TRÊN KHÓM TRE ĐẦU NGÕ

Trên đường vào nhà cô bé Bua Kham, ngoài cài “Cây trước sàn”*, còn có một khóm tre rừng. Khóm tre mọc ở đầu ngõ, um tùm, thân mập và thẳng, đốt xanh lẫn với đốt vàng. Cành tre không rối và vướng như ở các bụi tre làng mà xòe rộng ra bốn bên, rập rình những chiếc lá to.

Xem tập truyện “Cu li lùn” của Vũ Hùng xuất bản năm 1976.

Ngôi nhà sàn của ông cháu cô bé Bua Kham dựng ở ven rừng. Đây là chỗ đồng bằng giáp với rừng núi. Có mấy trái đồi tròn như mâm xôi chắn trước nhà nhưng nếu trèo lên đỉnh đồi thì nhìn thấy những cánh cò trắng thấp thoáng ở xa. Nơi đó là chân trời, là đồng ruộng.

Một ngày đầu hè, có đôi cò từ phía chân trời bay đến. Chúng liệng vòng rất cao, hai cặp cánh lập lòe ánh nắng.

Từ trên trời xanh, hai cái đầu cứ ngắc ngư ngó xuống: chúng tìm chỗ làm tổ vì mùa sinh nở đến rồi.

Nhìn thấy khóm tre đầu ngõ, chúng sà xuống đỗ trên một cành con. Gió rung rinh, đu đưa cành lá làm vợ chồng cò thỉnh thoảng lại phải rướn chân và khẽ vỗ đôi cánh để lấy thăng bằng.

Mấy hôm sau, trên cành tre đã thấy một tồ cò lảm bằng cọng vả lá tre khô.

Hai vợ chòng cò rất ít lời. Chiều chiều, chúng lượn cao trên bầu trời trong vắt. Chúng lặng lẽ đỗ xuống tổ rồi sớm mai lại theo nhau lặng lẽ bay đi. Nhưng cũng có những buổi chiều khác thường: chúng bay rất thấp rồi vừa sà xuống khóm tre đầu ngõ đã kêu những tiếng lo âu. Ông bảo Bua Kham: đó là dấu hiệu trở trời. Thế là hôm sau trời bỗng nổi gió vả đổ mưa.

Chẳng bao lâu Bua Kham đã nghe thấy tiếng cò con. Chúng kêu ríu rít trong tổ. Lúc rảnh việc, Bua Kham thường ra đứng dưới khóm tre. Chẳng gì thương bằng xem lũ cò con đòi ăn. Cứ thoáng thấy đôi cánh trắng chập chờn ở xa là chúng quơ quơ cái đầu trụi lông bên trên ổ là chúng há rộng những cặp mỏ mềm và kêu khàn khàn. Chừng như chúng la:

- Đói! Đói! Có gì ăn không? Đói! Đói!

Thấy Bua Kham, cò mẹ lo lắm. Vừa đỗ xuống ngọn tre, nó đã chĩa mỏ về phía cô bé.

- Này bố nó! - Cò mọ nhìn trừng trừng và gọi – Đứa bé kia cứ ngó mãi lên tổ của ta.

Cò bố an ủi:

- Đừng lo! Cô bé hiền lành thế kia, cô chẳng làm hại gì ta đâu.

Cò mẹ ngờ vực, lắc đầu:

- Biết thế nào được!

Nó vươn cánh lên, như định bay ngay xuống mổ vào mắt cô bé. Đó là miếng đòn rất lợi hại của bọn cò.

- Ấy đừng! - Cò bố vội can ngăn. - Mẹ nó nhìn lại đi: mắt cô bé trong trẻo chẳng khác gi mắt loài chim chúng ta, cô ấy chẳng nghịch ác đâu.

Cò bố đi lại đây đó luôn nên từng trải. Nó cũng biết cứ nhìn vào đôi mắt là biết rõ con người.

Cò mẹ vẫn chưa hết lo lắng:

- Tôi sợ lắm! Hay ta dọn nhà đến nơi khác cho yên thân.

- Không! Ta cứ ở đây, mẹ nó đừng sợ.

Vợ chồng cò nói với nhau líu ríu. Chúng nói bằng tiếng của loài cò nên Bua Kham chẳng hiểu gì.

Một buổi, trời bỗng nổi bão lớn! Mây xám bay cuồn cuộn trên đầu. Mưa tạt rát mặt. Gió đánh những cành tre vật vã. Thân tre rên lên cót két vả vặn mình ngả nghiêng. Cả gia đinh cò run rẩy trên cao. Chúng ướt sũng nên trông càng gầy nhom, xơ xác.

Một cơn gió mạnh ào đến. Mấy chú cò con bị hất bổng lên và ngã nhào. Vợ chồng cò muốn lao xuống cứu các con. Nhưng cánh của chúng đã ướt, chúng đành bám lấy cành tre và kêu quác quác buồn thảm.

Tan bão, Bua Kham xuống sàn. Cô bé thấy lũ cò con nằm run run dưới đất, giữa đống lá ướt ngổn ngang.

Người ta bảo có thể nhặt lũ cò con đó về nuôi. Chúng sẽ quen nhà và đi tha thẩn bắt ruồi trên sàn. Nhưng Bua Kham không muốn làm tan tác cái gia đình cò bé bỏng. Bọn cò con nhỏ quá, trả chúng về cho bố mẹ chúng thì hơn.

Bua Kham gọi ông xuống. Ông bắc thang, đem đặt lũ cò con vào chiếc tổ đã bị gió đánh tơi tả. Mới đầu vợ chồng cò nhao nhác, nhảy ra những cành xa. Nhưng khi thấy ông già trả lũ cò con vào tổ thì chúng yên tâm nhảy lại.

Cò bố thủ thỉ:

- Mẹ nó xem: tôi biết cô bé không phải là kẻ ác mà.

- Cả ông già nữa - Cò mẹ gật gù - Họ tốt bụng quá!

Chúng vẫn nói với nhau bằng tiếng của loài cò nên ông cháu Bua Kham chẳng hiểu gì.

Bạn có biết không: đất lành chim đậu, mùa sinh nở năm sau vợ chồng cò rủ thêm ba bốn chục cặp cò bạn cùng đến. Chúng rủ cả cò lửa đỏ như ánh chớp và những đôi vạc xám như bóng chiều.

Khắp vùng, không đâu vui bằng ở vườn nhà ông cháu Bua Kham. Buổi sáng bọn cò mới lớn theo bố mẹ, bay lượn trắng xóa cả khóm tre đầu ngõ. Còn bọn vạc lại bay đi vào buổi chiều hôm. Chúng kêu lanh lảnh giữa trời:

- Tạm biệt Bua Kham nhé! Chúng tôi đi kiếm ăn, sớm mai lại trở về.