli ạ, khi nào mẹ chết rồi, thì dù có nghèo khổ cũng đừng nghe ai nói gì hết. Đừng theo ai, cứ sống một mình, sống nghèo khổ và làm viếc, mà không có việc thì đi ăn xin, dứt khoát đừng đến với lão ta”. Đến lúc chập tối, chúng cháu đi băng qua một phố lớn, bất chợt mẹ cháu kêu lên: ”Andorca! Adorca!”– và bỗng chốc một con chó lớn trụi hết lông chạy xuống, vừa rít lên, vừa lao lại với mẹ, còn mẹ thì sợ hãi tái xanh tái xám, kêu lên và đâm bổ lại quỳ sụp xuống trước mặt một ông già người cao, đang chống gậy bước đi, mắt nhìn xuống đất. Ông già người cao ấy chính là ông cháu. Ông gầy còm và mặc một chiếc áo khoác tồi tàn. Đấy chính là lần đầu tiên cháu nhìn thấy ông cháu. Ông cháu cũng rất hoảng sợ và tái nhợt cả mặt mày, nhưng khi chợt nhìn thấy mẹ đang nằm phục và ôm lấy chân ông, ông liền rút chân, xô mẹ ra, nện gậy xuống mặt đá và vội vã bỏ đi. Con Adorca vẫn ở lại, vừa tru lên vừa liếm vào người mẹ, sau đó nó chạy về phía ông, cắn lấy vạt áo khoác và kéo trở lại, và ông giơ gậy phang nó. Andorca lại chạy về chỗ mẹ con cháu, nhưng ông đã thét gọi nó và nó đành chạy theo ông, vừa chạy vừa tru lên. Mẹ nằm lăn ra bất tỉnh, mọi ngời xúm lại xung quanh, cả cảnh sát cũng đến. Cháu thét lên và vực mẹ dậy. Mẹ đứng lên nhìn quanh và bước theo cháu. Cháu liền dắt mẹ về nhà. Mọi người nhìn theo chúng cháu mãi và cứ lắc đầu…

Nenli dừng lời để lấy hơi và trấn tĩnh tinh thần. Trông nó cứ tái nhợt đi, nhưng mắt long lên quả quyết. Rõ ràng cuối cùng nó quyết định phải nói hết tất cả. Lúc này có một điều gì thúc dục nó phải nói.

– Thế nào vây, – Nikolai Sergueych nói giọng đứt quãng, vẻ cáu bẳn bực tức. – Thế nào, mẹ cháu xúc phạm đến ông cháu và vì thế mà ông cụ từ mẹ cháu…

– Mẹ cháu cũng nói với cháu như vậy. – Nenli xẵng giọng nói tiếp, – Trên đường về nhà, mẹ cháu cứ nói suốt: đấy là ông con đấy. Nenli ạ, mẹ có lỗi với ông, thế nên ông nguyền rủa mẹ, cũng vì thế mà bây giờ chúa trừng phạt mẹ. Suốt buổi tối hôm ấy và những ngày hôm sau mẹ cứ nói như vậy. Mà mẹ cứ nói lầm bầm như người mất trí vậy…

Ông già im bặt.

– Rồi sau đó mẹ con cháu chuyển sang nhà mới như thế nào? – Anna Andreyevna vẫn lặng lẽ khóc, hỏi.

– Ngay đêm ấy, mẹ cháu lăn ra ốm, còn bà vợ ông đại úy thì tìm được chỗ ở nhà bà Bupnôva, và đến ngày thứ ba thì chúng cháu chuyển đi, cả bà vợ ông đại úy cũng đi với mẹ con cháu. Từ lúc chuyển nhà, mẹ ốm liệt và ba tuần nằm bẹp, và cháu phải lo lắng chạy vạy cho mẹ. Tiền nong chúng cháu đã hết nhẵn, may được bà vợ ông đại úy và ông Ivan Alecxanđrưts giúp cho.

– Đấy là ông chủ hiệu đóng quan tài – tôi giải thích.

– Lúc mẹ cháu dậy được, và có thể đi lại, mẹ liền kể cho cháu nghe về con Adorca.

Nenli dừng lời. Ông già có vẻ thích thú vì câu chuyện đã chuyển sang con Adorca.

– Mẹ cháu kể thế nào với cháu về con Adorca? – Ông hỏi mình càng cúi gập trên ghế bành như thể muốn giấu mặt mình đi, mắt nhìn xuống đất.

– Lúc nào mẹ cháu cũng kể về ông cháu. – Nenli đáp, – những lúc ốm nằm mẹ cũng nói. Khi mẹ ốm dậy, thì mẹ lại kể sang chuyện trước đây mẹ sống như thế nào… và mẹ cũng kể về con Adorca. Đâu ở bên một con sông, ngoài thành phố, lũ trẻ buộc dây lôi con chó ra sông dìm nước, mẹ liền trả tiền mua lại của chúng. Ông cháu thấy con Adorca thì cười diễu nó, Adorca liền chạy mất. Mẹ khóc lóc và ông cháu sợ hãi liền tuyên bố ai tìm được con Adorca thì thưởng cho một trăm rúp. Sang ngày thứ ba thì có người mang nó đến, ông liền cho họ một trăm rúp, và từ đấy ông rất yêu con Adorca. Còn mẹ cũng yêu con Adorca, đến nỗi nằm ngủ mẹ cũng ôm nó. Mẹ kể rằng trước đây con Adorca vẫn theo một diễn viên hài kịch đi lang thang các phố và nó biết làm trò khỉ cưỡi, bắn súng và nhiều trò khác… Đến khi mẹ bỏ ông ra đi thì ông giữ con Adorca lại và lúc nào đi đâu cũng dắt nó theo, bởi vậy khi ở trên phố mẹ nhìn thấy con Adorca thì biết ngay là sẽ gặp ông..

Rõ ràng ông già không chờ một câu chuyện như vậy về con Adorca, nên mỗi lúc một sa sầm mặt. Ông cũng không hỏi gì thêm nữa.

– Thế rồi mẹ con cháu không bao giờ gặp ông nữa ư? – Anna Andreyevna hỏi.

– Không phải, khi ốm dậy thì cháu lại gặp ông. Cháu đi ra quầy mua bánh mì, bỗng nhìn thấy một người đi cùng con Adorca, cháu nhìn và nhận ra ông cháu ngay. Cháu đứng tránh sang một bên và nép vào tường. Ông nhìn cháu, nhìn rất lâu và có thể kinh hoảng khiến cháu rất sợ ông, rồi ông đi qua. Con Adorca nhận ra cháu, nó bắt đầu nhảy nhót quanh cháu và liếm tay cháu. Cháu vội vã ra về, và vừa đi vừa nhìn lại, còn ông thì ghé vào quầy hàng. Thế rồi cháu nghĩ: chắc chắn thế nào rồi ông cũng hỏi dò, và cháu lại càng sợ thêm. Khi về nhà cháu không nói gì với mẹ kẻo mẹ lại ốm. Hôm sau cháu không ra quầy hàng nữa, cháu bảo là bị đau đầu, và đến ngày thứ ba cháu ra thì không gặp ai, nhưng cháu vẫn sợ mất vía đế nỗi phải bỏ chạy. Qua một ngày nữa, cháu vừa đi ra, rẽ ngoặt vào một góc phố thì đột ngột đã thấy ông và con Adorca trước mặt. Cháu liền vùng bỏ chạy vòng sang một phố khác và từ phía đó lộn về quầy hàng thì bất đồ lại chạm trán ngay với ông và cháu sợ chết khiếp đến nỗi chôn chân một chỗ không chạy nổi. Ông liền đến trước mặt cháu và lại nhìn cháu rất lâu, đoạn ông vuốt tóc cháu, cầm tay cháu và dắt cháu đi, con Adorca vẫy đuôi chạy theo sau. Lúc ấy cháu thấy ông không thể đi thẳng được, lúc nào cũng phải chống gậy, còn tay thì run lập cập. Ông dẫn cháu đến chỗ một người bán hàng rong đang ngồi ở góc phố bán bánh quế và táo. Ông mua cho cháu một chiếc bánh quế hình con gà, một chiếc hình con cá, một chiếc kẹo và một quả táo. Lúc rút tiền từ trong ví da ra, tay ông cứ run run và ông đánh rơi một đồng năm xu, cháu liền nhặt lên cho ông. Ông cho cháu đồng năm xu ấy và những chiếc bánh quê, đoạn ông lại xoa đầu cháu, nhưng vẫn không nói gì và bỏ về nhà.

– Về nhà, cháu kể lại cho mẹ cháu tất cả những chuyện về ông, kể cả chuyện lúc đầu cháu sợ và trốn ông như thế nào. Thoạt đầu mẹ không tin, rồi sau thì mẹ vui mừng, suốt buổi tối cứ vặn hỏi cáu, hôn cháu và khóc. Khi cháu đã kể hết chuyện, trước hết mẹ cháu ra lệnh cho cháu là không bao giờ được sợ ông, và nếu như ông đã cố ý tìm gặp cháu thì tức là ông yêu cháu. Mẹ cháu còn bảo cháu là phải âu yếm ông, nói chuyện với ông. Sáng hôm sau, mẹ cháu mấy lần bảo cháu đi ra phố, mặc dù cháu đã nói với mẹ là ông bao giờ cũng chỉ xuất hiện vào lúc gần tối. Chính mẹ còn đi theo cháu từ xa xa và nấp vào một góc, nhưng ông không đến, và suốt mấy hôm ấy lại mưa. Mẹ lại bị cảm lạnh rất nặng vì cứ ra cổng với cháu suốt, nên mẹ lại nằm liệt.

Một tuần sau, ông mới lại đến và lại mua cho cháu một cái bánh con cá và một quả táo, và vẫn không nói gì. Lúc ông rời cháu ra đi, cháu liền bí mật đi theo ông, vì cháu đã dự định trước là phải tìm xem ông ở đâu để nói cho mẹ. Cháu đi xa xa ở phía bên đường kia để ông khỏi nhìn thấy cháu. Ông sống ở xa lắm chứ không phải ở chỗ sau này ông sống và chết ở đấy, mà tận phố Gôrôkhôvaia, cũng trong một ngôi nhà lớn có bốn tầng. Cháu tìm biết được mọi chuyện và về nhà muộn. Mẹ phát hoảng vì không biết cháu chạy đi đâu. Lúc cháu kể lại thì mẹ rất mừng và lại muốn đến ông ngay ngày hôm sau. Nhưng đến hôm sau mẹ lại đâm ra đắn đo và sợ. Mẹ cứ sợ suốt ba ngày liền và không dám đi. Mãi sau mẹ gọi cháu lại và nói: Thế này, Nenli ạ, mẹ đang ốm và không đi được, mẹ sẽ viết thư cho ông con, con hãy tới và mang thư cho ông. Và con hãy xem xem ông con đọc thư thư như thế nào, Nenli nhé, xem ông nói gì và sẽ làm gì. Còn con hãy quỳ xuống hôn ông và cầu xin ông tha thứ cho mẹ… Mẹ lại khóc như mưa, và cứ hôn cháu suốt, làm dấu thánh cho cháu đi, cùng cháu quỳ trước tượng thánh để cầu Chúa, và mặc dù đang ốm, mẹ vẫn cố đưa cháu ra cổng. Khi cháu nhìn lại thì vẫn thấy mẹ đứng đấy, và nhìn theo cháu đi…

Cháu đi đến phòng ông và mở cửa, cửa không khóa. Ông đang ngồi bên bàn ăn bánh mì và khoai tây, con Adorca ngồi trước mặt ông, nhìn ông ăn và ve vẩy đuôi. Căn phòng ấy của ông cửa sổ cũng rất hẹp, tối tăm và cũng chỉ có một cái bàn và một chiếc ghế. Ông sống có một mình. Lúc cháu bước vào ông bỗng hoảng sợ đến tái mặt và run lên cầm cập. Cháu cũng sợ hãi và không nói được gì, mà chỉ lại gần bàn, đặt bức thư xuống. Thoạt nhìn thấy bức thư, ông liền nổi giận dứng phắt dậy, với lấy cái gậy, nhưng chỉ vẫy tay đuổi cháu đi mà không đánh, ông dắt cháu ra phòng ngoài và đẩy cháu đi. Cháu còn chưa kịp bước xuống bạc thang thứ nhất thì ông đã mở cửa và ném theo cháu bức thư còn chưa bóc. Cháu chạy về và kể lại tất cả. Thế là mẹ lại ốm liệt giường.