CHƯƠNG VIII

Nhà ông Tài hôm ấy có đám giỗ. Từ sáng sớm Lộc đã dậy ngâm đỗ xanh, gạo nếp rồi dắt xe đi chợ.

Chuyến tàu Thống Nhất ba từ thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội hôm qua, đối với Lộc là chuyến đi hên nhất từ đầu năm tới giờ. Cô vừa trúng một "quả" đậm. Có thể nói đó là chuyến đi vừa ăn đơn vừa ăn kép. Hàng vào của Lộc gồm có mười kí sữa bột Liên Xô, hai chục tập giấy ảnh và năm chục hộp thuốc Anaghin, vừa vặn xếp trong chiếc túi nhựa và chiếc va-li-da. Xuống ga Hoà Hưng, đã có ngay một anh chàng lạ hoắc, đeo kiếng mát, đội mũ mỏ vịt, cưỡi chiếc Hoàng tử đen đứng đợi ở cổng.

- Cô Tư!

Lộc đang ngơ ngác tìm người "cơ sở", nghe gọi đúng tên mình, quay lại thì anh chàng đã nhếch miệng cười, bộ ria đen ánh vểnh lên một cách duyên dáng.

- Chị Bẩy mắc công chuyện, nhờ tôi ra đón cô Tư.

Lộc nhìn lướt nhanh người thanh niên, vẻ ngờ vực. Nhưng anh ta hiểu ý ngay, liền đưa cho Lộc một mảnh giấy.

"Cô Tư Lộc,

Chị mắc việc không ra đón em được. Chú Chín Thành, em chị sẽ đưa em về nhà. Em hoàn toàn có cơ sở tin cậy Thành như chị vậy. Chị Bẩy".

Nhìn qua nét chữ. Lộc hết cả nghi ngờ.

- Anh Chín đừng giận nghen. Chỗ làm ăn phải đặt lòng tin ở nhau trước đã.

Chàng trai lại nhếch miệng cười duyên, nhã nhặn mời Lộc ngồi lên xe. Chiếc Hoàng tử đen luồn lách giữa dòng người như có một diễn viên xiếc điều khiển. Loáng cái họ đã có mặt ở nhà chị Bẩy, cơ sở giao dịch của Lộc, nằm mãi sâu trong hẻm, sát chợ Tân Định.

Người đổ hàng của Lộc lần này không phải là ai khác, chính là anh chàng Chín Thành. Nghe chị Bẩy giới thiệu thì Chín Thành là em về phía đằng họ ngoại của chị ta, vừa mới xuất ngũ về. Trong khi chờ xin việc, Chín Thành sẽ phụ trách đường dây giao dịch, là người chạy mánh tin cẩn của chị Bẩy.

Số hàng của Lộc mang vào, lời gấp ba. Riêng số thuốc Anaghin, chỉ trong khoảng mười ngày không ngờ ở thị trường Chợ Lớn, giá đã tăng lên gấp rưỡi.

- Có tin sốt dẻo Hà Nội vừa điện gấp vào cho chị đây nghe - Bẩy vừa lấy chì tô lại lông mày vừa đưa mắt về phía Lộc - Giá bột ngọt ở Hà Nội vừa tăng lên hai ngàn một kí.

- Thật ư chị? - Lộc tròn mắt ngạc nhiên - Hôm em vào mới có ngàn rưỡi.

- Ngày mốt em ra phải không? Vậy thì mang gấp bột ngọt ra đi. Trúng to đấy. Em cứ nghe chị.

Tài buôn bán của chị Bẩy, Lộc không lạ. Chị ta biết giá thị trường thay đổi từng giờ. Khi nào mua vào, bán ra mua những hàng gì, mọi quyết định của chị ta đều chính xác như một mụ phù thuỷ có phép màu, biết được tất cả mọi chuyện.

Thế là ngay tối ấy Chín Thành lai Lộc đi vơ vét mì chính ở tất cả các quầy hàng mậu dịch. Hai người trở về với một túi du lịch đầy căng và với tâm trạng đầy phấn khích, ngây ngất sau bữa ăn tối ở nhà hàng Mỹ Cảnh.

Hơn cả dự báo của chị Bẩy, giá bán buôn mì chính ở Hà Nội đã lên tới hai ngàn hai. Trong khi đó giá mua vào có một ngàn bẩy. Vậy là Lộc thắng to, rõ ràng một vốn bốn lời.

Lộc đi chợ, ví căng phồng những tờ năm trăm đỏ chói. Cô tiêu không cần tính đếm. Cô linh cảm thấy rằng ngày giỗ ông nội cô hôm nay với đợt "vào cầu" của cô trong chuyến đi vừa rồi, có một mối quan hệ thần bí nào đó, rằng ông cụ nội vừa cho cô lộc. Vậy thì "lộc bất hưởng tận", phải biết tỏ lòng thành kính và biết ơn người đã bảo trợ mình.

Có một duyên cớ khác mà hôm nay Lộc muốn chi một cách đích đáng. ấy là sự có mặt của Phú. Anh về nhà từ hôm kia, ủ rũ như con gà rù. Lộc biết rằng việc Phú thất thểu về nhà chính là do mấy "ngón chưởng" của anh trai cả vừa xuất ra. Phát bảo: "Tao phải đánh gục nó về mặt tinh thần thì nó mới chịu mở mắt. Anh em mình đã yên chỗ, nhưng còn nó, phải cố kéo nó thoát khỏi vòng ngu tín". Từ trước đến giờ, đối với Phát, Lộc luôn kính trọng và biết ơn. Vì thế trong việc dàn xếp công việc của Phú, mặc dù không có chủ kiến rõ rệt, nhưng cô luôn tuân thủ một cách sốt sắng những chủ trương của Phát. Bữa giỗ hôm nay sẽ là một buổi họp gia đình để chỉnh đốn và mở ra cho Phú một hướng sống mới.

*

Cùng đi chợ về với Lộc còn có một cô gái chạc cùng tuổi, người thấp đậm và béo mũm mỉm, da trắng hồng mặt lấm tấm trứng cá. Đó là Bính, bạn cùng phục vụ trên tàu với Lộc. Nhà Bính ở chợ Xanh, bố mẹ mở hàng cháo lòng, nức tiếng khắp một vùng, đến nỗi bọn thanh niên ở phố lấy ngay cái tên hàng làm biệt danh cho cô: Bính "cháo lòng". Riêng đối với anh chị em cùng công tác trên tàu, Bính có thêm một biệt danh khác: Bính "trứng cá", để phân biệt với Bính "răng khểnh" làm y tá trên tàu.

Nhà Bính có thể liệt vào loại "sộp", bởi nghề tiết canh cháo lòng vốn là sở trường của bố cô từ lâu, hơn nữa đây là món ăn bình dân, kẻ ít tiền, người giàu có, lúc nào thích đề có thể được chiều hết ý. Tiền ít thì ăn một bát cháo năm mươi đồng, vừa rẻ, vừa ngon, vừa có "chất". Kẻ đầy túi thì uống bia hộp, bia hơi, uống rượu với tiết canh, tim gan, bồ dục. Ở thành phố có những nghề ngỗng hay thế đấy. Chẳng cần văn hoá cao siêu, chỉ cốt làm thạo một phép cộng, phép trừ đến chữ số hàng nghìn, biết mánh lới, chạy chọt một chút là có thể hái ra tiền, cần gì đến học vị này nọ, nghiên cứu mày mò bạc tóc cho nó ốm xác. Bố Bính là con người khôn ngoan và biết cách hốt tiền của thiên hạ. Chỉ trong vòng mười năm lại đây, ông mua liền hai lô đất xây nhà cho hai cậu con trai, còn gian hàng lụp xụp trước đây giờ đã thành một ngôi nhà gác hai tầng vào loại "môđéc" nhất dãy phố.

Bính không đẹp, nhưng cũng không hẳn quá xấu. Công bằng mà nói, tuy cô hơi thấp một chút nhưng được cái da thịt căng nở phây phây có vẻ gợi tình. Cúng có nhiều anh thích cô, săn đón mời cô đi chơi, đi nhảy và cũng tỏ lời yêu đương hẳn hoi. Nhưng rồi một thời gian sau, lâu nhất là dăm bẩy tháng, những mối tình chớp nhoáng ấy lại lụi đi. Cho đến bây giờ, đã hăm bẩy tuổi. Bính vẫn là một cô gái được coi như "trinh trắng hoàn toàn", chưa hề có một đám nào mặn mà thề ước.

Cùng làm với nhau trên tàu Thống Nhất đã bốn năm nay, nhưng giữa Lộc và Bính, vẫn không có mối quan hệ gì mặn mà, thậm chí trước đây Lộc vẫn nghĩ rằng Bính là một cô gái vô duyên, hời hợt. Nhưng từ một tháng nay, sau lần Phát thông báo những ý định của anh về Phú thì mối quan hệ giữa Lộc và Bính bỗng khác hẳn. Lộc nửa đùa nửa thật nói với Bính về Phú. Tất nhiên là Bính không phản đối. Đôi lúc cô còn bộc lộ cái ý thích của mình một cách lộ liễu. Ai chứ Phú thì cô xin kí cả hai tay. Cô đã giáp mặt Phú từ tết năm kia, khi anh về phép. Qua Lộc cô còn biết rằng Phú sắp xuất ngũ và chuyển về công tác tại Xí nghiệp vận tải.

- Này, tao vẫn cảm thấy anh Phú khó gần thế nào ấy. Hôm qua đến chơi mà mặt anh ấy cứ lạnh như tiền. - Bính gợi ý thăm dò khi hai chiếc Mipha màu cánh chả cũng lượn từ đường nhựa vào cái ngõ gạch.

Lộc lườm một cái rõ dài.

- Trông thế thôi chứ hiền lắm đấy. Nhà tao, ông già với anh Phú tính giống hệt nhau. Ngày xưa ông già tao lái xe khách cho hãng Kí Miện chạy đường Hà Đông - Vân Đình. Con gái ông chủ say ông già tao như điếu đổ. Hôm nào sau buổi làm cô ả cũng dúi vào tay ông già một nắm tiền mà ông già ngại không dám nhận. Mày bảo thế này có tình không nhé. Ngày hãng Kí Miện dinh tê vào Nam, bà ta viết cho ông già một lá thư dài. Nào là "Anh hãy đi cùng em, chúng mình sẽ đến một vùng đất mới, bắt đầu một hạnh phúc..." Rồi thì: "Em sẽ không thể sống thiếu anh được. Không có anh, em chết mất..." Mày bảo thư viết như thế có lâm li không chứ. Thế mà ông già cứ lì như không. Ông đốt ngay lá thư đi vì sợ tai tiếng.

- Li kì quá nhỉ? "Mỏ nhọn" thế mà ông già không đổ, thì đúng là ông già lì thật. Thế bây giờ bà ấy có còn ở Sài Gòn không?

- Còn. Bà ta lấy một ông già làm nghề thuốc bắc giàu sụ. Ngày tao vào chơi, bà ấy còn gửi tặng ông già tao một đồng hồ Ra đô nữ mười hai hạt mới tình chứ...

- Thế mới gọi là yêu chứ nhỉ - Bính chợt thở dài.

- Về cái khoản yêu, anh Phú cũng khờ khạo hệt ông già tao ấy. Cho nên tao đề nghị mày phải chủ động. Hồi môn đã xụ rồi, bây giờ phải mỏ thật nhọn, hót thật hay - Lộc nhướn đôi mày kẻ chỉ lên, mắt nheo cười một cách tinh quái - Phải dùng chiến thuật đánh nhanh thắng nhanh để tết này tổ chức cưới, bà chị dâu tương lai của tôi ạ.

Bính cười ngặt nghẽo, nhoài tay kéo sụp cái mũ của Lộc.

- Con ranh mỏ nhọn. Mày không có chịu tha ai bao giờ.

Họ dắt xe vào sân.

Trong nhà, ông Tài và ông giáo Hạng đang ngồi nói chuyện về Phú. Cả hai ông già như vẫn còn luyến tiếc Xoan và thật không đồng tình về cách xử lí của Phát vừa rồi.

- Mãi hôm kia thằng Phát mới nói với tôi. Biết trước, tôi đã không cho nó lên nông trường. Con người ta sống, cần nhất là cái đức. Truyện Kiều có câu: "Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài". Chỉ sống bằng tiền của, coi nhẹ phẩm hạnh con người là không được. Thời tôi với chú ngày trước, chúng mình đâu có coi tiền tài địa vị là cái lẽ sống ở đời...

- Ấy thế nên ngày xưa thầy để mới cố cho em đi học dăm ba chữ, làm cái anh giáo học - Ông giáo Hạng giọng trầm buồn. - Nhưng bây giờ cứ nghĩ đến nghề nghiệp mà nản quá. Trẻ con nó không thích học. Chẳng còn ai nghĩ đến chuyện quí trọng ông thầy. Bác tính lương nhà giáo của em được hai trăm chín, chưa đầy ba bát phở. Người ta bảo làm nghề nào ăn nghề ấy. Giá ăn chữ, ăn giấy mà sống được, thì chắc các thầy cô giáo cũng không đến nỗi bỏ nghề hàng loạt như báo Nhân Dân vừa mới đưa tin hôm nào...

- Nói thế chứ cái nghề của chú dù thời nào thì người ta cũng phải trọng nể. Xã hội mà không tôn trọng người thầy thì còn biết dựa vào đâu? Chiều nay có mặt cả anh em nó, chú nói giúp tôi. Chẳng gì chú cũng được học hành, có lí luận.

Ông Hạng thở dài:

- Nói thế nào được anh Phát. Tôi xem từ ngày anh chị ấy kiếm ra tiền, cách đối xử khác lắm... Thôi bác ạ. Chiều nay thằng cháu Hoạch được đơn vị thưởng hai ngày phép. Em cũng kiếm lưng cơm cúng cụ bên nhà. Em không sang đâu.

Tiếng hai cô gái cười ngặt nghẽo ngoài sân khiến cả hai ông già đều nhìn ra.

- Sao mua sắm nhiều thế con? Bày vẽ làm gì cho nó tốn kém. - Ông Tài đưa mắt đảo nhìn qua những thứ Lộc mua về: Một con gà công nghiệp nặng tới năm kí, đôi chân giò, cân thịt bò, xâu cá chép, đậu, trứng, miến, bánh đa và hàng chục thứ gia vị.

Bính cười ỏn ẻn:

- Lộc mới "trúng quả" đậm, tổ chức ăn khao đấy bác ạ.

Lộc giơ con gà, đưa tay nắn lại cái diều, nhún vai:

- Bố cứ yên tâm. Con chi hết. Hôm nay con khao anh Phú và chị Bính bạn con... Anh Phát còn dặn phải giành riêng một mâm mời các ông khách ở Xí nghiệp, nơi anh Phú sắp vào làm. Con đang tính có khi phải mua thêm. Kìa chú - Lộc nhận ra ông giáo Hạng đang lững thững đi ra ngõ, vội gọi - Chú phải ở lại chứ. Có việc này cháu phải nhờ chú đây.

- Thằng Hoạch nó đang chờ chú ở nhà. Có việc gì?

- Hoạch nó về hả chú. Thế thì phải bảo nó sang làm giúp con gà. Nó có tướng đồ tể lắm. Còn chú phải giúp cháu món gỏi cá chú ạ. Thực đơn hôm nay mà thiếu món gỏi cá của ông Phát thì ông ấy lại gắt um lên như mắm tôm cho mà xem.

Ông giáo Hạng thoáng nhận ra cái cung cách nói năng sai phái của một kẻ hợm của. Ông buồn bã nhìn hai cô gái rồi lắc đầu!

- Hoạch nó không sang đâu. Mà lâu lắm rồi chú không ăn gỏi. Vả lại cái món ấy bây giờ ngành y người ta phản đối đấy. Thức gì cũng nên ăn chín. Sống sít vậy vừa mất vệ sinh vừa hỏng người...

Đúng là cách nói thâm nho của ông giáo. Nhưng có lẽ Lộc không hiểu. Cô liếc nhìn Bính, bĩu môi, nháy mắt, ý muốn bảo: "Đúng là các ông "Khốt". Hàng tháng trời "diễn kịch" rau muốn mà cứ làm ra vẻ..."

*

Cỗ bàn đã làm gần xong mà chờ mãi vẫn không thấy Phát và Phú.

Phát đi Thanh Hoá chở gỗ từ sáng sớm hôm qua.

Đáng lẽ ngày hôm qua anh đã nhận một lệnh điều xe đi quanh quẩn Hà Nội. Nhưng đội trưởng với anh vốn là cánh hẩu, tám giờ tối đi xe máy đến tận nhà thay cho anh một lệnh mới: đi chở gỗ ở Bá Thước, theo hợp đồng của công ty đồ mộc dân dụng.

Với kinh nghiệm nghề nghiệp, trong khi xếp gỗ. Phát đã luồn được bốn xúc gỗ lát tận dưới đáy thùng xe, qua mặt các trạm kiểm soát một cách ngon lành. Tất nhiên anh không thể ăn cả. Làm ăn lâu dài cái gì cũng vậy, mỗi người phải hưởng một tí. Đội trưởng nhất định phải một xúc. Trưởng phòng kế hoạch, trưởng phòng tổ chức, mỗi người đôi cánh tủ. Còn lại ít ra anh cũng dựng được một chiếc tủ đứng ba buồng và một bộ xa lông.

Trả hàng ở Hạ Hồi lúc ba giờ, nhưng Phát không thể đánh xe thẳng về nhà được. Giờ này công an đang trấn ở các ngả. Chỉ cần vào đúng "ổ phục" là bị cắt ô và mất toi không số gỗ. Làm cách nào để đưa gỗ về nhà? Phát định nấn ná chờ cho đến tối. Giá không có cái "hợp đồng" với mấy ông khách ở Xí nghiệp thì bữa giỗ đối với anh không thành vấn dề. Nhưng thủ trưởng cơ quan, chánh thư kí công đoàn, trưởng phòng tổ chức, kế hoạch, đội trưởng đội xe... toàn những vị tai mắt có liên quan đến chuyện làm ăn của anh và Phú, đã được hẹn giờ trước cả rồi. Mấy lần Phát định tặc lưỡi, giong xe thẳng về nhà. Nhưng rồi anh lại tính toán lại, không thể cho phép mình mạo hiểm như vậy.

Cái quán vắng của cô gái mũi hếch bên đường, ngày thường anh vẫn giong xe vù qua hôm nay bỗng làm Phát lưu ý, vì đằng sau nó có một vạt cây um tùm.

Thấy chiếc Ipha lùi sát vào quán mình, mắt cô chủ quán đã ánh lên, sắc như dao cau:

- Lâu lắm không thấy anh lại quán em, tưởng anh giận. Hôm nay có bia 33. Có cả thịt cầy tơ ông Lượng. Hết ý đấy.

Cô chủ quán mời chào ngọt xớt, đưa mắt chỉ anh chàng ngồi bán thịt chó ngay xế cửa.

- Phát phải không? Trời ơi, tao cứ ngờ ngợ mãi. Trông mày vượng quá - Anh chàng bán thịt chó kêu lên, bỏ cả gánh hàng, chạy lại.

Phải một lúc lâu Phát mới nhận ra Lượng, bạn cùng nhập ngũ với anh một ngày.

- Đến nông nỗi gì mà ông phải làm cái nghề chó má này thế hả Lượng? - Phát ái ngại nhìn gánh hàng gồm hai chiếc thúng, trên đậy mẹt, bày chiếc đầu chó vàng ươm nhe hàm răng trắng nhởn, mấy miếng thịt chó luộc đã pha sẵn và xám xịt một đống dồi gan lẫn với những củ giềng còn nguyên cả vỏ.

Mẹt thịt chó nhìn thích mắt thật, nhưng nó lại là thứ tối kị đối với cánh lái xe, cho nên Phát nhìn mà lòng thấy dửng dưng. Nhưng Lượng, bản tính vốn hào hiệp. Anh muốn khoe ngay với bạn cái món mộc tồn thứ thiệt của mình, nên trong nháy mắt đã băm bắp chặt một đĩa lớn đầy thịt và dồi và thủ thêm một chai rượu trong vắt mang lại.

- Làm nghề này, tao mong gặp bạn lắm. Nào, mấy khi gặp nhau, mày uống với tao một li. Lượng rót rượu ồng ộc ra hai cái chén vại, dúi vào tay Phát.

- Đang lái xe, tao không uống rượu.

Lượng trừng mắt, nhìn xoáy vào Phát.

- Ủa, mày chê tao làm cái nghề bán thịt chó hả Phát? Tao mất rượu mất thịt mời mày cũng không đáng sao? Rượu gạo chính cống, tao không thèm làm rỏm bao giờ. Còn thịt chó thì mày cứ đi hỏi cả cái vùng này xem có ai sống trên đời này mà lại không muốn ăn một bữa thịt chó ở hàng thằng Lượng?

- Mày đừng hiểu nhầm tao - Phát cười dàn hoà - Nghề của tao ngồi trước tay lái mà uống rượu cũng tựa hồ như uống thuốc độc. Thôi, tao cũng chiều mày, nhưng có lẽ lên uống thứ gì nhẹ hơn một chút - Phát đưa mắt cho cô chủ quán và với tay xách ra bốn chai bia 33.

- Hà hà, dân xế xài sang. Được! Phải chơi như thế mới thật lòng bạn bè.

Không thể từ chối được, buộc lòng Phát phải đụng đũa vào món thịt chó.

- Mày đừng có ngại. Hôm nay là ngày tuất. Những thằng lái xe tin số tử vi, hôm nào ngày tuất cũng qua chỗ tao giải hạn. Tao sống vì những thằng lái xe chúng mày đấy chứ tưởng. Đầu tháng bao giờ tao cũng nghĩ hàng. Một tháng tao chỉ bán hàng không quá mười ngày.

- Này, nhưng mà tao tưởng hồi xuất ngũ mày chuyển sang một cơ quan nào rồi cơ mà? Phát gợi chuyện. Quả tình món bia và thịt chó làm cho anh bỗng thích cái không khí bạn bè.

Lượng cười hềnh hệch, miệng rộng tới mang tai:

- Đời là thế mày ơi. Tại tao bướng. Tại tao không biết sống luồn cúi, nịnh nọt. Ngày ở chiến trường, chắc mày biết tao quá rồi. Hồi đại hội anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quân, ai bắt tay thi đua với tiểu đội Bùi Ngọc Đủ? Tao chứ ai. Hôm ấy mày biết không, mũi tao to như cái cốc vại này. Toàn được bắt tay với các tướng tá, oai quá. Ngày ấy tao đang đeo hàm thiếu uý, mới hai mươi tư tuổi, lại đảng viên. Tự hào lắm chứ. Tao cám ơn chiến trường, cám ơn đồng đội đã cưu mang đùm bọc mình, rèn luyện mình trở thành người chiến sĩ đúng với cái nghĩa của nó.

Lượng đẩy cốc bia về phía Phát, với lấy li rượu tợp một ngụm sâu, ánh mắt thoáng niềm cay đắng và chán chường.

- Nhưng bắt đầu những ngày xuất ngũ mới là thời kì bi kịch. Tao đến gõ cửa có tới gần hai mươi cơ quan để xin việc. Họ hỏi đã biết nghề nghiệp gì? Tao trả lời: nghề đánh nhau. Lương mình thì cao, nhưng không có nghề, không có tiền đút lót, không có người quyền chức bảo lãnh, thế là chẳng có cơ quan nhà máy nào người ta dám tiếp nhận. Tao về địa phương, làm chân đội trưởng đội sản xuất. Giá tao là một thằng vô lại, vào hùa với lũ sâu mọt ở xã thì bây giờ tao cũng xây nhà ngói rộng vung vinh rồi. Nhưng khốn nỗi tao lại đầu têu khui ra những vụ việc tham ô, ăn chặn, ức hiếp quần chúng ở xã. Mày hãy tưởng tượng xem cái xã tao nó cường hào đến mức nào? Người ta vợ yếu, con đông, không có vật tư phân bón, đành phải nợ sản phẩm. Thế là bọn cường hào mới cho dân quân đến khám nhà, tịch thu từ cái chày cái cối, cái nồi nấu cám lợn. Tao đấu tranh bảo vệ họ thì bị khép tội chống lại chủ trương chính sách của Đảng, vào hùa với những phần tử xấu phá hoại hợp tác xã. Tạo vạch mặt một vài kẻ sau mọt lợi dụng chức quyền để tham ô, biển thủ tài sản của dân thì bị ghép tội gây bè phái, làm mất đoàn kết nội bộ. Giá bây giờ, khi chủ trương nói thẳng nói thật đã thành mục tiêu của Đảng thì chắc chắn tao thắng. Nhưng oái oăm thay, ngày ấy tao như người lính xung kích, vừa nhảy lên khỏi chiến hào xung phong liền trúng đạn ngay. Lũ sâu mọt hùa nhau quật lại, ghép tao vào tội chống lại chi bộ, chống lại tổ chức, khai trừ tao ra khỏi Đảng. Tao chán nản, thối chí. Và cuối cùng tìm đến cái anh "mộc tồn" này...

Câu chuyện của bạn buồn quá. Cốc bia đắng ngắt khiến Phát không còn có vẻ hào hứng như lúc ban đầu.

- Số mày đỏ hơn tao nhiều - Lượng nhìn bộ mặt đỏ căng của Phát, chép miệng, - Tao cũng mừng cho mày. "Con ngựa" kia nó sẽ nuôi vợ chồng con cái mày cho đến hết đời. Nhưng kìa, uống đi chứ? Có việc gì gấp lắm không?

Phát nhìn đồng hồ. Đã hơn bốn giờ.

- Tao đang có việc gấp ở nhà. Hẹn một dịp khác sẽ nói chuyện nhiều. Bây giờ có việc này phải nhờ mày. Nhà mày ở ngay cạnh đường chỗ kia phải không? Thế thì cho tao gửi xe, tối xuống lấy. Trên xe tao có bốn tấm gỗ lát, đi bây giờ công an họ lột mất... Nếu mày thấy cần thì lấy một tấm mà dùng.

Lượng sốt sắng đưa Phát đánh xe về tận vườn nhà. Tất nhiên, một người khí khái như Lượng, đời nào nhận không một tấm lát chun. Anh vét ở trong thúng thịt cho được hơn ba nghìn, dúi vào tay Phát.

- Tao đưa mày ít tiền vốn. Còn thiếu bao nhiêu tao xin.

Phát đưa tay chào Lượng rồi rảo bước lên bến ôtô buýt.

Chuyến ô tô buýt gần giờ tan tầm đông chật nhưng rồi Phát cũng tìm được một chỗ ngồi ở phía sau cùng, áp với tấm kính xe nóng hầm hập.

Cuộc gặp gỡ với Lượng vừa rồi làm cho Phát thấm buồn. Lâu lắm rồi anh không gặp lại những bạn bè cũ. Họ giống như những kỉ vật của một thời, dù anh có bận bịu lo toan, cố gạt đi mọi thứ để mong thảnh thơi tạo lập cho cuộc sống ngày hôm nay, thì rồi cũng có lúc anh gặp lại nó, đối thoại với nó. "Lượng nó nói một câu gì nhỉ? Phải rồi, nó bảo: "Tao cám ơn chiến trường, cám ơn đồng đội đã cưu mang, đùm bọc mình, rèn luyện mình trở thành người chiến sĩ đúng với cái nghĩa của nó." Một anh chàng bán thịt chó mà vẫn còn yêu cái thời đánh giặc ấy đến như thế, thì quyết không phải là con người bỏ đi. Lẽ ra nó phải được sung sướng hơn mình. Bởi lúc nó đánh giặc cũng như khi nó về làm ruộng, cũng đều với cái chất lính như thế. Mình không còn được cái chất lính ngày xưa nữa. Mình đã ăn hết cái vốn đời lính từ lâu rồi. Bây giờ mình đang ăn thâm sang phần của người khác, của những thằng Lượng thằng Tựu. Và mình đang mắc nợ chúng nó. Ồ, giá như có thêm những chiếc xe nữa cho chúng nó lái!"

Phát cảm giác như có một con mắt cứ đâm xoáy vào mình. Con mắt không còn con ngươi, sâu hun hút như một cái hốc tối. Tim phát bỗng nhói lên khi anh chợt nhớ đến Tựu. "Lâu lắm rồi mình không gặp Tựu. Không hiểu sao mình cứ cố tình lẩn tránh nó, đời sống của mình càng khá hơn thì minh lại càng sợ gặp nó..."

Lẫn với những dòng suy nghĩ của Phát, có tiếng đàn ghita bập bùng. Phát không ngẩng lên, anh cũng không để ý đến tiếng đàn, nhưng tất cả hành khách trên xe thì có vẻ tán thưởng nhiệt liệt. Rõ ràng anh chàng hát rong với chiếc kính râm đen kịt và cây ghi ta cũ mèm vừa lên ngang đường đã tạo ra một không khí văn hoá dân gian đậm chất truyền thống.

"Tấm áo ấy bấy lâu nay con thường vẫn mặc

Để nhớ ngày chúng con về Hà Bắc

Quần nhau với giặc

Áo con rách thêm

Nên các mẹ già lại phải thức thâu đêm, vá áo..."

Tiếng ghita rè vị hợp âm đã vỡ, nhưng giọng hát của người ca sĩ mù thật trầm và ấm. Dường như anh đang hát bằng tất cả tâm hồn mình, anh đang nhớ về những kỉ niệm. Giai điệu thật chuẩn xác, chất giọng thật mượt mà đằm thắm, nhưng không khô cứng vì kĩ xảo.

- Hoan hô ca sĩ! Giọng chất cực. Có thể lên tivi được đấy.

- Đề nghị ca một bài Quan họ để giúp vui đồng bào!

Có nhiều tiếng khen. Mấy cô sinh viên vừa bấm chí nhau, thì thào một điều gì đó vừa moi từ dưới đáy túi ra những đồng tiền còn mới nguyên - có vẻ như những đồng tiền mẹ cho ăn quà được giành dụm lại - đặt vào chiếc mũ cối rách đang để ngửa chờ lộc của mọi người.

Người ca sĩ mù lên lạ dây đàn. Anh yên lặng một giây, gương mặt sạm nâu vì nắng gió hơi ngửa lên, thẫn thờ như đang chọn lựa cung bậc hay hứng đợi nguồn cảm hứng. Sau cặp kính râm, con mắt giả chớp liên hồi, và từ cái hố mắt sâu hoắm bên kia, một ngấn nước bỗng rỉ ra, hoen trên gò má.

"Bèo dạt mây í i trôi

Chốn xa xôi, anh ơi, em vẫn đợi í i bèo dạt. Mây í i trôi

Chim xa tang tình tình í i cá vờn

Hẹn một tin trông, hai tin đợi, ba bốn tin chờ

Sao chẳng thấy anh..."

Cả xe lặng đi trong cái âm thanh trầm sâu như tiếng thở dài. Ngay cả những anh chàng vừa chen lấn xô đẩy nhau phía cửa xe cũng đứng yên không nhúc nhích. Tiếng hát của người ca sĩ mù làm cho tất cả mọi người như chơi vơi, bâng khuâng trong cái tình người thật thuỷ chung, nhớ mong da diết.

Người ta ném tiền vào cái mũ cối tới tấp. Tiền một đồng, tiền hai mươi đồng, có người hào phóng ném hẳn vào mũ cả tờ năm mươi đồng mới cứng.

Khi người ca sĩ mù tiến gấn tới chỗ Phát, anh mới như bừng tỉnh khỏi dòng suy nghĩ nặng nề. Chiếc mũ lúc này đã đầy tiền, vô tình dí sát vào mặt Phát, khiến anh ngẩng phắt lên một cách giận dữ.

Cái hốc mắt tối sâu, dù đã bị che khuất bởi đôi mắt kính, vẫn như hai họng súng xoáy thẳng vào anh. tim Phát buốt nhói như có bàn tay vô hình nào bóp chặt. Trời ơi, Tựu! Phát định hét lên, nhưng anh không nói được.

Như một phản xạ tức thời, tay Phát đưa lên túi áo ngực. Cả nắm tiền mà ban nãy Lượng đã cố tình dúi vào tay anh khi anh có nhã ý tặng Lượng tấm gỗ lát, trong giây lát đã nằm gọn trong chiếc mũ cối của người ca sĩ mù.

Mọi người tròn mắt kinh ngạc đổ về cuối xe.

Cũng lúc ấy chiếc xe ngoặt vào bến.

Và Phát lao ra khỏi xe, như một anh chàng mất trí.

*

Nhưng người mất trí thực sự, ít ra là ngay trong giây phút cái mũ cối của anh bị trĩu xuống vì nắm tiền quá lớn ấy, lại chính là Tựu.

Mấy người hành khách tốt bụng vây chặt lấy Tựu để tránh mọi người xô đẩy. Họ gần như nhấc bổng anh xuống dưới sân bến. Một thanh niên nhanh nhẹn đổ ụp chiếc mũ cối tiền xuống đất, thoăn thoắt vừa đếm vừa xếp lại tiền.

- Anh trai trúng quả này to quá. Riêng anh chàng mất trí kia đã tặng anh trai trên ba ngàn. Thôi, về nhà thắp hương đi. Tháng này nghỉ nhà chơi cho khoẻ, khỏi cần phải đi hát hò gì nữa.

Tựu đứng tần ngần, đưa tay sờ lên túi áo ngực, nơi cộm lên bọc tiền mà người ta vừa nhét vào cho anh.

Người nào mà lại hào phóng đến thế?

Câu hỏi ấy cứ cuộn lên trong đầu Tựu suốt trên đoạn đường từ bến xe về nhà, khiến anh không sao giải đáp nổi. Càng về đến nhà bước chân của Tựu càng châng lâng như người mộng tưởng. Anh nghĩ đến vợ đến ba đứa con. Anh tưởng như nhìn thấy, bằng tâm linh của mình, gương mặt đen đúa của vợ bỗng rạng ngời lên. Và mắt ba đứa trẻ thì cứ tròn xoe, đen nhức như hạt nhãn.

Ngõ vào nhà Tựu, người đến lần đầu, rất dễ bị lạc. Nhưng Tựu cứ bước đi phăng phăng, chiếc ghita cũ bên hông, chiếc gậy tre huơ phía trước, gương mặt bừng sáng như được một ngọn lửa chiếu rọi từ bên trong. Đến lối ngoặt vào cổng, anh đang định gạt cây gậy để xác định vị trí bụi chuối thì một tiếng reo từ trên mái bếp làm anh bỗng đứng khựng lại.

- Trời ơi, anh Tựu!

Sau tiếng reo vừa như một sự mừng rỡ, vừa như một tiếng kêu than, Phú thả người từ trên mái bếp xuống, lao đến ôm chầm lấy Tựu, ôm lấy cả cây ghi ta cũ đeo lủng lẳng bên hông Tựu. Giống như cái cảm xúc sáng nay, khi chị Tựu thú nhận với Phú cái nghề nghiệp mới của chồng. Phú ôm lấy Tựu mà lòng anh se thắt cay đắng đến nghẹn ngào. - Làm gì phải đến nông nỗi này, anh Tựu ơi! Anh bỏ xí nghiệp thương binh về đã là đủ lắm rồi. Làm cái nghề này, khác nào anh bêu xấu chế độ, bêu xấu anh em, bạn bè...

Tựu cười cười giang hai tay sờ nắn người Phú, cả mái tóc khô cứng và gương mặt nhễ nhại mồ hôi của Phú.

- Ồ Phú. Mày vẫn chẳng khác gì ngày xưa, giống thằng Phát lắm. Kìa, nhưng sao mày lại khóc? Có gì mà phải khóc? Ai bảo rằng tao bôi xấu chế độ, bôi xấu bạn bè? Tao lao động để tự nuôi mình, tao không muốn mình trở thành kẻ ăn bám, có gì đáng xấu nhỉ? Thôi đi chú mày. Về từ bao giờ? Vào dây kể cho anh nghe chuyện của mày đi.

Hai anh em ngồi xuống hiên nhà. Phú kể qua về mình. Nhưng Phú giấu Tựu cái lí do về nhà đợt này của mình. Mấy hôm nay anh buồn đến nẫu ruột. Sáng nay, mặc dù ông Tài bảo ở nhà dợi Lộc đi chợ về làm giỗ, nhưng anh vẫn quyết định đến chơi với vợ chồng Tựu.

- Lần trước em đến chơi, nhưng anh không có nhà. Hỏi chị, chị không nói. Thì ra, ngay từ dạo ấy, anh đã đi hát rồi. Anh liều thật đấy.

Nghe Phú trách móc mà Tựu chỉ cười khà:

- Chú mày còn cổ hủ lắm. Anh thì lại nghĩ khác. Trước đây mình ở xí nghiệp sản xuất, nhà nươc tạo điều kiện để mình được làm việc. Bây giờ không thích ở đó thì mình cũng phải tự tìm việc để làm. Mấy tháng đầu về nhà, anh cũng day dứt lắm chứ. Hoá ra mình đấu tranh với bọn sâu mọt ở xí nghiệp, tức khí bỏ về để ăn bám vợ con à? Mà như thế tức là chúng nó thắng, chúng nó sẽ cười vào mũi mình: Tưởng thế nào, chứ mấy thằng thương binh ấy mà dời khỏi nhà nước, chỉ có chết đói! Chúng nó lầm. Anh sẽ chứng minh cho chúng nó rằng anh tàn mà không phế. Dù ở đâu anh cũng làm việc. Mang tiếng hát dến với quần chúng là mình lao động nghệ thuật. Chú hãy nhớ lại xem. Ngày bé, gặp một gánh hát rong, một nghệ sĩ mù, chú háo hức và thú vị đến mức nào. Anh bây giờ cũng có công chúng của mình. Lên xe, lên tàu, gặp một bàn tay nâng dắt, nghe một tràng vỗ tay tán thưởng, anh biết rằng mình đã góp một cái gì đó cho cuộc đời này...

- Anh vẫn còn lạc quan lắm - Phú bỗng chạnh nghĩ đến cảnh ngộ và tâm trạng của mình - Em thấy cuộc đời cay nghiệt nhiều khi không thiết sống nữa...

- Chú không được nghĩ thế. Là cái thằng đàn ông mà chưa chi đã thối chí, thì thật là hèn. Anh hỏi chú vì cái gì mà chú không thiết sống nào? Chắc lại chuyện người yêu phụ tình không? Có đúng là anh đoán trúng tủ rồi không, hả? Nếu là mình thật yêu cô ấy thì cũng hơi buồn đấy... Nhưng nghĩ cho cùng cũng chẳng việc gì mà buồn khổ đến mức ấy. Có cô thì chợ cũng đông. Cô đi lấy chồng thì chợ vẫn vui. Phải quan niệm như thế con người nó mới cứng cỏi lên được chú ạ. Có muốn lấy vợ thì bảo chị làm mối cho. Con gái làng này thì khỏi phải nói...

Chị Tựu bưng ra hai cốc nước chanh, dúi một cố vào tay chồng.

- Anh uống nước đi cho chú Phú uống. Thôi chuyện dây cà dây muống làm gì, chú Phú đang mệt. Ấy, chú ấy đợi anh suốt từ sáng đấy. Cái bếp bị dột, em nhờ chú ấy dọi lại. Làm suốt cả buổi trưa nay không nghỉ.

Tựu bỗng vỗ tay vào túi áo ngực

- Thế thì phải làm cơm thợ. Anh vừa có lộc... Tiền đây, em đếm lại xem có đúng là hơn ba ngàn không? Một ông khách đi xe buýt vừa thưởng cho anh khi nghe anh hát bài "Bèo dạt mây trôi"...

- Nghe chuyện ông Tựu, cứ như là nghe chuyện người đời xưa ấy chú ạ - Chị Tựu nói với Phú - Từ ngày ông ấy lang thang trên tàu xe, suốt ngày chỉ thấy nói chuyện trên trời dưới bể.

- Thì đây, đếm xem có đúng là chuyện đời xưa không?

Bọc tìền được mở tung ra. Mọi người đều kinh ngạc không tin là Tựu nói thật. Cho đến khi nghe Tựu kể lại đầu đuôi câu chuyện một lần nữa, vợ Tựu mới cười, nụ cười méo hẳn đi vì quá sung sướng. Chị gọi những đứa trẻ về, thưởng cho mỗi đứa hẳn hai mươi đồng ra quán mua bỏng nổ.

*

Phú không về ăn giỗ. Chị Tựu ù ra chợ xép mua nửa cân thịt bò, dăm bìa đậu và một cút rượu về làm cơm khách. Có hai anh em mà hết nửa chai sáu nhăm. Say, nhưng thật là vui.

Tối một lúc, Phú mới về nhà. Khách khứa của Phát và mẹ con chị Năm đã về cả. Duy chỉ còn Phát và Bính vẫn ở lại. Bính nóng lòng muốn gặp Phú vì ba ngày nữa cô phải theo tàu. Còn Phát, anh giận Phú đến không để đâu cho hết "Thằng Phú bỉ mặt mình quá. Khách của mình, của Lộc nhưng chính là của nó. Bao nhiêu công phu săn đón, mời mọc mới rình được cơ hội đón rước người ta. Nhiều thằng ở xí nghiệp, làm yến tiệc, mời sái hàm mà thủ trưởng đâu có thèm đến. Vậy mà đúng vào ngày hôm nay nó bỏ đi". Những ý nghĩ làm Phát muốn điên đầu. Vừa thấy mặt Phú. Phát đã chỉ thẳng, giọng khê nồng hơi rượu:

- Mày vừa ỉa vào mặt tao không bằng.

Lộc và Bính sợ co rúm người lại. Ông Tài đang ngả lưng trên giường cũng vục ngồi dậy. Cứ nghe giọng nói của Phát, nhìn bộ mặt dữ dằn của anh đủ biết rằng thế nào Phú cũng phải ăn đòn của ông anh trai máu hổ mang.

Hình như Phú không nhìn thấy bộ mặt đỏ như màu chum sành của Phát. Anh cũng chuếnh choáng say. Mọi vật trước mắt anh cũng lung linh không có đường nét và càng không có nghĩa lí gì hết, dù rằng cái bộ mặt của Pháp đỏ như ông mặt trời đi chăng nữa.

- Cũng định về từ chiều. Nhưng ông Tựu vừa có lộc, ông ấy đãi rượu. Kì lạ quá, có một thằng cha điên khùng nào đó đi xe buýt, tự dưng biếu ông Tựu những ba ngàn đồng.

Phát bỗng giật thót người. Đúng là thằng Tựu, không thể nhầm được nữa. Dúi tiền cho nó rồi, rời khỏi xe mà mình cứ không tin là nó. Thật mình không thể hiểu nổi. Đang làm ở xí nghiệp thương binh, sao nó lại bỏ về đi hát rong?

- Có đúng là anh Tựu đi hát rong trên tàu xe phải không anh Phú? Em có nghe ai nói, nhưng không tin - Lộc tròn mắt, vẻ ngờ vực.

- Mày ngạc nhiên lắm à? - Phú quay phắt lại như muốn gây gổ - ông ấy đi hát rong đã hai tháng nay rồi. Cái nhà này chịu ơn ông ấy suốt đời, nhưng có bao giờ người ta để ý xem ông ấy sống như thế nào. Đời bạc bỏ mẹ. Số ông Tựu đúng là số ăn mày. Tưởng vào xí nghiệp thương binh, nhà nước đãi đằng, bù đắp cho nó xong đời. Nhưng nào có yên thân. Mấy thằng cha lãnh đạo xí nghiệp đáng bỏ tù cả lũ. Chúng nó ăn chặn mồ hôi nước mắt của cả những người tàn tật. Chúng nó lừa dối nhà nước để bòn rút tiền của. ông Tựu ức quá, kiện lên đến Bộ Thương binh xã hội, thẳng thắn vạch mặt bọn sâu mọt rồi bỏ về đi hát rong. Mà hát rong thì có gì là xấu nhỉ? Anh ấy tàn nhưng không phế. Anh ấy không ỉ thế là thương binh không cậy thế công thần để sống bám vào nhà nước. Bằng nghệ thuật để phục vụ mọi người là một cách lao động chân chính. Tôi ủng hộ anh Tựu. Anh ấy xứng đáng là một nghệ sĩ...

Phú nói ào ạt như trong cơn ngẫu hứng. Không biết có phải vì cái chất men say còn âm ỉ trong người anh hay vì những xúc cảm đột ngột, vì tình yêu và sự kính trọng đối với Tựu.

Những lời của Phú, ngay tức khắc có ảnh hưởng đến Phát. Cơn hoả của Phát ngay lập tưc xẹp hẳn xuống. Bài học mà anh định dạy cho Phú bỗng trở nên nhạt nhẽo và tầm thường, chẳng còn giá trị gì nữa. Anh thở dài.

- Tao không ngờ thằng Tựu nó sống khảng khái thế.

- Làm gì có cái chuyện một người nào đó tặng anh Tựu ba ngàn đồng. Anh Phú bốc phét. Hoặc là anh Tựu bị bệnh tâm thần... - Lộc bữu môi.

- Hay nhỉ? Thời buổi bây giờ những chuyện có thật thì lại bị coi như chuyện hoang đường. Vậy mà tao tin trên đời này vẫn còn nhiều người tốt. Bỏ ra ba ngàn đồng cho một ca sĩ mù sao lại đến mức hoang đường nhỉ? - Phú nhếch miệng cười và nhìn sang phía có bạn của Lộc. Chính nụ cười và cái gật đầu của cô ta tự nhiên làm cho anh có cảm tình.

Phát ngồi yên lặng hút thuốc. Anh không dám thú nhận cái con người tốt kia chính là anh. Ồ, mà cần gì phải thú nhận - Phát nhếch mép, vẻ nhạo đời - Ta làm cái công việc ấy là vì lương tâm ta. Phú nó tin, thế là được.

Tự nhiên Phát thấy ngại ngùng không dám nhìn thẳng vào mặt Phú. Anh quyết định hoãn lại câu chuyện nghề nghiệp vợ con của Phú. Bàn bây giờ chưa phải lúc. Tư cách và tâm thế của anh chưa đủ sức đối thoại và thuyết phục Phú.