CHƯƠNG V

Ngôi nhà hai tầng của Phát nằm bên con đường cửa ngõ phía nam thành phố. Ba năm trước, chủ cũ của ngôi nhà mới xây mnột tầng trệt, đổ mái bằng. Khi vợ chồng Phát bán ngôi nhà ở làng chuyển lên đây, họ liền mua nguyên vật liệu xây lên một tầng nữa. Mảnh sân ở phía trước được xây bao lại làm thành một ga-ra ô tô ngoài trời, có bốn tấm cửa sắt lắp bản lề và bánh xe, như cổng một cơ quan nhà nước. Chỗ ở mới này tuy hơi xa trung tâm thành phố nhưng lại rất tiện lợi cho nghề nghiệp của Phát: Nhà cạnh đường lớn, có hàng “đánh quả” hay muốn vận chuyển một thứ gì chỉ cần ghé thùng xe vào cổng ném uỵch xuống sân hay đẩy ào lên thùng xe rồi vù đi luôn. Lại nữa, từ ngày xí nghiệp giao hẳn xe cho lái xe quản lí, sau mỗi chuyến đi hàng, Phát thường đánh xe về gara nhà, coi như tài sản riêng của mình.

Dân làng Hạ có việc vào thành phố, ghé qua nhà Phát đều tròn mắt kinh ngạc về sự ăn lên làm ra của vợ chồng anh. Có thể nói, sự biến đổi ấy tính theo từng tháng. Mới tháng trước đây còn thấy Phát đi chiếc xe Supe Cúp xanh, tháng sau đã thấy diện chiếc Cúp 70 đỏ rực. Gần đây mọi người kháo nhau: “Nhà anh Phát mới nuôi con bécgiê to như con bê đực. Thấy con chó, người yếu bóng vía cũng sợ đến chết khiếp. Gặp người lạ nó cứ nhảy chồm chồm, cào cả hai chân lên mặt.”

Đúng là con chó nhà Phát khủng khiếp quá. Phú mới chạm tay vào chiếc cổng sắt mà nó đã rồ lên, hai chân cào cào lên hàng sắt mắt cáo và sủa ông ổng như đấm vào tai.

- Thuỷ ơi, mở cửa cho chú nào - Phú đứng lùi ra tận mép đường, gọi với lên tầng hai.

Lúc sau, một cô bé chừng mười hai tuổi, tóc quấn lô, ló gương mặt tròn như vành đĩa qua cửa sổ.

- A chú Phú Tavarit Phú Dờđờrátstvuitre - Cô bé nói tiếng Nga như nhai một thứ cháy đầy sạn rồi lao bổ ra mở cổng.

- Bố mẹ có nhà không Thuỷ?

- Mẹ cháu có nhà đấy. Chú cứ vào đi. Con Ních nó không cắn đâu. Eo ơi, trông chú sao “quỷnh” thế. Quần áo bộ đội gì mà rộng thùng thình đến buồn cười.

Phú xoa đầu cô bé và dúi cho nó một gói kẹo.

- Lan với Hà đâu? Quà của chú đây, mang chia cho các em.

- Xì. Kẹo dởm rồi chú ơi. Chú là bộ đội làm gì có tiền mà cứ vẽ vời. Kẹo này cái Lan với cái Hà chúng nó không ăn đâu.

Thuỷ vừa hồn nhiên một cách trẻ con lại vừa hợm hĩnh quá người lớn, khiến Phú nửa muốn bật cười nửa lại thở dài.

- Kìa chú Phú. Về mấy hôm rồi mà hôm nay mới ra chơi. - Chị Năm từ dưới bếp đi lên, mặt đỏ hồng và bóng nhẫy như thoa mỡ.

Nhìn người chị dâu nở căng trong bộ quần áo màu mỡ gà, Phú tưởng như là một người nào khác chứ không phải chị Năm xã viên trồng rau ngày nào.

- Chú thấy tôi lạ lắm hả? - Chị Năm đon đả vừa pha nước vừa nói chuyện - Hôm nọ tôi với con Thuỷ đi làm đầu, người ta cứ bảo là hai chị em mới buồn cười chứ. Chị em trong nhà nói thật. Tôi được như thế này là nhờ nhà nước cả đấy. Mình chả có tài cán gì. Anh Phát văn hoá lớp tám. Tôi lớp năm. Bằng cấp, học vấn so với thiên hạ vào loại vét đĩa. Nhưng, được cái nghề nghiệp nó bù đẵp lại. Cái nghề của anh Phát thì chú biết quá đi rồi. Xe của nhà nước, nhưng thực tế là của mình. Muốn chở cái gì chả được. Cứ làm ăn chân chỉ hạt bột, không đánh quả, không bớt xén thì mỗi tháng cũng thu hoạch bằng chục lần lương. Ngày làm cái nhà ở làng, rồi cái nhà này, không có cái xe của anh ấy thì có mà đến đời mục thất. Mà ông Phát thì chú biết đấy, ăn tiêu bạt mạng, nhưng cũng chịu kiếm tiền lắm. Chở một chuyến gạo từ Hải Phòng về Hà Nội, ông ấy cũng “cõng" được về nhà vài bao. Cả cái nhà này toàn xi măng Bỉm Sơn mác 500 đấy chú ạ. Cũng là mua thôi, nhưng là mình mua của bọn “cửu vạn” thợ bốc vác trong nhà máy ấy mà, giá rẻ được một nửa. Mua mười tấn, bán đi năm tấn, coi như được không số xi măng…

- Thế mà người ta cứ bảo người làm ra tiền ở cái nhà này là chị - Phú làm ra vẻ khó hiểu.

Người chị dâu huỳnh hai cánh tay nung núc trên tay ghế xa lông, cười hi hí rung cả tảng ngực.

- Chứ còn gì nữa. Thiên hạ người ta có mắt cả đấy chú ạ. Chị em trong nhà nói thật. Cái nghề của tôi ấy ư, còn kiếm bằng mấy anh chú đấy nhá. Tháng vùa rồi, lương tôi hai trăm chín, nhưng tiền thưởng, tiền ăn trưa, tiền bồi dưỡng, tiền làm tăng giờ… tất tật cộng vào được mười hai nghìn nữa. Rồi thỉnh thoảng lại được gói mì chính, cái lốp xe đạp, mảnh vải ngoại. Màu lắm chú ạ. Tôi thật thà chứ không mánh lới điêu toa như những đứa khác, thế mà cũng khối thứ để làm ăn. Nói thế này để chú biết nhá. Hàng của nhà nước thì cứ tăng giá vù vù, tăng vô tội vạ. Hộp sữa tháng này năm mươi đồng, tháng sau đùng một cái ông ấy tăng lên một trăm năm mươi. Rồi tháng sau nữa hai trăm đồng. Thường sắp tăng giá, bao giờ mậu dịch viên cũng biết trước. Có tay trong ở Sở thương nghiệp với Tổng công ty mà. Thế là bọn tôi ách hàng lại, báo đã bán hết rồi, nộp tiền thanh toán sòng phẳng. Đến khi có giá mới, chúng tôi lại bày ra bán. Riêng mỗi lần trượt giá, mỗi đứa cũng kiếm hàng chục ngàn. Tháng vừa rồi tôi mua một lúc năm trăm hộp sữa, ba trăm chai rượu mật ong, ba ngày sau nhập lại cho cửa hàng, giá gấp ba lần. Lãi to quá. Đấy là nói những vụ kiếm ăn lớn. Còn hàng ngày sống bằng tự kinh doanh chú ạ. Ví dụ như bán bia hơi chẳng hạn. Bia phải bán theo giá nhà nước quy định, nhưng thức nhắm kèm bia thì do chúng tôi quy định.

- Thảo nào, ở cửa hàng ăn nào cũng thấy đề biển “Bia phục vụ thức ăn”- Phú cười chua chát.

- Thì cũng phải viết như thế cho nó văn hoá chứ chú. - Năm không để ý đến nụ cười của Phú, vẫn cứ hồn nhiên ruột để ngoài da - Bia cõng thức ăn mà lại. Một xuất bia một trăm năm mươi đồng, chị em chúng tôi cũng lãi được năm chục. Nói thật chứ, đúng là nhà nước nuôi mình. Không có phương tiện, vật tư của nhà nước thì anh chị làm sao mà xây cất được thế này. Rồi còn chuyện ăn học của các cháu nữa chứ. Con Thuỷ con Lan vừa cho đi học đàn, vừa học thêm tiếng Nga, mỗi tháng mất đứt hai ngàn. Anh bảo dù tốn kém mấy cũng phải cho các cháu học. Biết rằng giáo sư, bác sĩ, kĩ sư, tiến sĩ bây giờ lương chẳng đủ nuôi miệng mà vẫn cứ phải cho các cháu học. Văn hoá nó chỉ là cái mốt hoà nhoáng thôi chú ạ. Cái chính vẫn là nghề nghiệp. Thế cho nên, chuyện chuyển ngành của chú, tôi cũng nói thật, chú phải rất thực tế, đừng có sống trên mây trên gió mới được…

Câu chuyện của bà chị dâu cứ vòng vo, dông dài mà cuối cùng vẫn dẫn dắt đến chuyện của Phú.

Nghe Năm kể về nghề nghiệp của vợ chồng chị, về cách kiếm tiền một cách say sưa và tự hào, thực tình Phú thấy ngượng thay cho chị. Giá như một người có chút tự trọng, chút liêm sỉ, chắc đã không dám kể vanh vách ra những mánh lới làm ăn như thế. Nhưng chị Năm, bản tính vốn là một người bộc tuệch. Ngày truớc còn ở chung nhà, mỗi lần cãi nhau với Lộc, chị đều bị Lộc lấn lướt vu cho đủ thứ tội mà không thanh minh được. Bây giờ, mặc dù nghề nghiệp, sự giao tiếp hàng ngày đã rèn luyện cho chị khôn ngoan hơn nhiều, nhưng cái tính hồn nhiên, cả tin, bộc tuệch thì vẫn thế. “Bà này bị cơ chế cuốn đi, đẩy tới sự hư hỏng chứ bản thân bà ấy không có ý thức biến mình thành hư hỏng”. Phú thầm nhận xét bà chị dâu. Bằng một cái nhìn thật khách quan và độ lượng, anh vẫn nhận ra cái nét bản chất chân thật và hiền lành vốn là tính cách của chị. Bởi thế, đáng lẽ Phú định chủ động chấm dứt câu chuyện mà anh thấy xa lạ với mình thì anh lại chỉ lắc đầu buồn bã.

- Chuyện của em nó khác với chuyện của anh chị nhiều lắm.

- Khác thế nào? Chú là người hay là thần thánh mà cứ sống như ở trên trời. Thời buổi này là phải thực tế. Tôi không nói bọn buôn bán phe phẩy hay loại người có chức có quyền, nay nước này mai nước khác. Bọn họ ấy à, chú cứ đi mà xem, nhà này so với họ còn là vét đĩa. Những người bình thường như chú, như anh Phát, muốn sống được là phải nhờ có một cái nghề dính dáng đến vật tư, tài sản của nhà nước. Tôi nói thật chú đừng giận. Cái cô Xoan mà chú định lấy, chưa biết người ngợm thế nào, nhưng làm cái nghề nông trường như thế thì chỉ có ăn đất. Này, chị bảo thật nhé. Đừng dại mà dính vào đấy. Tôi với cô Lộc sẽ làm mối cho chú. Một cô vợ đi tàu Thống Nhất hay phục vụ ở cửa hàng đủ nuôi chú suốt đời. Anh đã bàn với tôi rồi. Chú về cơ quan anh ấy là được lắm. Anh em ruột thịt thương yêu nhau thì chỉ giúp nhau lúc này chứ còn lúc nào nữa. Mấy hôm vừa rồi anh Phát giận chú lắm đấy. Tôi là chị dâu, đáng lẽ chuyện này tôi vô can. Nhưng thực tình tôi cũng rất lo cho chú.

Vẻ chân thật và tốt bụng của người chị dâu khiến Phú cảm động đến mềm lòng. Nhưng rồi anh chợt nghĩ tới những ngày gian khổ vừa qua. Gương mặt những con người mà anh đã thân quen gắn bó suốt bốn năm trời dọc một giải biên giới trên kia lại hiện về. Liệu những đồng đội đã từng nằm trên điểm chốt với anh có mừng cho anh không, khi anh bỗng vớ được một cái nghề mà chỉ nhờ những khe hở trong việc quản lí của nhà nước để kiếm ra tiền? Không, chẳng có ai ngờ nghệch tới mức tự nguyện ăn canh măng và mắm khô hàng tháng trời, tự nguyện giam mình hàng năm trời ở một cung đường heo hút, một lâm trường hẻo lánh đầy muỗi vắt và bệnh tật, khi họ biết rằng có khối kẻ “khôn ngoan” vô tình hoặc cố ý lừa họ, phỉnh phờ họ để luồn về tìm cách sống cái phần mà đáng lẽ họ phải được hưởng. Và Xoan, Xoan có khờ khạo và ngờ nghệch không khi chọn đúng cái nghề chẳng dính dáng một chút vật tư tài sản gì ngoài nắng cháy mưa rừng và đất đá? Cả mình nữa, trước ngày đi bộ đội, mình cũng từng có trong tay cái phương tiện sà lan để làm giàu đấy chứ? Và bao nhiêu người khác nữa, họ cũng lái xe, cũng bán hàng, thủ kho nhưng sao họ vẫn nghèo? Chị Năm ạ, chị vẫn nguỵ biện bào chữa cho mình đấy thôi. Phương tiện, vật tư, bản thân nó chẳng thể gây nên tội, nếu người ta không lợi dụng nó, biến nó trở thành một thứ đặc lợi của riêng mình…

- Sao em không thể giàu được. Mấy năm trước em muốn làm giàu thì bây giờ anh chị chưa chắc đã đuổi kịp đâu.

- Ừ nhỉ? - Chị Năm bật cười đến hồn nhiên - Cái tính chú lạ thật đấy. Chú giống bố. Ông cụ hồi được con gái ông chủ hãng xe mê như điếu đổ, nếu cụ biết lợi dụng cái tính trăng hoa thì anh em chú đã sướng từ lâu rồi…

*

Ngoài cổng bỗng ré lên tiếng còi ô tô. Như một công vụ mẫn cán, cái Thuỷ đã tất tả xách chùm chìa khoá chạy ra. Phát đánh xe tiến vào sân, đóng cửa xe đánh sầm rồi ngật ngưỡng đi vào nhà.

Nhìn bộ mặt đỏ tía của chồng, chị Năm đã vội đưa mắt cho Phú như muốn bảo: Vừa uống bia đấy. Khéo mà ông ấy lại vặc cả hai chị em mình.

Năm chợt nhớ lại buổi trưa nay, khi cửa hàng vừa nhận mấy thùng bia từ nhà máy về. Khách xếp hàng rồng rắn. Chưa uống bia mà mặt người nào cũng đỏ phừng phừng và mắt đỏ ngầu tưởng như chỉ cần một anh nào vô phúc chen ngang là họ có thể bóp nhừ ra như cám.

- Em xin các bác các anh cứ bình tĩnh chờ cho một lát. Chúng em còn phải kiểm vé, kiểm lại lượng bia đã ạ. - Trước cái khối người đang muốn say, giọng Năm mềm như bún.

Đúng lúc ấy thì Phát và một người bạn bước vào hàng. Anh điềm nhiên vớ lấy mấy chiếc cốc vại bước lại quầy bia, hất hàm bảo vợ:

- Lấy trước cho anh mấy cốc. Có việc gấp phải đi ngay bây giờ.

Năm ý tứ nhìn chồng, nói cho anh vừa đủ nghe:

- Khách người ta đang sốt ruột kia kìa. Anh ngồi chờ một chút, bán xong cho mấy người đầu hàng, em bê ra bàn cho.

- Nhưng mà đang gấp. Thằng bạn nó đang có việc phải đi. Tạm rót hai cốc thôi.

- Kìa anh. Anh không thấy khách họ đang nhìn mình đấy à? Họ sẽ nổi xung lên đấy. Anh phải tạo điều kiện cho em làm việc chứ.

Năm nói nhẹ nhàng thế mà Phát dằn mạnh chiếc cốc vại xuống bàn.

- Cô bỉ mặt tôi vừa vừa chứ. Đã thế thì đây không thèm.

Phát hằm hằm kéo bạn đi ra. Để rồi bây giờ vác bộ mặt đỏ tía về đây. Chủ động làm dịu nỗi bực dọc của chồng. Năm te tái đi ra cửa.

- Em mang bia về cho anh đấy. Có cả chú Phú vừa đến. Để em đi làm thức nhắm, hai anh em cùng uống.

- Đây không có thèm cái giọt bia của cô. Có tiền uống đâu chẳng được. Đổ mẹ cái thứ bia cửa quyền, khinh chồng như mẻ ấy đi.

Phát vằn mắt nhìn như đổ lửa vào vợ. Rồi những tia mắt ấy gặp luồng mắt ngạc nhiên và sững sờ của Phú.

- Mày đã đi cưới vợ về đấy à? Nghe tin chúng mày kéo nhau về, tao đến chúc mừng, nhưng bố bảo hai đứa kéo nhau đi Thái Bình lo cưới rồi. - Phát nói giọng nhấm nhẳn, giọng nửa giễu cợt, nửa coi thường. Giọng nói và điệu bộ ấy khiến Phú muốn bỏ về ngay tức khắc.

Rất may, lúc ấy bỗng có tiếng xe máy ngoài cổng. Rồi một người thấp đậm, mặt to bè, mắt hùm hụp như người bị chứng phù thận, đi vào.

- Phát ơi, tao bảo.

- Chuyện gì thế anh Thiểu?

Khách hất hàm về phía Phú, ý muốn hỏi Phát xem người lạ mặt kia có đáng tin cậy không?

- Thằng em trai em đấy.

- Thế hả? Chính nó. Ấy được. Để rồi ta bàn thêm với chú. Bây giờ có việc này - Khách móc túi đưa ra một tờ giấy - Mai có chuyến chở đạm trên Hà Bắc. Tao lấy lệnh cho chú đây. Hời đấy. Một tải đạm gấp ba tải gạo. Chú kiếm giúp cho chục kí bón cái gốc hồng xiêm.

- Anh khỏi phải lo.

- Nói thế để chú khỏi quên. Có chuyện này nữa phải nhờ chú. Chiều mai trên đường đánh xe về, ghé qua Chũ chở giúp tao vài tấm gỗ lát.

- Lát à? Gay đấy. Dễ bị tịch thu và cắt ô như bỡn.

- Chú mày non gan. Đếch thằng nào dám khám chú. Thằng con rể tao làm ở công an thị xã. Nó cùng đi áp tải với chú thì bố thằng nào dám khám xét.

Người khách cười khùng khục rung cả hai tảng má béo núc, rồi ông ta cùng bá vai Phát vào nhà.

Phú được anh trai giới thiệu làm quen với người khách. Đó là Thiểu, trưởng phòng kế hoạch xí nghiệp Phát. Chính ông ta đang nhận bảo trợ cho Phú chuyển về công tác.

Can bia của chị Năm hoá lại có duyên. Giờ thì Phát nói với vợ ngọt xớt:

- Em chạy ù ra mua thức nhắm. Nhân tiện có anh Thiểu với chú Phú, ta làm một cuộc liên hoan hội ngộ.

Loáng cái, một mâm cỗ đầy có ngọn đã được bưng lên. Toàn những thứ ngoài quán làm sẵn, còn nóng hôi hổi. Tim gan xào, bò tái chấm tương gừng, lạp sườn nướng, giò nạc, chả quế… Bia đựng trong tủ lạnh, trong vắt và ngầu bọt, uống mát lạnh. Phát và Thiểu uống như người khát cháy. Phú nhấm nháp từng ngụm một. Đúng hơn là anh ăn và uống một cách dè dặt bằng mắt. Tự nhiên Phú có một ý nghĩ lẩm cẩm: Mâm rượu này đáng ra phải cho hai mươi người ăn. Những bữa liên hoan ở đơn vị, xả láng theo khả năng, chục người lính cũng chỉ dùng đến mức này.

Người khách đi cũng như lúc đến, ào ào như mưa rớt. Đang ngồi, ông ta bỗng đứng dậy, chìa bàn tay cho Phát rồi cho Phú:

- Thôi, thế nhé. Anh phải về. Có việc vội. Ngồi vui với hai anh em thế là đủ rồi. Hôm nào Phú nhớ đến chỗ anh nhé. Thím Năm ơi, anh về đây. Chiều mai nhớ để cho anh can bia nhé. Bia cửa hàng thím hồi này ngon quá…

Tiếng xe máy nổ ran rồi xa dần, để lại trong phòng một không khí ngưng đọng đến ngột ngạt.

- Chú thấy đấy, bạn bè của tao đủ sức gồng cho chú về đây. Phát tu ừng ực nốt cốc bia, lấy khăn lau miệng, chủ động phá tan không khí ngưng đọng. - Ông Thiểu đây, ở xí nghiệp, thần thế lắm. Ông Đà, trưởng phòng tổ chức cũng cùng ê kíp với ông Thiểu. Họ muốn cho ai vào xí nghiệp mà chẳng được. Cả hai đã hứa với tao và đã được đấm mõm hết cả rồi. Bây giờ tao hỏi chú: Giấy tờ chuyển công tác đơn vị người ta cấp, chú có mang về không? Có thì đưa đây, tối nay tao đến gặp tay trưởng phòng tổ chức.

Phú tránh cái nhìn soi mói của Phát. Đúng ra là anh sợ đôi mắt đỏ ngầu, như hai mũi dùi xuyên xoáy vào anh. “Không, mình chưa thể ngửa con bài ra với ông Phát lúc này được. Ông ấy sẽ làm um lên, thậm chí sẽ vớ một cái gì đó giáng thẳng cánh vào mình”. Phú nhìn qua cửa sổ. Thành phố đã lên đèn. Những ngôi nhà cao tầng trông như những con tàu khổng lồ buông neo trên mặt biển bình yên. Cũng như ngôi nhà Phát đây, hàng ngàn gia đình ở thành phố đang ấm cúng cuộc sống gia đình với bao thứ tiện nghi, đồ dùng sinh hoạt, dẫu chưa sang trọng, nhưng cũng có thể đủ nói về một cuộc sống văn minh đô thị. Vậy mà giờ này, ở cái làng nhỏ dưới vùng chiêm trũng Thái Bình kia Xoan đang giúp mẹ thắp chiếc đèn dầu đỏ quạch, hay lúi húi trong gian bếp khói mù nấu giúp mẹ nồi cám lợn. Và ở cái bến phà heo hút trên nông trường kia, những người thợ phà đang làm gì? Họ ngồi trong gian lều che tạm bằng lá cọ, áo mưa bạt tránh gió, truyền tay nhau chiếc điếu cày và chờ những chuyến xe qua. Tại sao Phú lại chuyển giấy xin liên hệ công tác về cái bến phà khuất nẻo ấy? Vì Xoan chăng? Đúng là Xoan đã gợi ý cho Phú về đó. “Em có ông anh họ cùng làng làm ở bến phà. Nếu anh thương em, nếu anh muốn chúng mình sống gần nhau thì anh có thể xin về đây làm việc”. Phú đã nộp giấy tờ xin chuyển về bến phà ấy. Anh nghĩ đến Xoan. Nhưng anh cũng nghĩ đến cả cái vùng đất mà anh đã quá quen thuộc suốt bốn năm làm lính. Nếu bây giờ Phát biết được cái việc làm của Phú ấy, hẳn là anh sẽ gầm lên: “Đồ ngu. Ai bảo mày rúc đầu vào cái xó rừng ấy”.

- Thế nào? Giấy tờ ra sao? - Phát nhắc lại.

- Đơn vị người ta còn cân nhắc thêm. Có thể là em chưa được xuất ngũ đợt tới. Tình hình biên giới kì này đang lắm vấn đề phức tạp…

- Chuyện biên giới thì biết thế nào được. Vấn đề là chú đã quá hạn nghĩa vụ một năm rồi. Nhà mình lại có tiêu chuẩn gia đình liệt sĩ. Để rồi tao sẽ lên hẳn đơn vị xem họ làm ăn thế nào.

- Anh lên làm gì, để em lo… - Phú vội vã ngăn lại. Trong cách nói và nhất là cử chỉ của Phú đã hé mở cho Phát một mối ngờ vực.

- Tao biết, chú quanh co đánh bài lảng. Mấy hôm vừa rồi đi Thái Bình, chú định thu xếp chuyện cô Xoan thế nào?

- A… mới là về chơi thăm gia đình…

- Chơi hả? Thế thì được. Nếu chú xác định đó là chuyện chơi bời thì tao không có ý kiến gì. Làm thằng con trai phải thế. Cái loại gái nông trường cũng chỉ đáng cho chú quan hệ ở cái mức đó. Dấn sâu thêm tí nữa là không được. Tao đã trải qua hoàn cảnh của chú nên không lạ gì. Chơi bời cho nó đỡ buồn chứ yêu thế đếch nào được. Cùng lắm, chú tặng cho cô ả một tí nhóc là cô ả cũng sướng rơn lên rồi. Gái nông, lâm trường đang có mốt kiếm con ngoài giá thú…

Bộ mặt nhờn bóng của Phát lúc này chẳng khác gì một tấm bia thịt, hứng trọn những tia nhìn dữ dội của Phú. Lần đầu tiên anh nghe cái giọng lưỡi vừa bỡn cợt, vừa dộc địa một cách quái gở thế kia từ miệng anh trai mình. Giá những lời đó của một thằng bạn, thậm chí của một thằng khốn nạn, anh sẽ sẵn sàng bỏ qua không chấp. Nhưng với một người anh mà lâu nay anh vẫn tin cậy, luôn giành cho một vị trí tôn trọng thì anh không thể chấp nhận được. Đó chính là dấu hiệu của một sự băng hoại về gia phong, sự suy đốn của phẩm cách, sự tha thoá trong lối sống. Phú không cứng nhắc và ngây ngô khi nhìn nhận cuộc đời. Nhưng anh cũng không chịu được cái cách nhìn nhận cuộc đời của loại người chỉ biết hưởng lạc, phá phách, coi thường tất cả những gì là phẩm giá và nhân cách con người.

- Anh nghĩ rất sai lầm - Phú cố nén mà giọng anh vẫn run lên - Thứ nhất là anh không có quyền được xúc phạm đến Xoan. Cô ấy không thuộc loại gái nông trường như anh nghĩ. Thứ hai là anh không hiểu gì về tôi cả. Vừa rồi tôi về nhà Xoan và đặt vấn đề với gia đình cô ấy. Bây giờ tôi có thể nói thẳng với anh. Tôi đề nghị đợt này bố và anh sẽ xuống gia đình Xoan đặt vấn đề chính thức. Tôi sẽ cưới Xoan và xin chuyển công tác về bến phà cạnh nông trường. Ngoài ra tôi không có ý định nào khác.

Phú nói một cách rành rẽ nhưng hối hả. Gương mặt anh đỏ tía lên không phải vì bia mà chính vì cái sức nóng bừng bừng từ bên trong câu thúc đòi được giải toả.

- Hừ, thế đấy. - Phát vớ can bia dốc ồng ộc vào cốc, tu một hơi. Những giọt bia nhểu cả ra ngoài, bám đầy bọt vào hàng ria mép đen ánh làm nó ướt sũng như một mớ rễ bèo. - Tao biết mày là một thằng ngu từ lâu rồi. Ngày ở đội sà lan mày đã nổi tiếng là một thằng ngu. Không ai tự dưng đi cà khịa với mấy thằng lãnh đạo, khước từ những món hời rồi đùng đùng xin đi bộ đội. Bốn năm ở bộ đội mày được cái gì? Chắc là hiếm hoi lắm mày mới nhìn thấy một bữa ăn như thế này? Cái thằng tao, hơn chục năm trước cũng đã từng khốn nạn như thế. Bảo rằng tao không có lí tưởng ư? Xin lỗi. Tao xung phong đi bộ đội trong lúc những thằng bạn tao cạy cục xin vào đại học, xin đi nước ngoài. Khi biết tin thằng Phúc hi sinh ở chiến trường Khe Sanh, tao đã thề sẽ quyết trả thù cho nó. Tóm lại tao là một thằng lính sống chết với lí tưởng và ngu tín hơn cả những con chiên tử vì đạo. Nhưng rồi sao? Trở về nhà với hai bàn tay trắng trong cảnh vợ yếu con còi. Không thể mài cái lí tưởng thành sâm để ngậm mỗi ngày. Mà dẫu có là sâm đi nữa thì nó cũng chỉ có ý nghĩa với những người sắp chết. Những người khoẻ mạnh chúng ta hằng ngày cần có thứ nhét vào cái dạ dày. Và mày thấy đấy. Tao đã đi một nước cờ xoay chuyển toàn bộ cuộc đời - Phát khoát tay. Căn phòng như cao rộng hẳn ra, lung linh màu sắc bởi cái khoát tay ấy. Trong ánh đèn nêông, chiếc Cup DD70 rực lên như một khối lửa, ba chiếc xe đạp ngoại sáng loáng như trưng bày trong quầy hàng, chiếc cát xet hai cửa còn để trong hộp xốp. Và tủ li, tủ đứng láng bóng màu vân gỗ lát, tủ lạnh sáng loá dòng chữ mạ. - Mày xem đó, so với nhiều thằng ở Hà Nội này tao còn kém xa chúng, nhưng mày phải nhớ là mới mười năm. Đó là công sức của mười năm tao đã “đổi mới tư duy” trước cả những điều mà người ta đang hô hào bây giờ. Không có chiếc Ipha ngoài kia, không có cửa hàng của chị thì đến giời cũng chịu bó tay. Nhà nước trao cho chúng ta công cụ, phương tiện và ta phải biết biến nó thành tài sản của mình, nguyên tắc sống này đã là kim chỉ nam cho tất cả những kẻ thức thời bây giờ. Làm sao mà tồn tại nổi mọi thứ tài sản xã hội chủ nghĩa ở cái thời buổi mà đồng lương chỉ đủ nuôi người ta trong một tuần? Anh cán bộ bàn giấy ra vẻ đến công sở đúng giờ, ra vẻ hí húi với tài liệu sổ sách, kì thực là anh ta chỉ ngồi vào bàn một cách chiếu lệ và đầu óc bắt đầu nghĩ đến xổ số, cám lợn và cái xăm xe đạp vừa bị châm kim. Anh ta tranh thủ mỗi ngày vài giờ chạy qua chỗ này chỗ kia xếp hàng đong gạo, mua dầu, nhờ xin cho đứa con vào học hoặc xin cái đơn thuốc. Các phòng ban, vụ viện thì đầy chật các kĩ tư, tiến sĩ, nhưng chất xám của họ mỗi ngày cứ bạc phếch ra vì chẳng ai cần đến nó. Tiền bồi dưỡng một ca mổ không bằng tiền vá một cái xăm xe đạp. Một sáng kiến thu lợi hàng triệu đồng nhưng tiền thưởng chỉ đủ chiêu đãi bạn bè chầu phở. Nhà văn Lữ Hành của làng ta đây chứ đâu, cái tiểu thuyết của ông ấy chiếu trên tivi làm xôn xao cả Hà Nội mà tiền nhuận bút chỉ đủ mua vài trăm cuốn sách biếu bạn bè… Đó, nếu anh tự sống bằng lao động của mình, bằng tài năng của mình thì hưởng thế thôi. Vậy là người giữ phương tiện thì chiếm hữu, lợi dụng phương tiện, kẻ giữ vật tư ăn vật tư, giữ tiền ăn tiền, những kẻ không giữ gì cả thì ăn cắp thời gian của nhà nước…

Cái đầu nóng bỏng của Phú nguội dần. Cho đến lúc này thì nó đã nguội lạnh hẳn và dường như đang bị rã ra bởi những lời nói thao thao của Phát. Trong ý thức của anh luôn luôn thường trực một phản ứng cưỡng lại, như thể anh đã xây chắn sẵn một bức tường thép để ngăn không cho những điều Phát nói lọt vào tâm trí anh. Vậy mà vẫn vô hiệu.

- Phát nói đúng - Phú nghĩ - Anh ấy không bịa đặt. Anh ấy chỉ nói lại những điều lâu nay người ta vẫn nói công khai ở các bến tàu xe, quán nước, thậm chí ở các công sở, các cuộc họp. Những điều này, mấy tháng nay, với quan điểm nhìn thằng vào sự thật, một loạt các báo chí cũng công khai lên tiếng, phanh phui hàng loạt vụ việc tiêu cực ở tất cả các ngành, các lĩnh vực của đời sống. Nhưng có điều nguy hại là Phát nói ra những điều ấy như một người ngoài cuộc, như là tất cả những tệ nạn những bê bối của xã hội ấy, là sẩn phẩm của những người khác chứ anh ấy hoàn toàn vô can. Bản thân vợ chồng anh ấy khi khoe khoang về chuyện làm giàu cũng không bao giờ dám tự nhận rằng họ đã lợi dụng phương tiện, tài sản của nhà nước như những kể biển lận, những tên ăn cắp…

Tự nhiên Phú có một ý liên tưởng. Anh nghĩ tới một ngôi nhà. Nó dẫu chưa to đẹp, nhưng đã có một thời là tổ ấm của những người anh em. Thế rồi một hai người có ý định muốn sống riêng. Họ nậy gạch, phá của, đỡ ngói quây cho mình những chỗ riêng ấm cúng và kín đáo. Ngôi nhà chẳng mấy chốc sẽ tan hoang dần… Cái cách lí luận của Phát vừa rồi có khác nào lối bào chữa của kẻ dỡ gạch ngói đi xây nhà riêng ấy. Nhiều kẻ làm như thế sẽ dẫn đến cảnh kẻ xây được nhà đẹp và có người không có chỗ ở…

- Tôi biết có nhiều người lái xe như anh nhưng họ không làm giàu như anh. Chắc anh biết bác Tài Đen, bạn của bố?

Phú kể lại câu chuyện sáng qua ở bến xe.

- Tao còn lạ gì cái lão Tài hâm ấy. Không có thằng phụ nào nó muốn đi xe với lão. Đói dài ra mà cứ còn muốn dạy đời. Cái danh hiệu chiến sĩ thi đua ấy của lão, bọn tao cứ coi như tờ giấy loại…

- Vậy thì tôi với anh hết cách nói chuyện với nhau rồi - Phú đứng dậy. Anh cảm thấy mệt mỏi rã rời và không có hứng thú gì để tranh luận.

- Ở lại để tao bàn với mày dứt khoát về chuyện con Xoan.

- Việc tôi tôi lo. Anh không có chuyện gì phải tham gia vào.

- Đừng có láo - Phát bỗng đấm mạnh xuống bàn, đĩa bát nảy lên bần bật.

- Kìa anh, sao lại ầm ĩ lên thế? - Năm tất tả chạy từ bếp lên. Gương mặt mấy đứa trẻ đầy vẻ sợ sệt thập thò sau tấm ri đô.

- Mày đừng có bỉ mặt tao. Tao thách mày lấy được vợ, nếu mày còn cái thói lếu láo đó.

- Tôi không lếu láo mà tôi chỉ không chịu được cái lối sống của anh. Với anh bây giờ không có gì hết, ngoài đồng tiền. Vì đồng tiền anh có thể quên tất cả. Chắc anh đã quên hẳn anh Tựu rồi. Cái người vì anh mà bị hỏng cả hai con mắt ấy…

- Tao đ. cần nhớ đứa nào hết - Phát gầm lên, chồm người về phía Phú - Tao không nợ nần gì ai cả. Tám năm ở chiến trường sổ nợ của tao vẫn chưa được trả hết. Đừng có lên mặt dạy đời. Loại người như mày không dạy nổi ai đâu.

- Vậy thì tôi cũng không cần anh dậy tôi. Mỗi người đều có con đường đi của mình.

Phú lùi lũi đi ra cửa. Anh hoảng hốt đứng sững lại khi con Ních bỗng chồm lên sủa ông ổng một cách giận dữ.

*

Ngay đêm ấy Phú quyết định huỷ toàn bộ kế hoạch mà anh và Xoan đã dự định khi họ chia tay nhau ở Thái Bình. Sáng sớm hôm sau Phú ra bưu điện gửi cho Xoan một bức điện khẩn:

“Có việc gấp anh phải về đơn vị. Bố và anh Phát không xuống được. Hết phép, em lên thẳng nông trường”.