Chương 15

Khi anh đi rồi, Krisztina cũng tạm biệt tôi. - Vị tướng nói tiếp. - Tôi còn lại một mình trong phòng. Cuốn sách tiếng Anh nói về xứ nhiệt đới bị bỏ quên trên ghế bành. Tôi chưa muốn ngủ, nên nhặt lên và giở ra xem. Tôi nhìn các hình ảnh, đọc các bảng thống kê kinh tế, y tế. Thật ngạc nhiên khi Krisztina đọc những cuốn sách kiểu này. Chẳng liên quan gì đến nàng, tôi nghĩ, nàng không thể quan tâm đến những đồ thị bằng con số về sản lượng thu hoạch cao su của bán đảo, hay tình trạng sức khỏe của dân bản xứ được. Tất cả những thứ này không phải là Krisztina, tôi nghĩ. Nhưng cuốn sách vẫn lên tiếng và không chỉ lên tiếng bằng tiếng Anh và nói về các điều kiện sống của bán đảo. Khư khư cuốn sách trong tay, sau nửa đêm, một mình trong phòng, khi hai người thân yêu nhất, sau cha tôi đã rời xa, bỗng tôi chợt hiểu, cuốn sách này là một dấu hiệu. Tôi chợt nhận ra, một cách mơ hồ, một cái gì khác: cuối cùng thì sự việc, trong ngày hôm nay, bắt đầu cất tiếng nói với tôi, có một cái gì đấy đã xảy ra, cuộc sống đã lên tiếng. Những lúc này cần hết sức để ý, tôi nghĩ thế. Bởi vì những dấu hiệu đặc biệt của cuộc sống, những lúc như thế này thường nói với chúng ta bằng tất cả mọi thứ, nhắc nhở ta bằng mọi thứ, bằng mọi dấu hiệu và hình vẽ, chỉ cần nhận ra chúng. Vào một ngày, những sự việc sẽ đến và sẽ trả lời. Tôi đã nghĩ như thế. Và cùng một lúc tôi chợt nhận ra, cuốn sách này vừa là dấu hiệu vừa là câu trả lời. Cuốn sách này nói: Krisztina muốn đi khỏi nơi đây. Nàng nghĩ đến những thế giới xa lạ, nghĩa là nàng muốn những cái khác, chứ không phải cuộc sống này. Phải chăng nàng muốn trốn khỏi nơi đây, trốn khỏi ai, hoặc trốn khỏi một cái gì đấy - một người nào đấy có thể là tôi, nhưng cũng có thể là anh. Thế là rõ như ban ngày, tôi nghĩ. Krisztina cảm thấy và biết một cái gì đấy và muốn đi khỏi nơi đây, bởi vậy nàng đọc sách chỉ dẫn về xứ nhiệt đới. Trong phút đó, tôi cảm thấy và hiểu ra rất nhiều điều. Tôi cảm thấy và hiểu rằng: cuộc sống của tôi đã chia làm đôi, như một miền, sau cơn động đất bị nứt làm đôi - một mảnh ở lại với tuổi ấu thơ, anh và tất cả những gì của quá khứ, còn trên mảnh đất kia, mở ra một khoảng trời mờ mịt, vô hướng, nơi tôi cần dấn thân vào, là quãng đời còn lại. Và hai mảnh đời này sẽ không bao giờ tiếp xúc với nhau nữa. Cái gì xảy ra vậy? Tôi không trả lời được. Cả ngày tôi cố gắng tỏ ra bình thản, giả vờ ân cần và tôi đã thành công. Krisztina không biết gì hết, khi nhìn tôi tái nhợt, với cái nhìn dò hỏi lạ lẫm. Nàng không thể biết, không đọc được trên mặt tôi, cái gì đã xảy ra trong cuộc đi săn. Mà thực ra, cái gì xảy ra mới được chứ? Tôi không tưởng tượng đấy chứ? Không phải là một giấc ác mộng hay sao? Nếu tôi thổ lộ với một ai đó chắc họ sẽ cười tôi. Không số liệu, không bằng chứng trong tay... tại sao, có một giọng nói, mạnh hơn cả bằng chứng, không thể hiểu sai chệch được, một giọng nói thét gào trong tôi với sức mạnh không chịu khuất phục sự tranh luận, nghi ngờ hay mâu thuẫn, nói với tôi rằng không còn nghi ngờ gì nữa, tôi đã biết sự thật. Sự thật là: một người bạn đã định giết tôi trong một buổi bình minh. Một lời buộc tội từ không khí mới đáng nực cười làm sao, đúng không? Tôi có thể nói sự thật này cho ai được hay không? Không thể nói được. Nhưng giờ đây, khi tôi đã biết chắn chắn và bình thản, như con người biết những sự thật đơn giản nhất của cuộc sống, vậy sự chung sống tiếp theo trong tương lai sẽ là cái gì đây? Tôi có thể nhìn vào mắt anh, hoặc chúng ta đều đóng kịch cả ba, Krisztina, anh và tôi, tình bạn này sẽ biến thành trò chơi và sự theo dõi - có thể sống như thế được không? Tôi đã nói, tôi hy vọng anh đã hóa điên. Có thể vì âm nhạc, tôi nghĩ thế. Anh luôn luôn lập dị, khác kiểu, không giống chúng tôi. Con người không thể không mang tội khi là nhạc công và là họ hàng với Chopin. Nhưng cùng lúc tôi biết rằng, sự hy vọng này là ngớ ngẩn và hèn nhát: cần phải đối diện với hiện thực, không thể bắt mình phải tin, anh không bị điên, không gì cứu vớt và bào chữa cho anh được. Anh có lý do để căm thù và giết tôi. Tôi không nắm được lý do này. Có một lời giải thích đơn giản mà ẩn giấu sau nó là sự say mê, lòng ngưỡng mộ và nỗi thèm khát với Krisztina, một dục vọng giới tính mê muội - nhưng giả thuyết này vô lý làm sao, không hề có chút dấu hiệu nào trong đời sống của ba chúng ta, nên tôi cần phải gạt đi. Tôi hiểu Krisztina, hiểu anh và hiểu bản thân mình - ít nhất trong lúc đó tôi tin là thế. Cuộc sống của ba chúng ta, việc chúng ta quen Krisztina, cuộc hôn nhân của tôi, tình bạn của chúng ta, tất cả đều rõ ràng, trong sạch, trong suốt, mọi tình huống và tính chất của nó đều không thể hiểu lầm được, tôi sẽ là một người điên nếu tin vào giả thuyết ấy, dù chỉ trong giây lát. Những nỗi say mê, ngay cả khi đến mất trí, cũng không giấu giếm được, một nỗi đam mê buộc kẻ bị nó chi phối, một ngày kia giương súng lên nhắm vào người bạn tốt nhất của nó, không thể che giấu trước mắt thiên hạ hàng tháng trời, vì dấu vết của nó đến như tôi, một kẻ thứ ba vừa mù vừa điếc cũng phải nhận ra - vì gần như chúng ta sống cùng nhau, không có tuần lễ nào chúng ta không cùng ăn tối ba bốn lần, ban ngày tôi luôn luôn sát cánh bên cạnh anh trong thành phố, trong doanh trại, khi đang phục vụ quân ngũ, chúng ta biết tất cả về nhau. Đêm và ngày, thân thể và linh hồn của Krisztina tôi đều quá quen thuộc như thể chính bản thân tôi. Một giả thuyết loạn trí, rằng anh và Krisztina... tôi gần như thấy nhẹ nhõm khi đối mặt với giả thuyết ấy. Vì như vậy mọi thứ sẽ khác. Sẽ sâu sắc hơn, bí mật hơn, khó hiểu hơn những gì đã xảy ra. Tôi cần phải nói chuyện với anh. Tôi nên cảnh cáo anh? Như một gã chồng ghen tuông trong những vở kịch rẻ tiền? Tôi không phải một người chồng ghen tuông. Sự nghi ngờ không lọt được vào hệ thần kinh của tôi, tôi bình thản, khi nghĩ đến Krisztina, người tôi tìm thấy trên thế gian, như một mảnh hoàn chỉnh và hiếm hoi của đời và tác phẩm một người chuyên đi thu thập, sưu tầm, mà mục đích và ý nghĩ duy nhất của anh ta là khám phá. Krisztina không nói dối và không lừa dối, mọi ý nghĩ của nàng quen thuộc đối với tôi, kể cả những điều bí ẩn mà con người chỉ nghĩ đến trong giấc mơ. Cuốn sổ nhật ký đóng bằng bìa bọc vải nhung vàng mà tôi trao cho nàng trong những ngày hôn nhân đầu tiên đã nói lên tất cả, vì chúng tôi thỏa thuận rằng nàng sẽ kể cho tôi và chính nàng nghe những cảm xúc và suy nghĩ của nàng, về cảm xúc và các suy tư, về những chất liệu tàn đọng của tâm hồn con người, mà người ta không thể nói trực tiếp bằng chuyện trò, vì ngượng ngùng hoặc cho là không cần nói. Tất cả những điều này được đánh dấu trong cuốn nhật ký đặc biệt, nàng nhắn gửi cho tôi qua vài ba từ ngữ, để tôi biết, một con người nghĩ gì, cảm nhận trước sự phản ứng của một tình thế... Chúng tôi đã tin cậy nhau đến như vậy. Và cuốn nhật ký bí mật này luôn luôn nằm trong ngăn kéo bàn làm việc, mà chỉ có tôi và nàng có chìa khóa. Tập nhật ký này là sự tin cậy lớn nhất có thể có giữa một người đàn ông và một người đàn bà. Nếu trong cuộc sống của Krisztina có những bí mật, nhật ký đã phải cho tôi những dấu hiệu, tất nhiên, tôi nghĩ, đã lâu chúng tôi quên mất trò chơi bí mật này... Tôi đứng dậy, đi vào căn nhà tối, vào phòng khách của Krisztina và mở ngăn kéo, tìm cuốn sổ bọc vải nhung vàng. Nhưng ngăn kéo rỗng.

Vị tướng nhắm mắt, ngồi im hồi lâu, đôi mắt nhắm lại như một người mù, khuôn mặt bất động. Như thể kiếm tìm từ ngữ.

- Đã quá nửa đêm, căn nhà đã ngủ say. Krisztina chắc đã mệt, tôi không muốn quấy rầy. Có thể nàng mang cuốn nhật ký vào phòng, tôi nghĩ thế, - ông nói một cách thân tình. - Tôi không muốn làm phiền nàng, mai tôi sẽ hỏi, nàng có nhắn một dấu hiệu gì đặc biệt trong nhật ký cho tôi không? Bởi tôi cần biết, cuốn sổ tin cậy này, mà chúng tôi thường không nói về nó - chúng tôi hơi ngượng ngùng trước mặt nhau vì sự tin cậy câm lặng này - nó giống như một lời thổ lộ tình yêu thường xuyên. Thật khó khăn để nói về nó. Đấy là sáng kiến của Krisztina, nàng yêu cầu tôi, khi chúng tôi đi du ngoạn tuần trăng mật ở Pari, nàng là người thích thổ lộ - mãi sau này, rất lâu sau, khi không còn Krisztina trên đời nữa, tôi mới hiểu, một người chuẩn bị để thổ lộ một cách đáng lo lắng đến như vậy sự chân thật tận cùng của mình, là người biết rõ, một ngày kia sẽ xảy ra một cái gì đó trong đời đáng phải thổ lộ. Rất lâu tôi không hiểu nổi cuốn nhật ký này, tôi cảm thấy đấy là một ý tưởng quá đàn bà, khó hiểu, những lời nhắn nhủ bí ẩn được viết ra, những ký hiệu thất thường của cuộc đời Krisztina. Nàng thường bảo, không bao giờ muốn giữ bí mật trước tôi, vâng, và cả trước bản thân nàng nữa, vì vậy nàng sẽ ghi lại hết những gì khó nói ra. Mãi sau này tôi mới hiểu, người nào chạy trốn vào sự chân thành đến mức đó, người ấy sợ một cái gì đó, sợ rằng đến một ngày, cuộc sống sẽ đầy ắp những thứ không thể chia sẻ với tôi được, những bí mật thật sự, không viết và cũng không thể nói. Krisztina muốn dâng hiến cho tôi tất cả, thể xác và tâm hồn, cảm xúc và những ý nghĩ thầm kín, tất cả bí ẩn của hệ thần kinh - chúng tôi đang đi nghỉ tuần trăng mật, nàng đang yêu, anh thử nghĩ mà xem, từ đâu đến, tất cả những gì có ý nghĩa đối với nàng, những thứ tôi mang cho nàng, tên tôi, tòa lâu đài, lâu đài ở Pari, cả thế giới rộng lớn, mọi thứ mà vài tháng trước đó nàng không dám mơ, trong khung cảnh một thị trấn nhỏ, trong một gia đình nghèo, với một ông bố ốm đau và lặng lẽ, người sống bằng kỷ niệm và một cây đàn với những cuốn vở chép nốt nhạc... Rồi bỗng nhiên cuộc sống mang đến cho nàng tất cả, dâng bằng hai tay, một cuộc hôn nhân, một năm nghỉ trăng mật, Pari, Luân Đôn, Rôm, sau đến Phương Đông, hàng tháng trời ở vùng ốc đảo, ở biển, tất nhiên nàng nghĩ là mình đang yêu. Mãi sau này tôi mới biết rằng, nàng không yêu, kể cả khi đó, nàng chỉ biết ơn.

Vị tướng đan những ngón tay vào nhau, đan vào đầu gối, ngửa về phía trước và kể tiếp:

- Biết ơn, nàng vô cùng biết ơn, theo cách của nàng, cách thức của một phụ nữ trẻ, khi đi nghỉ tuần trăng mật với chồng, một thanh niên giàu có và quý phái. - Ông đan những ngón tay vào nhau chặt hơn, nhìn những hình vẽ trên tấm thảm, như chìm sâu vào đó. - Nàng muốn trả ơn bằng mọi giá, bởi vậy nàng nghĩ ra cuốn nhật ký, một kỷ niệm đặc biệt. Bởi vì ngay từ phút đầu tiên, cuốn nhật ký đã tràn ngập những lời thổ lộ đáng ngạc nhiên. Krisztina không tán tỉnh tôi trong cuốn nhật ký, những lời thổ lộ của nàng đôi khi chân thành đến nhức nhối. Nàng vẽ lại tôi, như nàng thấy, bằng một vài từ, nhưng rất điển hình. Nàng viết những gì nàng không thích ở tôi, cái cách thức tôi tiếp xúc quá trực tiếp với mọi người, ở khắp nơi - nàng không cảm thấy sự khiêm tốn ở tôi, cái là đạo đức đối với tâm hồn sùng đạo của nàng. Đúng, tôi không hề khiêm tốn trong những năm ấy. Thế giới là của tôi, tôi đã bắt được một người đàn bà, mà mọi nhắn gửi của lời nói, thể xác, tâm hồn của nàng đều hòa hợp với tôi, tôi giàu, có địa vị, cuộc sống rạng ngời mở ra trước mắt tôi, tôi mới ba mươi tuổi, yêu cuộc đời, yêu nghề nghiệp, yêu quân ngũ. Giờ đây, nhìn lại, tự tôi cũng thấy buồn nôn với lòng tự tin tham lam và kiêu ngạo, sự hãnh diện tràn trề của mình. Và cũng như tất cả những ai hạnh phúc vì nhận được ân huệ của thượng đế mà không bởi lý do gì, cảm giác hạnh phúc ấy bao giờ cũng làm tôi lo lắng. Tất cả đều quá đẹp, quá hoàn hảo, tròn trịa. Con người luôn lo sợ những niềm hạnh phúc tròn trịa. Tôi muốn mang bất hạnh cho số phận mình, tôi sẽ không buồn lòng nếu bưu kiện gửi đến từ nhà trong các bến cảng, bị thất thiệt về vật chất hoặc bị làm sao đấy, tôi sẽ không rầu rĩ, nếu ở nhà cháy mất lâu đài, hoặc mất của, hoặc người phụ trách nhà băng giữ của cải của tôi, báo những tin không lành, hoặc một cái gì đó tương tự... Anh cũng biết, con người muốn được trả lại cho thượng đế một cái gì đó từ hạnh phúc của mình. Bởi vì thượng đế cũng ghen tỵ khi cho kẻ sẽ chết trên trần thế một năm hạnh phúc, thượng đếsẽ ghi nợ và cuối năm đòi một khoản nào đó phải trả lại. Nhưng tất cả đều tuyệt vời, không chút sai sót xung quanh tôi. Krisztina, với những từ ngắn, ghi vào nhật ký như nói với tôi trong giấc mơ. Thỉnh thoảng nàng viết vài dòng, hoặc thỉnh thoảng đúng một từ. Ví dụ nàng viết: "Anh thật tuyệt vọng vì anh kiêu ngạo" rồi có khi hàng tuần nàng không viết gì. Hoặc nàng viết, nàng nhìn thấy một người đàn ông ở Alger, người này đi theo sau nàng trong một phố hẹp và gọi, nàng cảm thấy mình muốn đi theo. Krisztina là một tâm hồn nhiều màu sắc và hay trăn trở, tôi nghĩ. Nhưng tôi đang hạnh phúc, những đốm lửa kỳ lạ hơi đáng sợ của sự chân thành không làm tôi e ngại. Tôi không nghĩ rằng, một người cứ khăng khăng muốn thổ lộ tất cả cho một người khác, một cách chân thực, không vụ lợi nói về tất cả, những gì quan trọng và cơ bản, chính là để người khác đừng bắt ép họ phải nói. Tôi không nghĩ về những điều này trong cuộc hành trình tuần trăng mật và cả sau này, khi tôi đọc cuốn nhật ký. Nhưng khi xuất hiện trong cuộc đời một ngày và một đêm, trong cái ngày có cuộc đi săn, khi cả ngày tôi cảm thấy như mình đã nghe thấy tiếng viên đạn rít bên tai, từ khẩu súng của anh. Rồi đêm xuống, anh tạm biệt chúng tôi, nhưng trước đấy anh và Krisztina đã bàn luận kỹ càng về tất cả, những gì liên quan đến xứ nhiệt đới. Rồi tôi ở lại với mọi kỷ niệm của ngày và tối hôm ấy. Rồi đến việc tôi không tìm thấy nhật ký của Krisztina trong ngăn kéo quen thuộc. Tôi quyết định, sáng hôm sau sẽ vào thành phố tìm anh và hỏi...

Vị tướng im lặng. Ông lắc đầu, già nua, như ngạc nhiên về hành động của một đứa trẻ.

- Hỏi anh, nhưng hỏi cái gì? - Ông nói khẽ, như đang chế giễu bản thân mình. - Có thể hỏi con người điều gì chỉ bằng lời nói? Và câu trả lời ấy liệu có giá trị gì khi con người không trả lời bằng chính hiện thực cuộc sống của họ, mà chỉ bằng từ ngữ?... Ít giá trị lắm, - ông nói dứt khoát. - Rất ít người mà từ ngữ diễn tả đúng hiện thực cuộc sống của họ. Có lẽ đấy là hiện tượng hiếm hoi nhất của cuộc sống. Lúc đó tôi chưa biết điều này. Bây giờ tôi không nói đến những sự dối trá, mà nói đến sự kém cỏi. Tôi cho rằng, con người vô ích nhận ra sự thật, vô ích rút kinh nghiệm cuộc sống, họ vẫn không thay đổi được cá tính sẵn có của mình. Có lẽ cũng chẳng làm được gì nhiều hơn, ngoài việc bằng sự thông minh và tính thận trọng, điều chỉnh cái hiện thực không thể thay thế được này với cuộc sống, cái cá tính trời sinh. Đấy là tất cả những gì ta làm được. Và lúc đó ta cũng chẳng thông thái hơn, hoặc cứng rắn hơn, không... Tôi muốn nói chuyện với anh, nhưng tôi không biết rằng, những gì tôi có thể hỏi và anh có thể trả lời cũng không thay đổi được hiện trạng đã có. Nhưng nhận diện hiện trạng, tiếp cận hiện thực có thể bằng lời nói, bằng những câu hỏi và câu trả lời, bởi vậy tôi muốn nói chuyện với anh. Tôi ngủ rất sâu, mệt mỏi. Như thể hôm đó tôi đã làm một cái gì đó quá sức, như đua ngựa hoặc đi hành hương... Một lần tôi đã lôi về trên lưng một con gấu đầy máu từ đống băng tuyết, nó rất nặng, hai trăm năm mươi kilô, tôi biết là trong những năm đó tôi rất khỏe, thế mà tôi vẫn ngạc nhiên, tại sao mình chịu được một sức nặng ngần ấy, băng qua đường núi gập gềnh. Con người có vẻ như chịu đựng được tất cả, trong giới hạn mà chừng nào, mục đích cuộc sống vẫn còn. Hồi đó tôi đã ngủ mệt như thế này trong thung lũng, trong tuyết, khi tôi gặp con thú trong núi. Những bạn săn tìm thấy tôi đã bắt đầu đóng băng, không xa con thú. Tôi đã ngủ một đêm cũng như vậy, không mộng mị, rất sâu, vừa tỉnh dậy tôi liền thắng xe và vào ngay thành phố đến nhà anh. Tôi đứng giữa căn phòng và biết là anh đã ra đi. Chỉ ngày hôm sau nữa chúng tôi mới nhận được thư của anh ở trung đoàn, trong thư anh đề nghị được từ bỏ cấp bậc và đi ra ngoại quốc. Trong phút đó tôi chỉ hiểu được mỗi thực trạng là anh đã bỏ trốn, vì chắc chắn anh đã định giết tôi, chắc chắn đã xảy ra một cái gì, mà thực chất của nó tôi chưa hiểu và chắc chắn, có liên quan rất mệnh hệ đến tôi, những điều không chỉ xảy ra với tôi, mà cả với anh nữa. Tôi đứng ngây ra giữa căn phòng bí ẩn, ngột ngạt, chất đầy những đồ đạc đắt tiền, khi cửa bỗng mở và Krisztina bước vào.

Vị tướng kể, lịch thiệp và chân tình, như thể muốn mua vui cho một người bạn cuối cùng đã trở về từ xa cách, từ thời gian xa xôi và từ xứ khác, bằng những mẩu hấp dẫn của một câu chuyện thân tình xa xưa.

Konrád ngồi im không động đậy và nghe. Điếu xì gà đã tắt đặt bên mép khay thủy tinh, đôi tay ông khoanh lại. Ông ngồi im, không cử động, thân thể cứng đơ, như một sĩ quan đang nói chuyện với kẻ cấp dưới.

- Nàng bước vào, dừng lại bên bực cửa, - vị tướng nói tiếp. - Nàng đến từ nhà, đầu không mũ, tự mình thắng một chiếc xe ngựa nhỏ. "Anh ta đi rồi?" - Nàng hỏi. Giọng nàng nghẹn lại. Tôi gật đầu, ra hiệu là anh đã đi rồi. Nàng đứng giữa cửa ra vào, dáng người dong dỏng cao và vươn thẳng, có lẽ chưa bao giờ tôi thấy nàng đẹp như thế. Khuôn mặt trắng nhợt như người bị thương mất máu, chỉ có đôi mắt long lanh nóng bỏng, như tối hôm trước, khi tôi bước vào phòng thấy nàng đang đọc sách về xứ nhiệt đới. "Anh ta đã bỏ trốn", - nàng nói tiếp, không chờ câu trả lời, câu nói này nàng dành cho bản thân, vừa phát hiện vừa khẳng định. "Đồ hèn", - nàng nói tiếp, bình thản và khẽ khàng.

- Nàng nói như vậy? - Người khách hỏi và quay lại, tấm thân như tượng trước đó đột nhiên thay đổi, khách lấy tay lau cổ.

- Vâng. - Vị tướng trả lời và không nói thêm. - Tôi cũng chẳng gặng hỏi. Chúng tôi đứng bất động trong phòng. Krisztina đưa mắt nhìn xung quanh, nàng nhìn từng thứ một, những tấm ảnh, các loại đồ đạc. Tôi chăm chú dõi theo cái nhìn của nàng. Nàng nhìn căn phòng như để từ biệt, nàng nhìn như một người đã thấy tất cả, giờ đây tạm biệt từng thứ. Anh biết đấy, một căn phòng và những vật dụng có thể nhìn bằng hai cách: như một người lần đầu tiên thưởng thức, hoặc như một người nhìn để chia tay. Trong ánh mắt của Krisztina không có chút khám phá nào. Cái nhìn của nàng bình thản, quen thuộc rõi khắp căn phòng, như một người ngắm căn nhà của mình, nơi quá quen thuộc với vị trí từng món đồ đạc. Đôi mắt nàng long lanh như bị sốt và cùng lúc phủ đầy nước. Nàng căng thẳng và câm lặng trong những giây phút ấy, tôi bỗng cảm nhận rằng, người đàn bà này đang bước ra khỏi bản thân mình, ra khỏi khuôn mẫu định hình của cuộc đời, để đánh mất đi bản thân, mất tôi và cả anh nữa. Chỉ một cái nhìn, một cử động bất chợt, Krisztina nói hoặc làm một cái gì đó, tất cả sẽ không thể cứu vãn được nữa... Nàng ngắm những bức ảnh, bình thản, không cảm xúc, như một người ngắm nhìn để chia tay, những thứ quen thuộc và đã nhìn nhiều lần. Nàng nhìn chiếc giường đôi Pháp, với cái nhìn ngắn ngủi, ngạo nghễ, trong một giây nàng nhắm mắt lại. Rồi quay lưng, không nói không rằng, như lúc đến, nàng rời bỏ căn nhà. Tôi không theo sau nàng. Qua cửa sổ mở rộng, tôi nhìn nàng thoăn thoắt băng qua vườn, giữa những khóm hoa hồng, những bông hoa hồng nở đầy trong những ngày đó. Nàng ngồi vào chiếc xe ngựa nhỏ, cầm roi và quất ngựa. Trong giây lát chiếc xe ngựa biến mất ở chỗ rẽ trong phố.

Vị tướng dừng lại, nhìn khách.

- Tôi không làm anh mệt chứ? - Ông hỏi một cách lịch sự.

- Không. - Konrád trả lời một cách khó khăn. - Tuyệt đối không, anh cứ kể đi.

- Vì tôi kể hơi chi tiết, - vị tướng phân trần, - nhưng không thể bằng cách khác: chỉ từ những chi tiết ta mới hiểu được bản chất, tôi đã đúc kết như vậy, từ sách vở và từ đời sống... Cần nhận ra hết từng chi tiết, vì ta không thể biết được, chi tiết nào quan trọng, khi một sự việc ẩn náu sau một từ ngữ. Ta cần phải sắp đặt lại mọi việc. Nhưng giờ đây tôi cũng không còn nhiều để nói nữa. Anh đã bỏ trốn, Krisztina ra về bằng xe ngựa. Còn tôi, tôi biết làm gì trong phút đó và khoảng thời gian sau này?... Tôi nhìn căn phòng, sau khi Krisztina đi khỏi. Tôi nhớ là anh lính cần vụ của anh đang đứng nghiêm sau cánh cửa. Tôi gọi tên, anh ta bước vào và chào "Xin chờ lệnh", - anh ta nói. "Ngài đại úy đi từ khi nào?..." "Bằng tàu nhanh buổi sáng sớm."

Đấy là tàu đi vào thành phố.

"Ngài có mang nhiều đồ đạc không?" "Không, thưa ngài, đại úy chỉ mang theo vài bộ quần áo..." "Thế ngài đại úy có để lại mệnh lệnh hoặc lời nhắn nào không?..." "Có, thưa ngài. Căn nhà này cần trả lại, đồ đạc cần bán đi. Ông luật sư sẽ giải quyết tất cả. Còn tôi sẽ quay về đơn vị". Anh ta nói. Đúng ngần ấy.

Chúng tôi nhìn nhau. Và lúc đó tiếp theo một giây phút khó có thể quên được: anh cần vụ - cậu bé nông dân hai mươi tuổi, chắc anh còn nhớ khuôn mặt hiền lành, thông minh và tử tế của cậu ta - bỗng bước ra khỏi tư thế đứng nghiêm, với cái nhìn thẳng tắp chờ lệnh cấp trên của anh lính, trở thành một người đàn ông, người biết một điều gì đó, đang đứng đối diện với một người đàn ông khác mà anh ta thương hại. Trong cái nhìn của anh ta có cái gì đấy trắc ẩn, thương hại, khiến tôi tái người, rồi bỗng máu trào lên đầu vì cái nhìn đó... Lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng - tôi đánh mất sự tự chủ của mình. Tôi tiến đến gần anh ta, túm lấy ngực áo, gần như nhấc bổng anh ta lên. Hơi thở của chúng tôi phả vào mặt nhau. Cả hai nhìn sâu vào mắt nhau, đôi mắt anh lính cần vụ hoảng hốt nhưng vẫn ánh lên vẻ thương hại. Anh biết đấy, hồi đó không nên động đến những nắm đấm của tôi, tôi có thể đập vỡ tất cả, một cách không thương tiếc... Tôi cũng biết điều đó và cảm thấy cả hai chúng tôi đang ở trong sự nguy hiểm. Bởi vậy tôi thả tay, ấn anh ta ngồi xuống ghế như ấn một chú lính chì. Anh này vội vã đứng dậy, cộp giày đánh bốp, rồi lại ở tư thế đứng nghiêm, như khi duyệt binh. Tôi rút khăn lau trán. Chỉ cần một câu hỏi và con người này cần trả lời tôi. Câu hỏi là: "Người đàn bà vừa ở đây khi nãy, trước kia đã từng đến đây chưa?...". Nếu anh ta không trả lời, tôi sẽ giết. Nhưng nếu anh ta trả lời, có lẽ tôi cũng giết và không phải mình anh ta... Những lúc đó con người không bạn bè với ai hết. Nhưng chính lúc đó tôi đã biết, mình hỏi cũng bằng thừa. Tôi biết là Krisztina trước kia đã từng đến đây, không chỉ một lần, mà nhiều lần.

Vị tướng ngả người ra sau trên ghế bành, đôi tay giơ lên và dừng lại trong khoảng không một cách mệt mỏi.

- Lúc đó đặt câu hỏi không có nghĩa lý gì hết, - ông nói. - Cái cần biết thì con người xa lạ đó không thể nói ra được. Cần phải biết tại sao lại xảy ra tất cả những chuyện này? Ranh giới giữa con người với con người là ở đâu? Ranh giới của sự phản bội? Cần biết những điều này. Và cả điều này nữa, tôi có tội gì ở đây?...

Ông nói điều này rất nhỏ, như một câu hỏi, một cách khó hiểu. Có thể thấy lần đầu tiên ông nói to lên câu hỏi bằng từ ngữ, câu hỏi bốn mươi mốt năm sống trong