Chương 10 Ngoại tình - “phương thuốc” cho hôn nhân nguội lạnh

Quyến dụ của điều cấm kỵ

Mắt cô Danica lấp lánh ký ức khi kể về anh Luiz — người đồng nghiệp trẻ trung đến từ Brazil: “Khi chúng tôi chờ thang máy bên ngoài văn phòng, anh ấy nói 'Mình đi thang bộ nhé". Rồi tay anh khẽ chạm vào tay tôi khiến tôi thấy như điện giật. Tôi thấy mình còn sống. Tôi sốc nặng, vì tôi thậm chí còn không biết mình muốn thứ cảm giác đó. Lúc ấy, tôi mới nhận ra từ rất lâu rồi mình không có cảm xúc đặc biệt này”.

Câu chuyện của cô Danica không khiến tôi ngạc nhiên tí nào, và cũng chẳng ngạc nhiên gì khi biết cô đang yêu say đắm anh Luiz.

Nhiều người ngoại tình đã nói với tôi rằng: “Anh ấy/cô ấy khiến tôi cảm thấy mình đang sống”. Và cũng rất nhiều người dùng những từ ngữ tương tự nhau khi mô tả cảm giác khi ngoại tình: hồi sinh, tươi trẻ lại, mãnh liệt, tái sinh, làm mới, tràn sức sống, được giải thoát. Nhiều người cũng giống như cô Danica, tức không nhận ra mình đã thiếu những cảm xúc này từ lâu lắm rồi cho đến khi bất ngờ gặp “người ấy”. Cảm giác hổi sinh hiếm khi là động cơ để ngoại tình, nhưng thường là... kết quả bất ngờ của việc ngoại tình.

Trong suốt mười năm tôi nghiên cứu về những tình yêu nổi loạn, tôi đã nghe mọi người trên khắp thế giới nói về cảm giác này. Ngoại tình mang lại năng lượng sống cho nhiều người.

Anh Karim kể với tôi về người tình Cindy như sau: “Tôi có cuộc hôn nhân hết sức bình thường, không quá tốt, cũng chẳng tệ, nói chung là tàm tạm. Rồi cách đây ba năm, tôi gặp Cindy. Tất cả mọi thứ về cô ấy đều rất mãnh liệt, từ chuyện làm tình, cãi vã, làm hòa, nhó nhung, khao khát gặp mặt,...

Những cái mãnh liệt này hoàn toàn trái ngược với cuộc hôn nhân yên ả của tôi. Tôi vừa khao khát vừa sợ Cindy”.

Cô Keith kể với tôi: “Tôi chưa bao giờ nghĩ sẽ yêu một ai khác ngoài Joe. Anh ấy và tôi đã bên nhau từ khi học ở trường nghệ thuật. Nhưng rồi tôi gặp anh Noah ở một hội đoàn nghệ sĩ, anh ấy khiến tôi như thể thức dậy sau một giấc ngủ đông dài. Tôi thậm chí chẳng biết mình đã say ngủ như thế nào. Anh Noah thúc đẩy tôi, truyền cảm hứng cho tôi. Ố bên anh, tôi cảm thấy mình tràn trề năng lượng, cùng anh làm được những điều tuyệt vời nhất”.

Cô AIison thốt lên: “Chồng tôi chưa bao giờ làm tôi ướt đẫm như thế trong suốt hơn mười năm qua. Năm nay tôi 35 tuổi, tôi nghĩ rằng sức khỏe của mình trục trặc ở đâu đó. Vợ chồng tôi chia sẻ với nhau rất nhiều điều, trừ tình dục. Chồng tôi còn là người bạn thân, người đồng chí. Nhìn bề ngoài thì chúng tôi là một đôi vợ chồng hoàn hảo. Rồi một ngày nọ, Dino xuất hiện, và chỉ cần thì thầm với tôi vài từ ngữ, vài lời đề nghị ướt át là đã có thể khiến tôi lâng lâng hưng phấn - những cảm xúc mà ngay cả những loại gel bôi trơn hay đồ chơi tình dục cũng không thể mang đến cho tôi. Cảm giác ấy thật tuyệt diệu, kỳ lạ, như thể anh ấy đã kích hoạt tôi vậy”.

Khi tôi hỏi mọi người rằng “cảm thấy sống lại” là như thế nào, họ nêu ra những trải nghiệm đa sắc đa diện: cảm thấy mình quyền lực, cảm thấy được công nhận, tự tin, tự do,... “Pha” được những điều này vào “thức uống” tình yêu là chúng ta có ngay một món cocktail chuếnh choáng say lừ.

Tất nhiên, ngoại tình giúp đánh thức, hoặc đánh thức một lần nữa, khát khao tình dục trong ta, nhưng tất cả không chỉ dừng lại ở đó. Những người bị đánh thức mô tả rằng họ cảm thấy như có thể xoay xở ở nơi từng cảm thấy bế tắc, như tìm thấy nhiều lối đi khác ở nơi từng nghĩ là độc đạo, như cảm thấy cảm xúc mãnh liệt dâng trào ở nơi từng cảm thấy vô vị.

Những vụ ngoại tình có sức mạnh “hồi sinh con người” này cắt sâu tận vào bản chất của cuộc sống, thế nên chúng không hề tầm thường dù mọi người có thể phán xét những hậu quả chúng gây ra. Sức mạnh của những vụ ngoại tình kiểu này thường là bí ẩn lớn đối với người ngoại tình lẫn người bị phản bội. Nhưng khi nghe quá nhiều lần về những câu chuyện ngoại tình “ảo diệu” kiểu này, tôi biết rằng có một cách để chữa trị cho người trong cuộc, đó chính là khai phá một ẩn số trong bản chất con người đã xui khiến họ ngoại tình. Tôi thường cảm thấy mình như vừa là nhà trị liệu vừa như triết gia khi giải thích cho các cặp đôi những nghịch lý đang tổn tại, khiến cho một vấn đề nào đó không thể nào hiểu nổi hóa ra lại hết sức hợp lý.

Ngoại tình - thuốc giải cho nỗi đau và nỗi sợ cái chết

Thật ngạc nhiên khi nỗi đau mất đi ai đó quan trọng trong đời như cha mẹ, con cái, bạn thân,... có thể khiến một số người... ngoại tình. Tôi đã chứng kiến nhiều vụ ngoại tình xảy ra ngay sau khi người trong cuộc gặp một bi kịch hay một mất mát nào đó lớn lao. Khi ta đang chìm trong khổ đau, tình yêu của ai đó và những giây phút hòa quyện thể xác lẫn tâm hồn sẽ xốc ta đứng dậy, tiếp tục vui sống vì hiểu rằng cuộc sống vẫn còn mãi ngoài kia.

Có những người ngoại tình như một cách để chạy trốn những bi kịch của bản thân như mắc bệnh nan y, thời gian sống chẳng còn bao lâu, vô sinh, thất nghiệp triền miên đến mức mất hết sự tự tin và cảm thấy mình vô dụng,...

Trong những thời khắc cảm thấy bơ vơ, không nơi nương tựa, dễ bị tổn thương, có những người đã chọn ngoại tình như một cách phản kháng. Freud đã mô tả eros – dục năng – như bản năng sống, đấu chọi với thanatos – bản năng chết.

Có thể những người này đã từng bị quyến rũ bởi ai đó trước đây, nhưng tôi tự hỏi liệu có phải cuộc đối đầu thương tâm với sự vô thường và mong manh của đời người đã khiến họ bạo dạn nắm bắt thời cơ và hành động hay không? Có phải mọi sự chỉ là bất thình lình họ không muốn an phận sống nửa đời còn lại? Họ đói khát hơn? Những thỏa hiệp hôn nhân mới hôm qua ta còn thấy hợp lý, hôm nay đã thấy không thể chịu đựng nổi.

“Cuộc đời ngắn ngủi. Cứ ngoại tình đi” (Life Is Short. Have an Affair) – khẩu hiệu tai tiếng của dịch vụ hẹn hò trực tuyến Ashley Madison có vẻ thô thiển nhưng lại nhắm đúng đối tượng. Chuyện ngoại tình sau khi gặp bi kịch nào đó đã phổ biến đến mức tôi dần có thói quen tôi hỏi các thân chủ đã ngoại tình của mình rằng: “Anh chị đã từng gặp phải bất cứ mất mát nào đó, có mất người thân hay gặp bi kịch nào trong vài năm qua không?”.

Giờ đây, tôi xem ngoại tình như liều thuốc hữu hiệu cho nỗi đau khi đối diện cái chết của chính mình, của ai đó mình yêu thương, hoặc là cái chết từ từ của cuộc hôn nhân nhàm chán. Nhà xã hội học người Ý Francesco Alberoni đã viết: “Tình yêu và tình dục có thể đánh thức cả những người mỏi mệt nhất”.

Khi bất ngờ gặp gỡ “người ấy”, khát khao sống bùng lên mạnh mẽ trong ta, không cách nào cưỡng lại. Khát khao tình dục đột ngột dâng cao khiến chúng ta bất ngờ mạnh mẽ bước ra khỏi sự tầm thường, phá vỡ nhịp điệu sống và những thói quen hằng ngày. Khi ở bên nhân tình, ta cảm thấy thời gian như trôi chậm lại, ta như ngừng già đi, những nơi ta vốn dĩ đã quen thuộc nay bỗng dưng như đẹp hẳn ra, mới mẻ hẳn ra. Ta háo hức cùng người ấy khám phá những nơi chốn mới. Ta ăn uống thấy ngon hơn, nghe nhạc thấy “thấm” hơn, nhìn cái gì cũng thấy lung linh sống động,...

Mặt tốt của ngoại tình

Khi anh Stefan – một luật sư thành đạt – đọc được những tin nhắn hừng hực đam mê mà vợ mình – cô Danica – nhắn cho nhân tình, anh sốc nặng, đau đớn và sửng sốt tột độ. Anh không thể tin nổi vợ mình có thể nhắn những tin “ướt át”, bông đùa, lãng mạn như: “Em đang cảm thấy tay anh mơn trớn cả thân thể em”, “Trưa nay chúng mình lại lẻn ra ngoài ăn trưa nhé? Em sẽ mặc bộ đồ ấy chỉ vì anh”,... Rồi anh nhận ra đó chính là cô gái Danica anh từng yêu say đắm vào những ngày xa xưa, và tất nhiên hoàn toàn không phải cô vợ Danica của mấy năm gần đây!

Khi bớt sốc, tự dưng anh Stefan cảm thấy “lạc quan một cách kỳ lạ” về cuộc hôn nhân của mình. Cô Danica đã thú nhận với chồng chuyện đang ngoại tình với đồng nghiệp. Cô tỏ ra thật sự hối tiếc và khẳng định chắc chắn rằng đã chấm dứt mối quan hệ sai trái ấy.

Anh Stefan đến gặp tôi, thổ lộ rằng anh hy vọng cuộc khủng hoảng này có thể “hâm nóng” cuộc hôn nhân đang nguội lạnh và vô vị của hai vợ chồng. Có lẽ anh đang muốn trải nghiệm những điều ngọt ngào, “bốc lửa”, lãng mạn mà vợ anh nói đến trong những dòng tin nhắn nóng bỏng gửi cho nhân tình.

Cuối cùng tôi cũng gặp được cô Danica sau vài lần cô ấy hẹn rồi lại hủy hẹn. Cô mới 40 tuổi, vẻ ngoài rất trang nhã, kín đáo, hiện làm tư vấn viên tại Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Stefan từng nói với tôi rằng cô ấy chẳng vui vẻ gì khi bị anh Stefan “năn nỉ” xem các bài nói chuyện của tôi trên YouTube, thậm chí cô ấy còn nghi ngờ những điều tôi nói.

Những cử chỉ của Danica ngầm nói với tôi rằng cô có khối việc quan trọng cần làm hơn là đi gặp tôi. Cô tỏ ra lưỡng lự khi nói về chuyện ngoại tình. Cô gọi đó là “lỗi lầm”. Cô nói: “Vì sao chuyện này quan trọng? Mọi việc kết thúc rồi mà? Tôi chỉ muốn yên ổn sống tiếp thôi”.

Tôi có cảm giác rằng cô ấy đang chờ tôi phán xét cô vì đã ngoại tình như cô đang tự phán xét chính mình. Nhưng cô đã thấy đủ tồi tệ với chuyện ấy rồi nên chẳng cần tôi “bồi” thêm nữa. Rõ ràng khi nhắc đến chuyện đó, cô cảm thấy nhục nhã, khó chịu và đã đóng cái khung “sai trái” cho toàn bộ câu chuyện đã qua ấy.

Trong những tình huống như thế này, tôi thường giúp đỡ những người ngoại tình bày tỏ sự hối hận, nuối tiếc và từ đó hiểu rõ sự sai trái của mình. Song, với cô Danica, có lẽ tôi phải... làm điều ngược lại, tức giúp cô bớt tự trách cứ bản thân.

Càng tự trách cứ bản thân, cô ấy sẽ càng không có cơ hội thấu hiểu trải nghiệm ngoại tình này và từ đó thay đổi bản thân và điều chỉnh đời sống hôn nhân. Tôi cần phải tách rời cái khung “sai trái” và “đau đớn” của chuyện ngoại tình để giúp cô ấy nhận thấy những khía cạnh tích cực của vụ ngoại tình này, đồng thời vẫn chịu trách nhiệm trước nỗi đau gây ra cho chồng. Nếu không làm thế, rất ít khả năng cô sẽ mang về nhà nguồn năng lượng mới tìm thấy từ chính cuộc ngoại tình vừa qua.

Anh Stefan mong Danica cũng sẽ hừng hực sức sống như thế khi ở bên anh. Song, cô Danica bị sốc vì vụ ngoại tình đến mức cô khăng khăng rằng người phụ nữ đã sống lại trong vòng tay của Luiz không phải là cô.

Tôi nói với Danica: “Nội tình của một chuyện ngoại tình có một số yếu tố thú vị. Cô đã đắm đuối chàng trai này, do đó chuyện tình này không phải hoàn toàn xấu xa. Cô cảm thấy tội lỗi, nhưng cô cũng nói rằng anh ấy đã khiến cô thấy mình như sống lại. Hãy kể cho tôi nghe thêm”.

Cô lưỡng lự trước khi bắt đầu nói: “Tôi không tìm kiếm một chuyện tình qua đường. Từng có nhiều người muốn quyến rũ tôi nhưng tôi chẳng bao giờ bận tâm, nhưng Luiz thì khác. Cậu ấy không chỉ tìm cách chinh phục tôi. Cậu ấy nói với tôi rằng ‘Em có một năng lượng tuyệt đẹp, và nó đang bị giam cầm. Có một người phụ nữ đích thực nằm đâu đó sâu bên trong em đang chờ được giải thoát’. Cậu ấy thường dành cho tôi những lời khen rất sâu sắc. Và cậu ấy đã rất kiên trì theo đuổi tôi”.

Tôi thấy những lời lẽ kia của Luiz đích thị là những lời mời gọi theo kiểu “mật ngọt chết ruồi”. Và tôi cũng hiểu sức mạnh ghê gớm của một lời khen dù đơn giản một khi nó chạm đúng những khao khát sâu kín, không được ghi nhận bấy lâu của người đối diện. Những khi ấy, lời khen hóa thành một thứ rượu say nồng.

Cô kể: “Khi ở nhà, tôi lúc nào cũng ngập đầu trong công việc, không liên quan đến lũ trẻ, thì liên quan cha mẹ, thế nên tôi thường cảm thấy quá tải. Tôi thậm chí còn không có thời gian cởi áo khoác khi bước vào cửa. Phải kham hết chuyện này đến chuyện khác, cuối cùng tôi kiệt sức. Mọi thứ thay đổi với tôi kể từ mùa thu ấy. Tôi thường đến văn phòng và cảm thấy mình có giá trị, thấy thoải mái, tự tin với chính mình, thậm chí cảm thấy hơi đê mê nữa”.

Mối quan hệ với Luiz đã mang đến cho cô Danica những niềm vui mới và hy vọng – hai thành phần chính yếu của tình ái đã biến mất từ lâu khỏi mái nhà hôn nhân của cô. Suốt 15 năm qua, vợ chồng cô sống trong ngôi nhà gỗ nhìn ra hồ Zurich, có mái ngói đỏ và cửa sổ lồi. Cô Danica đã âu yếm chăm chút từng chi tiết của ngôi nhà. Là dân tị nạn sau vụ xung đột Balkan, rời khỏi Bosnia từ bé, cô Danica luôn đoái tìm một mái ấm ổn định. Cuộc hôn nhân này, mái nhà này chính là những giấc mơ đã thành hiện thực.

Cô Danica khẳng định với tôi rằng cô không hề muốn chia tay chồng, không hề xem chuyện ngoại tình này là một lối thoát khỏi hôn nhân, nhưng cô đang đau đáu tìm cách hiểu vì sao trái tim mình lại chia đôi như thế. Làm thế nào cái chốn điền viên ấm áp, lý tưởng này lại trở thành chốn lạnh lẽo đến độ cô tìm sự thoát ly? Và cô ấy còn hoang mang hơn nữa trước thực tế mình đã làm tổn thương chồng – người đầu tiên khiến cô cảm thấy an toàn như lời cô nói.

Câu hỏi hóc búa của an toàn và phiêu lưu

Có một sự thật mỉa mai, phũ phàng và đau đớn là những người ngoại tình thấy mình đang nổi loạn chống lại chính những điều mình vô cùng trân trọng như gia đình, hôn nhân, cuộc sống ổn định,... Ấy thế mà đấy lại là một tình huống thường thấy, vốn phản ánh một mâu thuẫn trường tồn trong ta.

Ta tìm kiếm những mối quan tâm dài lâu vì muốn ổn định, muốn có nơi để thuộc về, nhưng ta cũng đồng thời tìm kiếm những điều mới mẻ, đa dạng. Như nhà phân tâm học Stephen Mitchell đã thấu triệt chỉ ra, chúng ta đồng thời tìm kiếm sự an toàn lẫn sự phiêu lưu, nhưng khổ nỗi hai nhu cầu căn cốt ấy lại xuất phát từ hai động cơ khác nhau và cả đời sẽ kéo chúng ta đi theo hai hướng khác nhau, thể hiện bằng những giằng co giữa chia ly – gắn kết, cá nhân – đôi lứa, tự do – ràng buộc.

Ngay từ khi chào đời, chúng ta đã phải sống cảnh “phân đôi” này: ở trong bụng mẹ thì an toàn, ra ngoài đón chào cuộc đời thì sẽ bắt đầu đối diện những hiểm nguy. Khi trưởng thành, ta vẫn tiếp tục sống kiểu “phân đôi”: một tay ta vịn vào cái đã biết và quen thuộc, tay còn lại vươn đến những điều bí ẩn và thú vị. Ta tìm kiếm sự kết nối, sự dễ đoán và sự lệ thuộc để giữ chặt ta vào một nơi đó, nhưng ta cũng đồng thời muốn có những đổi thay, muốn những điều khó lường, những điều siêu việt. Người Hy Lạp hiểu rõ điều này nên mới thờ cả thần Apollo (tượng trưng cho lý trí và kỷ luật bản thân) lẫn thần Dionysus (tượng trưng cho sự bột phát, gợi cảm và cảm xúc).

Thời nay, nhiều người ảo tưởng trong một sự kỳ vọng rằng người bạn đời của mình sẽ dung hòa tốt cái thế “phân đôi” ấy của mình, tức vừa là nơi chốn ổn định, thân thương, bình thường, vừa khiến mình cảm thấy phiêu lưu, mới mẻ và có thể nâng mình lên khỏi sự tầm thường.

Điều này có thể xảy ra trong các đoạn đầu của hôn nhân, khi sự an toàn và phiêu lưu dường như luôn song hành. Giai đoạn trăng mật đặc biệt ở chỗ vừa chứa đựng niềm hạnh phúc khi tình yêu được hồi đáp vừa chan chứa sự hào hứng về một tương lai sẽ cùng nhau tạo dựng. Ta thường không nhận ra rằng sự chan chứa của phút ban đầu được nuôi dưỡng bởi chính cơn sóng ngầm của sự bất định. Chúng ta kết hôn để làm cho tình yêu an toàn và đáng tin cậy hơn, nhưng cũng chính vì... kết hôn mà ta thường làm cho tình yêu bớt mãnh liệt. Trên con đường tiến đến hôn nhân, ta vui vẻ đắp đổi đôi chút đam mê lấy đôi chút chắc chắn, đôi chút hào hứng cho đôi chút yên ổn. Điều ta không lường được là rất có thể ta phải trả giá bằng cả đam mê tình dục dài lâu với người bạn đời.

Sự vĩnh cửu và ổn định mà chúng ta tìm kiếm trong hôn nhân có thể khiến tia lửa tình dục trở nên yếu ớt, dẫn đến “các biểu hiện phản kháng mãnh liệt”như Mitchell đã mô tả, hay gọi ngắn gọn là ngoại tình. Những người ngoại tình mong mỏi thoát khỏi cảnh sống an toàn, thông tục – tức những điều họ từng tìm kiếm, tạo dựng khi tiến đến hôn nhân.

Cô Danica chưa bao giờ hình dung mình rơi vào tình cảnh rối ren khi sa chân vào chuyện ngoại tình. Những gì cô đang có chính là những điều cô hằng ao ước: một người chồng tuyệt vời, đàn con xinh xắn, một công việc ổn định, một tương lai được đảm bảo. Nhưng con cái cũng mang đến khối vấn đề và nỗi lo lắng: đứa con trai nhỏ nhất của cô Danica vừa được phẫu thuật tim ngay trước sinh nhật 1 tuổi, cần được chăm sóc đặc biệt liên tục; đứa con trai đầu 12 tuổi thường khiến cha mẹ đau đầu nhức óc vì những ẩm ương, xốc nổi của tuổi dậy thì.

Song, bất kể những căng thẳng ấy, vợ chồng cô vẫn khá thoải mái tận hưởng cuộc sống. Anh Stefan không còn say mê vợ cuồng nhiệt như xưa nhưng anh tự an ủi rằng mình chẳng thể đòi hỏi gì hơn vì vợ bận rộn quá. Mỗi ngày, sau khi tan sở, anh vội về nhà với vợ con. Cô Danica quá chú tâm đến những trách nhiệm nên không để ý đến sự chai sạn cảm xúc đang lớn dần bên trong hai vợ chồng. Cô khăng khăng: “Cuộc hôn nhân của chúng tôi không hề tệ. Chồng tôi chưa bao giờ lỡ những buổi tối hẹn hò với tôi hằng tuần. Nhưng làm sao tôi có thể cùng chồng tận hưởng cảm giác lãng mạn khi đầu óc tôi suốt ngày lo cho sức khỏe của đứa con nhỏ và chuyện học hành sa sút của đứa con lớn, và biết rằng ngày mai phải thức dậy lúc sáu giờ sáng? Thành thật mà nói, tôi thà thức khuya đọc e-mail để sáng mai bớt được chút việc”.

Sử gia và nhà viết tiểu luận Pamela Haag đã viết cả một quyển sách về “những cuộc hôn nhân buồn” như cô gọi. Phân tích cảnh ngộ của các cặp đôi “hạnh phúc nửa bề” – tức một trong hai người thỉnh thoảng nghĩ đến chuyện ly hôn, cô giải thích: “Một cuộc hôn nhân mang đến cho bạn nhiều điều nhưng cũng đồng thời tước đi nhiều thứ. Sự thường trực giết chết vui tươi, vui tươi giết chết an toàn, an toàn giết chết ham muốn, ham muốn giết chết ổn định, ổn định giết chết bản năng. Khi nhận được một cái gì đó thì ta cũng đồng thời phải từ bỏ một cái gì đó trong ta – tức từ bỏ điều gì đó mà ta có thể sống thiếu nó hoặc không thể thiếu nó. Trước khi kết hôn, có lẽ ta rất khó biết được ta có thể hy sinh phần nào trong bản ngã của mình và phần nào tuyệt đối không thể từ bỏ vì vốn dĩ thuộc về linh hồn của ta”.

Với cô Danica và nhiều người khác, chỉ đến khi có “người ngoài” nào đó nhắc cô về phần ấy trong linh hồn thì cô mới nhận ra rằng rốt cuộc nó không thể bị từ bỏ. Những lời tán tỉnh khéo như tạc của anh Luiz đã trực tiếp chạm đến nỗi u sầu chưa bao giờ được giãi bày của cô và đánh thức phần bản ngã mà cô đương nhiên cảm thấy chân thực, nguyên bản hơn là cái phiên bản người mẹ khắt khe, hay cáu và luôn chết dí vào đống công việc hằng ngày.

Khi ngoại tình là giải pháp vẹn cả đôi đường

Ngoại tình là một trong những minh chứng rằng việc hợp nhất những mong muốn đối nghịch trong ta thật khó khăn đến dường nào. Và có lẽ, như Laura Kipnis đã nói, ngoại tình không chỉ là kết quả của việc con người thường muốn cùng lúc cả an toàn lẫn phiêu lưu, mà còn là một giải pháp để thỏa mãn cùng lúc hai khao khát mâu thuẫn nhau ấy.

Ta thường ra ngoài tìm kiếm những gì ta không thể tìm thấy trong nhà mình. Nhưng cũng có những người ra ngoài để tìm những điều họ... không thật sự muốn xảy ra ở nhà thì sao? Nhiều người thấy người bạn đời của mình đã trăm công nghìn việc rồi, trái tim, khối óc đã chia năm xẻ bảy cho đủ việc rồi nên không muốn đòi hỏi người ấy phải lãng mạn với mình, phải “phiêu lưu” tình dục cùng mình, phải khiến mình cực kỳ thỏa mãn chuyện gối chăn. Mitchell cảnh báo rằng nếu ta đòi hỏi những điều này ở người ta đang phụ thuộc quá nhiều thì thế nào ta... cũng gặp rắc rối.

Trong các trường hợp như thế, ta ngoại tình không phải vì không quan tâm đến gia đình mà trái lại, là vì ta trân trọng gia đình đến nỗi ta không muốn làm gia đình xáo trộn. Ta miễn cưỡng chẳng muốn xáo động sự ổn định của đời sống gia đình với nguồn năng lượng ái tình quá dồi dào của mình. Ta có thể tạm thời muốn trốn khỏi tổ ấm nhưng chắc chắn không hề muốn đánh mất nó. Ngoại tình như một giải pháp gọn ghẽ toàn vẹn đôi bề: “cái phòng nhì” đầy rủi ro rập rình, lúc nào cũng gấp gáp hối hả, và một mái ấm vô cùng thoải mái, gần gũi, thân thương.

Ít ra về mặt lý thuyết, ngoại tình có thể giải quyết được thế lưỡng nan vừa thích an toàn vừa khoái phiêu lưu của con người. Khi nhân tình có thể giúp ta thỏa mãn những đam mê và khát khao phiêu lưu, ta thoát khỏi sự nhàm chán của đời sống gia đình nhưng vẫn không hoàn toàn từ bỏ gia đình. Sau cùng, “phòng nhì” không phải chốn ta muốn “đăng ký thường trú” mà ta chỉ muốn đó như nhà trọ để ta thích thì ghé qua. Chừng nào ta vẫn giữ kín được chuyện ngoại tình thì chừng đó ta còn có cảm giác mình có thể cùng lúc có tất cả trong đời, có cả “cơm” lẫn “phở”, có cả sự an toàn lẫn những chuyến phiêu lưu.

Ham muốn đã mất và tìm lại của người phụ nữ

Cô Danica không phải là người phụ nữ đầu tiên khép mình khi ở nhà và thức tỉnh khi... ở ngoài. Câu chuyện của cô là một điển hình của ái tình câm lặng.

Tôi thường gặp những người vợ được chồng đưa đến trị liệu vì ông chồng quá chán ngán cảnh bị vợ lạnh nhạt hết đêm này sang đêm khác. Các ông chồng này hay than: “Vợ tôi lúc nào cũng tất bật làm việc nhà và chăm sóc lũ trẻ nên chẳng còn tha thiết gì chuyện gần gũi chồng. Dù tôi có phụ cô ấy rửa bao nhiêu chén dĩa chăng nữa thì cô ấy cũng cứ bỏ đói tôi chuyện chăn gối”. Nhưng rồi tôi phát hiện ra rằng chính những phụ nữ ấy đã “sống lại” trong một... cuộc ngoại tình bất ngờ.

Nhiều người chồng đau đầu tìm hiểu vì sao vợ mình thường đơ như khúc gỗ khi gần gũi mình mà lại bất thình lình trở nên đầy cuồng nhiệt, khao khát, nóng bỏng, sáng tạo,... với nhân tình. Nhiều năm trời, những ông chồng ấy luôn nghĩ rằng vợ mình “chẳng hứng thú gì chuyện làm tình”, đến khi có trong tay những chứng cứ vợ ngoại tình, họ liền nghĩ: “Chắc cô ấy chẳng hứng thú làm tình với mình”.

Trong một số trường hợp, phụ nữ bùng lên ham muốn hoang đàng vì muốn phản kháng người chồng kém sáng tạo trong chuyện chăn gối, nhưng không phải lúc nào cũng thế. Anh Stefan thực ra là người rất lãng mạn, rất thích “bày binh bố trận” để giúp vợ thăng hoa, nhưng cô Danica chỉ thường lạnh lùng đáp lại gọn lỏn: “Chúng ta không ‘để lại sản phẩm’ nhé, ok?”. Ấy vậy mà khi bên anh chàng Luiz, cô say sưa phối hợp, sáng tạo, đóng góp tích cực vào liên khúc hoan lạc nóng bỏng.

Là một người vợ, cô ấy chỉ nóng ruột mong chồng làm tình nhanh nhanh cho xong.

Là một người tình, cô ấy cứ mong cuộc làm tình kéo dài mãi.

Mọi người thường nghĩ rằng chính người chồng đã khiến người vợ như vậy, nhưng hoàn cảnh cũng góp phần không kém. Hoàn cảnh ở đây chính là câu chuyện mà cô Danica đã tự dựng nên và vai diễn mà cô lựa chọn. Mái ấm, hôn nhân, tình mẫu tử – là những mục tiêu của nhiều phụ nữ, nhưng cũng chính là nơi mà nhiều phụ nữ cảm thấy mình không còn là... phụ nữ.

Những bài viết của nhà nghiên cứu Marta Meana đã làm sáng tỏ những ham muốn bí ẩn của phái nữ. Bà thách thức giả định phổ biến cho rằng phụ nữ chủ yếu có ham muốn tình dục với những người cô ấy gắn kết chặt chẽ, cảm thấy tin tưởng và an toàn khi ở bên. Nếu điều này đúng thì cô Danica phải có đời sống tình dục tuyệt vời chứ?

Marta Meana cho rằng phụ nữ không chỉ thích đụng chạm cơ thể mà còn tràn trề ham muốn: “Phụ nữ thật ra cũng có thể bị kích thích hệt như đàn ông bởi những chuyện tình lãng mạn, sai trái, thô thiển, mờ ám. Nhưng sự kích thích đó có lẽ chưa đủ mạnh để phụ nữ đánh đổi những điều họ trân trọng hơn, ví dụ như sự gắn kết cảm xúc thật sự với ai đó”.

Như tôi vẫn thường nói, các nhu cầu cảm xúc và nhu cầu tình dục không phải lúc nào cũng đồng bộ. Một số người cảm thấy hôn nhân của mình đủ an toàn để mình... “trêu hoa ghẹo nguyệt” bên ngoài, để thèm khát ai đó, để chấp nhận rủi ro. Nhưng với nhiều người, những điều giúp vun vén tình yêu trong tổ ấm hôn nhân cũng chính là những điều đang “vùi dập” những ham muốn “ăn vụng” thầm kín. Khi buộc phải đưa ra chọn lựa giữa hôn nhân và nhân tình, phụ nữ sẽ chọn thế nào? Meana luận rằng: “Phụ nữ sẽ chọn một cuộc hôn nhân tốt đẹp thay vì hoan lạc tình dục”.

Nói cách khác, tự ngàn đời nay phụ nữ vẫn luôn đặt nhu cầu cảm xúc lên trên nhu cầu tình ái. Nàng biết cái gì khiến nàng ham muốn, nhưng cũng biết cái gì quan trọng hơn ham muốn ấy. Nàng biết mình muốn gì, cần gì. Lòng nàng đã có sẵn lựa chọn.

Không có gì khó hiểu khi anh Stefan đã không giải mã được bí ẩn này của phụ nữ. Như nhiều người đàn ông khác, khi vợ anh thu mình trong chuyện chăn gối, anh kết luận rằng vợ không thích tình dục. Điều này dẫn chúng ta đến một hiểu nhầm phổ biến khác mà công trình nghiên cứu của Meana đã làm sáng tỏ: chúng ta cho rằng phụ nữ kém ham muốn tình dục là vì có bản năng tình dục kém mạnh mẽ. Có lẽ sẽ chính xác hơn nếu chúng ta nghĩ rằng ham muốn tình dục đó của phụ nữ cần được kích hoạt mạnh mẽ hơn, sáng tạo hơn. Và điều này cần được thực hiện bởi chính phụ nữ trước tiên chứ chẳng phải chỉ có mỗi bạn tình thực hiện.

Khi bước vào hôn nhân, nhiều phụ nữ cảm nhận bản năng tình dục của mình dần chuyển từ ham muốn sang bổn phận. Mà bổn phận thì thường là việc gì đó nàng phải làm, nên làm chứ không hẳn là điều nàng... muốn làm. Trái lại, khi ngoại tình, phụ nữ tự chủ đối với niềm hoan lạc của mình. Chính ý chí theo đuổi sự thỏa mãn cho bản thân đã kích hoạt chuyện nàng ngoại tình.

Anh Stefan cảm thấy rất buồn vì đã không nhận ra vợ mình “héo úa” lòng dạ bấy lâu nay. Anh thậm chí còn tìm đến tình nhân của cô để tìm hiểu vì sao. Anh hỏi Luiz: “Làm sao cậu biết cô ấy đã nguội lạnh trong lòng? Cậu đã thấy gì ở cô ấy?”. Luiz đáp: “Cô ấy như một cái cây đang trong mùa đông, dù không có lá nhưng ta có thể mường tượng cái cây ấy xum xuê, tươi xanh, rực rỡ như thế nào vào mùa hè”. Khi nghe thấy cách diễn giải thi vị này về tình trạng của vợ mình, anh Stefan cảm thấy buồn bã và ghen. Vì sao Luiz lại khiến nàng “nở hoa” trở lại còn mình thì không thể?

Tôi nói với anh Stefan: “Khi ở cạnh nhân tình, vợ anh không phải nghĩ về con cái, đống hóa đơn chưa thanh toán hay chuyện phải nấu bữa tối, tức không phải nghĩ đến những chuyện làm mất hứng làm tình. Hãy thử đặt nhân tình của cô ấy vào vị trí của anh thì anh ta cũng sẽ nhanh chóng có cùng số phận như anh thôi”.

“Mất ham muốn” là khái niệm nhà tâm lý trị liệu và tác giả Dalma Heyn đã dùng để mô tả tình trạng này ở một số phụ nữ sau khi kết hôn, tức “một sự chết đi bất ngờ, không thể thể hiện khao khát và sức sống”. Cô viết: “Ham muốn tình dục của một phụ nữ tùy thuộc vào căn tính và sự tự nuôi dưỡng của cô ấy”.

Hôn nhân và tình mẫu tử đòi hỏi người phụ nữ phải hy sinh mình, phải kìm nén những ham muốn. Khi phải chịu trách nhiệm chăm lo cho người khác, phụ nữ khó có thể tập trung vào các nhu cầu của bản thân, khó cảm thấy xốc nổi, khó thể hiện dục vọng, khó thảnh thơi, thong dong, tự tại. Khi ở nhà, nhiều phụ nữ rất khó chỉ tập trung quan tâm đến bản thân mình, trong khi đây là yếu tố rất quan trọng để có thể tận hưởng trọn vẹn niềm hoan lạc chăn gối. Gánh nặng chăm sóc gia đình quả thật là thứ thuốc “giảm nhiệt” tình dục hữu hiệu vô cùng!

Ngoại tình thường là một điểm đến cho những phụ nữ đang loay hoay tìm cách kết nối với chính mình. Như các anh hùng trong thần thoại cổ xưa, nàng rời khỏi nhà để đi tìm chính mình. Mối tình vụng trộm bí mật trở thành điều chỉ dành riêng cho nàng – một bảo chứng cho sự tự chủ. Khi ngoại tình, ta biết rõ mồn một ta không cần phải chăm sóc một ai cả.

Các đối tượng nghiên cứu của Heyn đã xác nhận rằng ngoại tình sẽ mang lại cho phụ nữ sự tự nhận thức về bản thân và hoàn cảnh. “Cho dù trước khi ngoại tình những người phụ nữ này cảm thấy mình không có tiếng nói cá nhân, mình đã đánh mất một phần cá tính nào đó, nhưng trong và sau khi ngoại tình, họ đã thay đổi. Họ buông theo những cảm xúc bị bóp nghẹt và bước vào một thực tại rõ rệt, đầy màu sắc và sức sống. Ở nơi đó, họ cảm thấy mình đang sống, thức tỉnh, mạnh mẽ và hoàn toàn tập trung”.

Tôi nhận thấy vấn đề tự chủ này thể hiện rõ hơn trong việc ngoại tình của phụ nữ, nhưng không vì thế mà họ độc quyền về khoản này, hay chỉ hạn chế ở các cặp đôi dị tính. Phụ nữ thường nói: “Tôi đánh mất chính mình”, còn đàn ông phàn nàn: “Tôi mất người phụ nữ của mình”. Đàn ông cũng “rong chơi” không chỉ để tìm kiếm những thú vui hoan lạc mà còn tìm kiếm sự kết nối, những cảm xúc mãnh liệt và cảm giác mình đang sống. “Bi kịch” là khi bánh xe ngoại tình đã xoay, những người đàn ông này cuối cùng thường sẽ tìm thấy một phụ nữ giống hệt vợ mình, tức cô ấy cũng đang đi tìm kiếm chính bản thân mình.

Nghiên cứu của Meana và Karen E. Sims chỉ ra ba yếu tố cốt lõi, vốn là “đại diện cho những sức mạnh đang trì kéo ham muốn tình dục của phụ nữ”. Thứ nhất là sự thể chế hóa mối quan hệ, tức từ tự do yêu đương đã trở thành cam kết và có trách nhiệm đối với hôn nhân. Thứ hai là sự quá thân thuộc đến mức nhàm chán – vì khi đã kết hôn, sự thân thuộc và gần gũi sẽ dần làm mờ cá tính và sự bí ẩn của mỗi người. Thứ ba là một số vai trò mà phụ nữ phải đảm nhiệm đã triệt tiêu ham muốn tình dục của họ, ví dụ vai trò làm mẹ, làm vợ, làm người quản gia,...

Các kết quả nghiên cứu này củng cố quan sát lâm sàng của tôi rằng muốn duy trì ham muốn tình dục thì ta cần biết cách lèo lái những phân cực này trong ta. Và một lần nữa, những nghiên cứu này thách thức quan điểm cho rằng ham muốn tình dục của phụ nữ phụ thuộc hoàn toàn vào cảm giác an toàn đối với người kia. Những nhà nghiên cứu đã kết luận rằng: “Thay vì khăng khăng bám lấy sự an toàn, ham muốn tình dục của phái nữ đòi hỏi sự cân bằng giữa các thúc đẩy đối nghịch, tức của sự thoải mái và tự do, của an toàn và rủi ro, của thân thuộc và cá tính”.

Dễ nhận ra ngoại tình là một lựa chọn hấp dẫn với những ai phải vật lộn để duy trì sự thăng bằng mong manh này. Một vụ ngoại tình thường chẳng mang tính chất ràng buộc và thường dẫn ta đến tự do, tự lập. Đấy chính là vùng mà Sims và Meana gọi là “ngưỡng kích thích dưới” (liminality), người trong cuộc chối bỏ các luật lệ và trách nhiệm, chủ động tìm kiếm khoái lạc, sống vượt lên thực tại. Khi ở bên nhân tình, nàng cũng chính là một nhân tình, và vai trò của nhân tình thường chỉ liên quan đến tình dục, còn những vai trò như làm mẹ, làm vợ, làm người quản gia thì nàng đã thể hiện khi ở nhà rồi.

"Khi không ở bên anh, em là ai"

Trong lần đầu tôi gặp gỡ cùng lúc anh Stefan và cô Danica, anh ấy nói rằng anh chẳng muốn gì hơn ngoài việc vợ mình tìm thấy hứng thú tình dục với anh: “Tôi không thích việc cô ấy lúc nào cũng hy sinh cho con cái đến mức không còn thời gian cho bản thân và cho chồng. Tôi muốn giúp cô thay đổi điều đó”.

Anh có đầy ý tưởng để giúp vợ dành thêm thời gian và không gian cho bản thân, tìm lại những thú vui ngày xưa như chơi bóng chuyền, tập yoga, gặp gỡ bạn bè,... nhưng theo anh kể thì đến nay anh vẫn chưa thành công.

Tôi chú ý thấy cô Danica giữ im lặng.

Tôi nói với anh Stefan rằng: “Những gì anh làm đều rất tuyệt, nhưng anh chẳng thể làm được gì nữa đâu”. Nếu anh cứ cố tìm cách giải quyết vấn đề cho cô ấy thì cô ấy sẽ càng cảm thấy áp lực và càng muốn chống cự thôi. Cô ấy cần tự tìm đến những gì mình muốn, chứ chẳng phải điều anh muốn từ cô ấy.

Tôi thường nói với thân chủ rằng nếu họ có thể mang vào hôn nhân của họ dù chỉ 1/10 sự táo bạo, bông đùa, hăng hái mà họ dành cho nhân tình thì hôn nhân của họ hẳn sẽ rất khác. Khi ở bên nhân tình, dường như ta dồi dào trí tưởng tượng và sáng tạo hơn là khi ở cạnh chồng/vợ mình.

Khi nói ra điều này, tôi chợt nhớ lại một cảnh xót xa trong phim A Walk on the Moon (tạm dịch: Lãng du nơi cung trăng). Nhân vật người mẹ Pearl ngoại tình với một người bán quần áo. Một hôm, đứa con gái tuổi teen hỏi mẹ: “Mẹ yêu chú ấy hơn cả nhà mình à?”, Pearl nói: “Không phải thế, nhưng đôi khi trở nên khác biệt với một người khác thì dễ dàng hơn”.

Nếu anh Stefan và cô Danica muốn cứu vãn cuộc hôn nhân của mình, về mặt tình cảm lẫn ham muốn tình dục, thì cô Danica cần phải tìm ra cách để trở nên khác biệt với người chồng cô đã chung sống quá lâu. Điều này rất khó nhưng không phải là không thể. Tôi đã nhìn thấy khá nhiều phụ nữ ngoại tình đã quay về với chồng, không quên mang theo bản thể mới của mình mà nhân tình đã đánh thức. Sự tự tin, cởi mở tươi mới về tình dục của nàng khiến chồng ngạc nhiên và cảm kích lắm dù có thể chẳng biết điều gì đã khiến nàng “lột xác” ngoạn mục như vậy. Ngoại tình có thể đánh thức đời sống tình dục bấy lâu nay ngủ say trong cuộc hôn nhân, có thể làm chuyện đó phong phú thêm nhưng cũng đồng thời có thể khiến nó “hấp hối”, “lâm chung”.

Cô Danica cần trân trọng những mâu thuẫn trong lòng mình và dàn hòa với người phụ nữ đã nhiệt nồng đeo đuổi khoái lạc, dù điều ấy đồng nghĩa với phản bội hôn nhân. Tôi giải thích với cô rằng: “Nếu cô từ bỏ người phụ nữ ấy và cho rằng mối quan hệ kia chỉ là điều xấu xa, nhục nhã thì tức là cô sẽ tự cắt đứt sợi dây cứu sinh của mình”. Nhưng cô trông vẫn lưỡng lự, khiến chồng cô thất vọng ra mặt.

Điều khiến anh Stefan đau đớn nhất không phải là vợ ngoại tình mà là dường như vợ đã không thể hoặc không sẵn lòng chia sẻ khát khao tình dục với anh. Chừng nào anh còn đơn giản nghĩ rằng vợ không ham muốn gì chuyện tình dục thì anh còn cam chịu chuyện mình bị “bỏ đói”. Nhưng bây giờ anh đang cảm thấy mình có quyền tận hưởng tình dục với vợ, thế mà lại bị vợ hững hờ thì thật đáng sợ.

Buồn thay, vợ anh không dễ gì mang khát khao ân ái về lại mái nhà như anh tưởng. 18 tháng sau, anh gửi e-mail cho tôi, báo rằng anh vẫn mong “được nhìn thấy vợ như cái cây trổ hoa mùa hè”, nhưng hy vọng của anh đang phai nhạt dần.

Có phải những mâu thuẫn nội tại chắc chắn sẽ dẫn ta đến ngoại tình? Có phải chúng ta mắc đọa phải trân quý những thói quen và sự an toàn ở nhà và rồi phải cố thoát khỏi mái nhà để tìm kiếm cảm giác phiêu lưu ở đâu đó? Liệu ta có thể chung thủy trọn đời với một người không? Liệu giữa những điều thân quen, ta có thể tìm ra và tận hưởng điều khác biệt nào đó ta luôn khao khát không? Nếu có thể thì ta cần làm gì để có được điều ấy?

Câu chuyện của vợ chồng Danica – Stefan không thật khiến ta cảm thấy lạc quan về hôn nhân, những chí ít đã phản ánh một thực tế đời sống con người mà ta không thể tránh được. Tình yêu và ham muốn không nhất thiết phải loại trừ lẫn nhau. Nhiều cặp đôi đã tìm ra cách hòa hợp những mâu thuẫn này mà không cần phân chia rõ ràng tình yêu và ham muốn. Việc này cần bắt đầu bằng sự thấu hiểu rằng chúng ta không bao giờ có thể xóa bỏ được thế lưỡng nan trong tâm hồn mình. Hòa giải tình dục và đời sống gia đình không phải là vấn đề phải giải quyết tận gốc tận ngọn mà thực ra là một nghịch lý ta cần kiểm soát.