Chương 10 Đối mặt với cái chết

Tháng sáu, mặt trận ở vòng cung Cuôcxk tương đối yên tĩnh, nhưng đấy chẳng qua, như thường nói là sự yên tĩnh trước bão tố. Ngày lại ngày, cả hai phía đều tăng cường lực lượng. Những đơn vị bộ binh, pháo binh, xe tăng đua nhau tiến về nơi tập kết.

Kẻ địch ráo riết trinh sát, cố gắng dò tìm tuyến phòng thủ của chúng ta. Những trận không chiến từ ngoài phòng tuyến mặt trận đã chuyển sâu về khu vực phòng tuyến Tập đoàn quân. Đấy thường là những trận giao chiến với loại trinh sát "Junker" hoặc với nhóm nhỏ máy bay tiêm kích. Đôi lúc, bọn địch cũng cố gắng dùng lực lượng lớn để ném bom xuống các tuyến đường giao thông của ta.

Tôi bị thương trong một trận không chiến. Máy bay cứu thương chở tôi về bệnh xá. Khi máy bay hạ cánh ở sân bay của trung đoàn không quân ném bom để nạp nhiên liệu, tôi gặp được cả những phi công của trung đoàn trinh sát tầm xa. Đấy là Đziuba và Ivanôp.

- Xin chào các bạn trẻ! - Tôi nằm ở trên cáng hét.

Bạn hữu xúm quanh chiếc máy bay nhỏ để nói chuyện:

- Đi điều trị hả? - Đziuba hỏi.

- Bọn "Metxer" bắt phải điều trị đấy.

- Cậu thì bọn "Metxer", còn mình thì hôm trước tý nữa bị ta bắn rơi. Máy bay của mình bị nện vào động cơ và thành bên phải. Các bạn của cậu nện đấy - toàn tiêm kích "La" cả mà.

Có nghĩa là, chiếc máy bay trinh sát tầm xa mà tôi và Xêmưkin tấn công lại chính là của Vaxia Đziuba. Thật tai hại làm sao!

Bạn hữu chúc cho tôi nhanh hồi phục, rồi chúng tôi chia tay nhau.

Sau đó mươi - mười lăm phút thì tôi đã nằm trong bệnh xá.

Những ngày khổ sở kéo dài đằng đẵng. Muốn chấm dứt càng sớm càng tốt mà không được. Trong thời gian ấy ngoài tiền phương có biết bao sự kiện căng thẳng xảy ra.

Không đợi đến ngày được xuất viện, tôi lẳng lặng đóng bộ quân phục và trốn trên chuyến bay của máy bay cứu thương về sân bay mình. Lâu lắm rồi tôi mới lại có được niềm vui vào thời điểm thấy lại được sân bay, thấy lại được những chiếc tiêm kích thân quen của mình.

Tôi nhìn ra phía sân đỗ. Vị trí máy bay của Cuzơmin và số 2 của cậu ta - Kirianôp để trống. "Họ đang đi làm nhiệm vụ" - tôi thoáng nghĩ, nhưng Xêmưkin đã báo cáo rằng, trong thời gian vắng tôi, phi đội đã mất hai máy bay. Cuzơmin cùng Kirianôp đã vào nằm bệnh viện rồi. Bản thân cậu ta cũng chống nạng, đi khập khiễng.

- Tổn thất sớm quá! Những trận chiến đấu chính thức chưa diễn ra mà đã để cho họ thế rồi, - tôi trách móc cấp phó của mình.

- Báo cáo đồng chí chỉ huy, ở đây đã xảy ra chuyện rắc rối kinh khủng! Xêmưkin giải thích. - Bọn phát xít điều quân ra vòng cung Cuôcxk mới ghê, không hề thấy đâu là đoạn cuối cả.

Các phi công của các phi đội khác cũng kéo đến và sau những lời chào hỏi, những cái bắt tay thì cũng nhập cuộc hàn huyên.

- Đúng, trận đánh như thế thật ít có, - Varsapxki mắt sáng lên, khẳng định. - Anh có biết gì về những trận oanh kích tập trung không? Ôi, bọn Đức tha hồ lãnh đủ! Từ phòng tuyến mặt trận cho đến tận vòng cung Cuôcxk, các máy bay "Junker" cháy sáng rực mặt đất. Còn chúng ta thì không có tổn thất nào cả, nhưng khi quay về sân bay thì lại phạm phải sai lầm. Mây lúc ấy khoảng 9 phần. Nào, thử nghĩ xem, thời tiết như vậy thì còn ai đụng được đến mình nữa. Thế là tất cả hạ cánh không cần yểm hộ. Biên đội giải tán, lập hàng tuyến đàng hoàng, và bọn "Metxersmit" thì chỉ đợi có thế. Đầu tiên là máy bay của Cuzơmin bị bắn cháy, tiếp theo là Kirianôp. Valentin Xemenôvich thì may mắn hơn một chút.

Các phi công đã không chấp hành quy định bất di bất dịch: phải yểm hộ cho những máy bay về hạ cánh đầu tiên. Và họ đã bị trừng phạt.

Sau đó một thời gian, tôi được tham dự vào trận không chiến lớn. Chúng tôi có dịp trả thù cho những tổn thất của mình.

Như tất cả mọi lần, phi đội tôi xuất kích theo lệnh báo động. Tôi vừa kịp mở đối không thì đã nghe thấy giọng thông báo khẩn cấp:

- Hãy giúp chúng tôi với. Tôi đang quần nhau với địch ở khu vực Tamarôpca. Độ cao 2000m.

Tôi dẫn phi đội bay vào vùng Tamarôpca. Những đám mây đống với lượng mây đến 7 phần đã giúp cho phi đội giữ được bí mật trên đường đi. Chúng tôi chiếm vị trí có lợi. Tôi tấn công biên đội "Metxersmit" đầu tiên khi phát hiện.

Bọn Hítle bị bất ngờ. Ngay từ loạt đạn đầu tiên, tôi và Varsapxki mỗi người thiêu cháy một máy bay của chúng. Biên đội khác tấn công cũng có kết quả: thêm một máy bay thù nữa kéo khói và mất dần độ cao. Bị tổn thất 3 máy bay, bọn phát xít hoang mang. Chúng đâm ra hoảng loạn! Những chiến thắng đã cổ vũ tinh thần của phi công chúng ta. Sau khi chọn tốp "Metxersmit" lớn nhất, tôi lao vào tấn công tiếp. Một chiếc nằm trong kính ngắm của tôi rồi. Bằng một loạt đạn dài, tôi đã loại nó ra khỏi chuyến bay. Ai đó ngay cạnh tôi cũng thiêu cháy một chiếc khác.

Những chiếc tiêm kích "Iak" ưu thế hơn hẳn bọn "Metxersmit" về tốc độ. Vượt qua những đám mây, toàn phi đội nhanh chóng chiếm vị trí có lợi cho lần công kích mới. Rồi chúng tôi bất ngờ nện tiếp, bắn rơi thêm hai thằng "Metxer" sau đó vọt lên lấy độ cao.

Bọn địch hoàn toàn mất thế chủ động, đành lần lượt tháo chạy về phía Tây.

Chúng tôi được tăng cường lực lượng. Phi đội nhận thêm 3 phi công "Iak" bị lạc đội. Tất cả đều hiểu được một nguyên tắc của phi công tiêm kích: "một người lẻ loi trong trận    đánh không phải là chiến binh". Vì vậy, khi nhìn thấy họ, chúng tôi liền tập hợp, bay cùng.

Khi trận không chiến kết thúc, có một máy bay bay ngang tôi và lắc cánh. Lúc ấy, tôi nhìn thấy số hiệu kẻ trên thân không phải con số 39 mà là 18. Có nghĩa là không phải Varsapxki rồi. Vậy thì đấy là ai? Thì ra, số 2 của tôi trong một lần công kích đã bị tụt hậu, cố tìm tôi mà không thấy.

- Báo cáo phi đội trưởng, - Varsapxki kể, - tôi thấy phía trước tôi có một máy bay. Tôi nghĩ chắc là anh đang tìm tôi. Tôi tăng cửa dầu tiếp cận. Tôi thấy chiếc máy bay ấy cũng vòng lại phía tôi. Tôi mừng quá, liền vào tập hợp biên đội theo đúng quy cách. Sau đó tôi quan sát lại một lần nữa "số 1 của mình" và suýt thì nhảy dựng lên trong buồng lái. Hoá ra tôi đã tập hợp biên đội với thằng phát xít. Không suy nghĩ gì nữa, tôi đưa thằng Đức vào trong kính ngắm và ấn cò súng. Tôi lật nghiêng máy bay, còn thằng phát xít thì lao xuống phía dưới. Tôi lao theo nó không kịp. Nó gần như lao xuống thẳng đứng. Tôi nghĩ là tôi bắn trượt, để nó xổng rồi. Phía trước là mặt đất, nó vẫn tiếp tục lao. Và nó đã cắm xuống đất. Xin tha lỗi cho tôi, phi đội trưởng ạ, - chính vì thế mà tôi đã tách khỏi đội hình, - Varsapxki xúc động thực sự trước sự sai lầm của mình. - Tôi có lỗi, tôi xin chịu kỷ luật...

Người ta vẫn nói, không ai xét xử người chiến thắng. Nhưng cũng cần phải rút ra bài học. vì vậy tôi nói với cậu ta rằng phải báo cáo đầy đủ, trung thực ở cuộc giảng bình trận đánh.

- Báo cáo rõ, - Varsapxki buồn bã.

- Xin cám ơn và chúc mừng vì đã bắn rơi "Metxer", - tôi nói thêm. - Chúc cho đấy không phải là chiếc cuối cùng.

Buổi chiều, các phi công phân tích rõ nguyên nhân tại sao Varsapxki lại mất đội. Mọi chi tiết chuyến bay đều được nhận xét. Trong thời điểm phi công tách khỏi số 1 thì đã có phi công bay trên máy bay số hiệu "18" đến tập hợp vào đội hình, vì vậy tại sao mà Varsapxki không tìm thấy chiếc máy bay bay lẻ. Trên trời đều là những biên đội hai chiếc cả.

- Điều đó chỉ có thể xảy ra một lần trong đời thôi, - Cuzơmin trách móc cậu ta.

- Sẽ thế nào nếu cậu không tập hợp vào thằng Đức, mà ngược lại, nó tập hợp biên đội vào với cậu? - Orlôpxki hỏi.

Sự lo lắng của các phi công chứng tỏ họ đã có độ chín, họ đã trưởng thành và tập thể đồng đội chiến đấu đã ngày càng gắn bó.

Mọi hoạt động trên trận tuyến của chúng tôi tạm im ắng. Lợi dụng cơ hội đó, chúng tôi bay chuyển sân đến gần phòng tuyến hơn.

Đến đó, chúng tôi đóng quân ở gần khu rừng nhỏ. Hai phía của bãi cất hạ cánh có cây bao quanh, còn những khoảng trống dưới lùm cây là nơi sơ tán máy bay rất tốt. Chúng tôi hầu như sẽ không bị phát hiện từ trên trời xuống.

Phi đội được chia nhỏ theo từng bộ phận. Mọi người ở trong các hầm tránh đạn. Những hầm hào ở đây đào rất dễ dàng vì đất mềm, dùng xẻng đào rất nhanh. Chúng tôi chặt những cành cây ở xa về che phủ để không phá vỡ sự ngụy trang tự nhiên tại chỗ. Phần lớn hầm hào đã chuẩn bị xong. Chúng tôi cố gắng làm mọi sự cần thiết sao cho những chuyến bay không bị gián đoạn, bảo đảm sửa chữa được những hỏng hóc và bảo vệ được toàn đơn vị.

- Đào sâu hơn nữa vào, người anh em ạ, - Gavrilôp động viên. - Chúng ta không chỉ chiến đấu ở trên trời thôi đâu, mà còn phải chiến đấu cả ở dưới đất nữa đấy.

Ngày mồng 3 tháng 7, sau một thời gian chuẩn bị, tôi quyết định bay thử máy bay.

Tôi lượn một vòng trên sân bay. Máy bay điều khiển hoàn toàn tốt. Thợ máy Vaxiliep quả là đã rất chăm chỉ, kiểm tra cẩn thận từng chi tiết một. Tôi đưa mắt nhìn xuống đất - sân bay hoà lẫn cùng phong cảnh xung quanh. Những con đường vắng tanh. Tò mò, tôi bay đến gần tuyến trước. Không phát hiện được đội hình quân ta tập kết. Vậy mà ở đấy có hàng nghìn người cơ đấy. Tôi rất mừng vì quân ta ngụy trang rất giỏi: sẽ tổn thất rất ít khi trận đánh mở màn.

Bất ngờ, từ hướng mặt trời thấy xuất hiện một thằng "Metxersmit", theo sau nó còn một thằng nữa. Rút lui chăng? Muộn mất rồi. Hơn nữa, phi công Xô viết không bao giờ biết chạy trốn là gì. Tôi giao chiến.

Bọn phát xít tấn công ngay tắp lự. Tôi lấy tốc độ. Khi bọn chúng tiếp cận đến cự ly khoảng 1000 m, tôi lượn vòng chiến đấu gấp để thoát ly khỏi sự tấn công và lấy độ cao cho bằng độ cao của địch. Thêm mấy lần tấn công đối đầu nữa, sau đó lại vòng lấy độ cao - cuối cùng bọn Đức đã ở thấp hơn tôi. Bây giờ ưu thế chiến thuật lại thuộc về tôi. Tôi tấn công, nhưng kẻ địch đã kịp lật thoát ra khỏi kính ngắm của tôi và tháo chạy khỏi trận chiến. - Đúng là một bọn đểu cáng, hèn nhát!

Sáng ngày mồng 4 tháng 7, bầu trời treo đầy những đám mây nặng trĩu. Khoảng gần trưa, những trận mưa giông trút xuống, nhưng vẫn như những ngày trước đó, các biên đội tiêm kích vẫn ở trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu cấp 1.

Còn 3 tiếng nữa trước khi trời tối, đến lượt tôi và Varsapxki trực chiến. Mưa đã ngớt, nhưng các giọt nước vẫn đọng đầy nắp buồng lái. Bất ngờ, pháo hiệu bay vọt lên.

"Bắt đầu rồi!" - Tôi thoáng nghĩ.

Chúng tôi mở máy và cất cánh ngay từ sân đỗ. Varsapxki được tính là phi công cũ, có quyền được dẫn dắt biên đội, nhưng vì chúng tôi không kịp huấn luyện các số 2, nên cậu ta vẫn phải bay làm số 2 cho tôi.

Trong đối không nghe thấy giọng của Veđênhêep bị ngắt quãng bởi những tiếng đạn nổ.

- Bay ngay đến khu vực Olsanki. Bọn Đức đang oanh kích bộ binh ta đấy.

Cơ động giữa các đám mây giông đen sẫm, chúng tôi bay đến khu vực đã định. Kẻ địch ở đâu đó gần lắm rồi. Cần phải tìm kiếm. Trong tình trạng hỗn loạn thế này thì phát hiện cũng không khó lắm.

Sau khi xuyên qua bức tường mưa, chúng tôi thấy ngay trước mặt mình 6 chiếc ném bom loại "Ju-88" của bọn phát xít. Chúng được các máy bay tiêm kích yểm hộ.

- Iasa, đừng tụt hậu nhé! - Tôi ra lệnh qua đối không và cắt luôn vào đội hình của bọn ném bom.

Bọn "Junker" bay vụt qua gần đến nỗi, tôi thấy một gương mặt trong số những tên giặc lái có vẻ quen quen. Hay là tôi chỉ cảm thấy thế thôi không biết? Bọn xạ thủ không kịp bắn, nhưng chỉ thoáng chút sau là chúng có thể trút đạn vào đầu chúng tôi rồi.

Tôi ngoặt gấp về bên phải, suýt nữa thì chạm cánh vào chiếc máy bay ném bom, sau đó tôi lượn sang trái và ấn cò súng. Một loạt đạn dài nện thẳng vào thằng "Junker". Tôi lập tức tấn công thằng khác, nhưng thằng ấy đã kịp lẩn vào mây.

Đội hình bọn phát xít rối loạn, chúng lần lượt thoát khỏi trận chiến. Tôi tóm được một thằng, nã một loạt đạn vào động cơ bên phải, sau đó một loạt nữa vào động cơ bên trái của nó. Thằng phát xít rơi tựa như ném hòn đá xuống đất.

Đến lúc ấy bọn "Metxrsmit" mới kịp lao đến để ứng cứu cho lũ ném bom. Có ưu thế về số lượng, cả 6 tên lao vào tấn công chúng tôi.

Tôi lệnh qua đối không:

- Iasa, theo tôi!

Và tôi vòng máy bay lấy hướng đối đầu, đưa máy bay lao xuống thấp. Tôi liếc nhanh sang phía số 2 và suýt lấy tay ôm đầu: cậu ta tự động lao vào công kích đối đầu. Một chọi với sáu. Cứ như chú gấu lao vào bầy tê giác ấy.

- Bay theo tôi! - Tôi tiếp tục ra lệnh, nhưng Varsapxki không thay đổi hướng bay.

Còn tôi thì không có cách gì giúp số 2 của mình: tôi không có đủ thời gian cơ động. Theo những tia lửa của họng súng liên thanh, tôi biết rằng cậu ta đã bắn, nhưng cậu ta phải chống chọi với 12 khẩu súng của địch kia mà. Trên bề mặt của động cơ và cánh máy bay của Varsapxki thấy nháng lên những điểm nổ của đạn địch bắn vào. Chiếc tiêm kích lao sang hướng khác. Gần như cùng lúc, từ phía bên trái của thằng "Metxersmit" bùng lên ngọn lửa đỏ. Thằng phát xít không cải máy bay ra bay bằng được, cứ thế lao thẳng xuống đất.

Bọn Đức trong cơn thịnh nộ bám theo chiếc "Iak" không còn sức bảo vệ, đang từ từ lao xuống. Tôi yểm hộ cho Varsapxki cho đến tận lúc hạ cánh, ghi nhớ tọa độ tiếp đất rồi quay về sân bay, lòng đầy lo lắng cho cậu ta.

Những đám mây giông từ phía Đông kéo đến, nhưng lượng mây không thay đổi. Đâu đó giữa các khe hở của các đám mây vẫn le lói những tia sáng mặt trời buổi chiều.

Tôi lao xuống đến độ cao cực thấp, bay dọc tuyến đường nhựa. Phía trước con đường như có một ụ đất nổi lên, - một mái nhà màu đỏ của nhà ga xe lửa bị phá huỷ. Theo tuyến đường nhựa tôi thấy các đoàn xe bọc thép, các đoàn xe tăng hạng nặng đang di chuyển.

Tôi vui mừng khi thấy cảnh tượng này. Lại chợt nhớ đến cảnh trên những con đường vào năm 1941, khi mà hàng đoàn người Xôviết mệt mỏi, bơ phờ bị bọn phát xít tấn công lũ lượt kéo chạy sang phía Đông. Họ bị lũ máy bay phát xít rượt đuổi bắn phá không thương xót.

Về đến Sở chỉ huy, tôi kể lại toàn bộ trận đánh và chỉ vị trí hạ cánh của Varsapxki. Xe ứng cứu lập tức lên đường.

Đêm tháng Bảy thật ngắn ngủi. Nó chưa kịp trùm kín màn đêm thì phía Đông đã thấy ửng hồng.

Tôi tỉnh giấc khi chuẩn úy Bôgđanôp chạm nhẹ vào người.

- Sáng rồi, phi đội trưởng ạ. Xin phép được đánh thức các phi công.

- Báo thức đi, Cônxtantin Ivanôvich. Thời tiết thế nào?

- Mây tan rồi. Trời sẽ tốt.

Tôi nằm ngủ dưới gốc cây lê dại. Sương sớm đang tan. Từng giọt to, nặng rơi qua các tán lá xuống dưới, nhỏ lên chiếc áo da bay nghe như gõ trống.

- Lại thấy im ắng, - đồng chí chuẩn úy nói, - không thấy một phát pháo nào bắn. Tất cả đang định diễn trò gì thế nhỉ, thưa đồng chí phi đội trưởng?

- Hình như đang chuẩn bị tấn công, - tôi trả lời. - Điều ấy thì phải tự đi hỏi họ chứ.

Chuẩn úy cười:

- Tôi hỏi được quá đi chứ, nhưng mà làm sao nối liên lạc được với họ.

Trong lúc tôi chậm rãi mặc quần áo, đi ủng thì mấy phút đã trôi qua. Bất thình lình, một phát đạn pháo nổ. Tiếp sau là phát nữa, rồi phát thứ ba... Khắp chiến trường rền vang. Chúng tôi nhìn nhau:

- Đấy, yên ắng đấy!

- Bât đầu rồi, - Gavrilôp xác định, - quân ta đang nện đấy.

Sự ồn ào ngày càng tăng.

Chuông điện thoại réo. Gavrilôp cầm tổ hợp, sau đó đưa cho tôi nghe. Lệnh gọi của trung đoàn trưởng:

- Tất cả phi công đến ngay chỗ tôi, báo động! - Đồng chí gần như hét.

Sau khoảng 2-3 phút, toàn phi đội đã tập hợp tề chỉnh.

- Tôi nhận được bức điện tín, - trung đoàn trưởng nói mở đầu, - bọn địch đã chuyển sang tấn công. Tôi yêu cầu phải tổ chức mọi việc cho chặt chẽ, nền nếp, chấp hành ngụy trang thật tốt. Nhiệm vụ sẽ giao cho các đồng chí chậm hơn một chút. Các phi đội trưởng đi theo tôi. Số còn lại đứng chờ lệnh!

Chúng tôi đi vào sở chỉ huy.

- Chúng ta phải chiến đấu đến cùng, - trung đoàn trưởng nói khi chúng tôi bước vào trong hầm. Xuất kích bao nhiêu lần chuyến là theo yêu cầu. Phải chiến đấu hết khả năng của mình. Cất cánh thực hiện từ vị trí trực ban chiến đấu trên sân bay. Đồng chí tham mưu trưởng sẽ thông báo tín hiệu hiệp đồng. Hãy huy động toàn bộ lực lượng và động viên cấp dưới chuẩn bị cho những trận chiến đấu căng thẳng và dai dẳng. Sẽ không biết đến nghỉ ngơi là gì đâu. Các đồng chí rõ cả chưa?

- Rõ!

- Về các phi đội!

Tôi cùng với Gavrilôp tổ chức cuộc mít tinh chớp nhoáng. Chúng tôi đặt trước các phi công nhiệm vụ chiến đấu ác liệt. Họ sẵn sàng nhận nhiệm vụ với những thử thách khắc nghiệt nhất. Niềm tin vào chiến thắng của họ làm cho chúng tôi xúc động và hân hoan.

Phi đội tôi được giao nhiệm vụ bảo vệ Bộ Tham mưu của Phương diện quân. Thoạt đầu, chúng tôi chỉ được phép tổ chức những trận đánh nhỏ với những nhóm tiêm kích lẻ. Các phi công bắt đầu thấy chán nản.

- Mọi người thì đi chiến đấu, còn chúng mình thì chỉ đi diễu ở trên trời, - Axkircô bực dọc nói.

Với tầm vóc nhỏ nhắn, lanh lợi, hoạt bát, cậu ta khác với các người khác ở đặc tính nôn nóng. Mới được điều động về phi đội cùng với một số khác, nhưng cậu ta nổi trội hơn bằng kiến thức và lòng dũng cảm của mình. Khi ấy, chúng tôi đâu biết được rằng số phận của con người này rồi phải chịu nhiều bi thương. Đúng vậy, trong chiến tranh ai có thể nói trước được số phận từng người, khi mà ngày ngày nó có thể đẩy người ta đến chỗ vinh quang hoặc lại đưa người ta đến nơi bất hạnh!

Qua mấy ngày, chúng tôi mới biết là chúng tôi đang hoạt động ở hướng đánh chính. Trên đoạn phòng tuyến của chúng tôi diễn ra những trận đánh khốc liệt cả ở mặt đất lẫn trên không. Bọn địch liên tục bổ sung lực lượng. Đâu đó, chúng đã bao vây được quân đội ta. Những xóm làng trong khu vực chiến trường chìm trong lửa đạn. Chúng tôi bay ở độ cao đến 3000 mét mà khói vẫn bay vào trong buồng lái khét lẹt.

Biên đội 4 chiếc của tôi xuất kích đi yểm hộ bộ binh ở khu vực Gorlisevô. Đạn pháo cao xạ giăng lên trời thành những lưới lửa, bắt chúng tôi phải cơ động gấp để tránh né. Chẳng mấy chốc, chúng tôi phát hiện thấy đội hình "Hâyken-126" và hai chiếc "Metxersmit". Tôi cử biên đội hai chiếc sang đánh bọn ném bom, còn tôi và Orlôpxki thì đánh bọn tiêm kích. Ngay từ đầu, tôi đã hiểu rằng tôi gặp phải những tên giặc lái sừng sỏ. Thằng số 1 bay tách sang trái, giảm độ cao, còn thằng số 2 - vòng sang phải và lấy độ cao. Chúng hy vọng rằng chúng tôi sẽ lao theo một trong hai tên, tên còn lại sẽ thừa cơ bổ vào công kích bọn tôi. Nhưng chúng tôi cũng tách đôi.

- Tôi bám thằng số 1, còn cậu nện thằng số 2! - Tôi lệnh cho Orlôpxki.

Chúng tôi bay đối đầu cắt chéo với bọn Hítle. Bọn phát xít không đánh giá được tính năng kỹ chiến thuật của loại máy bay "Iak" - Nó đã được mang biệt danh "kim cương trẻ". Tên giặc lái bắt buộc phải giao chiến và tiến hành những động tác nhào lộn cao cấp ở mặt phẳng thẳng đứng và mặt phẳng nghiêng.

Kẻ địch cố gắng bám đuôi máy bay tôi, nhưng vô ích. Bởi ngay từ đầu, nó ở điểm cao nhất của động tác thắt vòng nghiêng, một phần nào đó của giây, nó đưa máy bay vào bổ nhào sớm hơn tôi vì tôi đang ở điểm thấp đang đưa máy bay lấy độ cao. Sang vòng thứ hai, vòng thứ ba thì lợi thế đã thuộc về tôi. Máy bay "Iak" ưu việt hơn loại "Metxersmit" ở cơ động theo phương thẳng đứng, lấy độ cao nhanh.

Tôi kéo máy bay với quá tải tới hạn, tìm mọi biện pháp tiếp cận thằng "Metxer". Còn thằng phát xít, hoặc không tin được là tôi có thể tóm được hắn ở mặt phẳng thẳng đứng, hoặc là hắn lặp đi lặp lại một chiến thuật đã quen thuộc mà không tìm động tác phản công, nên nó vẫn kéo máy bay theo phương thẳng đứng mặc dù nó đang ở thế bất lợi. Lên đến đỉnh điểm, tốc độ của nó tụt xuống đến giới hạn nhỏ nhất, máy bay nó từ từ lật ngửa bụng lên trời, có cảm giác như bị treo lơ lửng. Tôi lợi dụng ngay cơ hội ấy.

Tôi tiếp cận thằng "Metxersmit" ở khoảng cách gần tới mức có thể thấy được mặt của tên giặc lái, và nện cho nó một loạt đạn dài. Từ từ chúc mũi, máy bay địch lao cắm thẳng xuống đất. Trận đấu sống mái đã kết thúc.

Tôi đi tìm Orlôpxki. Cậu ta ở đâu nhỉ? Có thể cậu ta vẫn đang quần nhau với địch và cần đến sự giúp đỡ của tôi chăng. Nhưng trong tầm nhìn của tôi, tôi không phát hiện được số 2 của mình lẫn số 2 của địch.

Đánh với đấm như thế đấy! Nếu mà để xổng bọn máy bay ném bom của địch để chúng đến được Gorlisevô thì chuyện gì sẽ xảy ra đây?

Tôi lượn vòng, bổ tìm phía nọ sang phía kia. Đã hết thời gian cần yểm hộ rồi. Tôi chuẩn bị về sân bay, nhưng ngay bấy giờ từ phía Đông Nam xuất hiện một tốp máy bay ném bom. Tôi vòng máy bay lấy độ cao và chiếm vị trí có lợi. Cùng lúc, tôi nghe thấy đài quan sát ra lệnh:

- Chim kền kền, hãy tấn công bọn ném bom, không để cho chúng đến được Prôkhôrôpca!

Khu vực Prôkhôrôpca là nơi đang tập kết tăng của ta. Có lẽ bọn phát xít đã biết điều đó.

- Nghe rõ, - tôi trả lời và bổ đến tấn công thằng bay dẫn đầu.

Chiếc "Junker" hai động cơ lớn dần trong kính ngắm. Tên xạ thủ của máy bay ném bom bắn tôi một loạt đạn. Tôi đưa kính ngắm, tính góc bắn đón cần thiết, và ấn cò súng, nhưng súng bắn được đúng một viên rồi câm bặt: hết nhẵn đạn rồi. Giữ nguyên tốc độ, tôi lao thẳng vào thằng ném bom với hy vọng thằng giặc lái sẽ hoảng sợ. Tôi vòng cắt giữa cánh và bánh lái lên xuống của thằng "Junker".

Tôi đã tính toán đúng: thằng giặc lái không dám giao chiến, mở cửa buồng bom để vứt vội bom cho nhẹ rồi tháo chạy về phía đất mình. Bọn bay sau cũng theo đuôi thằng số 1, chuồn hết.

Lại thấy xuất hiện tốp thứ hai - gồm 9 chiếc ném bom nữa. Tôi kéo lên lấy độ cao. Sức lực tôi đã cạn kiệt. Cổ thấy khô đắng, nhưng không thể không tham chiến. Không được để bom địch rơi vào đầu quân ta. Ý chí mãnh liệt giúp tôi tiếp tục lao vào trận.

Tôi lật máy bay qua cánh, gần như lao thẳng vào trước mặt thằng "Junker". Thằng địch sợ hai máy bay đâm vào nhau, liền vòng nhanh sang phía bên trái. Nó đâm ngay vào thằng bay bên cạnh và hai chiếc cùng nổ tan trên bầu trời. Số còn lại, sau khi vứt bom bừa bãi xong, vòng ngược lại, tháo chạy hết.

- Cám ơn vì những hành động tuyệt vời! - Đài dẫn dắt dưới mặt đất nói.

Tôi quay về sân bay, về đến nơi, tôi mới biết là Orlôpxki đã bắn rơi thằng "Metxersmit" sau đó tập hợp vào biên đội bạn, tiếp tục tiến hành hai cuộc không chiến nữa.

Trong thời gian đưa máy bay tôi đi sửa chữa để vá những lỗ đạn bắn thủng, thay thùng dầu thì tôi được nghỉ ngơi và phân tích lại trận đánh.

Tôi nhận thấy, quyết định của tôi trong trận vừa rồi là chưa chuẩn xác. Tôi đã phân tán lực lượng, chiến đấu một thân một mình. Hoả lực yếu. Hơn nữa, cuộc chiến đơn độc gây nguy hiểm cho cả hai chúng tôi. Chúng tôi được cứu giúp chẳng qua là nhờ tính năng ưu việt của máy bay và kỹ thuật nhào lộn tốt mà thôi. Tất cả những điều đó, tôi đã kịp trao đổi với các phi công.

Cuối buổi trao đổi của chúng tôi, đại úy Cônxtantinôp - tổ trưởng Đảng bước đến. Đồng chí vừa ở chỗ hạ cánh bắt buộc của Varsapxki về.

- Chúc mừng đồng chí đã trở về! Axkircô reo lên, - thế còn Iasa đâu?

Khuôn mặt của đại úy nói lên điều chẳng lành. Tất cả đều im lặng.

- Iasa không còn nữa. Đồng chí đã hy sinh!

Thì ra, Varsapxki thoát ly khỏi không chiến với vết thương rất nặng. Một viên đạn đã phá nát ngực cậu ấy. Khó khăn lắm cậu ấy mới về hạ cánh được. Khi các đồng chí bộ binh chạy đến, mở được nắp buồng lái thì cậu ta chỉ kịp nói: "Tôi đã không chấp hành lệnh của chỉ huy!". Và tắt thở.

Cônxtantinôp đưa tôi quyển nhật ký của Varsapxki. Tôi đọc trang cuối cùng. Nó được viết rất ngắn.

"Ngày hôm nay mình được nhận danh hiệu "phi công kỳ cựu", - Varsapxki viết, - nhưng mình không có số 2. Mình vẫn cứ bay với cương vị số 2 cho phi đội trưởng như trước đây. Như vậy lại tốt hơn. Tất cả đều hiểu rằng, phía trước đang chờ đón những trận không chiến ác liệt, vậy mà mình lại chưa tham chiến thực sự. Mình vẫn còn có cơ hội được học hỏi".

Cậu ta muốn học hỏi, nhưng trường học chiến tranh là trường học hà khắc. Nó không cho phép bất cứ sự sai sót nào. Vì lỗi lầm của mình mà Varsapxki phải trả giá bằng cả cuộc sống của mình. Tôi cho rằng, ở một mức độ nào đó, việc giảng bình về những sai sót của cậu ta trước trận đánh không phải là điều xúc phạm cậu ta với bạn hữu, mà điều ấy còn có thể cứu vớt được cho nhiều người khác nữa.

- Thưa các đồng chí, xin hãy nhớ cho rằng, đấy là một bài học đau xót, - tôi nói với các phi công đang buồn bã. - Nếu như người chỉ huy ra khẩu lệnh "Hãy theo tôi!", thì phải đi theo ngay, không suy tính gì hơn nữa. Số 1 không thể giải thích cho số 2 được rằng tại sao lại quyết định như thế. Người phi công có trình độ hiểu biết và có kinh nghiệm trong từng tình huống chiến thuật đều phải nẳm bắt được mọi cơ động của người chỉ huy. Còn nếu như anh ta không nắm bắt được, thì cũng phải chấp hành mệnh lệnh. Varsapxki từng là một phi công tốt và can đảm. Cũng có thể, đồng chí ấy muốn một mình xông vào tham chiến với tốp tiêm kích địch, nhưng đồng chí ấy lại không tính đến lực lượng của mình...

***

... Trên sân bay, động cơ nổ rền vang không ngớt. Đâu đó bom nổ rất gần, rồi đến tiếng gầm của những loạt đạn pháo. Mặt trời như một chiếc đĩa nhợt nhạt khó khăn lám mới chiếu được những tia nắng xuyên qua màn khói bụi.

Máy bay tôi đã được sửa xong. Lại có lệnh xuất kích. Tôi dẫn đầu biên đội bay vào vùng Butôvô- Racôp - Xtrêlescôie. Dưới cánh bay chúng tôi đúng là cảnh núi lửa khổng lồ đang phun. Làng mạc bị thiêu trụi, những chiếc xe tăng bốc khói, những máy bay bị bắn cháy cắm xuống đất. Bản thân mặt đất cũng như đang bốc lửa. Còn trên bầu trời thì dày đặc các điểm nổ của pháo cao xạ. Nhìn những điểm nổ ấy cũng có thể đoán được là máy bay của bên nào đang nằm trong tầm bắn. Điểm nổ đạn pháo của ta thì khói màu xanh, của địch - thì màu đen.

Bị tổn thất nặng nề, nhưng bọn phát xít vẫn nhích lên phía trước được một chút. Bây giờ chúng đang muốn khuếch trương chiến quả, nhưng quân đội Xô viết vẫn đứng vững vàng trước những cuộc tấn công của kẻ thù.

Bầu trời trên khu vực Butôvô dày đặc máy bay. Có đủ các loại tham chiến như "Metxersmit" với "La", "Phôcker - Vulph" và "Iak", "Junker" và "IL", "Hâyken" và "Pe". Tầm nhìn rất kém, trong chiến trận rất nhiều điều bất ngờ có thể xảy ra.

Chúng tôi xông vào cái "đống hỗn độn", nơi mà các máy bay "La" đang quần nhau với bọn "Metxersmit". Chúng tôi đến đúng lúc. Đội hình của kẻ địch bắt đầu tan vỡ. Nơi này, nơi kia đều thấy máy bay phát xít bốc cháy. Nhiều điểm khác nhau, bọn giặc lái nhảy dù đang treo lơ lửng.

Tôi cùng với Axkircô truy đuổi bọn "Metxersmit". Làn đạn chính xác của phi công trẻ Xôviết đã hạ gục tên phát xít bay ở vị trí số 1, còn thằng bay số 2 thì chui vào màn khói chạy trốn được.

Chẳng bao lâu sau, tôi phát hiện thấy 5 chiếc ném bom loại "Hâyken-111". Tôi lật máy bay qua cánh, bổ vào kẻ địch. Một loạt đạn dài - và thằng bay số 1 cắm đầu, lao thẳng xuống đất, nổ tung cùng với số bom mang theo. Gần như cùng một lúc, các máy bay "La" cũng tiêu diệt thêm hai chiếc máy bay ném bom khác nữa.

- Đánh thế mới là đánh chứ! - Axkircô nói thán phục sau khi hạ cánh. - Bên phải là khói, bên trái là bụi, phía trước mù mịt không thấy gì, dưới đất là địa ngục. Không tìm kiếm được, không biết ai sẽ nện ai. - Và ý chí tăng thêm trong tình trạng kiệt sức: - kể như được tắm vậy...

- Ừ, đúng như từ dưới nước chui lên thật, - Orlôpxki cười. - Thoát đi đâu được! Chẳng ai còn sợ chiến tranh không đủ chỗ cho mình nữa nhé.

Đã gần đến bữa ăn trưa, nhưng không ai thấy đói.

- Có lẽ sự căng thẳng làm mất sự ngon miệng, - bác sĩ quân y Kerimôp nói. - Thêm vào đó lại còn là cái nóng nữa!

- Kể mở thêm mấy cửa sổ con, - ai đó nhận xét, - chỉ có lạnh hơn thôi.

- Sẽ có cửa sổ con, và sẽ có lạnh. Cứ tự thử đi, - bác sĩ quân y trả lời.

Đúng thật, mấy phút sau tất cả đã được thực hiện. Những cô cấp dưỡng nhanh chóng trải bàn ăn, nhưng không ai kịp đụng đến thức ăn.

Phát pháo hiệu vọt rít lên trên những ngọn cây linh lan ở sân bay. Các phi công vừa chạy vừa đội mũ bay.

- Sau khi bay về chúng tôi sẽ ăn, - Orlôpxki vừa nói vừa mặc dù.

Gần như xuất hiện ngay trên đỉnh sân bay một số tốp máy bay ném bom. Những chiếc thân đen sì, dài ngoẵng của chúng in đậm trên nền trời. Đâu đó trên đội hình địch đã thấy những chiếc tiêm kích của ta lượn vòng. Tốp 9 chiếc đi đầu nhận được những loạt đạn chính xác và hai chiếc "Junker" bị bắn rơi ngay tắp lự, nhưng bọn phát xít vẫn bay theo đội hình mật tập. Cần phải tập trung vào tấn công, điều ấy sẽ chia cắt đội hình địch.

Phi đội tôi cất cánh sau biên đội trực ban chiến đấu. Chúng tôi lập tức đến khu vực không chiến. Chiếm vị trí có lợi xong, chúng tôi lao vào công kích. Chúng tôi bay phía bên phải của biên đội máy bay ném bom, cốt để bọn khác không thể dùng hoả lực từ sườn máy bay bắn chúng tôi được. Bọn Đức chỉ hiểu được ý đồ của chúng tôi khi chúng bị bắn những loạt đạn dài. Sau khi bắn cháy một chiếc ném bom, chúng tôi vòng lại để tấn công lần tiếp. Vào thời điểm ấy, đài mặt đất thông báo:

- Chú ý! Có bọn tiêm kích đang đến!

Bọn "Metxersmit" xuất hiện từ các hướng bằng các tốp nhỏ, nhưng chúng tôi đã kết thúc việc tấn công bọn ném bom sau khi bắn cháy thêm một chiếc "Junker" nữa.

Bọn tiêm kích địch chiếm lĩnh độ cao. Bọn chúng có ưu thế về số lượng. Chúng lôi kéo được chúng tôi ra khỏi bọn ném bom và bắn bị thương Axkircô. Nhưng rồi một thằng "Metxersmit" cũng bị một loạt đạn của ai đó nện, lao xuống đất. Trận chiến chỉ kết thúc khi cả chúng tôi lẫn bọn địch đều bắn hết đạn.

Axkircô không kịp kéo về đến sân bay. Máy bay của cậu ta rơi vào giữa hai ngọn cây. Sự may mắn không ngờ đã cứu phi công thoát khỏi cái chết.

Xêmưkin cũng trở về trên máy bay bị thương. Cậu ta ra khỏi buồng lái với vẻ mặt lo lắng, âu sầu.

- Lucavin chưa về à? - Cậu ta hỏi người thợ máy đang chạy đến.

- Bay về rồi, đồng chí thượng úy ạ.

Xêmưkin kéo tôi ra một phía và nói:

- Chúng ta làm thế nào bây giờ?  Lucavin lại lỉnh khỏi trận đấu.

Vì sự hèn nhát thì sẽ bị chuyển đến tiểu đoàn kỷ luật, nhưng tôi quyết định thử một lần nữa, dùng đến biện pháp cuối cùng: làm bẽ mặt Lucavin trước tất cả các phi công.

Với cái nhìn tội nghiệp, cậu ta đứng trước đội ngũ. Hàng chục cặp mắt đổ dồn vào cậu, phán xét, khinh bỉ. Khi các phi công đã giải tán, Lucavin đến gặp tôi thanh minh rằng mọi chuyện đều là do tình cờ.

- Anh có muốn tôi chứng minh rằng tôi là thằng không sợ chết không? - Cậu ta cầu khẩn với dáng vẻ như trên sân khấu. - Hãy cho tôi máy bay, tôi sẽ cất cánh và đâm thẳng xuống đất ngay trước mắt anh cho mà xem.

- Được rồi, - tôi trả lời, - hãy ngồi vào máy bay của tôi, cất cánh đi, và đâm xuống xem. Có điều, cậu không dám làm thế đâu.

Lucavin không tìm được câu trả lời. Cậu ta nghĩ rằng tôi sẽ an ủi và khuyên can cậu ta.

- Thế này nhé, - tôi nghiêm khắc nói. - Lần xuất kích sau, cậu sẽ bay với tôi và nhớ rằng nếu lần này cậu còn hèn nhát thì chính tôi sẽ bắn cậu đấy. Đi chuẩn bị đi.

- Báo cáo phi đội trưởng, nếu được đi với đồng chí thì tôi có thể qua lửa, nước mà chẳng hề gì, nhưng phi đội trưởng cứ nhìn lại mình mà xem: tay thì bị trói chặt, mặt thì cháy sém ra. Vậy thì bay thế nào được?

Tôi nhắc lại mệnh lệnh một lần nữa. Lucavin hiểu rằng không thể từ chối được, đành phải đi về máy bay của mình.

Rồi chúng tôi cất cánh đi làm nhiệm vụ săn lùng tự do. Tôi lấy độ cao, tìm địch để tấn công bất ngờ. Lucavin giữ đúng cự ly và khoảng cách quy định, bay theo tôi.

Xuất hiện một tốp "Metxersmit" và "Phôcker-Vulph" - gồm 8 chiếc tiêm kích. Bọn chúng chưa phát hiện ra chúng tôi. Tôi quyết định tấn công từ bán cầu phía sau để rồi tạo điều kiện công kích lần hai. Vị trí của chúng tôi cực kỳ thuận lợi - chúng tôi ở phía xuôi mặt trời, dễ dàng chiếm vị mà bọn địch không phát hiện được.

- Theo tôi, vào công kích! - Tôi ra lệnh cho Lucavin và đưa máy bay vào bổ nhào.

Nhưng trước khi bắn, tôi quay lại kiểm tra xem số 2 của mình ở đâu, thì không thấy đâu cả.

Lucavin làm động tác nửa lộn xuống, gần như bổ nhào, quay trốn về hướng sân bay. Bọn "Metxersmit" phát hiện ra điều ấy, nắm chắc phần thắng trong tay và lao theo cậu ta.

Khoảng cách giữa kẻ chạy trốn và bọn phát xít rút ngắn rất nhanh. Tim tôi thắt lại. Tôi bổ đi cứu Lucavin, nhưng bọn địch có nhiều lợi thế hơn tôi. Lợi dụng ưu thế về độ cao, bọn phát xít kẹp cậu ta vào giữa hai gọng kìm và bắn cậu ta như bắn một tấm bia di động ở trên không ngay trước mắt tôi.

Cái chết nhục nhã của Lucavin là vậy.

Còn lại có một mình tôi phải chống chọi với 8 tên phát xít. Máy bay của tôi lỗ chỗ những vết đạn, nó còn bay được ở trên trời thì quả là một điều kỳ lạ. Bọn phát xít thì chẳng bị ai ngăn cản nữa, quyết tâm hạ gục tôi cho bằng được. Chúng lợi dụng từng sơ hở nhỏ nhất của tôi.

Trong những động tác nhào lộn đến chóng mặt, tôi cố gắng né tránh những đợt tấn công của địch. Tôi còn kịp bắn cháy một thằng "Metxersmit", nhưng hai thằng "Phôcker - Vulph" vẫn bám lẵng nhẵng sau đuôi máy bay tôi, dai như đỉa đói. Bọn còn lại thì công kích tôi từ đủ mọi phía. Chà, bây giờ mà có được những đám mây thì tôi sẽ có cơ hội thoát khỏi bọn này.

Tôi làm động tác vòng xoáy lên. Bọn phát xít bắn tôi liên tục ở cự ly khá gần. Chỉ chút nữa thôi là chúng tạo được góc bắn đón, và lúc ấy thì những viên đạn của chúng sẽ găm thẳng vào buồng lái tôi là cái chắc. Nhưng kìa, đã có mấy đám mây cứu mạng. Tôi cảm thấy sắp vượt qua hiểm nguy đến nơi rồi. Tôi thở phào nhẹ nhõm. Bất ngờ, có một cú giáng rất mạnh. Kính của bảng đồng hồ vỡ tan tành, mảnh văng tứ tung, động cơ nổ giật cục, dầu mỡ nóng bỏng bắn đầy trong buồng lái.

Tôi dựa chặt lưng vào thành ghế được bọc bằng thép, tìm mọi cách bay vào trong mây. Máy bay bị thương rất nặng. Đã thấy một số nơi bốc lửa, chắc động cơ sẽ ngừng hoạt động ngay bây giờ đây. Tôi vòng vào mây và làm động tác xoáy xuống gấp. Bọn "Metxersmit" cũng đã bay xa.

Tôi tính toán hạ cánh với càng thu và ngay lập tức tôi thấy có một chiếc dù cũng vừa tiếp đất. Nhìn qua vòm dù tròn, dễ dàng có thể đoán được đấy là dù của thằng giặc lái bay trên chiếc "Metxersmit" mà tôi vừa bắn cháy trước đó ít phút.

Tôi hạ cánh xuống cánh đồng lúa mạch với ý nghĩ trong đầu là phải tóm được thằng giặc lái. Tôi trườn ra khỏi buồng lái, nấp vào những bụi lúa, rồi ngóc đầu lên quan sát xung quanh. Bất ngờ vang lên tiếng súng. Viên đạn bay sượt qua đầu tôi. Ai dà, mày đây rồi! Tôi bò về phía tiếng súng nổ. Đến gần bờ, tôi dừng lại, chờ đợi xem khi nào thì thằng phát xít chui ra khỏi chỗ nấp. 10 phút, 15 phút, rồi 20 phút trôi qua. Chẳng lẽ thằng giặc đã lẩn mất? Nhưng không, nó đang đi dọc những luống lúa. Khi thằng giặc đến ngang tôi, tôi đứng phắt dậy, hét:

- Giơ tay lên!

Không cần ngắm, thằng phát xít bắn ngay về phía tôi một phát. Cũng gần như trùng vào thời điểm ấy, tôi cũng ngoéo cò súng. Thằng giặc lái đổ vật, mặt úp xuống đất.

Tôi thu nhặt chiếc dù chiến lợi phẩm, rồi lấy cả dù của tôi, khoác tất cả trên lưng, tiến về hướng Prôkhôrôpca. Bất ngờ tôi gặp một chiến sĩ với khẩu tiểu liên trên tay tiến đến.

- Đồng chí chia tay với thằng ấy tuyệt vời quá, đồng chí phi công ạ, - anh ta nói vẻ thân thiện. - Chúng tôi quan sát toàn bộ trận đánh kể cả ở trên không lẫn dưới mặt đất. Từ chỗ tiểu đoàn chúng tôi nhìn tất cả rõ như nhìn vào lòng bàn tay mình vậy. Tôi được cử đến để giúp đồng chí. Nào, đưa dù đây tôi vác cho.

Tôi nghỉ ngơi ở chỗ các đồng chí pháo binh rồi sau khi chia tay thắm thiết với các đồng chí ấy, tôi đi tiếp về hướng Prôkhôrôpca, với hy vọng là sẽ bắt được xe đi nhờ về sân bay.

Gần chiều thì tôi về đến trung đoàn.

Xêmưkin gặp tôi.

- Tôi cứ lo lắng là, - cậu ta nói, - liệu Lucavin có phản bội anh không.

- Nó đã phản bội, - tôi bật nói, và kể lại tất cả mọi chuyện đã xảy ra như thế nào.

- Có nghĩa là, chết vì sự hèn nhát, - Xêmưkin vừa lắc đầu vừa nói. - Tôi phải chịu đựng với nó bao lâu rồi! Rất nhiều điều tôi không muốn nói cho anh biết, - cứ nghĩ, con người ta rồi sẽ thay đổi.

Chiều đến, chúng tôi tập trung lại để giảng bình các trận đánh. Cần phải phân tích các động tác của tiêm kích địch để thấy được những thay đổi về mặt chiến thuật của chúng, tìm ra những biện pháp chống đối lại.

Chúng tôi đã áp dụng chiến thuật của "thư viện" A.I.Pôcrưskin và đã chịu tổn thất. Có nghĩa là còn có cái gì đó chúng tôi chưa tính được hết, ở đâu đó còn có sai sót.

Ngay từ đầu buổi thảo luận, chúng tôi đã rút ra được một điều là chúng tôi đã không chấp hành nguyên tắc công thức của Pôcrưskin: "độ cao, tốc độ, hoả lực".

- Không có tốc độ, - Orlôpxki tóm tắt.

- Vậy đào đâu ra? - Êgôrôp phản ứng. - Nếu như chúng ta rút ngắn được thời gian trực ở tuyến trước thì chúng ta có thể bay với tốc độ lớn được. Tất cả đều phụ thuộc vào việc dự trữ dầu liệu.

- Cần phải đề xuất ý kiến với cấp trên, - lập tức vang lên nhiều giọng nói. - Bọn Đức thì bay với đội hình lớn, mình thì đội hình nhỏ, lại còn tốc độ nhỏ nữa. Có nghĩa là công thức không chiến của Pôcrưskin không dành cho chúng ta rồi.

Các ý kiến của phi công nêu lên là đúng. Chúng tôi rất khó khăn khi gặp kẻ địch có ưu thế hơn về số lượng. Ai cũng biết rằng khi không chiến, việc phân tán lực lượng tiêm kích là không hợp lý.

- Thưa các đồng chí, tôi tổng kết, - nhìn chung, bắt đầu từ ngày mai, chúng ta sẽ bay với tốc độ lớn hơn và hiệp đồng với nhau sao cho chặt chẽ hơn nữa.

Chính trị viên Gavrilôp đến vào lúc cuối buổi giảng bình.

- Tại sao các đồng chí chưa đi ngủ? Muộn rồi các đồng chí ạ, - đồng chí nói trách móc, - ngày mai phải đi chiến đấu rồi. Bọn phát xít sẵn sàng xáp trận cả rồi.

Các phi công giải tán, chỉ còn lại Xêmưkin, Gavrilôp nói với chúng tôi:

- Tôi từ Sở chỉ huy mang theo sơ đồ "phòng tuyến mặt trận" về đây.

Chúng tôi chui vào trong hầm, bật đèn pin để vẽ đường phòng tuyến lên bản đồ bay đã có những thay đổi sau những trận đánh. Đường chì đỏ được đánh dấu dọc theo tuyến đường quốc lộ chạy đến Obôian và Prôkhôrôpca. Bọn địch đã nhích về phía trước được vài cây số sau khi trả giá bằng những tổn thất lớn.

Sau khi kiểm tra các trạm gác về, để nguyên quần áo, chúng tôi lăn ra ngủ. Chiếc "Pô-2" bay phành phạch ở độ cao rất thấp, còn cao hơn nó là những tiếng động cơ của máy bay ném bom hạng nặng. Bôgđanôp ngồi trực máy điện thoại. Tôi có cảm giác là người chuẩn úy này không hề biết đến ngủ là gì thì phải: ban ngày thì đồng chí đi tuần tra trên sân đỗ, rồi vòng qua nhà kho, kiểm tra bếp ăn, ban đêm thì túc trực liên tục cạnh máy điện thoại. Đồng chí ung dung quấn chiếc áo bông quanh người, thi thoảng mới dựa lưng vào thành hầm trong những tiếng nổ của đạn pháo, của bom rất gần xung quanh.