KỶ NIỆM VỀ “ONG MẬT VÀ SẤM RỀN” Shigi Yasuhiro

Sau khi “Ong mật và sấm rền” xuất bản vào mùa thu năm 2016, rất nhiều bài bình luận đã tới tấp được gửi đến. Ban biên tập và tác giả nhận được tới hơn một nghìn bưu thiếp từ phía độc giả. Thư nào thư nấy đều chứa những bình luận và kiến giải tuyệt vời.

Biên tập viên là người đứng sau cánh gà, nên tôi đáng ra không nên đứng ở vị trí này để diễn giải về tác phẩm, cũng biết mình không nên kể lể nhiều làm gì. Nhưng nhận được lời đề nghị từ chính tác giả và tác phẩm này cũng là một cuốn sách đặc biệt với cá nhân tôi, nên tôi xin mạn phép được viết ra lòng mình. Đây không phải một bài “diễn giải” mà là kể lại chút “kỷ niệm”. Đây là một câu chuyện hậu trường có thể át đi phần nào dư âm về tác phẩm, kính mong các bạn độc giả lưu ý cho.

Đã gần 25 năm trôi qua kể từ khi tôi bắt đầu phụ trách tác giả Onda Riku. Tất cả những cuốn tôi phụ trách (5 đầu sách) đều được đăng dài kỳ trên báo, và đều là những ca khó. Mỗi đợt truyện đăng là tôi lại rơi vào tình cảnh phải đi giục bản thảo.

Ví dụ, thời hạn chính thức của tạp chí là ngày 25 hằng tháng thì từ khoảng ngày 18 trước đó một tuần, tôi đã phải gửi bưu thiếp hay bây giờ là email báo rằng “Cũng sắp đến kỳ hạn, mong cô chuẩn bị sớm”. Quá ngày 25, tôi bắt đầu hỏi han “tình hình bản thảo đến đâu rồi?” qua điện thoại cố định ngày xưa hoặc thông qua tin nhắn hay di động bây giờ. Rốt cuộc, cô ấy vẫn trễ tới tận 12 hay 14 tháng sau. Tất nhiên, tôi đành phải chạy đua mọi thứ sát nút tới phút cuối của cuối cùng. Sau đó bốn hay năm ngày, tôi lại bắt đầu phải giục “Cũng sắp đến kỳ hạn, mong cô chuẩn bị sớm”.

“Ong mật và sấm rền” cũng chịu chung số phận.

Cô Onda đề cập đến việc “Tôi muốn viết một câu truyện từ đầu chí cuối về một cuộc thi piano. Vậy nên, tôi muốn đi lấy tin về Cuộc thi piano quốc tế Hamamatsu (Hama-Con) tổ chức đợt mùa thu này” vào mùa hè năm 2006. Thí sinh giành giải vàng cho Cuộc thi piano quốc tế Chopin năm 2005 trước đó là một cậu trai người Ba Lan tên Rafal Blechacz. Cậu ấy cũng đạt thứ hạng cao nhất (chỉ có hạng Hai không có hạng Nhất) khi lần đầu tiên đi thi ở Cuộc thi Hama-Con năm 2003. Trong thời điểm đó, cậu ấy giành quyền lọt vào vòng trong thông qua Vòng diễn tuyển chứ không dựa vào tuyển chọn hồ sơ. Hơn nữa, cậu bé còn chẳng sở hữu cây piano nào ở nhà. Một trường hợp khá dị biệt. Khi tôi nghe cô Onda kể lại vụ này, lòng thầm nghĩ: “Ồ, quả là một giai thoại yêu thích của các tiểu thuyết gia.”

Tôi có sẵn niềm đam mê với âm nhạc (cổ điển + jazz + progressive rock). Tôi đã từng mời hay được cô Onda mời đi nghe rất nhiều buổi biểu diễn khác nhau, nhưng tham dự một cuộc thi để lấy tin hay học hỏi là chuyện chưa từng có. Cuộc thi chính là nơi những nghệ sĩ piano với trình độ một chín một mười so kè cạnh tranh, nên ta có thể nghe nhạc cả ngày. Tôi hớn hở nghĩ rằng làm gì có công việc nào vui hơn nữa, cứ đi thử một lần cho biết.

Hama-Con lần thứ Sáu được tổ chức vào tháng Mười một. “Cuộc thi piano quốc tế Yoshigae” trong “Ong mật và sấm rền” chọn con số Sáu cũng vì Hama-Con đầu tiên chúng tôi đi là lần thứ Sáu đó. Chúng tôi đã nghe hầu hết các màn trình diễn từ vòng Một. Công việc lần này là thu thập thông tin về cuộc thi nên tôi cho rằng chúng tôi không chỉ quan sát mỗi thí sinh trên sân khấu trình diễn mà còn quan sát cả vẻ mặt của các thí sinh và các nhân viên bên trong cánh gà, hay Ban giám khảo trao đổi với nhau những điều gì, tình hình của các tình nguyện viên, rồi phía báo chí hay truyền hình làm việc như thế nào... Có điều, cô Onda lại hoàn toàn không làm những việc đó. Suốt từ chín giờ sáng tới năm hoặc sáu giờ chiều, cô ấy hầu như không rời khỏi ghế khán giả (chỗ ngồi tự do), lúc thì tập trung khi thì lơ đãng, thơ thẩn nghe những màn trình diễn. Cuộc thi kéo dài khoảng hai tuần và ngày nào cũng đắm chìm trong tiếng đàn piano suốt bảy, tám tiếng đồng hồ.

Cứ thế, chúng tôi ngẩn ngơ nghe đến hết Chung kết. Người chiến thắng chung cuộc là thí sinh Alexej Gorlatch (khi đó mới 18 tuổi) người Ukraina.

Chẳng mấy chốc đã lại hết năm và sang năm 2007, tôi dò hỏi “ta bắt đầu tiến hành đăng truyện được chưa nhỉ?” nhưng cũng không nhận được câu trả lời rõ ràng. Câu đáp luôn chỉ là “Ừm, vẫn chưa được.”

Tôi bắt đầu thắc mắc lúc nào mới có thể bắt đầu được đây? Hay cô ấy đã quên hẳn chuyện này rồi. Không, có khi nào cô ấy đã từ bỏ ý nghĩ viết tiểu thuyết riêng về cuộc thi không nhỉ. Trong khi tôi còn đang băn khoăn như vậy, năm 2007 chẳng mấy chốc đã vèo trôi, năm 2008 cũng qua đi. Đến năm 2009, tôi mới thấy tác giả rục rịch khởi động. Vào hồi tháng Một, cô ấy đã tuyên bố là “Tôi viết được rồi đây” nhưng hạn nộp cho tháng Một đã qua đi, thời hạn ngày 25 tháng Hai cũng đuổi sát. Tôi bắt đầu những tháng ngày thúc giục bản thảo như đã kể ở phía trên.

Đợi chút, đợi chút, sắp xong rồi. Và đây là lá thư gửi đến tôi vào lúc chín giờ sáng ngày 13/3/2009.

Gửi anh Shigi,

Xin lỗi anh vì chuyện hôm qua.

Tôi gặp chút bế tắc

Thành thử không ngủ suốt hai ngày nay

Cuối cùng, người khó chịu quá nên ngất xỉu mất.

Giờ cũng đã hoàn thành rồi.

Tôi biết mình đã quá hạn nộp bản thảo,

Nhưng mong anh giúp đỡ cho.

Tiểu thuyết về âm nhạc thật khó quá đi. Mong anh thông cảm.

Onda Riku

Tôi chẳng nhớ “hôm qua” đã xảy ra chuyện gì nữa. Chắc cô Onda muốn nhắc tới chuyện cô ấy “mất tích” và tôi chẳng thể liên lạc được chăng. Tóm lại, email đó còn đính kèm theo phần truyện đầu tiên, cũng tức là hai phần “Chủ đề” và “Prelude” thuộc Chương “vòng Sơ khảo” và chúng tôi đã có thể tiến hành đăng lên tạp chí.

Trong khoảng hai năm đầu, chúng tôi đã đăng truyện theo tiến độ cách tháng một lần. Khoảng hai tháng sau đó, ngày 13/5. Email này đã gửi tới chỗ tôi vào lúc 9h45 cùng với nội dung bản thảo của phần “Noctune”.

Đã để anh phải đợi lâu quá rồi.

Bao giờ tôi cũng thấy gửi bản thảo lần thứ hai thật khổ,

Nhưng lần này thật sự quá khổ...

Và còn rất ngắn nữa.

Anh có thể thu xếp cách nào được không?

Thành thật xin lỗi mọi người nhé.

Mong họa sĩ vẽ minh họa hỗ trợ cho tôi phần nào.

Onda Riku kính gửi

Hai email đầu tiên đã sớm cho thấy những thách thức còn đợi ở phía trước. Tuy nhiên, mọi thứ đã bắt đầu như thế.

Hama-Con tổ chức định kỳ ba năm một lần, vì vậy Cuộc thi lần thứ Bảy sẽ được tổ chức vào năm 2009. Trong giai đoạn chuẩn bị cho đợt đăng báo thứ ba, cô Onda đã nói “Tôi muốn đi lấy tin một lần nữa vào năm nay” với giọng điệu có chút biết lỗi, nhưng ngữ khí của cô ấy cho thấy tôi không có đường nào tranh cãi.

Tôi đã thầm càu nhàu trong lòng “Lại đi nữa sao!?” Việc đi đi về về giữa Tokyo và Hamamatsu tiêu tốn rất nhiều chi phí đi lại lẫn phí ăn nghỉ. Tôi buộc phải suy tính cả chuyện tiền nong (kinh phí dành cho một biên tập viên) trong vị thế của nhà sản xuất. Tuy nhiên, tôi không phải không thích chuyện đi nghe nhạc, ngược lại còn cực kỳ mê mẩn. Thành thử, tôi chỉ biết cười trừ “Thôi, cũng đâu còn cách nào khác” rồi vui vẻ đồng hành với cô ấy. Vào tháng Mười một năm đó, chúng tôi lại nghe hết từ vòng Một tới tận Chung kết cuộc thi, nghe rền rĩ từ sáng tới chiều tà y như lần trước.

Người chiến thắng trong Hama-Con lần thứ Bảy là thí sinh Hàn Quốc Cho Seong Jin (hồi đó mới 15 tuổi). Nếu như các thí sinh người Âu thắng áp đảo trong cuộc thi lần thứ Sáu thì lần thứ Bảy này lại là các thí sinh Hàn Quốc cho thấy xu hướng đã có sự thay đổi đáng kể. Tôi bỗng lo lo không biết cô ấy sẽ lồng ghép sự khác biệt lớn này vào tiểu thuyết bằng cách nào.

Đợt thu thập thông tin của năm 2009 đã kết thúc, quá trình đăng báo cũng trù trừ mãi.

Nhiều độc giả gửi bình luận về “Ong mật và sấm rền” đã nói rằng “Cuốn sách tuy dày nhưng đọc một hơi là hết”. Tuy nhiên, bản thảo đăng theo từng kỳ lại rất nhỏ giọt, lắm khi chỉ đăng vừa đủ hai mặt tạp chí thôi. Không hề có dấu hiệu nào cho thấy bản thảo sẽ được hoàn thiện trong “một hơi”.

Quá trình đó kéo dài từ 2010, sang 2011 tới 2012 mà mãi không có hồi kết. Chúng tôi lại đi lấy tin trong đợt Hama-Con lần thứ Tám vào năm 2012, khi đó người chiến thắng là thí sinh Iiya Rashkovsky 28 tuổi người Nga. Tác phẩm tiếp tục đăng tải ròng rã trong suốt hai năm 2013 và 2014 tới khi tạp chí Seiseikyo đình bản và đổi sang Pontoon. Hama-Con lần thứ Chín tổ chức vào năm 2015 nên chúng tôi lại tiếp tục đi thu thập tin (Người chiến thắng là thí sinh Alexander Gadjiev người Ý/Slovekia - 20 tuổi). Sang tới năm 2016, cuối cùng chúng tôi cũng có thể nhìn thấy cái kết của bộ truyện. Mỗi lần tham dự là chúng tôi lại thấy cuộc thi đi theo một chiều hướng và không khí khác nhau, rốt cuộc “Ong mật và sấm rền” chẳng mang nét giống với bất cứ cuộc thi Hama-Con thật sự nào mà tiến theo một con đường riêng khó lường được tương lai.

Chắc cũng vì lẽ đó mà từ đầu chí cuối giai đoạn đăng truyện nhiều kỳ cô Onda nhiều lần không thể miêu tả nổi bản nhạc hay màn trình diễn hoặc gặp bế tắc trong việc phát triển câu truyện. Riêng Kazama Jin, cô ấy khăng khăng rằng “nhất định tôi sẽ cho thằng bé trượt trong vòng Hai”, rồi lặp lại “Lần này thằng bé nhất định trượt” trong vòng Ba. Tôi chỉ tủm tỉm cười, đáp “Cô biết thừa là không thể mà”.

Trọn bảy năm trời, bộ truyện đã được đăng lên tạp chí tổng cộng 71 kỳ và chúng tôi cũng tới tham dự Hama-Con bốn lần với tư cách khán giả, nhưng tác phẩm này không tạo được chút tiếng vang nào ngay tại chính mảnh đất Hamamatsu lẫn trên toàn quốc.

Thực ra cũng hiếm có tiểu thuyết nào bật hẳn thành đề tài trong quá trình đăng tải dài kỳ nên chúng tôi cũng không than thở gì. Tác phẩm này đã đi qua cả một hành trình dài và tôi nghĩ chắc chỉ có cô Onda, tôi và một số biên tập trong và ngoài công ty biết tới nó (ngoài ba hay bốn người này, tôi cũng không chắc có ai đọc từ đầu tới cuối truyện hay không. Dù truyện này được đăng tải trên tạp chí PR miễn phí của một công ty nhỏ). Giờ nhớ lại ta bỗng thấy đó là khoảng thời gian hạnh phúc thấm đẫm cảm giác ưu việt, nhưng đối với tác giả thì đó là một thời gian lao khổ tựa hồ như chạm vào nỗi cô đơn khi miệt mài chơi một cây đàn piano không ra tiếng trong một căn phòng tối đen như mực không chút tiếng vọng.

Khi phần bản thảo cuối cùng được đăng lên vào tháng Tư năm 2016, công trình bảy năm đăng báo đã kết thúc, tôi lập tức tiến hành chỉnh sửa bản in xuất bản. Cô Onda lại không hề tham gia vào lần chỉnh sửa này. Sau khi ấn định sẽ “xuất bản vào tháng Chín”, chúng tôi tuần tự tiến hành công việc bông một, bông hai, bông ba. Ngoại trừ bảng công bố kết quả được thêm vào cuối cuốn sách, cô Onda gần như không chắp bút thêm hay chỉnh sửa bất cứ điểm nào.

Khi cô ấy gửi cho tôi bản chỉnh sửa lần ba cũng là cơ hội cuối cùng xem lại bản in, chúng tôi đã tụ tập ở một quán ăn gia đình vào lúc nửa đêm. Cô Onda đã nói: “Cuốn sách này có thu hút sự chú ý nổi không. Một câu truyện chỉ kể về âm nhạc và những màn trình diễn liên tu bất tận.”

Tôi có thể nói là “Không, thú vị chứ. Nhất định rồi, thú vị đến mức không có gì phải phàn nàn.” Nhưng một khi tác giả đã không đủ tự tin thì nói vậy chỉ khiến người ta càng mất tự tin hơn. Hồi đăng báo, tôi đã nghĩ: “Tác phẩm này thú vị thật. Viết một tác phẩm như thế này rất khó khăn, nhưng cũng vô cùng thú vị.” Có điều, ngay từ đầu đây đã là một câu truyện mang tính chuyên môn dành cho thiểu số về cuộc thi đàn piano rồi. Lỡ ai đó hỏi tôi câu chuyện này sẽ thu hút được độc giả chứ, tôi cũng khó có thể trả lời.

Không phải chúng tôi không hề cảm thấy mây đen ủ rũ trên đầu, nhưng quá trình làm sách rất vui vẻ, tôi đã gặp gỡ trao đổi với nhà thiết kế/minh họa sách Suzuki Seiichi (người đã vẽ bìa và dàn trang cực kỳ khéo léo cho cuốn sách) cùng với cô Onda và có một kỷ niệm gặp gỡ ba bên khá vui vẻ.

Điều khiến tôi lạnh sống lưng trên tư cách nhà sản xuất chính là khi nhận được dự trù số lượng bản in và giá niêm yết cho cuốn sách theo bảng giá sản xuất vài ngày trước cuộc họp nội bộ Gentosha. Như tôi đã viết từ trước, vì đây là một cuốn tiểu thuyết khá dài nên chi phí chi trả cho bản thảo gốc khá cao, chưa kể chi phí công tác của tôi cũng độn lên khá nhiều trong khoảng thời gian đó vì chúng tôi đã đi đi về về Hamamatsu nhiều lần để thu thập tin, còn cả tiền ăn uống nghỉ trọ nữa. Với gánh nặng chi phí biên tập, giá niêm yết là 1.800 yên trên 15.000 bản in xuất bản lần đầu nhưng vẫn bị lỗ 10 triệu 570 nghìn yên (!).

Quả này thì Giám đốc Kenzou Tooru nhìn thấy tập tài liệu vào ngày mai, kiểu gì tôi cũng bị ăn mắng té tát ngay tại trận. Không khéo còn bị đuổi việc không chừng... Lòng tôi lạnh tê nhưng vẫn tham dự cuộc họp. Tôi đã sẵn sàng chờ đợi cơn thịnh nộ giáng xuống.

Đúng như dự đoán, giám đốc lập tức nổi xung lên “Tại sao lại âm tiền nhiều thế này?” Tôi đành thú thật. “Cuốn này đăng trong vòng hơn bảy năm, tiền phí bản thảo cũng tiêu tốn không ít. Chưa kể, chúng tôi hoàn thiện cuốn sách trong vòng mười năm, còn tốn chi phí cho bao lần đi thu thập thông tin nữa...”

Sau một khoảng lặng, vị giám đốc đáng sợ lại chỉ nói “Ờ thế hả” rồi cho qua mọi chuyện.

Bản sách khổ thường của “Ong mật và sấm rền” xuất bản vào cuối tháng Chín và bán khá chạy, chắc do độc giả đánh giá cao bìa sách của anh Suzuki Seiichi. Những đánh giá và bình luận về sách ngày một nhiều hơn, những đề nghị phỏng vấn tác giả cũng tới tấp tìm đến.

Vào tháng Mười hai, chúng tôi nhận được thông báo tác phẩm đã trở thành ứng cử viên cho Giải thưởng Naoki lần thứ 156 và một tháng ròng không an ổn cũng bắt đầu theo đó.

Ngày 18 tháng Một năm 2017 là ngày trước khi công bố giải thưởng Naoki. Khi đang ngồi trên xe taxi, cô Onda trở nên bấn loạn và đã hỏi tôi “Liệu có giành được giải không đây?”

Tôi đã nói chắc là, “Giành được chứ. Số tôi may lắm.” Cô Onda lại nói, “Vận tôi không tốt. Tôi đã trượt giải thưởng này năm lần rồi. Thôi đành đánh cược vào vận may của anh Shigi vậy.” Tôi nghe những lời đấy, sự bất an đột ngột xâm chiếm lấy bản thân.

Sáng ngày hôm sau cũng là ngày công bố kết quả, giám đốc đã gọi tôi lên vào nói rằng: “Cậu kia, cậu đang băn khoăn không biết cuốn sách có giành được giải thưởng hay không chứ gì. Nghĩ vậy thì không giành được đâu. Có người nào giữ suy nghĩ ‘kiểu gì cũng không giành được’ lại đạt giải thưởng không hả?”

Giám đốc căn dặn vậy, tôi cũng muốn giành được giải thưởng lần này nên gạt phăng ý niệm “kiểu gì cũng không giành được” kia đi.

Một “bữa tiệc đợi kết quả” đã được tổ chức tại một quán rượu izakaya khá lớn ở khu Roppongi dành cho các tác giả đang chờ đợi kết quả. Bữa tiệc này bắt đầu vào lúc 16 giờ. Ban đầu có khoảng 15 người dự kiến sẽ tham gia là những biên tập viên đã và đang làm việc cho các công ty xuất bản, nhưng tới 18 giờ thì đã vượt quá con số 50 người và còn tăng lên nữa.

Cô Onda đã bảo rằng: “Lỡ tôi thua thì ta đổi sang tiệc mừng năm mới nhé.”

Giữa đám đông các biên tập viên đang tụ tập, tôi chỉ nghĩ mãi tới chuyện: “Không biết nên an ủi bằng cách nào nếu cô ấy để vuột mất giải thưởng đây?” Bấy giờ đầu óc tôi chỉ còn nghĩ tới các tình huống với tiền đề là cô ấy không được giải thưởng. Đây là lần thứ sáu lọt vào danh sách ứng cử viên của giải thưởng này nên cũng có thể nói là “Không còn lần sau nữa.”

Kết quả của giải thưởng Naoki sẽ được báo vào số điện thoại của chính tác giả trong khoảng thời gian từ 18 đến 19 giờ. Cuộc điện thoại gọi đến sau 19 giờ một chút, khi lượng người tham dự đã gần đạt con số 100.

May mắn thay, cô ấy đã đạt giải thưởng như mọi người đều biết, tôi cũng cảm thấy vô cùng nhẹ nhõm.

Những lời mời phỏng vấn bay đến tới tấp và họ dường như thực sự tức giận khi phải đợi chúng tôi xếp lịch. Tôi là trung gian liên hệ nên điện thoại của tôi sớm bị lấp đầy với khoảng hơn 300 cuộc gọi từ các bên truyền thông cho tới những số điện thoại chẳng biết là ai với ai. Và chỉ trong 10 ngày, thùng thư của tôi bị vùi lấp với tận 1500 email liên hệ làm việc. Tôi như kẻ mất trí suốt một tháng rưỡi sau đó.

Trong thời điểm ấy, “Ong mật và sấm rền” cũng được xếp vào hạng mục 10 ứng cử viên cho giải thưởng Honya 2017. Tuy nhiên, cô Onda và tôi hầu như không hề đề cập gì tới giải thưởng Honya. Lý do nằm ở chỗ cô Onda nghĩ rằng “Không có chuyện đạt được giải thưởng đó hai lần.”

Vậy mà, thông tin cô ấy giành được giải thưởng Honya được báo về thông qua bộ phận kinh doanh của công ty. Tôi lập tức gọi cho cô ấy nhưng cô Onda mãi không chịu tin tôi. “Chẳng ai gọi tới chỗ tôi cả. Đợt tôi giành được giải thưởng Honya lần hai hồi 12 năm trước (cô ấy giành giải thưởng với truyện Yoru no Picnic - tạm dịch: Chuyến dã ngoại đêm), họ gọi trực tiếp cho tôi mà. Có khi là nhầm lẫn hay trò đùa gì đó đấy. Anh xác nhận lại đi.” Tôi xác nhận lại chắc chắn thông tin giải thưởng, liền điện lại cho cô ấy. Cô ấy chỉ ngơ ngẩn “Hóa ra có thể nhận giải hai lần cơ...”

Liền đó là Lễ trao giải Naoki, Lễ trao giải Honya, lời đề nghị chuyển thể thành phim và hoạt hình rồi chuyển thể thành buổi hòa nhạc. Chúng tôi đã ấn định được rất nhiều hoạt động bây giờ cũng còn khá nhiều kế hoạch đang đợi nữa.

Chúng tôi được mời đến tham dự Hama-Con lần thứ Mười vào năm 2018. Tôi cảm thấy thí sinh giành giải Nhất người Hy Lạp - Can Cakmur từa tựa Kazama Jin, trong khi thí sinh người Nhật về vị trí thứ hai là Ushida Tomoharu tương đồng với Eiden Aya, còn thí sinh người Hàn quốc Lee Hyuk về vị trí thứ ba mang chất của Masaru. Tôi hào hứng khi nghĩ rằng sự tồn tại của tiểu thuyết này gần như một dạng tiên tri (dù chỉ là cảm quan cá nhân).

Mỗi nhân vật xuất hiện trong “Ong mật và sấm rền” đều có một câu chuyện và xung đột tinh thần riêng biệt, bản thân tác giả của nó cũng có những câu chuyện đầy kịch tính, và biên tập phụ trách cũng có câu chuyện không hề nhỏ để kể. Không mấy tác phẩm có thể để lại được những trải nghiệm như thế này. Chắc đây là sự chiếu cố hãn hữu nhất dành cho một biên tập viên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với cô Onda trong suốt 10 năm, mà phải là suốt 25 năm qua ấy chứ. Vẫn cần nhờ cô nhiều nữa (nhớ để ý giùm tôi hạn nộp bản thảo nữa nhé...)

Biên tập phụ trách - Gentosha