Chương 6

Nhưng Konrád có một chốn nương thân, nơi bạn chàng không thể tìm ra: đấy là âm nhạc. Như thể chàng có một chốn ẩn náu bí mật, mà bàn tay của thế gian không với tới. Henrik mù tịt về âm nhạc, chàng hài lòng với nhạc Digan và những bản vanxơ thành Viên.

Trong trường người ta ít khi nói về âm nhạc, họ chịu đựng và tha thứ, những giáo viên và lũ học sinh, như một kiểu lố lăng của tuổi trẻ. Ai cũng có mặt yếu. Người nuôi chó, bằng mọi giá, kẻ đua ngựa. Còn hơn là đánh bài, họ nghĩ thế. Không nguy hiểm bằng đàn bà, họ nghĩ thế.

Nhưng vị tướng đôi khi nghi ngờ, âm nhạc không phải một thứ say mê kém nguy hiểm. Trong trường người ta không chấp nhận thứ âm nhạc nổi loạn. Có môn phổ cập âm nhạc, nhưng chỉ theo nghĩa thông thường. Về âm nhạc, người ta chỉ biết, cần thiết phải có kèn đồng, một người chỉ huy đi trước, chốc chốc lại giơ cao chiếc gậy bạc. Sau các nhạc công là chú ngựa nhỏ kéo trống. Thứ nhạc này ầm ĩ và có quy tắc, quy định các bước đi của đoàn quân, gọi các thị dân đổ ra phố và là thứ phụ tùng không thể thiếu được của các loại diễu hành. Con người bước thẳng thắn hơn, khi nghe tiếng nhạc, thế là đủ. Âm nhạc đôi khi đùa cợt, đôi khi phô trương và long trọng. Ngoài ra không ai để ý tới nó.

Nhưng Konrád luôn luôn tái mặt khi nghe nhạc. Tất cả các loại nhạc, kể cả loại tầm thường nhất cũng tiếp xúc gần gũi với chàng như một sự tấn công cơ thể. Chàng tái mặt đi, đôi môi run rẩy. Âm nhạc nói điều gì đấy với chàng mà những người khác không hiểu. Cũng có thể các giai điệu không nói về ý nghĩa. Thứ kỷ luật mà chàng sống, rèn luyện trong đó, thứ mà với giá của nó chàng kiếm được chức tước, thứ mà chàng tình nguyện đảm nhận, như một tín đồ chấp nhận sự trừng phạt và sám hối, trong những khoảnh khắc ấy bỗng mềm ra, như thể hành vi cứng nhắc, hồi hộp bỗng dịu đi trong cơ thể. Như khi đang diễu hành, sau những nghi lễ dài mệt mỏi bỗng người ta hô "Nghỉ!". Nhưng môi chàng bắt đầu run lên, như muốn nói điều gì. Lúc đó chàng quên mình đang ở đâu, mắt chàng long lanh cười, chàng nhìn vào không gian, không thấy gì xung quanh, thượng cấp, bạn bè, những phụ nữ xinh đẹp, hay khán giả nhà hát. Chàng nghe nhạc bằng cả cơ thể mình, một cách khát khao, như một phạm nhân chăm chú ngóng tiếng bước chân từ xa, biết đâu mang đến tin đồn chạy trốn. Những lúc như thế, chàng không nghe thấy người ta nói gì với mình. Âm nhạc đã phá vỡ thế giới quanh chàng, làm thay đổi trong khoảnh khắc những định luật đã thỏa thuận thông thuộc, những lúc ấy, Konrád chưa là quân nhân.Một buổi tối mùa hè, trong lâu đài, Konrád và mẹ vị tướng chơi nhạc tay đôi, đã có một cái gì đó xảy ra. Họ ngồi trong phòng lớn, trước bữa ăn tối, ngài vệ binh cùng con trai lịch sự lắng nghe tiếng dương cầm, trong một góc phòng, đấy là sự sẵn sàng lịch thiệp và kiên nhẫn, như khi có ai nói: "Cuộc sống là một nghĩa vụ, cần phải tôn trọng cả âm nhạc. Với phụ nữ không nên từ chối".

Người mẹ chơi nhạc một cách say mê: họ chơi bản "Vũ khúc Pôlône" của Chopin. Dường như tất cả chuyển động trong căn phòng. Người cha và đứa con trai cũng cảm thấy điều ấy trong một góc phòng, trong chiếc ghế bành, trong nỗi lịch sự chờ đợi kiên trì, họ cảm thấy trong cơ thể của hai người, Konrád và mẹ đang diễn ra một cái gì đó. Tưởng như sự nổi loạn của âm nhạc đã nhấc bổng tất cả đồ đạc lên, một sức mạnh khiến những tấm rèm lụa nặng nề lay phần phật sau cửa sổ, dường như tất cả, những gì con tim đã chôn vùi đi, nhơ nhớp và thối rữa, bỗng sống dậy, như thể trong mọi trái tim con người run rẩy một nhịp điệu chết chóc, thứ nhịp điệu trong một khoảnh khắc cuộc đời, bỗng gõ nhịp với sức mạnh của định mệnh. Những khán giả lịch thiệp ngồi nghe bỗng hiểu rằng, âm nhạc thật nguy hiểm. Nhưng hai người kia, mẹ và Konrád không còn bao giờ quan tâm đến mối nguy hiểm ấy nữa. Bản "Vũ khúc Pôlône" chỉ là cái cớ để biết bao sức mạnh được giải phóng, những sức mạnh lay chuyển và làm nổ tung tất cả, những thứ mà trật tự con người cố kìm giữ. Họ ngồi cứng đơ trước cây đàn, dáng thẳng tắp, căng ra và hơi ngả thân trước ra phía sau, như thể âm nhạc đẩy cỗ xe rực lửa với những con tuấn mã vô hình trong huyền thoại bay lên, họ là người cầm cương trong bão tuyết và đổ vỡ của vũ trụ, với cơ thể cứng đơ và đôi tay rắn chắc. Sau cùng, bằng một nốt nhấn duy nhất, họ lặng im. Một tia nắng cuối ngày lọt vào qua khe cửa sổ, những hạt bụi vàng xoay tròn trong tia sáng, như bụi cuốn theo những con thiên mã kéo cỗ xe kỳ diệu đã bay xa của âm thanh trên con đường xa xưa, con đường dẫn vào hư vô và đổ nát.

- Chopin, - người phụ nữ Pháp nói và thở một cách khó khăn, - bố ông ấy là người Pháp.

- Mẹ là người Ba Lan, - Konrád đáp và nghiêng đầu nhìn ra cửa sổ. - Ông có họ hàng với mẹ cháu. - Chàng nói thêm, như ngượng ngùng vì mối quan hệ ấy.

Mọi người đều chú ý, vì một nỗi buồn vẳng lại trong giọng nói của chàng, như âm thanh của những kẻ lưu đày khi nói về gia đình và nỗi nhớ cố hương. Ngài vệ binh, hơi ngả mình về phía trước, chăm chú lắng nghe bạn của con trai mình, như thể lần đầu nhìn thấy cậu. Buổi tối khi chỉ còn hai cha con trong phòng hút thuốc, ông bảo con:

- Konrád không bao giờ trở thành một người lính thực thụ đâu.

- Tại sao vậy, thưa cha? - Người con trai hốt hoảng.

Nhưng chàng biết cha mình đúng. Người cha khẽ nhún vai. Ông hút xìgà, hai chân duỗi dài trước lò sưởi, ngắm làn khói thuốc. Bằng sự bình thản và tự tin của một người am hiểu, ông bảo:

- Vì nó là một kiểu người khác.

Cha đã mất, nhiều năm trôi qua, vị tướng mới hiểu hết được ý nghĩa của câu nói này.