Chương 14

Lúc đó trời vẫn còn tối, - vị tướng nói tiếp, khi thấy người kia không trả lời. Khách không phản đối, không tỏ ra một động tác cựa quậy chân tay, hoặc một ánh mắt, rằng đã nghe thấy lời buộc tội. - Đấy là một khoảnh khắc, khi đêm tách ra khỏi ngày, thế giới âm tách ra khỏi trần thế. Và có thể những cái khác cũng tách làm đôi trong khoảnh khắc ấy. Đấy là tích tắc cuối cùng, khi vực thẳm của hỗn mang và sự cao cả của con người, khi ánh sáng và bóng đêm vẫn còn tiếp xúc với nhau, khi những mầm cây cựa quậy khỏi giấc ngủ triền miên và nặng nề, khi những người ốm rên lên vì cảm thấy địa ngục của đêm đen đã chấm dứt, chỉ còn lại nỗi đau đớn có thể trải nghiệm. Ánh sáng rọi chiếu của ban ngày đã phanh phui và phơi bày ra tất cả, những gì trong màn đêm hỗn mang mới chỉ là khát khao quằn quại, chỉ là ước vọng bí mật, chỉ là ý đồ điên rồ. Những người đi săn và những con thú đều thích khoảnh khắc này. Màn đêm tăm tối đã hết, nhưng rạng sáng chưa chịu bộc lộ. Hương vị của rừng mới hoang dã và trắng trợn làm sao, như thể tất cả những sinh vật sống chợt bừng tỉnh trong phòng ngủ vĩ đại của thế gian, muốn phơi bày bí mật và trút bỏ những tiếng thở dài độc ác của chúng, cây cỏ, động vật và cả con người nữa. Gió bỗng nổi lên trong giây lát, một cách thận trọng, như một kẻ tỉnh giấc bỗng thở dài khi chợt nhớ ra thế giới bên ngoài, nơi họ đã được sinh ra. Mọi rác rưởi ngập ngụa ẩm ướt của cây cối, của những hàng dương xỉ dại, từ những loài hoa héo tàn, từ đống lá khô, từ đống lá kim, biến thành một tấm thảm trơn nhẫy, trộn lẫn với mùi ẩm ướt sương đêm của con đường xuyên rừng, mọi hương vị bốc lên từ đất, như thể hương vị lẩn quất của đam mê bốc lên từ cơ thể những cặp tình nhân. Đây là khoảnh khắc bí ẩn, của cổ xưa, khi những kẻ dị giáo nhảy nhót trong rừng sâu, với lòng sùng kính và những cánh tay huơ cao, những khuôn mặt ngoảnh về phía Đông, với nỗi chờ đợi màu nhiệm, như ánh sáng vĩnh viễn được chờ đợi trong trái tim con người bị ràng buộc với vật chất và với thế gian, là khoảnh khắc của trí tuệ và ý thức. Những con thú khi ấy đi tìm nguồn nước. Đây là khoảnh khắc, khi màn đêm chưa hoàn toàn biến mất, trong rừng một cái gì đấy vẫn đang xảy ra, cuộc săn mồi và sự sẵn sàng để cướp đi cuộc sống của những con thú đêm vẫn chưa suy yếu, con mèo rừng đang rình, con gấu gặm nốt miếng cuối cùng từ tảng mồi, con hươu si tình hồi tưởng lại những giờ khắc tình tự dưới ánh trăng, nó đứng giữa rừng, nơi cuộc giao đấu tình yêu vừa diễn ra, kiêu ngạo và sũng ướt, ngẩng cao cái đầu bị thương vì cuộc chiến và nhìn quanh, như muốn ghi nhớ vĩnh viễn nỗi đam mê, với đôi mắt thú vằn máu, vừa trang nghiêm vừa buồn bã. Tận nơi sâu thẳm của rừng, đêm vẫn còn đọng lại trong khoảnh khắc ấy: đêm và những gì nói lên từ nó, chiến lợi phẩm, tình yêu, sự lang bạt, niềm vui sướng không mục đích và ý thức về cuộc chiến vì sự sống. Đấy là khoảnh khắc, không chỉ trong thẳm sâu của khu rừng, mà trong khoảng tối của những trái tim con người cũng xảy ra một cái gì đó. Bởi trái tim con người cũng chất chứa màn đêm và những cảm xúc man dại, như động cơ săn mồi sung mãnh trong tim con sói, hoặc con hươu đực. Giấc mơ, khát vọng, lòng kiêu ngạo, sự ích kỷ, cơn điên của dục vọng giới tính, sự ghen tỵ, cảm xúc báo thù cũng sôi sục trong màn đêm của con người, như trong sa mạc Phương Đông tối đêm của con báo, đại bàng, con chó rừng. Và có những khoảnh khắc, khi đêm đã dứt nhưng ngày chưa đến trong trái tim con người, khi con thú hoang bò ra khỏi nơi ẩn náu của linh hồn, khi trong tim ta lay động và biến thành hành động nơi đôi tay, một hành động ta vô ích thuần hóa và giáo dục nhiều năm trời, đôi khi gần cả đời người... Tất cả đều vô ích, ta tuyệt vọng phủ nhận trước bản thân ta về ý nghĩa thực sự của hành động này: hiện thực của nó quá rõ ràng, hơn cả ý muốn của ta, nó không tan ra mà đọng lại. Tận đáy những quan hệ của con người luôn có một chất liệu gì đấy sờ thấy được, mọi lý thuyết, lời biện hộ đều vô ích, hiện thực này không thay đổi. Hiện thực này chỉ có bấy nhiêu: anh đã căm thù tôi suốt hai mươi hai năm qua, với một cảm xúc mà nhiệt độ cháy bỏng của nó chỉ có thể ở những tình cảm lớn, vâng, chỉ có thể thấy được ở tình yêu. Anh đã căm thù tôi và nếu một cảm xúc, một sự say mê tràn ngập trong tâm hồn một con người, thì bên cạnh sự đắm say sôi nổi ấy, khát vọng báo thù cũng nhen nhóm và âm ỉ cháy dưới đáy của đống củi đã được chất... Vì sự say mê không lập luận bằng từ ngữ của lý trí. Sự say mê xa lạ với việc nó nhận được gì từ người khác, nó muốn biểu hiện mình bằng mọi giá, muốn chứng tỏ hoàn toàn ý chí của mình, kể cả khi đổi lại, nó không được nhận gì khác, ngoài những cảm xúc dịu dàng, thái độ lịch sự, tình bạn và lòng kiên nhẫn. Tất cả những đam mê lớn đều tuyệt vọng, vì khác đi không còn là đam mê, mà là sự mặc cả, là sự thỏa thuận khôn ngoan, là việc trao đổi những quyền lợi nhạt nhẽo. Anh căm thù tôi và tình cảm này mạnh mẽ đến mức như thể anh quá yêu tôi. Tại sao anh lại căm thù tôi?... Đã có thời gian tôi cố gắng tìm hiểu việc này. Anh không bao giờ nhận tiền của tôi, quà cáp cũng không, anh không cho phép tình bạn này biến thành mối quan hệ anh em khăng khít và nếu tôi không quá trẻ lúc đó, đáng lẽ tôi phải biết, dấu hiệu này thật đáng ngờ và nguy hiểm. Người nào không muốn nhận những phần nhỏ, có thể vì muốn tất cả, muốn toàn bộ. Anh đã căm thù tôi ngay từ thuở ấu thơ, trong giây phút đầu tiên, khi chúng ta quen nhau, trong căn nhà đặc biệt, nơi người ta đào tạo chúng ta thành những kẻ được chọn lựa cho thế giới quen thuộc của chúng ta, anh căm thù tôi, vì ở tôi có một cái gì đó mà anh không có. Đấy là cái gì? Một khả năng hay bẩm tính gì chăng?... Anh luôn luôn hiểu biết hơn, là một tác phẩm hoàn mỹ từ số không làm ra, chăm chỉ và khiêm tốn, anh là người có tài, vì anh có công cụ của anh, đấy là bí mật của anh, là âm nhạc. Anh có họ hàng với Chopin, anh là người bí hiểm, kẻ kiêu ngạo. Nhưng trong đáy tâm hồn anh, những khát vọng quằn quại run rẩy - khát vọng trở thành người khác, không giống anh. Đấy là một đòn lớn nhất, giáng xuống đầu một kẻ đường cùng. Khát vọng trở thành người khác, khác ta và khác chúng ta: không khát vọng nào đau đớn hơn cháy trong trái tim con người. Bởi sống không có cách nào khác, ngoài việc thừa nhận ta là ta đối với bản thân và với thế giới bên ngoài. Cần thừa nhận, ta là như thế này, hoặc thế khác và cần biết, khi ta thừa nhận, ta có được đời khen vì sự thông thái này chăng, người đời có gắn huân chương lên ngực ta hay chăng, khi ta biết và thừa nhận ta kiêu ngạo hoặc ích kỷ, ta hói trán hay bụng to - không, cần phải biết rằng ta chẳng nhận được gì hết, cả phần thưởng lẫn lời ngợi ca. Hãy thừa nhận bản thân, bí ẩn chỉ có thế. Hãy thừa nhận cá tính, tính chất tự nhiên của mình, những đặc tính mà việc thu thập kinh nghiệm từ những sai lầm, từ tính ích kỷ hoặc tham lam cũng chẳng thể thay đổi được. Cần phải thừa nhận rằng tiếng vang của những khát vọng của chúng ta không vang lên trọn vẹn trên thế gian. Cần phải thừa nhận rằng người mà chúng ta yêu lại không yêu chúng ta, hoặc không yêu như ta thường mong đợi. Cần thừa nhận sự phản bội và lòng thiếu chung thủy, trong mọi nhiệm vụ của con người, khó nhất là thừa nhận sự giỏi giang cá tính hoặc trí tuệ của người khác. Tôi đã học được chừng ấy trong bảy mươi ba năm, giữa khu rừng già này. Nhưng anh, anh không biết chấp nhận. - Vị tướng xác định một cách khẽ khàng. Rồi ông im lặng nhìn trân trân vào bóng tối.

- Trong thời thơ ấu, tất nhiên anh không biết tất cả những điều này, - ông nói tiếp, như người tìm lối thoát. - Đấy là một thời kỳ đẹp, một thuở màu nhiệm. Hồi ức của tuổi già phóng to và chép lại rõ ràng từng phần nhỏ của nó. Chúng ta là những đứa trẻ và là những người bạn: đấy là một phần thưởng lớn, hãy cảm ơn số phận cho ta được hưởng ân huệ đó. Nhưng rồi cá tính của anh hình thành, anh không chịu nổi việc trong anh thiếu một cái gì đó, cái mà thành phần xuất thân, sự giáo dục đã đem lại cho tôi, hoặc một cái gì đó bẩm sinh ở tôi... Đấy là khả năng gì? Có đúng là khả năng không? Thực ra giản dị chỉ vì thế gian lãnh đạm, đôi khi ghét bỏ nhìn anh, nhưng mọi người lại ban cho tôi nụ cười và lòng tin của họ. Anh khinh bỉ lòng tin và tình bạn này, thứ thế gian chiếu sáng cho tôi, anh khinh bỉ và cùng lúc, anh ghen tỵ ghê gớm. Anh cho rằng - tất nhiên không bằng lời, mà bằng những tưởng tượng mơ hồ - có một cái gì đó rẻ tiền trong kẻ được thế gian yêu chiều. Có những người được tất cả mọi người yêu quý, kẻ mà ai cũng dành cho họ một nụ cười tha thứ hoặc chiều chuộng, trong những người ấy đúng là có chút gì khêu gợi, cái gì đó rẻ tiền thật. Anh thấy chưa, giờ đây tôi không ngại chữ nghĩa nữa, - vị tướng nói và mỉm cười, như thể khích lệ người kia cũng đừng ngại. - Trong sự cô đơn, con người nhận biết ra tất cả và không bao giờ sợ cái gì nữa. Những con người, trên trán có dấu ấn báo hiệu họ cùng một phái với các thần linh, họ cũng cảm thấy mình là những sinh vật được chọn lựa và trong cách thức họ đến với thế gian, có một cái gì đó tự tin đến kiêu ngạo. Nhưng nếu anh đã nhìn tôi như vậy thì anh đã nhầm. Chỉ có lòng ghen tỵ đến méo mó mới nhìn thấy tôi như thế. Tôi không tự bảo vệ mình, vì tôi muốn sự thật và ai muốn sự thật, chỉ có thể bắt đầu tìm kiếm từ bản thân mình. Điều anh cho là ân huệ của thượng đế đối với tôi và xung quanh tôi, không là gì khác ngoài sự cả tin. Tôi là một kẻ cả tin, cho đến tận một hôm... Vâng, đến tận một hôm tôi đứng giữa phòng của anh, từ nơi đó anh đã chạy trốn. Có lẽ sự nhẹ dạ cả tin này đã khiến những người khác mang tình cảm tốt đến cho tôi, ban cho tôi những cử chỉ, nụ cười và niềm tin của họ. Đúng thế, tôi có một cái gì đó - tôi nói trong thời quá khứ, với những điều tôi nói ra quá xa xôi, như thể con người nói về người đã mất hoặc về một kẻ xa lạ. - Trong tôi đã từng có một cái gì đó thơ ngây và dễ dãi, khiến người khác phải hạ vũ khí. Đã có một thời kỳ trong đời tôi, trong những thập kỷ của tuổi trẻ, khi thế gian còn rộng lượng chấp nhận sự hiện hữu và các nhu cầu của tôi. Đấy là một thời kỳ đầy ân huệ. Lúc đó ai cũng vội vã đến với anh, như thể anh là kẻ chinh phục, cần được chúc mừng với rượu, với các cô gái và những vòng hoa. Và cũng trong những thập kỷ ấy, khi chúng ta tốt nghiệp tại Viên, rồi cùng sống một nơi, cảm giác an toàn không xa rời chúng ta một giây và cảm giác được thượng đế đeo vào ngón tay tôi chiếc nhẫn may mắn vô hình bí ẩn, để tôi không gặp điều gì rủi ro, chỉ có tình yêu thương và sự tin cậy quanh mình. Đấy có lẽ là điều tốt đẹp lớn nhất con người được ban phát từ cuộc sống. - Ông nói nghiêm trang. - Đấy là ân huệ lớn nhất. Lúc đó ai không tự chủ bản thân sẽ trở thành kẻ huênh hoang hay hỗn láo, thành kẻ không biết nhún nhường thừa nhận ân huệ của số phận, kẻ không biết rằng trạng thái được ban phước lành này chỉ tồn tại chừng nào ta chưa đổi món quà của thượng đế ra thành tiền lẻ và kẻ đó sẽ thất bại. Thế gian chỉ tha thứ trong khoảng thời gian ngắn, những kẻ mang trong tim họ sự khiêm tốn và nhún nhường... Tóm lại, anh đã căm thù tôi, - vị tướng nói dứt khoát. - Khi tuổi trẻ bắt đầu qua đi, khi sự màu nhiệm của thời thơ ấu đã chấm dứt, mối quan hệ này bắt đầu nguội lạnh dần. Không có quá trình tình cảm nào buồn rầu hơn và tuyệt vọng hơn, bằng khi một tình bạn đàn ông nguội tắt dần. Bởi vì giữa đàn ông và đàn bà có những sự thỏa thuận như việc mặc cả ở chợ. Nhưng giữa những người đàn ông, ý nghĩa sâu sắc hơn cả của tình bạn chính là sự vô tư, không vụ lợi, rằng ta không muốn sự hiến dâng từ người khác, chẳng cần cả những yếu đuối, chúng ta chẳng cần gì cả, chỉ cần duy trì một thể thống nhất của một liên minh không lời. Nhưng sai lầm có lẽ lại do tôi, vì tôi đã không hiểu hết anh. Tôi bình tâm cho rằng anh không muốn phô trương, tôi kính phục tri thức của anh, một thứ hành vi cay đắng và lập dị toát ra từ con người anh, tôi cũng bình tâm cho rằng anh đã tha thứ cho tôi như thế giới quanh tôi, bởi lẽ trong tôi có một khả năng nào đó dễ gần gũi và niềm nở đến với những người khác, được yêu mến ở nơi người ta đành phải chịu đựng anh, anh đã tha thứ khi tôi đánh bạn với cả thế gian. Tôi tưởng là anh vui sướng vì điều này. Tình bạn của chúng ta giống như tình bạn đàn ông thuở xưa trong các truyền thuyết. Và khi tôi dạo chơi trên con đường sáng sủa của thế gian, thì anh ngồi lại trong bóng râm của nó, một cách có chủ ý. Không hiểu anh có cảm thấy thế không?...

- Anh đang nói đến cuộc đi săn. - Người khách nói chệch đi.

- Cuộc đi săn, vâng, - vị tướng nói, - nhưng tất cả những điều trên liên quan đến cuộc đi săn. Khi một người định giết một người, tất nhiên trước đó đã xảy ra nhiều chuyện và không chỉ xảy ra chuyện người đó nạp đạn và giương vũ khí. Chuyện xảy ra trước đó, là anh không tha thứ cho tôi, mối quan hệ này, được dệt nên từ thuở thơ ấu, vừa phức tạp vừa sâu sắc, như thể những cái lá sen vĩ đại của bông sen cổ tích đã ru ngủ chúng, thứ nôi bằng lá của giấc mộng thời nữ hoàng Vitoria - anh còn nhớ tôi đã trồng khá lâu trong nhà kính thứ hoa có cành mềm mại, bí ẩn, chỉ ra hoa một lần trong năm? - Mối quan hệ này vào một ngày đã đổ vỡ. Thời gian màu nhiệm của tuổi thơ đã trôi đi, chỉ còn lại hai con người, bị buộc vào những thắt nút của mối quan hệ bí ẩn và cầu kỳ, thứ có tên gọi thường ngày là tình bạn. Chúng ta cần hiểu rõ điều này trước khi nói về cuộc săn. Bởi vì một con người, không nhất thiết có tội trong giây phút giương súng lên bắn một ai đó. Tội ác có trước đấy, tội ác là ý đồ. Và khi tôi nói, vào một ngày tình bạn ấy đã tan vỡ, tôi cần biết, có đúng là tan vỡ không và nếu đúng thì cái gì và ai đã gây ra? Bởi vì chúng ta khác nhau, nhưng thực chất vẫn buộc chặt vào nhau, tôi khác anh và chúng ta bổ sung cho nhau, chúng ta là liên minh, là một liên minh con người, điều này rất hiếm hoi trong cuộc đời. Và những gì thiếu từ cá nhân anh, trong cái liên minh tuổi trẻ của chúng ta nó được hoàn thiện bởi việc thế gian hòa nhã với tôi. Chúng ta đã từng là bạn, - vị tướng nói rất to. - Anh cần hiểu điều đó, nếu anh vẫn không biết. Nhưng chắc chắn anh biết trước đó và sau này, khi ở xứ nhiệt đới hay ở bất kỳ đâu. Chúng ta đã từng là bạn và điều này còn có nghĩa là trách nhiệm của nó chỉ những người đàn ông nhận biết. Giờ đây anh cần hiểu hoàn toàn trách nhiệm của từ này. Chúng ta đã từng là bạn, không là đồng bọn, chẳng phải lũ đàn đúm tụ họp, cũng không phải những kẻ cùng cảnh ngộ. Chúng ta đã từng là bạn và trong cuộc đời không gì trả giá được cho một tình bạn. Và sự đam mê tự gặm nhấm bản thân không mang lại niềm vui đầy tính người này, mà một tình bạn không lời và đầy ý vị mang lại cho những ai đến với nó. Bởi vì nếu chúng ta không phải là bạn, anh đã không giương súng ngắm đích vào tôi, vào buổi sáng đi săn trong rừng ấy và nếu chúng ta không phải là bạn, hôm sau tôi đã không đâm bổ đến nhà anh, nơi không bao giờ anh mời, nơi gìn giữ một bí mật độc ác và khó hiểu, đã đầu độc tình bạn của chúng ta. Và nếu anh không phảỉ là bạn tôi, anh đã không trốn ra khỏi thành phố, ngày hôm sau, trốn khỏi tôi, khỏi hiện trường vụ án, như những kẻ giết người và những kẻ độc ác, mà anh tiếp tục ở lại đây, lừa dối tôi, phản bội tôi và điều này có thể thật đau đớn, xúc phạm lòng tự ái và sự kiêu ngạo của tôi, nhưng vẫn chưa tồi tệ bằng việc anh đã làm, vì anh là bạn của tôi. Và nếu chúng ta không phải là bạn, anh sẽ không quay lại sau bốn mươi mốt năm trời, mà chỉ như một tên giết người và kẻ độc ác, lén lút quay lại hiện trường. Bởi vì anh phải tìm về, anh thấy chưa. Và bây giờ tôi cần nói với anh, điều mãi sau này tôi mới biết, tôi đã không tin, đã phủ nhận trước bản thân, tôi cần nói với anh nỗi kinh ngạc, sự khám phá khủng khiếp này: Ngay giờ đây, chúng ta vẫn là những người bạn. Có vẻ, trong những mối quan hệ con người, không có bất cứ sức mạnh bên ngoài nào thay đổi được. Anh đã giết một cái gì đó trong tôi, đã làm tan nát cuộc đời tôi, nhưng anh vẫn luôn luôn là bạn tôi. Và tối nay, tôi giết trong anh một cái gì đó, rồi thả cho anh trở về Luân Đôn, hoặc xứ nhiệt đới, hoặc vào địa ngục, nhưng anh vẫn cứ là bạn của tôi. Điều này chúng ta cần phải biết, trước khi nói về cuộc đi săn và về cả những cái tiếp sau đó. Bởi vì tình bạn không phải một trạng thái lý tưởng. Tình bạn là một định luật con người nghiêm khắc. Trong thế giới cổ xưa, đây là một định luật mạnh mẽ nhất, từ đây người ta xây dựng nên những hệ thống pháp luật của những nền tri thức lớn. Định luật này vượt qua mọi cảm xúc, lòng ích kỷ để tồn tại trong trái tim con người, định luật của tình bạn. Và nó mãnh liệt hơn sự say mê mà đàn ông và đàn bà tuyệt vọng hướng về nhau, tình bạn không thể làm ta vỡ mộng vì người này không muốn tý gì ở người kia, có thể giết được bạn, nhưng tình bạn được xây dựng nên giữa hai con người từ thuở thơ ấu, có lẽ cái chết cũng không chia lìa nổi: kỷ niệm về nó tiếp tục sống trong ký ức con người, như kỷ niệm về một hành động anh hùng. Và tình bạn, cũng chính là hành động anh hùng trong ý nghĩa sâu xa và câm lặng, không nghi thức, không gươm giáo đụng độ, là hành động anh hùng, như tất cả những hành vi không vụ lợi của con người. Một tình bạn như vậy đã tồn tại giữa chúng ta, anh chắc biết rõ điều ấy. Và trong giây phút anh giương súng lên, để giết tôi, tình bạn này sống động hơn bao giờ hết giữa chúng ta, hơn bất kỳ lúc nào trước đó, trong hai mươi hai năm tuổi trẻ. Anh nhớ đến khoảnh khắc đấy, vì nó chính là ý nghĩa và nội dung phần đời còn lại của anh. Tôi cũng nhớ đến. Chúng ta đứng trong bụi rậm, giữa những cây thông. Con đường mòn mở ra từ đây, tách khỏi đường rừng và dẫn vào rừng sâu, nơi chỉ có rừng mới biết, chưa khai phá và tối tăm. Tôi đi trước anh và dừng lại, vì từ xa, cách khoảng ba trăm bước chân, một con hươu bước ra khỏi rặng thông. Trời đã sáng, một cách thận trọng như thể ánh nắng mặt trời sẽ chụp lấy con mồi, lấy cả thế gian, con thú đứng lại giữa con đường mòn, ngẩng cao đầu, nhìn vào bụi rậm, vì nó cảm thấy sự nguy hiểm. Bản năng, một ánh chớp lóe lên, giác quan thứ sáu, thứ tinh tế hơn, chính xác hơn cả vị giác hoặc thị giác, bắt đầu chuyển động trong hệ thần kinh con vật. Nó không nhìn thấy gì, gió thổi ngược chiều không cảnh báo sự nguy hiểm, còn chúng ta đứng bất động đã khá lâu, nghẹt thở vì bấm, víu, tôi đằng trước, cạnh con đường mòn, giữa những cây cối và anh, đằng sau tôi. Người thợ săn ở lại với con chó. Chúng ta còn lại một mình, giữa khu rừng, trong cái cô độc của màn đêm, của bình minh, của rừng rú và bầy thú, nơi con người luôn luôn cảm thấy trong một khoảnh khắc, là mình đã lầm lạc trong cuộc đời và trên thế gian và một ngày cần phải quay về nhà, nơi cố hương hoang dã và nguy hiểm, nhưng đích thực là nhà - là rừng rú, nước thượng ngàn, là cố hương của đời sống cổ xưa. Tôi luôn luôn cảm thấy như vậy, khi vẫn còn săn bắn, trong rừng và trên thượng ngàn. Tôi nhìn thấy con thú và đứng lại, anh cũng thấy và dừng lại sau tôi chừng mươi bước. Đấy là những khoảnh khắc dành cho người thợ săn và những con thú, khi con người với những giác quan tinh tường rình rập hiện thực, biết tất cả về tình thế và sự nguy hiểm, trong bóng đêm, kể cả khi không nhìn ra phía sau. Những đợt sóng gì, những sức mạnh nào, những tia chớp gì báo trước lời cảnh cáo? Tôi không biết... không gian trong sạch và không mùi. Rặng thông bất động trong làn gió nhẹ. Con thú nghe ngóng. Nó không động đậy, đứng như bị thôi miên, bởi trong sự hiểm nguy luôn có sự quyến rũ và thôi miên. Khi số phận trong một hìnhthức nào đấy quay về phía cá nhân ta, cho dù có gọi tên hay không, dưới tận cùng nỗi phập phùng và sự sợ hãi vẫn ẩn náu một dạng quyến rũ nào đấy, bởi con người không chỉ muốn sống, bằng mọi giá, không, con người muốn nhận biết và chấp nhận toàn bộ số phận của nó, bằng mọi giá, kể cả khi gặp nguy hiểm và sự hủy diệt. Con hươu cảm nhận điều đó trong giây lát, tôi biết chắc chắn điều này. Và tôi cũng cảm thấy đúng như thế trong giây phút, tôi biết chắc chắn điều này. Anh cũng vậy, phía sau lưng tôi, cách vài bước chân, khi - cũng như bị thôi miên, như tôi và con thú, trong tầm ngắm. Anh lên đạn, một tiếng tách lạnh toát và khẽ khàng, thứ tiếng động chỉ chất kim loại quý mới mang lại, khi người ta thực hiện một nhiệm vụ định mệnh, thuộc về con người, như tiếng gươm chạm vào gươm, hay tiếng vũ khí quý phái của Anh khi người ta lên nòng để giết một người. Chắc anh còn nhớ khoảnh khắc đó, tôi hy vọng, anh vẫn nhớ?...

- Nhớ, - người khách lên tiếng.

- Một khoảnh khắc độc đáo, - vị tướng nói, gần như thỏa mãn, sự thỏa mãn của một nhà chuyên môn, - tiếng lên nòng khẽ khàng ấy tất nhiên chỉ mình tôi nghe thấy: sự im lặng tuyệt đối đến nỗi trong không gian tĩnh tại của bình minh và của khu rừng câm lặng, con thú ở cách ba trăm bước chân không cảm thấy gì hết. Lúc đó xảy ra một việc, mà tôi không bao giờ chứng minh được trước tòa án, nhưng lại có thể nói cho anh biết, vì đằng nào anh cũng biết rõ sự thật. Cái gì đã xảy ra? Tất cả chỉ là tôi cảm thấy từng cử chỉ của anh, chính xác từng giây, như thể tôi nhìn thấy anh đang làm. Anh đứng sau tôi, chệch sang một bên, hơi xa. Tôi cảm thấy anh nâng súng, đặt lên vai và ngắm. Tôi cảm thấy, anh nheo mắt lại, nòng súng lúc này quay một vòng chậm rãi. Đầu của tôi và đầu con hươu nằm chính xác trên một đường kẻ, trong cùng một độ cao trước mắt anh, có thể một vạch khoảng mười xăngtimét ở giữa hai điểm ngắm. Tôi cảm thấy tay anh run lên. Và từ sự chính xác, mà chỉ người thợ săn đánh giá được một tình huống trong rừng, tôi bỗng hiểu ra, từ chỗ đứng ấy anh không thể ngắm bắn được con hươu, anh hiểu cho, trong giây phút ấy tính đặc thù săn bắn của tình huống gần như được quan tâm hơn là tính chất con người. Tôi có hiểu chút ít về điều này, về việc săn bắn, phải đứng ở góc độ nào gần con vật, để cách ba trăm bước chân có thể bắn mà không bị nghi ngờ. Tình thế đã nói hết, người thợ săn và sự sắp xếp khoảng cách của các mục tiêu, chính xác báo cho tôi biết, cái gì đang xảy ra sau tôi vài bước chân, trong trái tim một con người. Anh ngắm chừng nửa phút, cả điều này tôi cũng biết, không cần đồng hồ. Con người biết tất cả trong những khoảnh khắc đó. Tôi biết anh bắn súng trường không giỏi, chỉ cần chệch đi một chút bên đầu tôi, viên đạn sẽ tạt qua tai tôi và có thể trúng con hươu. Tôi biết, chỉ một cử chỉ, viên đạn sẽ nằm lại trong khẩu súng. Nhưng tôi hiểu cả điều này, là tôi không có cách nào cử động, bởi số phận tôi trong phút giây ấy không phụ thuộc vào những quyết định của tôi nữa: một cái gì đó đã chín muồi, cần phải xảy ra như trình tự và cách thức của nó. Tôi đứng ngây ra như vậy và chờ đợi phát súng, tôi đợi anh bóp cò, để chết bởi viên đạn thoát ra từ khẩu súng của người bạn tôi. Tình thế thật hoàn hảo, không ai làm chứng, người thợ săn đã đi xa tít cuối rừng cùng lũ chó, một tình thế hợp lý và chính xác, một sự "vô tình thê thảm", mà báo chí năm nào cũng nhắc đến. Nửa phút trôi qua, phát súng đã muộn. Trong nháy mắt con hươu nhận ra nguy hiểm và bằng bước nhảy như một tiếng nổ, nó mất hút vào bụi rậm. Chúng ta vẫn không động đậy. Anh từ từ hạ súng, rất chậm chạp. Cử chỉ này không nghe thấy được, không nhìn thấy được. Vậy mà tôi vẫn nghe thấy và nhìn thấy, như thể đang đứng đối diện với anh. Anh hạ súng rất chậm rãi như thể tiếng sột soạt của không khí cũng làm lộ tẩy ý đồ của anh, vì khoảnh khắc đã trôi đi, con hươu đã chạy mất. Anh thấy không, thật lý thú là lúc đó anh có thể giết tôi, vì có ai làm chứng cảnh tượng đó đâu, không có người và quan tòa để kết án anh, sự chia buồn của thế gian sẽ vây quanh chúng ta, nếu anh hành động, vì chúng ta đã từng là đôi bạn truyền thuyết, là Castor và Pollux, bạn nối khố trong hai mươi hai năm, chúng ta là lý tưởng đội lốt tình bạn và nếu anh giết, mọi bàn tay chia sẻ sẽ chìa ra cho anh, người ta sẽ để tang cùng anh, vì không còn sinh vật nào bi thương hơn trong mắt thế gian, bằng một con người chẳng may giết chết bạn mình từ ý muốn định mệnh của một mệnh lệnh số phận La Mã nào đó... Con người ở đâu, tòa án ở đâu, kẻ trơ trẽn nào dám kết án và rêu rao với toàn thế giới điều phi lý là anh đã cố tình giết tôi?... Chẳng bằng chứng nào cho thấy, tim anh đã bồi đắp những tình cảm ghê gớm chống lại tôi. Hôm trước chúng ta cùng ăn tối, trong không khí bè bạn, có vợ tôi, họ hàng và những bạn săn trong lâu đài, nơi anh là khách thường nhật từ hàng chục năm qua. Người ta cùng nhìn thấy chúng ta, giống như trước kia, trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống, trong quân ngũ, trong những cuộc vui chơi giải trí cùng bạn bè, lúc nào cũng thân ái và đằm thắm. Anh không nợ tôi tiền, anh là người trong gia đình tôi, ai nghĩ rằng anh sẽ giết tôi... Không ai cả. Và tại sao lại giết? Thật là một giả thuyết vô nhân tính và vô lý, khi anh, bạn của những người bạn, giết một người bạn của những người bạn, giết tôi, người đã cho anh tất cả những gì cần thiết trong cuộc sống, đã giúp đỡ anh cả về vật chất lẫn tinh thần, người coi nhà của mình cũng là nhà của anh, của cải của mình như của cải chung của người anh em, coi gia đình mình như gia đình của người anh em kết nghĩa? Không thể, lời buộc tội này sẽ rơi vào đầu kẻ buộc tội và chẳng ai dám tuyên bố lời buộc tội này, thiên hạ sẽ nổi giận lôi đình dẫm bẹp kẻ trơ trẽn nào dám tuyên bố như thế, rồi vội vã đến bắt tay chia buồn cùng anh, vì anh đã phải chịu một đòn số phận kinh khủng, là một cách vô tình đầy bi thương, người bạn của anh đã bị chính bàn tay anh giết chết... Tình thế như vậy đấy. Nhưng anh đã không bóp cò. Tại sao?... Cái gì đã xảy ra trong phút ấy? Hay đơn giản chỉ vì, con hươu nhận ra sự nguy hiểm và chạy trốn, con người có một tính chất tự nhiên là luôn cần một cớ cụ thể nào đấy khi hành động một cách cực kỳ khác thường. Kế hoạch anh đặt ra, hoàn hảo và chính xác, nhưng có lẽ cần thêm một con hươu. Ngoại cảnh hỏng, thế là anh buông vũ khí. Tất cả trong giây lát, ai có thể phân tích, mổ xẻ và lên án?... Thực ra không quan trọng lắm. Hiện thực quyết định, nếu không phải là vụ án quyết định. Hiện thực là, anh muốn giết tôi, nhưng bỗng nhiên một hiện tượng ngẫu nhiên của thế gian làm hỏng cơ hội ấy, tay anh run lên và không giết được. Con hươu đã chạy mất, còn chúng ta đứng bất động. Tôi không quay lại. Chúng ta cứ đứng như vậy hồi lâu. Có thể nếu lúc đó nhìn vào mặt anh, tôi sẽ biết tất cả. Nhưng tôi không dám nhìn vào mặt anh. Có một dạng cảm giác xấu hổ, khó chịu đựng hơn tất cả những gì con người đã trải qua trong cuộc sống, cảm giác xấu hổ thay của nạn nhân, khi bắt buộc phải nhìn vào mặt kẻ gây tội ác. Những lúc ấy, kẻ thừa hành xấu hổ về bản thân trước Tạo hóa. Bởi vậy tôi không nhìn anh và khi sự thôi miên bị tê liệt qua đi, tôi rảo bước về phía đường mòn, dẫn lên đồi. Anh bước theo, như một cái máy. Đi giữa đường, tôi nói, qua vai mình và không dừng lại: "Cậu đã bỏ lỡ dịp rồi". Anh im lặng. Sự im lặng này là sự thú nhận. Bởi vì nếu là người khác, trong tình huống tương tự, họ sẽ ngượng nghịu hoặc sôi nổi cãi lại, sẽ bông đùa hoặc bực bội giải thích. Tất cả thợ săn những lúc ấy sẽ chứng minh là mình đúng, đổ tội cho con thú, hoặc cho cự ly, hoặc coi thường những đích ngắm... Nhưng anh lại im lặng. Như thể sự im lặng có nghĩa là: "Đúng, tôi đã bỏ qua cơ hội giết cậu". Chúng ta lặng lẽ leo lên đỉnh đồi. Các bạn săn, lũ chó đã đợi ở đây, súng trường bắn hàng tràng trong thung lũng, cuộc đi săn bắt đầu. Chúng ta mỗi người đi một hướng. Trong bữa trưa - bữa ăn thợ săn, trải ngay trong rừng - người đánh xe báo là anh đã quay về thành phố.

Khách muốn hút thuốc, tay ông không còn run rẩy, ông bẻ đầu điếu xì gà bằng những động tác bình thản, vị tướng cúi về phía Konrád và cho lửa bằng ngọn lửa nến.

- Cảm ơn anh, - khách nói.

- Nhưng bữa tối hôm đó anh vẫn đến, - vị tướng nói tiếp. - Giống như mọi khi, vào tất cả các buổi tối. Anh đến vào lúc quen thuộc, bằng xe chở hàng, bảy giờ rưỡi. Ba chúng ta ăn tối, như mọi khi, cùng Krisztina. Bữa ăn được dọn ra trong phòng lớn, như tối nay, cũng bày biện như hôm nay và Krisztina ngồi giữa chúng ta. Những ngọn nến xanh cháy rực giữa bàn. Nàng thích ánh sáng nến, thích tất cả những gì gợi nhớ đến quá khứ, đến những lối sống quý phái, gợi nhớ những thời xa xưa. Khi đi săn về tôi vào thẳng phòng mình thay quần áo, chiều hôm đó tôi chưa nhìn thấy Krisztina. Người gia nhân nói là nàng vào thành phố từ đầu giờ chiều. Khi bàn ăn dọn ra, chúng tôi gặp nhau, Krisztina đang đợi, nàng ngồi trước lò sưởi, chiếc khăn Ấn Độ phủ nhẹ trên vai, vì trời bắt đầu se lạnh. Trong lò sưởi lửa cháy tý tách. Nàng đọc nên không nghe thấy tiếng chân tôi bước vào phòng. Có thể tấm thảm làm giảm tiếng động bước chân của tôi, có thể nàng quá mải mê đọc - nàng đọc một cuốn sách tiếng Anh, sách du lịch giới thiệu xứ nhiệt đới. - Nhưng chắc chắn là phút cuối cùng nàng mới nhận ra sự có mặt của tôi, khi tôi đã đứng trước mặt nàng. Lúc đó nàng ngẩng lên - anh còn nhớ đôi mắt của nàng? Nàng nhìn tôi trân trân, rành rọt như ánh sáng của ban ngày - và có thể vì ánh nến, nhưng tôi giật mình vì màu trắng bệch của khuôn mặt ấy. "Em ốm à?" - Tôi hỏi. Nàng không trả lời. Nàng cứ nhìn trân trân như thế, không lời, mắt mở to, cái nhìn xuyên dài và chứa đầy nội dung bên trong, dài gần bằng một buổi sáng mai nọ, trong rừng, khi tôi đứng chôn chân và đợi một cái gì đó xảy ra: hoặc anh lên tiếng, hoặc anh bóp cò súng. Nàng nhìn thẳng vào mặt tôi, chăm chú và thăm dò, như thể điều quan trọng hơn cả cuộc sống lúc bấy giờ, là tôi nghĩ gì trong phút ấy, tôi có nghĩ gì hay không, tôi có nhận ra cái gì hay không?... Tất cả hình như quan trọng hơn cả cuộc sống đối với nàng, trong giây phút ấy. Điều đáng quan tâm nhất, quan trọng hơn cả chiến lợi phẩm và kết quả: là biết được nạn nhân, hoặc kẻ ta nhắm đích tới nghĩ gì về ta... Nàng nhìn vào mắt tôi như truy hỏi. Tôi nhớ là mình đã chịu được cái nhìn ấy. Trong giây phút ấy và sau này, tôi luôn bình thản, nét mặt tôi không lộ ra điều gì cho Krisztina biết. Dĩ nhiên, ngày hôm đó, ngày đi săn kỳ lạ, khi tôi trở thành con thú, tôi đã nhủ thầm, cho dù cuộc sống mang lại gì đi nữa, tôi sẽ vĩnh viễn không hé môi nói gì về sáng hôm đó, cho hai người thân thiết của tôi là Krisztina và nhũ mẫu. Tôi quyết định cho thầy thuốc theo dõi anh, một cách lặng lẽ, vì cơn điên của quỷ sứ đang ngự trị trái tim anh, tôi nghĩ như thế. Tôi không tìm thấy bất kỳ lời giải thích nào về khoảnh khắc ấy. Một người thân thiết với mình, đã hóa điên: tôi nhất định cho là như vậy, khăng khăng một cách tuyệt vọng, suốt buổi sáng và chiều hôm ấy và tôi cũng nhìn anh như vậy khi anh đến chỗ chúng tôi. Như thế nào đó, tôi muốn cứu vớt đẳng cấp cho tạo hóa với giả thiết này, cứu vớt đẳng cấp nói chung và nói riêng, vì nếu trí óc anh sáng suốt và anh có lý do - lý do gì cũng vậy - để nâng súng lên ngắm đích vào tôi, lúc đó tất cả chúng ta đã đánh mất đẳng cấp con người của mình, những người sống trong căn nhà này, Krisztina cũng vậy, cũng như tôi. Tôi đã giải thích cái nhìn ngạc nhiên và sững sờ của Krisztina như vậy, khi tôi đứng trước mặt nàng, sau chuyến đi săn. Dường như nàng cảm thấy một cái gì đó bí mật đã buộc hai chúng ta lại sau buổi bình minh. Những người đàn bà hay cảm nhận được những điều này, tôi nghĩ thế. Rồi anh đến, trong bộ đồ buổi tối và chúng ta ngồi vào bàn ăn tối. Chúng ta chuyện trò, như những buổi tối khác. Chúng ta nói cả về cuộc đi săn, về báo cáo của những người dồn thú, về chuyện một khách săn đã phạm lỗi, ông ta đã bắn chết một con dê đực, mặc dù không có quyền... Nhưng về khoảnh khắc nọ, anh không nói một tiếng, suốt buổi tối. Anh không nhắc đến cuộc phiêu lưu săn bắn của anh, làm sổng mất một con hươu. Đáng lẽ phải nói về những chuyện đó, kể cả người không phải là thợ săn thực thụ. Anh không nói về chuyện làm sổng mất con hươu, về chuyện anh đã bỏ về trước giờ, bỏ vào thành phố không nhắn lại, chỉ đến tối anh mới xuất hiện. Tất cả những điều này rõ ràng không bình thường, chống lại những chuẩn ước xã hội. Đáng lẽ anh phải nói một lời về buổi sáng hôm ấy... Nhưng anh không nói lời nào về nó, suốt buổi tối. Anh nói về những cái khác. Anh hỏi Krisztina đang đọc gì, khi anh bước vào phòng khách? Krisztina đọc về xứ nhiệt đới. Anh và nàng đã nói chuyện lâu về cuốn sách, anh hỏi nàng về tên sách, anh gặng hỏi tác động của cuốn sách với nàng như thế nào, anh muốn biết, cuộc sống ở xứ nhiệt đới ra sao, anh xử sự như người rất quan tâm đến đề tài này, nhưng không hiểu chút gì. - Mãi sau này tôi mới biết từ người buôn sách trong thành phố, cuốn sách này và nhiều cuốn khác cùng đề tài anh mua và cho Krisztina mượn vài ngày trước đây. Tối hôm đó tôi chưa biết những điều này. Mọi người đã loại tôi ra khỏi cuộc bàn luận, vì tôi không hiểu chút gì về xứ nhiệt đới. Sau này, khi tôi đã biết, mọi người đã lừa dối tôi trong buổi tối hôm đó, nhớ lại cảnh này, tai tôi nghe thấy những lời nói đã vang lên, tôi nói thật lòng là cả hai đã đóng kịch quá khéo. Tôi, một kẻ ngây thơ ngờ ngệch, không nghi ngờ chút gì từ những lời nói: mọi người đang bàn luận về xứ nhiệt đới, về một cuốn sách, một quyển sách thông thường. Anh muốn biết ý kiến của Krisztina và đặc biệt quan tâm, một người sinh ra và lớn lên ở một vùng khí hậu khác có chịu đựng được những điều kiện cuộc sống ở xứ nhiệt đới hay không?... Krisztina nghĩ gì?... (anh không hề hỏi tôi nghĩ gì) và nàng, Krisztina, theo cá nhân nàng có chịu đựng được mưa, nắng ẩm, sương mù, nóng ngột ngạt, chịu được nỗi cô đơn, đầm lầy ở giữa những khu rừng già hay không?... Anh thấy chưa, những từ ngữ quay lại. Khi anh ngồi đây lần cuối cùng, trong căn phòng này, trong chiếc ghế bành này, bốn mươi mốt năm trước, anh nói về: xứ nhiệt đới, về đầm lầy, về sương mù nóng ẩm, về mưa. Và trước đây ít phút, trước khi quay lại căn nhà này, những từ đầu tiên của anh cũng là đầm lầy, xứ nhiệt đới, mưa và sương mù nóng bỏng. Đúng thế, những lời nói đã quay lại. Tất cả đều quay trở lại, các sự vật và lời nói đi vòng quanh, đôi khi chúng đi vòng quanh cả thế giới, rồi gặp gỡ nhau, tiếp xúc với nhau, rồi sau cùng khóa lại một cái gì đó, - vị tướng nói với giọng lãnh đạm, dửng dưng. - Đấy anh đã nói lần cuối cùng với Krisztina về những điều đó. Khoảng nửa đêm, anh gọi xe và trở về thành phố. Đấy là những điều đã xảy ra, trong ngày có cuộc đi săn. - Ông nói, trong giọng nói của ông có thể nhận ra sự thỏa mãn già nua vượt quá cả buổi diễn thuyết, việc đánh giá phân tích có hệ thống và bao quát.