PHẦN II - NGỔN NGANG TRONG CƠN BÃO NGOẠI TÌNH Chương 4 Vì sao ta đau đến thế khi bị phán bội?

Đau như bị ngàn nhát dao đâm

Cô Gillian xúc động mạnh lúc kể tôi nghe những cảm giác khi biết ông chồng Costa của mình ngoại tình: “Trong suốt hơn 50 năm sống trên đời, tôi chưa bao giờ đau đón đến mức ấy. Nó giống hệt như cả cuộc đời của tôi vừa bị xóa sạch. Tôi đau đớn đến độ phải xin nghỉ làm và không biết phải làm gì suốt mấy ngày còn lại trong tuần. Tôi sụp đổ. Tôi quên ăn, dù ăn vốn là một chuyện rất quan trọng đối với tôi. Làm sao mà chuyện bị chồng ngoại tình lại khiến tôi quá đau đón như thể một người nào đó tôi vô cùng yêu thương vừa qua đời?”.

khi biết mình bị phản bội, ta thường cảm thấy đau đón như đứt ruột đứt gan, trái tim như tan thành ngàn mảnh. Khi người mà ta từng vô cùng tin cậy lại nói dối ta và không tôn trọng ta, ta sẽ cảm thấy thế giới như đảo lộn. Cuộc đời của ta vỡ nát đến nỗi không sao dán chúng trở lại được. Và rồi ta gặng hỏi người ấy trong nước mắt: “Hãy nói cho em/anh biết chuyện vụng trộm này đã xảy ra bao lâu rồi?”.

Khi cô Gillian hỏi chồng câu này, anh ấy bảo rằng “Tám năm”. Cô choáng váng như vừa bị đánh một cú chí mạng, tám năm tức là bằng 1/3 cuộc hôn nhân của hai người! Hóa ra tám năm qua chồng cô đã ngoại tình với Amanda - giám đốc marketing ở công ty anh.

Vợ chồng cô có hai con trai, nay đều đã trưởng thành. Cô hành nghề tư vấn luật tại gia cho một nhà xuất bản âm nhạc lớn và đang ở đỉnh cao sự nghiệp. Anh Costa sinh ra và lớn lên ở hòn đảo Paros (Hy Lạp), hiện làm chủ một công ty an ninh mạng.

Cô Gillian nói: “Tôi đã nghi ngờ hai người họ qua lại với nhau và từng vài lần hỏi anh ấy chuyện này có đúng không nhưng anh ấy quyết liệt phủ nhận nên tôi đã tin anh ấy”.

Rồi cô phát hiện những bằng chứng ngoại tình khi đọc được các e-mail và tin nhắn, tài khoản Skype, các ảnh selfie, hóa đơn thẻ tín dụng từ nhiều năm qua của chồng. Cô nói: “Tôi thấy mình ngu ngốc và nhục nhã vô cùng. Tôi mới cả tin, dễ dụ làm sao! Đến mức có lúc anh ấy nghĩ rằng có lẽ tôi đã biết hết mọi chuyện vì trên đời có ai mà lại đần đến thế. Tôi sốc, lòng tràn ngập giận dữ và ghen tuông. Khi cơn giận nguôi bớt, cảm giác còn lại trong lòng tôi là sự tổn thương. Anh ấy đã chà đạp niềm tin của tôi. Tôi thật sự không biết phải làm gì trong hoàn cảnh này”.

Bị phản bội luôn rất đau đón, với những tín đồ của tình yêu hiện đại thì càng đau kinh khủng. Thật vậy, những cảm xúc dâng lên khi phát hiện bị phản bội dữ dội đến nỗi rất nhiều nhà tâm lý đương thời đang vay mượn những từ ngữ về sang chấn tâm lý để giải thích hiện tượng này: suy nghĩ đến mức ám ảnh, siêu cảnh giác, vô cảm và tê liệt, những cơn giận và cơn hoảng hốt không thể kiểm soát.

Chữa trị cho những người bị ảnh hưởng bởi ngoại tình đã trở thành một phần việc đặc biệt của các chuyên gia sức khỏe tâm thần, vì trải nghiệm bị ngoại tình thảm khốc đến độ người trong cuộc không thể nào một mình chống chọi hậu quả cảm xúc của nó và rất cần sự hỗ trợ nếu họ muốn vượt qua.

Hậu quả tức thời khi phát hiện bị ngoại tình là mất kiểm soát cảm xúc. Rất nhiều thân chủ của tôi mô tả họ dao động mãnh liệt trong những cảm xúc trái ngược nhau. Em yêu anh! Em ghét anh! Ôm em đi! Buông em ral Dọn đồ và cút xéo khỏi nhà ngay! Đừng bỏ em đi! Đồ hèn nhát! Anh còn yêu em không? Kệ thây anh! Kệ thây eml,... Đây là những cảm xúc thường thấy ở người phát hiện mình bị phản bội và chúng có thể kéo dài trong một thời gian.

Các cặp đôi thường tìm tới tôi ngay khi chuyện ngoại tình bị vỡ lở và họ đang chao đảo trong cơn bão cảm xúc. Trong e-mail đầu tiên gửi cho tôi, cô Gillian viết: “Chúng tôi đang đương đầu với cuộc khủng hoảng hôn nhân khủng khiếp. Chồng tôi cũng đang đau đớn lắm. Anh ấy cảm thấy vô cùng tội lỗi và tìm đủ cách an ủi tôi. Chúng tôi muốn thử tiếp tục ở bên nhau nếu như có thể. Tôi tha thiết hy vọng chị có thể giúp chúng tôi tận dụng trải nghiệm kinh khủng này để xây dựng cuộc hôn nhân tốt đẹp và bền vững hơn”.

Tôi muốn làm mọi thứ có thể để giúp đỡ đôi vợ chồng này, nhưng trước hết, tôi cần giúp họ ổn định tinh thần đã!

Phản xạ cấp cứu

Thời điểm phát hiện chuyện ngoại tình là thời khắc then chốt trong câu chuyện của một cuộc hôn nhân. Cú sốc khi phát hiện mình bị phản bội tác động lên phần não bò sát1 , kích thích những phản xạ nguyên thủy của ta: chiến đấu, bỏ chạy hay đứng tại chỗ. Một số người chỉ đứng tại chỗ, thờ thẫn, một số khác cố gắng bỏ chạy thật nhanh, lòng hy vọng sẽ thoát khỏi biến cố này và có lại cảm giác làm chủ đời mình. Khi hệ thống rìa não đã được kích hoạt, phản ứng sinh tồn ngắn hạn áp đảo các quyết định được suy nghĩ thấu đáo.

1. The reptilian brain: Phần não đầu tiên hình thành trong bào thai, lập trình để chịu trách nhiệm về sự tồn tại và sinh sản.

Tôi thường khuyên các cặp đôi không nên vội đưa ra bất cứ quyết định nào trong khi đang xúc động mạnh vì chuyện ngoại tình bị phơi bày. Rất khó làm được điều này nhưng người trong cuộc nhất định cần cố gắng vì những quyết định bốc đồng khi đang xúc động mạnh có thể lập tức phá tan tành cuộc hôn nhân.

Khi biết mình bị phản bội, ta sẽ rơi vào một mớ cảm xúc hỗn độn: cảm thông, ghen tị, tò mò, tình thương, phán xét, tức giận, kinh tởm. Bị tác động bởi những cảm xúc này là bình thường, nhưng bộc phát những cảm xúc này ra thì không ích lợi gì.

Tôi chia quá trình phục hồi sau khi phát giác ngoại tình thành ba giai đoạn: khủng hoảng, tạo lập ý nghĩa, lên kế hoạch cho tương lai.

Vợ chồng Gillian và Costa đang trong giai đoạn khủng hoảng. Những gì họ không làm ở giai đoạn này cũng nghiêm trọng như những gì họ làm. Đây là một thời điểm rất mong manh, họ cần có một nơi trú ngụ an toàn, không phán xét những cảm xúc mãnh liệt đang chạy loạn trong lòng họ và giữa hai người.

Vào lúc này, họ cần tỉnh táo, sáng suốt, có một điểm tựa, cũng như cần được làm cho yên lòng và hy vọng. Sau đó, trong giai đoạn tạo lập ý nghĩa, hãy đi sâu vào lý do vì sao chuyện ngoại tình đã xảy ra và vai trò của từng người trong câu chuyện này. Cuối cùng, trong giai đoạn lên kế hoạch tương lai, chúng ta sẽ hỏi họ xem họ định thế nào, chia tay hay vẫn tiếp tục ở bên nhau.

Tuy nhiên, ngay giờ đây, chúng ta đang cần “cấp cứu” cho họ. Chúng ta cần xác định cái gì đang cần được quan tâm khẩn cấp nhất? Có ai đang nguy hiểm đến tính mạng không? Danh tiếng, sức khỏe tinh thần, sự an toàn, con cái, sự sống còn,... – tất cả đều cần phải được “thăm khám” gấp.

Tôi có mặt ngay bên cạnh họ, đôi khi là mỗi ngày. Nhà trị liệu như cái bệ đỡ ổn định để giúp họ không suy sụp. Nhà trị liệu cũng thường là người duy nhất biết chuyện gì đang xảy ra với họ ở giai đoạn này.

Hai người trong cuộc vật lộn với thực tế rằng họ đã và đang sống trong những thực tại khác nhau và mạnh ai biết chuyện người nấy. Trừ cái chết và bệnh tật ra thì chỉ có một vài sự kiện khác trong đời sống vợ chồng mới có thể có sức tàn phá mạnh đến vậy. Chuyên gia trị liệu Michele Scheinkman nhấn mạnh rằng việc đồng thời giữ một góc nhìn về những sự khác biệt trong trải nghiệm giữa hai vợ chồng là một điều cực kỳ quan trọng, chỉ là họ không thể tự làm điều đó cho mình được vào lúc nguy nan này.

Tôi khuyến khích các cặp đôi viết nhật ký để trút những nỗi niềm của mình. Tôi cũng khuyên họ hãy viết thư cho nhau. Viết nhật ký là viết cho chính mình, còn viết thư là viết cho người kia nên tôi đã chỉ dẫn họ cách sử dụng từ ngữ sao cho phù hợp. Có khi tôi đọc những lá thư này cho họ nghe, có khi tôi bảo họ hãy gửi thư qua bưu điện cho tôi và cho cả... người kia. Tôi cảm thấy rất gần gũi, ấm áp, xúc động khi được làm chứng nhân cho cuộc trao đổi thư từ giữa các tâm hồn đang thương tổn. Điều này mang đến một cái nhìn mới vào mối quan hệ mà ta không thể nào nhìn thấy được nếu chỉ ngồi đối diện và đối thoại với nhau.

Và giống như tôi dự đoán, sau khi chuyện ngoại tình bị vỡ lở, Gillian và Costa đã có những cuộc trò chuyện chân thành, xúc động vào giữa đêm để giãi bày những góc khuất trong tâm hồn mình như: những kỳ vọng không được đáp ứng, nỗi tức giận, tình yêu,... Họ đã trút nỗi lòng và cũng đã lắng nghe nhau.

Rồi họ khóc lóc, cãi vã, và... làm tình rất nhiều (hơi khó hiểu vì sao nỗi sợ mất nhau và hôn nhân tan vỡ lại có thể khơi lại lửa tình!). Như đồng nghiệp Terry Real của tôi hay nói, họ lại mặt đối mặt như khi mới yêu.

Ta đã từng yêu nhau tha thiết...

Khi phát hiện bạn đời của mình đang ngoại tình, toàn bộ tâm trí của ta sẽ suốt ngày nghĩ về chuyện khủng khiếp đó, đến mức ta quên mất rằng đó chỉ là một chương trong câu chuyện hôn nhân rất dài của mình. Tuy nhiên, sau những cơn sốc, sau những đau đớn, ta sẽ bắt đầu quá trình phục hồi, có thể là mất nhiều thời gian, có thể phục hồi cùng nhau hoặc đơn độc.

Cú sốc bị phản bội đau đớn như bị ai đó thoi mạnh vào bụng. Việc của tôi là giúp những người trong cuộc hít thở và tái định vị bản thân trong bức tranh rộng lớn hơn của mối quan hệ, vượt lên thử thách trước mắt. Nhiều khi, trong buổi tư vấn tâm lý đầu tiên cho cặp đôi nào đó, tôi thường đề nghị họ chia sẻ về việc họ đã gặp gỡ nhau thế nào.

Anh Costa và cô Gillian yêu nhau suốt năm cuối trường luật. Chuyện tình của họ bắt đầu từ giây phút anh chàng Costa liều lĩnh, ga lăng và ấm áp dừng chiếc xe máy bên ngoài thư viện và mời cô Gillian lên xe đi dạo một chuyến. Chính Gillian cũng bất ngờ khi... đã nhảy phốc lên xe anh.

Cô trìu mến mô tả Costa như “một ngọn núi lửa” – nóng bỏng, yêu đời, không ngại mâu thuẫn và đối đầu, còn cô tự nhận mình là người thích dĩ hòa vi quý, thiếu thực tế. Cô nói: “Costa đối xử với tôi rất tốt. Anh ấy ủng hộ tôi rũ bỏ cái cốt cách đạo mạo để trở nên tự nhiên hơn”.

Điều đáng nói là trước khi gặp và say nắng anh Costa, cô Gillian đã đính hôn với anh Craig – một thạc sĩ quản trị kinh doanh sắp kế thừa sản nghiệp gia đình. Cô quyết định hủy hôn vì cảm thấy Craig thích được cô yêu hơn là yêu cô, và vì cô ao ước “được một người khác si mê”.

Và rồi cô gặp anh Costa – người đàn ông hấp dẫn đến từ Địa Trung Hải, si mê cô cuồng nhiệt và rất biết cách thể hiện tình cảm. Anh Costa chia sẻ rằng, lúc ấy, anh hoàn toàn “say” Gillian vì cô rất mạnh mẽ, sang trọng, độc lập. Anh nói: “Lúc ấy tôi chỉ vừa đến Mỹ và Gillian là một phụ nữ rất Mỹ!”. Gillian tương phản hoàn toàn với những phụ nữ mà anh biết khi còn thơ ấu – tức những người suốt đời chỉ biết cắn răng chịu đựng những đấng lang quân lang chạ, bạc tình bạc nghĩa, cư xử tệ hại.

Nhưng lý do quan trọng nhất khiến cô Gillian hủy hôn với anh Craig chính là cô... tiên đoán rằng sớm muộn gì anh chàng Craig ái kỷ vô đối này cũng sẽ lừa dối mình. Không có gì hy vọng anh ta sẽ đặt nhu cầu của người khác lên trước nhu cầu của bản thân. Gốc rễ của việc cô chọn Costa chính là sự chắc chắn rằng anh chàng này sẽ không bao giờ ích kỷ dường ấy. Cô chỉ biết có vậy. Cô phớt lờ những nghi ngại của cha mẹ mình và đánh cược vào sự tận tụy của anh Costa.

Đám cưới ấm cúng của hai người diễn ra tại nhà của Costa ở Paros. Cô Gillian cảm thấy vững tâm trong quyết định từ bỏ người đàn ông chỉ có bằng cấp và địa vị để chọn một người sẽ mãi mãi nâng niu chiều chuộng cô. Cô Gillian đã đổi hình mẫu hôn nhân của thế hệ trước để lấy lý tưởng của thế hệ mình.

Và rồi cô bị tỉnh mộng khi biết anh Costa đã có nhân tình bí mật suốt tám năm nay! Đó không chỉ là một đòn tấn công vào cô mà nó đánh sập toàn bộ niềm tin và mối quan hệ vợ chồng bền chặt mà cô hằng nâng niu.

Nhiều người trong chúng ta xem hôn nhân như tòa lâu đài cổ tích, nơi ta có thể có mọi điều mình muốn. Khi tòa lâu đài ấy bị cơn bão ngoại tình quật đổ tan tành, ta cảm thấy chẳng còn gì để bám víu. Có lẽ điều này phần nào giải thích được vì sao ngoại tình thời hiện đại lại gây ra những đớn đau khủng khiếp đến vậy.

"Lật tẩy" ngoại tình trong thời đại số

Dù chúng ta đột ngột phát hiện chuyện ngoại tình hay đã nghi ngờ và theo dõi người ấy từ lâu, thì khi mọi chuyện hai năm rõ mười chúng ta cũng chẳng có sự chuẩn bị tâm lý nào cả.

Sau nhiều năm nghi ngờ liệu chồng có đang ngoại tình hay không, một ngày nọ, cô Gillian bước đến cái máy tính chồng để ở nhà. Cô nói: “Cuối cùng tôi cũng phải khám phá nó, và rồi tôi không thể ngừng lại...”.

Vào ngày khủng khiếp tìm thấy những “bằng chứng số” về sự ngoại tình của chồng, Gillian ngồi hàng giờ để xem đi xem lại hàng trăm bức ảnh chồng và nhân tình chụp cùng nhau, hàng đống e-mail ướt át giữa hai người.

Thử tưởng tượng, nếu cô Gillian và chồng sống ở thời công nghệ số chưa bùng nổ thì cùng lắm Gillian chỉ phát hiện được những dấu vết ngoại tình “cổ điển” như mẩu giấy ghi một số điện thoại lạ trong túi áo vest của chồng, vết son môi trên cổ áo sơ mi, hoặc một cái hộp đóng bụi đựng vài lá thư tình, hoặc chỉ là một bà hàng xóm nhiều chuyện chạy sang mách với cô rằng thấy chồng cô cặp kè tình tứ với người phụ nữ nào đó. Với những bằng chứng cỏn con ấy, khi bị vợ truy vấn chuyện có đang lén cặp bồ không, anh Costa sẽ chối bay chối biến hoặc sẽ kể lể sao cho vợ không bị tổn thương còn mình thì “chuyện lớn hóa nhỏ, chuyện nhỏ hóa không”.

Nhưng khổ nỗi, cô Gillian và anh Costa sống trong thời công nghệ bùng nổ và thay đổi chóng mặt, thế nên kho “bằng chứng số” phong phú, sinh động vừa tìm thấy trong máy tính của chồng khiến Gillian có thể hình dung chi tiết sự hai lòng của chồng, mối tình bí mật vô cùng lãng mạn của hai người ấy và cảm nhận rõ nỗi đau, nỗi nhục nhã của chính mình.

Cô không thể quên những bức ảnh hai người ấy mỉm cười hạnh phúc, cùng ăn hàu, Amanda tạo dáng khiêu gợi, chở nhau trên chiếc Yamaha của Costa, Amanda đội cái mũ bảo hiểm của Gillian. Gillian cũng không thể quên chuỗi e-mail hai người say sưa bàn bạc kế hoạch đi nghỉ mát lãng mạn ở Hy Lạp,... Rồi cô tưởng tượng cảnh hai người ấy tình tứ bên nhau, cảnh chồng cô hôn Amanda, bàn tay đeo nhẫn cưới của chồng để trên ngực cô ta,...

Tóm lại, trong thời kỹ thuật số này, nỗi đau bị phản bội có thể tê tái hơn những thời kỳ trước.

Rồi cô Gillian nhớ lại cách Amanda tình tứ nhìn chồng mình ở tiệc Giáng sinh năm ngoái, rồi Gillian tự dằn vặt: “Ngày ấy mình đã quá ngốc nghếch khi phớt lờ cái nhìn ấy!”.

Rồi cô nhớ cái đêm Costa mời Amanda đến nhà ăn tối, Amanda đã tấm tắc khen chiếc bánh sô-cô-la mà Gillian làm, còn Gillian thì cố gắng tỏ ra là một bà chủ nhà nhiệt tình, mến khách. Cô Gillian giờ đây chua chát tự chê cười bản thân: “Ngày ấy mình thật là ngu!”. Rồi cô tự nhủ: “Chắc anh ta hôm đó đã lén để tay lên đùi Amanda dưới bàn ăn? Chắc hôm sau khi ở văn phòng, họ đã nhắc lại chuyện bữa ăn tối hôm qua rồi cùng nhau cười phá lên?”. Những hình ảnh kiểu ấy cứ chạy vòng vòng trong đầu Gillian, khi cô gắng đẩy được một hình ảnh ra khỏi đầu thì một hình ảnh khác của cặp đôi “ăn vụng” ấy lại lập tức xuất hiện để thay thế.

Tôi nghĩ phần lớn các chuyện vụng trộm ngày nay bị phát hiện là do... công nghệ. Cô Gillian phát hiện chồng ngoại tình nhờ cố tình lục lọi máy tính của chồng. Nhiều người khác biết bạn đời của mình đang vụng trộm là nhờ những món đồ chơi công nghệ, ví dụ vợ đi gặp nhân tình, để quên iPad ở nhà, chồng vô tình đọc được những tin nhắn qua lại giữa vợ và nhân tình; camera trong nhà “vô tình” ghi lại hình ảnh vợ/chồng lén lút tằng tịu với người khác; một người bạn của bạn gửi cho bạn qua điện thoại bức hình bạn gái của bạn đang ôm chặt cứng một người đàn ông trên sàn nhảy;...

Ngày nay, ai cũng có thể trở thành một hacker. Suốt nhiều năm anh Ang xem phim khiêu dâm, Sydney nghĩ rằng: “Đó là chuyện của anh ấy”. Nhưng khi Ang không còn ham muốn cô nữa, cô quyết định giờ đó là chuyện của cô. Một bạn gái kể với Sydney về một spyware (phần mềm gián điệp) nào đó có thể dùng để kiểm soát các hoạt động trực tuyến của Ang. Sau khi sử dụng phần mềm này, Sydney đã khám phá ra sự thật rằng những năm qua, không phải Ang xem phim khiêu dâm mà là “chat video sex” với nhiều phụ nữ. Cô nói: “Tôi cứ ngồi trước màn hình, xem những video ấy và biết rằng anh ấy cũng đã xem chúng và thủ dâm hàng giờ liền mỗi lần. Nó khiến tôi muốn phát điên. Ban đầu, tôi bắt đầu ăn mặc khiêu gợi và hành động giống như các cô nàng khiêu dâm ấy vì nghĩ rằng làm thế sẽ đoạt lại được anh ấy. Cuối cùng, tôi thấy bị phản bội, không chỉ là bị anh ấy phản bội mà chính tôi cũng đang phản bội mình”.

Bạn không cần thuê thám tử tư rình rập người ấy vì đã có một vị thám tử ngay trong túi, chính là cái điện thoại di động. Ta có thể nghi ngờ người ấy ngoại tình khi gọi cho người ấy mà nghe tiếng thở gấp gáp của ai đó, khi ngân hàng điện tử báo tin có giao dịch khác thường ở vị trí nào đó, khi người ấy nhắn lộn cho ta một cái tin có “hình mát mẻ” mà ta biết chắc đó không phải dành cho ta,...

Và trong cuộc diễu hành kỹ thuật công nghệ này, chớ quên những kỳ công của GPS. Một số người đã dùng GPS để theo dõi bạn đời. César bắt đầu nghi ngờ Andy chỉ viện cớ đi tập gym để... ngoại tình vì Andy tập gym suốt mà chẳng thấy cơ bắp nổi lên. Vì không thể theo dõi Andy mà không bị phát hiện nên César có “sáng kiến” theo dõi điện thoại của Andy. Kết quả: Andy chỉ ở phòng gym vỏn vẹn 30 phút rồi đi vào phố để “vui vẻ”!

"Màn hình song song" của người bị phản bội

Công nghệ không chỉ giúp ta “bắt gian tình” mà còn giúp ta... lưu trữ các bằng chứng. Cô Gillian kể: “Tôi thấy mình bị ám ảnh nặng nề chuyện chồng ngoại tình, gần như đó là một bệnh lý. Tôi cứ đọc đi đọc lại các e-mail hai người ấy gửi cho nhau, rồi tôi tìm cách ráp nối mọi thứ lại với nhau. Rồi tôi đọc hàng trăm dòng tin nhắn họ gửi cho nhau chỉ trong một ngày duy nhất, từ 9 giờ sáng đến tận giữa đêm. Anh ấy kết nối liên tục với cô ấy, ngay khi đang chung sống với tôi. Những khi anh ấy nhắn tin cho nhân tình thì tôi đang làm gì nhỉ? Anh ấy có chạy vào nhà tắm để nhắn tin với cô ta ngay trước khi hát bài Chúc mừng sinh nhật dành cho tôi không, hay hát xong anh ấy mới nhắn tin cho nhân tình?”.

Ngoại tình là đòn công trực tiếp vào ký ức – một trong những cấu trúc thần kinh quan trọng nhất của chúng ta. Nó không chỉ cướp đi hy vọng và kế hoạch trong tương lai giữa hai người mà còn vẽ ra một dấu chấm hỏi về những điều ta đã cùng nhau trải qua. Nếu mông lung về quá khứ, vô định về tương lai thì chúng ta sẽ còn lại gì? Nhà tâm lý Peter Fraenkel nhấn mạnh rằng “những người bị phản bội bị kẹt cứng ở hiện tại, bị choáng ngợp bởi sự tiếp diễn không ngừng của câu chuyện ngoại tình nhức nhối”.

Chúng ta sẵn lòng thừa nhận rằng tương lai vốn khó đoán, nhưng chúng ta luôn hy vọng quá khứ là chốn có thể tựa nương. Bị người yêu thương phản bội, câu chuyện đời ta mất đi sự liền mạch – “cấu trúc bên trong giúp chúng ta dự đoán cũng như điều tiết những hành động và cảm xúc trong tương lai nhằm tạo ra cảm giác ổn định về bản thân”, như nhà trị liệu Anna Fels định nghĩa. Trong một bài báo mô tả những tác động xói mòn của những hình thức phản bội trong một mối quan hệ, bà cho rằng “có lẽ cướp đi câu chuyện của một ai đó chính là sự phản bội to lớn nhất”.

Ẩn đằng sau việc ta điên cuồng muốn tỏ tường mọi ngóc ngách của chuyện ngoại tình chính là nhu cầu muốn đan dệt lại tấm thảm của đời mình cho nó thật liền mạch, chặt chẽ. Chúng ta là những sinh vật luôn truy tìm ý nghĩa cuộc sống và do đó chúng ta cần đến sự liền lạc. Những cuộc truy vấn người đã phản bội mình, những khi ta hồi tưởng, suy tư xoay vòng và cảnh giác cao độ – đều là những biểu hiện của việc ta đang cố nối lại câu chuyện cuộc đời đã bị rời rạc của mình.

Cô Gillian nói: “Tôi thấy tan nát quá. Tâm trí tôi cứ chạy tới rồi lui, quét suốt dòng thời gian, điều chỉnh các ký ức và chèn tất cả những điều mới tìm thấy vào nơi hợp lý để mọi thứ khớp với thực tế”.

Anna Fels sử dụng hình ảnh “màn hình song song” để mô tả điều này, tức một người vừa liên tục nhìn lại cuộc sống họ đã từng sống, vừa nhìn vào một cuộc sống mới vừa bị phơi bày khi chuyện ngoại tình bị bại lộ. Cảm giác bị cô lập trườn vào tâm trí. Họ cảm thấy xa lạ với người bạn đời và với cả chính mình.

Cuộc khủng hoảng sự thật này được nắm bắt một cách cay đắng trong phim Love Actually (tạm dịch: Tình yêu thật sự). Nhân vật Karen (do Emma Thompson thủ vai), rút vào phòng ngủ để nghiền ngẫm việc cô đã phát hiện sợi dây chuyền vàng cô thấy chồng mình mua không nằm trong hộp quà Giáng sinh anh vừa tặng cô. Món quà cô nhận được là CD của Joni Mitchell. Trong khi cô đang thẫn thờ nghe đĩa CD thì cảnh cắt về cô thư ký trẻ trung của anh chồng mặc bộ đồ ngủ khiêu gợi, đeo sợi dây chuyền vàng vào. Rồi màn ảnh cắt trở lại cảnh Karen đang đẫm lệ xem những bức ảnh gia đình đặt trên bàn trang điểm, trong tiếng hát của Joni “It’s love’s illussions I recall/ I really don’t know love at all” (tạm dịch: Đấy chỉ là ảo giác tình yêu/ Em thật sự chẳng biết tình yêu là gì).

Màn hình song song của cô Gillian thường có nội dung “người lớn”. Cô nói: “Tôi cứ nghĩ đến chuyện quan hệ tình dục của vợ chồng tôi và chuyện quan hệ tình dục giữa chồng tôi và cô ta. Cơ thể tôi, cơ thể cô ta. Đôi tay mà tôi từng hết mực yêu thương đang ve vuốt một bàn tay khác, đôi môi kia trên môi cô ta. Anh ở trong cô ta, thầm thì với cái giọng khó cưỡng, nói với cô ta là cô ta nóng bỏng đến dường nào. Liệu họ có tư thế quan hệ ưa thích không? Khi quan hệ với cô ấy, anh ấy có cảm thấy thích hơn khi quan hệ với tôi không? Anh ấy có chia lịch để xen kẽ gần gũi tôi và cô ta không?”.

Chuyện ngoại tình đã xâm phạm cuộc hôn nhân và ký ức của cô Gillian. Những ký ức từng là một nơi chốn an toàn, từng là một nguồn an ủi nay đã trở thành một nơi bất định, chỉ khiến Gillian đau buồn khi nghĩ đến. Ngay cả những ký ức hôn nhân hạnh phúc nay cũng nhuốm màu u ám.

Anh Costa khăng khăng rằng mình luôn toàn tâm toàn ý mỗi khi ở cạnh vợ con. Anh cũng khẳng định rằng đời sống gia đình vẫn rất ổn. Nhưng với cô Gillian, những điều này chẳng khác nào một “trò cười méo mó”.

Anh Costa kiên nhẫn trả lời các câu hỏi chất vấn của vợ về chuyện anh ngoại tình. Những cuộc hỏi đáp này giúp Gillian dần dần hình dung được trình tự của mọi việc. Anh đã tìm cách an ủi vợ, đã cố gắng tỏ ra hối hận. Liệu có phải anh sẽ phải chuộc lỗi suốt đời? Liệu anh có cảm thấy tội lỗi đến mãn đời? Mục tiêu của anh Costa rất rõ ràng: “Anh muốn cùng em xây dựng lại mọi thứ. Xin em đừng nhắc đi nhắc lại chuyện ấy nữa”. Tôi đã giải thích với anh rằng việc cô Gillian cứ nhắc đi nhắc lại chuyện anh ngoại tình là để cô ấy cảm thấy mình đã hiểu hết chuyện đó, và điều này góp phần giúp cô ấy chữa lành vết thương lòng. Nhưng ngày qua ngày, tuần qua tuần, cô Gillian vẫn cứ “nhai đi nhai lại” chuyện ngoại tình, khiến cả hai vợ chồng đều đau đớn.

Cô kể: “Anh cầu xin tôi gác quá khứ sang một bên và hãy tiếp tục sống hạnh phúc với nhau, nhưng điều ấy chỉ khiến tôi cảm thấy anh đang xem nhẹ nỗi đau của tôi. Tôi vẫn thấy mình như một cái guồng nước, hết ở trên lại ở dưới mặt nước. Tôi trồi lên khỏi mặt nước để hít chút không khí và nhác thấy tương lai, rồi lập tức bị lôi ngược xuống và nghĩ mình sẽ chết đi nếu không trồi lên lại”.

Thật xui rủi cho những kẻ lạc lối biết ăn năn là một con tim đã vỡ thường cần rất nhiều thời gian để hàn gắn. Cô Gillian nói với chồng: “Anh nghĩ chỉ cần nhận trách nhiệm, chỉ cần xin lỗi em, xưng tội và đọc kinh cầu nguyện Đức Mẹ mười lần là xong mọi việc sao? Cách đó có thể hiệu quả với anh nhưng với em thì không! Em muốn anh kể lại lần nữa chuyện anh đã ngoại tình như thế nào!”.

Đây là tình huống rất nhiều cặp đôi gặp phải, và tôi đã giải thích với anh Costa rằng đó là điều tất yếu trong giai đoạn vợ anh đang khủng hoảng. Cô ấy cứ hỏi đi hỏi lại chuyện anh ngoại tình không chỉ đơn giản là để làm anh tức tối. Tôi nói với anh rằng: “Anh đã biết câu chuyện tình vụng trộm này suốt tám năm, còn cô ấy chỉ mới biết đây. Cô ấy còn rất nhiều điều cần phải biết để đuổi theo kịp anh”. Chỉ khi nào cô ấy vẫn liên tục truy vấn anh chuyện ngoại tình suốt tận ba năm sau thì mới gọi là có chuyện.

Ngoại tình - kẻ cuỗm đi nhận thức về bản thân

Với cô Gillian cũng như với rất nhiều người khác, ngoại tình không chỉ làm mất đi tình yêu mà còn khiến họ đánh mất chính bản thân. Cô nói với chồng:“Bây giờ em thấy mình như thành viên của hội các bà vợ bị cắm sừng. Sự thật này sẽ không thể thay đổi và sẽ tồn tại đến suốt cuộc đời, bất kể kết quả ra sao. Anh đã biến em thành con người đó. Em không còn biết mình là ai nữa”.

Ngoại tình khiến cái thế “anh/em là duy nhất” bị phá vỡ. Một số cuộc hôn nhân không chịu đựng nổi sự tan vỡ này. Anh Costa và cô Gillian muốn tìm cách nào đó để vẫn ở bên nhau, nhưng mỗi người đều có nỗi sợ riêng rằng nếu tình yêu của họ có thể sống sót sau cơn bão ngoại tình thì nó sẽ mãi mãi bị vấy bẩn.

Anh Costa cam đoan với vợ rằng: “Anh yêu em, lúc nào cũng chỉ yêu em thôi. Chuyện với Amanda chỉ là tình cờ xảy ra. Anh lẽ ra đã có thể chấm dứt chuyện ấy một năm sau đó, nhưng rồi con gái của Amanda trở bệnh và anh cảm thấy tội lỗi. Anh biết em có thể không tin anh, nhưng em mới chính là tình yêu của đời anh và điều này không thể thay đổi”. Làm sao cô Gillian có thể tin chồng khi đã biết rằng suốt tám năm qua anh ngủ cạnh vợ, nhưng sáng thức giấc lại nhắn tin cho Amanda rằng: “Chào buổi sáng, tình yêu của anh”? Ấy vậy mà cô Gillian vẫn cứ muốn tin chồng lần này!

Cái cảm giác đánh mất nhận thức về bản thân khi bị ngoại tình mà cô Gillian đã mô tả cũng chính là câu chuyện tôi luôn nghe được từ những cặp đôi phương Tây hiện đại, nhưng không phải người ở đâu cũng cảm thấy thế. Chúng ta thường nghĩ rằng đau đớn là như nhau, nên bất kỳ ai bị bội tình cũng đau y chang nhau, không quan trọng họ đang sống ở nơi nào. Song trong thực tế, khung văn hóa xã hội ta sinh sống đã định hình cách chúng ta định nghĩa nỗi đau bị phản bội. Khi trò chuyện với những phụ nữ Senegal có chồng ngoại tình, tôi chú ý thấy chẳng một ai nói về việc cảm thấy đánh mất nhận thức về bản thân, họ chủ yếu chỉ mô tả những đêm trằn trọc không sao ngủ được, những cơn ghen, những ngày khóc liên tu bất tận, những cơn giận dữ. Họ quan niệm rằng chồng họ ngoại tình vì... đàn ông ai cũng thế, chứ không phải vì người vợ không xứng đáng ở một điểm nào đó. Rõ ràng, niềm tin của những phụ nữ này về đàn ông vừa củng cố vị thế thống trị của đàn ông vừa đồng thời giúp những phụ nữ này bảo vệ cảm giác về bản thân.

Có thể cô Gillian có tư duy phóng khoáng hơn về sự chung thủy, nhưng cô đã cầm cố ý thức và giá trị bản thân cho cái tiệm cầm đồ mang tên Tình Yêu Lãng Mạn. Và khi tình yêu đòi nợ thì nó sẽ ráo riết đòi chẳng chút khoan dung.

Những phụ nữ Senegal tôi đã chuyện trò chủ yếu gắn nhận thức về bản thân với cộng đồng. Trong lịch sử, hầu hết mọi người cảm thấy mình có giá trị khi tuân phục các giá trị và kỳ vọng của tôn giáo cũng như tôn ti gia đình. Nhưng khi các định chế cũ kỹ này không còn nữa, con người ngày nay đang phải tự chịu trách nhiệm vô cùng nặng nề là tạo ra và duy trì những giá trị bản thân. Do đó, chúng ta phải thường trực dàn xếp cảm giác về giá trị bản thân.

Nhà xã hội học Eva Illouz lém lỉnh chỉ ra rằng: “Nơi duy nhất chúng ta hy vọng có thể ngưng tự đánh giá bản thân chính là... tình yêu. Trong tình yêu, ta trở thành người chiến thắng, người đầu tiên và cũng là người duy nhất”. Và rồi ngoại tình quẳng chúng ta, cả đàn ông lẫn phụ nữ, vào cái hố sâu của sự tự nghi ngờ bản thân và hoang mang về ý nghĩa sự tồn tại của mình. Tất nhiên, vẫn có sự khác nhau giữa cảm nhận, suy nghĩ của hai giới. Đối thoại về chuyện ngoại tình luôn mang một thiên kiến ngầm về giới. Có lẽ vì đàn ông vẫn luôn được phép theo đuổi và khoe khoang các chiến tích tình trường nên khi bị phản bội, họ thường nuốt nước mắt vào trong, thường tỏ ra tức giận, hổ thẹn hơn là buồn bã. Họ được phép tỏ ra đau lòng vì bị mất mặt, nhưng tuyệt đối sẽ không để đánh mất chính mình.

Chúng ta biết nhiều về những phụ nữ bị tổn thương và những người đàn ông phản bội hơn là biết về những người đàn ông bị tổn thương và những phụ nữ phản bội. Nhưng ngày nay, khi phụ nữ đang dần rút ngắn khoảng cách trên cuộc chơi ngoại tình và đàn ông ngày càng được nền văn hóa khuyến khích thể hiện cảm xúc, tôi nhận thấy ngày càng nhiều người đàn ông bị bội tình đã bày tỏ rằng họ cảm thấy đã đánh mất bản sắc của mình.

Anh Vijay – một người Anh gốc Ấn 47 tuổi, quản lý nhà hàng, có hai con, vừa phát hiện một e-mail mà vợ anh đã gửi cho người bạn thân nhất của cô, chứa một loạt những tin nhắn của cô và nhân tình. Anh viết cho tôi: “Thế giới tôi từng biết đã không còn nữa. Tôi cảm thấy như đang rơi vào một không gian tối tăm, không trọng lực. Tôi vùng vẫy cố tìm cách bám víu vào cái gì đó. Trong tích tắc, vợ tôi thay đổi, tôi cũng vậy. Cô ấy dường như trở nên lạnh nhạt hơn, thu mình hơn. Cô ấy khóc lóc, nhưng dường như những giọt nước mắt ấy chẳng phải dành cho cuộc hôn nhân này”.

Anh Milan nức nở khi kể với tôi: “Tôi đã rất yêu Stefano. Tôi thật sự tin vào một tương lai tốt đẹp với anh ấy. Tôi đã trao cho anh ấy tất cả mọi thứ. Thế rồi đến một lúc, anh ấy hoàn toàn không muốn làm tình với tôi. Anh ấy nghiện ma túy đá, và rồi anh ấy yêu một cậu con trai mới lớn. Một hôm, tôi về nhà thì thấy anh đang quan hệ với cậu ấy ngay trên chiếc giường của chúng tôi. Anh cứ phớt lờ tôi, vờ rằng tôi chỉ là bạn cùng phòng. Việc kinh khủng này diễn ra hàng tháng trời. Tôi nhục nhã lắm nhưng không thể bỏ đi. Là một người đồng tính nam, tôi không được ghen. Anh ấy chỉ là làm tình thôi mà. Tôi thù ghét bản thân ghê gớm vì đã cho phép anh ấy đối xử với tôi thế này. Tôi chẳng còn nhận ra mình nữa”.

"Tôi không phải loại người như vậy"

Cuộc khủng hoảng về ý thức cá nhân xảy ra với người bị phản bội và cả người phản bội. “Thủ phạm” thường đối diện với một hình ảnh xa lạ về bản thân khi nhìn lại hành vi của chính mình qua đôi mắt vừa mở của người bị tổn thương.

Khi chuyện ngoại tình bị phát hiện, anh Costa cũng suy sụp như vợ. Đối diện với nỗi đau khôn nguôi của vợ, anh bỗng nhận ra mình đã làm gì và đang làm tổn thương vợ ra sao.

Sự phân chia đời sống gia đình – đời sống bí mật của anh đã sụp đổ.

Trong những cuộc trò chuyện riêng giữa anh và tôi, anh Costa nhọc nhằn dàn hòa với những mảnh vỡ của chính mình. Anh chưa từng đi trị liệu, không tin tưởng năng lực của những chuyên gia trị liệu, không trông chờ được chuyên gia cảm thông và thấu hiểu. Tôi đã quyết định nói với anh rằng: “Tôi không phải cảnh sát đạo đức. Tôi không đang ráng giả vờ thông cảm với anh. Tôi ở đây để giúp anh chứ không phải để phán xét”.

Anh Costa phải nhìn nhận ra sự “lệch pha” giữa hình ảnh bản thân và hành động của anh. Từ bé, anh đã tự hứa khi lớn lên sẽ không bao giờ lăng nhăng, độc đoán như cha, sẽ không đối xử tệ hại với người phụ nữ của mình. Anh luôn xem mình là người có nguyên tắc, sống có đạo đức và cực kỳ thấu hiểu nỗi đau của người phụ nữ bị phản bội.

“Tôi không phải loại người như vậy” chính là cái trụ cột mà anh xây dựng nên chính mình (và cũng nhờ đó mà chiếm được trái tim của cô Gillian). Đấy cũng là câu cửa miệng anh hay dùng suốt những năm qua mỗi khi vợ nghi ngờ anh ngoại tình. Cương quyết củng cố nhận thức rằng mình tử tế hơn người cha, Costa đã trở thành một người đàn ông cứng nhắc và thường phán xét vội vàng.

Một cách vô thức, anh tin rằng sự tuyệt đối, cứng nhắc của mình sẽ giúp anh không bao giờ đi vào vết xe đổ xấu xí của cha mình. Nhưng ngang trái thay, cũng chính nó đã xui khiến anh làm đúng những điều anh muốn tránh. Anh nói: “Tôi từng cảm thấy cuộc sống của mình đã trở thành một đường thẳng đét. Tôi đang trở thành một cái máy vô tri vô giác. Tôi tập trung, bị bó chặt, cứng nhắc và trịnh trọng như một người cực kỳ khắc nghiệt”. Anh mô tả khi ấy anh bắt đầu cảm thấy mình chẳng quan trọng, công việc kinh doanh đang lao đao và thu nhập của anh kém xa vợ. Trong khi đó, vợ anh đang bận bịu với những người khác. “Và rồi cô ấy bắt đầu nói về kế hoạch về hưu và dưỡng già. Tôi cảm thấy cô ấy như đang chôn sống mình!”. Rồi Amanda xuất hiện, giúp anh “thư giãn và kết nối trở lại với đam mê”.

Anh Costa cam đoan với tôi rằng anh chưa bao giờ hết yêu vợ, chưa bao giờ có ý định bỏ vợ. Đã nhiều lần anh muốn chấm dứt với Amanda nhưng cảm thấy có trách nhiệm với cô ấy, nhất là khi cô ấy gặp hết khó khăn này đến khủng hoảng khác. Ngày bé, Costa đã đau xót chứng kiến sự nhục nhã của mẹ mình khi bị chồng đối xử tệ bạc. Còn bây giờ, Costa không thể rời bỏ người đẹp vì nàng đang trong cơn nguy biến. Anh đâu hay biết rằng Amanda đã sớm phát hiện sự yếu lòng này của anh và đã khéo léo thao túng anh. Ngoài ra, anh tin rằng mình đã thay đổi nhiều, ít trầm cảm hơn, bớt thơ thẩn quanh quẩn trong nhà, và cuộc hôn nhân của anh cũng đang tốt dần lên.

Dường như anh cho rằng những nguyên tắc sống của anh vẫn “vững như bàn thạch” vì anh đã không công khai xuống đường với nhân tình như bố anh ngày xưa. Các quan điểm nhận thức của anh đã tạo ra một điểm mù. Và rồi giờ đây, trong ánh sáng chói chang của những bằng chứng ngoại tình rõ ràng, anh mới nhận ra mình đã cố tình hợp lý hóa những sự tráo trở như thế nào. Tôi hỏi anh: “Có thật là nỗi đau và sự ô nhục khi bị chồng phản bội của vợ anh khác với nỗi đau và ô nhục mà mẹ anh từng trải qua không?”.

Khi nhận thấy anh Costa cần hiệu chỉnh lại nhân cách, tôi bắt đầu giúp anh Costa phân tích xem cuộc tình với Amanda có ý nghĩa thế nào với anh, nó đại diện cho điều gì trong cuộc sống của anh. Anh rất nóng lòng muốn chia sẻ những nhận định mới mẻ này với vợ mình, nhưng tôi ngăn lại vì chưa phải lúc. Điều cần xử lý trước tiên với Gillian là nỗi lo lắng của cô ấy chứ không phải phân tích sự việc. Vợ chồng anh vẫn đang trong giai đoạn khủng hoảng, thế nên lúc này, vợ anh cần được thương yêu. Chỉ khi nào vợ anh cảm thấy được bù đắp về cảm xúc thì cô ấy mới có thể lắng nghe anh giải thích mà không nghĩ anh đang biện hộ cho hành động ngoại tình của mình. Hãy còn quá sớm để kỳ vọng rằng cô Gillian sẽ hiểu được những quan điểm của chồng, huống gì nói đến chuyện cô ấy có thể đóng vai trò nào trong vấn đề ấy.

Vào lúc này, anh Costa cần lắng nghe nhà trị liệu. Quá trình này sẽ mất nhiều công sức vì anh đã luôn cố gắng xây dựng hình ảnh bản thân “không phải là một kẻ không ra gì” (như anh tự mô tả), thế nên giờ đây anh tự phán xét gay gắt bản thân và những hành động của mình. Anh biết vợ đang cảm thấy tồi tệ thế nào, chính điều này khiến anh thấy nhục nhã, xấu hổ về bản thân; và chính vì cảm thấy nhục nhã, xấu hổ nên anh không thể chia sẻ nỗi đau với vợ.

Sự chuyển biến từ cảm giác nhục nhã sang cảm giác tội lỗi là cần thiết. Nhục nhã là một trạng thái chỉ thuộc về bản thân, trong khi tội lỗi là một phản xạ cảm thông, liên quan đến người khác, nó được khơi dậy từ nỗi đau mà ta đã gây ra cho người khác. Chúng ta học được từ những tổn thương rằng quá trình chữa lành chỉ bắt đầu khi người phạm lỗi nhận ra sai lầm của mình.

Thông thường, cho dù người phản bội có van xin rằng họ cũng cảm thấy rất tồi tệ thì người bị phản bội vẫn cứ khăng khăng rằng họ không cảm thấy được thấu hiểu. Lý do là vì lời nói ấy của người phản bội thể hiện cảm giác nhục nhã hơn là tội lỗi, do đó họ vẫn chỉ đang chú ý đến bản thân mình. Một tội lỗi thật sự sẽ khiến “thủ phạm” đi đến sự hối hận, và đó chính là công cụ cần thiết để sửa chữa mối quan hệ. Một lời xin lỗi chân thành đánh dấu sự quan tâm và cam kết, sự sẻ chia vết thương lòng đau đớn và sự khôi phục cân bằng lại quyền lực của hai bên trong cuộc hôn nhân.

Tôi biết chuyện chẳng dễ dàng gì với anh Costa. Nếu ta đã lừa dối người yêu thương, ta sẽ rất khó khăn khi chứng kiến người đó đau đớn, ta cũng rất khó trao cho người ấy thời gian và không gian để gặm nhấm nỗi đau. Nhưng đấy lại thực sự là những điều cô Gillian đang cần. Tôi nói với anh Costa:“Nếu muốn giúp vợ anh thấy khá hơn, trước hết anh cần cho cô ấy cảm thấy cực kỳ tồi tệ”. Điều quan trọng anh Costa cần làm bây giờ là duy trì không gian cho vợ chìm trong nỗi đau và ôm cô ấy vào lòng.

Anh Costa đang làm rất nhiều những điều như thế. Rõ ràng, khi vợ buồn bã, anh dễ thể hiện sự cảm thông, sẻ chia hơn là khi vợ giận dữ, phán xét anh. Nói là thế nhưng việc vợ thỉnh thoảng “lên cơn” là không tránh khỏi, ít nhất là trong một khoảng thời gian. Thời gian sẽ giúp cô ấy dần nguôi ngoai. Trong khi đó, chính sự cảm thông và kiên trì của anh sẽ là điều giúp cho cơn giận của cô nguôi đi dần dần.

Anh Costa đã nỗ lực rất nhiều để bên cạnh vợ mỗi khi cô buồn bã. Anh bảo với cô hết lần này đến lần khác rằng anh rất yêu thương cô. Lời nói ngọt ngào, ấm áp này làm cô Gillian trấn tĩnh lại được chừng một hai tiếng hoặc có khi được cả một ngày. Dĩ nhiên là cô tin lời chồng. Nhưng rồi bùm!, cô lại nhớ đến chuyện anh ngoại tình và lồng lộn hét lên: “Tôi đã từng tin tưởng anh, và rồi tôi nhận lại được cái gì hả? Anh đã làm gì với niềm tin của tôi hả?”.

Ngọn núi lửa hoài nghi trong cô lại phun trào dữ đội. Lần này, cô quyết không giả mù, giả điếc như chẳng có chuyện gì xảy ra nữa. Cô bắt đầu điên cuồng đào xới thêm thông tin, xâm phạm thô bạo đến cả sự riêng tư của chồng. Cô chất vấn chồng đã like hình của người phụ nữ nào trên Instagram, đã làm gì những ba tiếng ở phòng nha, có phải lấy cớ đi khám răng để lén lút hẹn hò chứ gì? Chồng không khai báo tường tận, cô sẽ gọi điện thẳng cho phòng nha để tìm câu trả lời.

Nỗi sợ hãi và tức trận trộn lẫn vào nhau khiến cô như muốn nổ tung. Cô bắt đầu chửi bới chồng tan nát, chửi cả gia đình anh, văn hóa của anh, giống nòi của anh. Và dĩ nhiên, Amanda – nhân tình yêu dấu của anh – không thể “thiếu phần” trong đại tiệc chửi rủa đó.

Cô dồn chồng vào đường cùng khi gào thẳng vào mặt: “Phường lừa đảo! Quân dối trá!”. Anh sẵn lòng chịu trách nhiệm nhưng không đời nào cam chịu những lời phán xét nhân cách ấy. Anh khăng khăng với vợ: “Đúng là anh đã ngoại tình với một người và đã nhiều lần nói dối về chuyện ấy. Nhưng anh không phải phường lừa gạt hay quân dối trá”. Nỗi đau của vợ đã phản chiếu một hình ảnh về anh mà anh không sao chịu đựng được. Thế là anh phát điên. Vợ càng suy sụp, anh càng cảm thấy mình xấu xa. Thế là căng thẳng giữa hai người lại leo thang.

Anh bức xúc nói với tôi: “Tôi không phải loại người ấy! Tôi sẽ không cho phép vợ, không cho phép chuyện ngoại tình này hoặc bất cứ thứ gì định nghĩa con người tôi như vậy”.

Tôi quyết định phản đối anh: “Tôi đã nghe thấy những xung đột đang diễn ra trong anh và cũng đã nhìn thấy lương tâm của anh. Nhưng khi anh chấp nhận về hành động lừa dối của mình hết năm này đến năm khác, anh đang dần gần với loại người ấy đấy”.

Hành vi sửa sai

Những tháng ngày sau khi chuyện ngoại tình vỡ lở thường rất khủng khiếp với người trong cuộc. Nhiều tuần lễ dụng công tái thiết có thể hoàn toàn sụp đổ chỉ bởi một lời nhận xét. Cả hai người đều bị dồn vào chân tường, nhìn nhau, sợ hãi trước cú ra đòn tình cảm kế tiếp của nhau.

Trong suốt giai đoạn khủng hoảng, trách nhiệm sửa chữa mối quan hệ chủ yếu thuộc về người đã gây ra cớ sự. Ngoài thể hiện sự hối hận và thấu hiểu nỗi đau của đối phương, họ còn phải làm nhiều điều quan trọng khác.

Janis Abrhams Spring xác định một trong những bước này là “chuyển giao cảnh giác”. Về cơ bản, điều này có nghĩa là người ngoại tình cần phải nhớ lại chuyện ngoại tình và ý thức về việc mình đã ngoại tình. Người bị phản bội sẽ không ngừng đặt câu hỏi, không ngừng bị ám ảnh, không ngừng làm những việc để đảm bảo rằng chuyện ngoại tình khủng khiếp này sẽ không bị phớt lờ như chưa hề xảy ra. Trong khi đó, người ngoại tình thường nóng lòng muốn vượt khỏi giai đoạn này.

Bằng cách đảo ngược vị trí, chúng ta thay đổi sự tương tác trong mối quan hệ. Sự giám sát hiếm khi nuôi dưỡng niềm tin. Nếu anh Costa không giữ riêng một số ký ức về chuyện ngoại tình, anh sẽ đảm bảo rằng vợ không phải một mình giữ cho chuyện này không rơi vào quên lãng. Nếu anh chủ động gợi lại chuyện ấy và muốn trao đổi cùng vợ, anh sẽ giúp cô dần ngưng tái hiện nó trong đầu.

Một lần nọ, Amanda gọi cho anh, anh liền cho vợ biết ngay để vợ không phải nghi ngờ. Một lần khác, khi hai vợ chồng đang ăn trưa ở nhà hàng, anh linh cảm vợ đang nghĩ chuyện anh và Amanda đã từng đến đây hay chưa, thế là anh liền kể ngay sự thật để vợ có thể tiếp tục thoải mái ở đó tiếp. Những hành động này khiến Gillian cảm thấy vợ chồng cô đang ở cùng một phe, và niềm tin tưởng vào chồng dần được gầy dựng lại trong lòng Gillian.

Về phần mình, cô Gillian cũng cần bắt đầu kìm lại những cơn giận, không phải vì nó vô lý mà vì nó chẳng giúp cô có được điều cô đang kiếm tìm. Tức giận chỉ có thể khiến cô nhất thời cảm thấy mạnh mẽ hơn mà thôi.

Tuy nhiên, nhà tâm lý Steven Stosny quan sát rằng: “Nếu bị phản bội khiến ta mất đi quyền lực trong hôn nhân thì tức giận chính là giải pháp giúp ta phục hồi quyền lực. Nhưng lý do chính khiến ta đau đớn khi bị phản bội không phải là vì mất đi quyền lực này mà thực ra là vì ta cảm thấy mình kém giá trị và ít được người đó yêu thương”.

Khi biết mình bị phản bội, ta cần tìm những cách khác nhau để phục hồi cảm giác về giá trị của bản thân, để tách rời những cảm giác của ta về chính ta với những cảm giác về ta do chính người kia khiến ta cảm thấy như thế. Khi dường như cả con người ta đã bị kiểm soát, khi định nghĩa về bản thân nằm trong tay người đã phản bội ta, thì ta rất cần nhớ rằng vẫn còn những phần khác định nghĩa con người ta.

Ta không phải là người bị vứt đi, dù một phần của ta đã bị vứt bỏ. Ta không phải là nạn nhân, dù một phần của ta đã bị ngược đãi. Ta cũng được nhiều người (trong đó có người vừa phản bội ta) yêu thương, tôn trọng, dù có thể giờ đây ta chẳng thể cảm thấy như thế.

Sau khi bị bạn trai bỏ rơi, một cô gái đã nhận ra rằng từ khi có bạn trai, cô đã cắt đứt các quan hệ bạn bè. Thế là cô lên danh sách năm người bạn mà cô muốn kết nối trở lại. Cô thực hiện một chuyến đi dài hai tuần để nối lại tình bạn xưa và đồng thời tìm lại những phần của bản thân cô mà mỗi người bạn này trân trọng. Khi làm điều này, cô đã tách rời những thương tổn do bạn trai gây ra ra khỏi bản thân cô.

Viktor Frankl – một nhà tâm lý học sống sót sau thảm họa diệt chủng của phát xít – đã đúc kết một chân lý uyên thâm: “Người ta có thể tước đi tất cả ở một người ngoại trừ quyền tự do cuối cùng của con người, tức quyền tự do lựa chọn thái độ sống trong bất kỳ hoàn cảnh nào, tự do chọn lối đi cho riêng mình”.

Tôi đã khuyên những người vừa bị phản bội hãy chưng diện, làm đẹp dù không thích chăng nữa, hãy để bạn bè nấu cho ta một bữa tối tuyệt ngon, hãy tham gia lớp vẽ tranh vốn đã muốn học từ lâu, hãy làm gì đó chăm sóc bản thân để khiến ta cảm thấy thoải mái, để chống lại cảm giác đau đớn, ê chề và thôi thúc muốn che giấu tình trạng thê thảm của mình. Khi biết mình bị phản bội, nhiều người cảm thấy quá tủi nhục đến mức không thể làm được những điều này.

Cô Gillian cần tìm những cách riêng để lấy lại giá trị của mình. Sự ăn năn hối lỗi của chồng không đủ xoa dịu những vết thương trong cô. Lời xin lỗi và sự cảm thông của chồng có thể xoa dịu nỗi đau bị phản bội nhưng không đủ sức giúp Gillian phục hồi lại nhận thức về những giá trị bản thân. Việc Costa có thể giúp vợ chính là anh hãy bớt quan tâm đến bản thân anh và luôn thể hiện rằng đối với anh, vợ rất quan trọng và luôn ở vị trí trung tâm trong cuộc đời anh. Khi anh tạm gác sang một bên những lo âu của riêng mình tức là anh đang bắt đầu giữ lại người vợ anh thương yêu. Khi anh nói rõ ràng với vợ rằng:“Anh luôn muốn ở bên em, chỉ em thôi”, anh đã bắt đầu quá trình khẳng định lại giá trị của cô và sự hiện diện đáng yêu của cô. Lần đầu tiên, cô bắt đầu tin rằng anh chọn ở lại cuộc hôn nhân này không đơn giản vì tuân thủ nguyên tắc anh đặt ra mà lý do quan trọng là anh đang chọn cô!

Khi hai vợ chồng anh đang cùng trò chuyện với tôi, điện thoại của anh Costa reo; tôi nhìn thấy một tia nghi ngờ bùng lên trong mắt Gillian và cô lùi người lại. Cô... bắt đầu chất vấn chồng về cuộc gọi đó.

Tóm lại, chuyện phục hồi tình cảm sau cơn địa chấn ngoại tình luôn cần nhiều thời gian!