SA-ĐÉC DƯỚI MẮT CỦA THI-NHÂN --
Một thi nhân quen biết của miền Nam, đó là nhà thơ Bửu-Đà. Gót chân thi sĩ đã từng châu du khắp nhiều tỉnh miền Hậu-Giang, để tìm hiểu danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử nước non nhà. Một hôm, thi sĩ dừng chân nơi đất Sa-Giang, đến thăm các nơi Lăng-mộ Danh-nhân và quan sát cảnh vật nơi đây, nhà thơ xúc cảm, dệt lên những vần thơ lưu niệm, ca ngợi những anh tài đất nước, nói lên công nghiệp của người xưa còn lưu lại trên mảnh đất lịch sử này.
Chúng tôi xin ghi lại dưới đây làm món quà tinh thần cho đồng bào Sa-Đéc và độc giả bốn phương thưởng thức.
SA-GIANG CẢM TÁC:
Lỡ sanh cái kiếp đời mây gió
Còn phải là thân khách nước non!
Bửu-Đà Nguyễn-Thanh-Trạc
DỪNG CHÂN
Giang tử chồn chân dừng quán trọ
Khơi mồ dĩ vãng xứ Sa-Giang!
Buồn ôm thế hệ sầu tha thiết
Thoạt biến khung mây, chó đổi hình(1)
(1) Cho là ý nói bức tranh vân cẩu hiệp tan.
CÂY DA BẾN NGỰ:
Cây da cũ còn lưu dấu vết
Vẫn giởn trăng cổ độ nghìn xưa.
Bến Ngự nằm, êm đềm phẳng lặng
Để mặc cho nước bạc cau mày.
BẢO TIỀN BẢO HẬU:
Bến Long-Hưng trơ cùng tuế nguyệt
Vẫn nhìn trong nước xoáy sôi trào.
Xã Phong-Hòa trở nên Bảo-Hậu
Nền Bảo-Tiền Long-Thắng còn ghi.
CÂU CHUYỆN CHÚA NGUYỄN:
Ngăn Tây-Sơn ngày xưa Chúa Nguyễn
Lịch sử còn ghi dấu chứng minh.
Củi đậu nấu đậu, nồi lại khóc
Cuộc trả vay chằng chịch hãy còn!
DANH NHÂN LỊCH SỬ:
Tống-Phước-Hòa đại thần đắc lực
Phò Gia-Long chiếm được công đầu.
Tỉnh Sa-Đéc nhiều nhà hào hiệp
Giúp nhà vua tẩu quốc thành công.
NON NƯỚC SA-GIANG:
Sa-Giang sóng nước nhô nhăn mặt!
Như hình dung quá khứ thê lương.
Đau khổ gần phần tư thế kỷ
Núi sông buồn hận gió trăng nay.
CẢNH CŨ NGƯỜI XƯA:
Trơ với thời gian lăng miếu cũ
Quận-Công Tổng-Trấn Nguyễn-Văn-Nhơn.
Lơ lững hồn trăng soi cổ kính
Nắng tang thương dệt khúc thăng trầm.
Kỳ thu gót đã mòn lại rổ
Mỏi cánh chim, luân lạc sông hồ.
Giấc tiểu mộng mơ về đạo lý
Nếp sống côi buồn nhớ nghìn xưa.
VỊNH CẢNH TÒNG-SƠN:
Nhớ Tòng-Sơn có chùa Đức Phật
Thầy Tây-An húy Đoàn-Minh-Huyên.
Lập tông giáo Tứ-Ân Hiếu-Nghĩa
Đem đạo mầu phổ hóa chúng sanh.
CON ĐƯỜNG ĐẠO LÝ:
Nền Phật-giáo nối nhà họ Thích
Tiếng vang rền Bửu-Sơn Kỳ-Hương.
Ngọn đuốc huệ giúp người mộ đạo
Đem thuyền từ dìu dắt nhơn sanh.
Cho đến khi Đức Huỳnh-Giáo-Chủ
Nối chí Ngài tô điểm chơn truyền.
Thuyền bát nhã cứu đời mạt pháp
Làm rạng danh Phật đạo diệu huyền.
NHÂN TÀI SA-ĐÉC
Tỉnh Sa-Đéc địa lịnh nhơn kiệt
Đã trổ sanh nhiều bậc nhân tài.
Cũng là quê Tòa Quan, Tòa Giác
Dày công lao đèn sách nên danh.
GIÁO LÝ TỊNH ĐỘ CƯ SĨ:
Mệnh danh là Tịnh-Độ cư sĩ
Cũng ở trong Phật-Pháp mà ra.
Tu là trau, trau dồi đức hạnh
Đâu vào chùa mới gọi là tu.
ÔNG TRẦN-DUY- NHỨT:
Xứ Nha-Mân có ông Thanh- Sỉ
Rất thông mình đạo lý văn thơ.
Tài thiên phú nổi danh quốc tế
Học rất thường nên bậc Giảng-Sư.
MIỀN NAM HÃNH DIỆN:
Vị Bác-Vật đầu tiên hiếm có
Lưu-Văn-Lang đoạt giải khôi nguyên.
Cả Pháp-quốc thảy đều tôn kính
Sự quán thông hơn cả sức người.
Giá sanh nơi nước, lạnh hơn nước
Đời suy tôn vị thánh giáng trần.
Làm rạng danh quê hương xứ sở
Nét son tươi quốc sử lưu truyền.
TIẾNG CHUÔNG NHÀ THỜ:
Đứng Tân-Qui-Đông ngó qua cầu sắc
Chuông giáo đường lảnh lót vang rân.
Tàu Bình-Tiên chạy ra Sa-Đéc
Khách bộ hành đợi chiếc "Tân-Dương".
GIÒNG NƯỚC XOÁY
Miền Nam lắm rạch lại nhiều sông
Cuồn cuộn phù sa gội cánh đồng.
Sa-Đéc dòng sông, dòng dị biệt,
Hồi oa nước xoáy, nước ghi công.
Gia-Long dấy nghiệp xây nhà Nguyễn
Văn-Hiền lừng danh cứu điện Rồng.
Lịch sử nơi này bao chiến sử,
Nước xanh hội ngộ xoáy xoay vòng.
SA-ĐÉC CẢM TÁC
Từ ngàn xưa chí những ngày nay,
Sa-Đéc dân lành địa cuộc hay.
Cố Nội(1) chùa xưa Tàu hạ đó,
Cao hoàng(2) thành cũ Hồi-oa đây.
Danh tăng tu luyện bao sư giác,
Uy tướng lược thao mấy kẻ tày.
Gái đẹp duyên tiên nào sánh kịp,
Sa-giang trầm lặng lắm người say.
9-12-1970 Kính tặng: Thượng-tọa Từ-Nhơn
Trinh-tường: NGUYỄN-LƯƠNG-HƯNG
(1) Vị linh mục thường xưng mình là cha cố, kế cận có vị hòa-thượng người miền Trung có ý trào lộng đối xưng Hòa-thượng "mệ nội". Các bô lão địa phương đều biết câu chuyện này.
(2) Hồi-Oa Nước Xoáy ngày xưa Gia-Long đến đóng bình ở đây.
ĐƯỜNG VÔ CẦU RẠCH-RẮN
Rạch-Rắn uốn mình đầy nước Xanh
Quanh co lả lước đẹp như tranh.
Bình-Tiên xoài mận hoa thêu gấm,
Tân-Phú dưa khoai lá dệt mành.
Đây là phong cảnh hai bên bờ Rạch-Rắn,
quanh có vô tới Bình-Tiên, Tân-Phú-Trung, Xẻo-Mác.
Đây nẻo thuyền xuôi về Xẻo-Mác,
Đó đường ghe ngược rẽ Phong-Dinh.
Anh à! Em hỏi câu này nhỉ,
Quê tổ thân yêu nở bỏ đành.
Trinh-tường: NGUYỄN-LƯƠNG-HƯNG
CHÙA XƯA LINH ỨNG
Sa-Đéc cũng lắm chùa xưa miếu cũ ở rải rác trong tỉnh, từ miệt Kiến-Phong (Cao-Lãnh) trở qua Cái-Tàu-Thượng, Lai-Vung, Hòa-Long, Nha-Mân, Cái-Tàu-Hạ v.v... Nay tại Châu-Thành Sa-Đéc có ngôi cổ tự Phước-Thạnh là ngôi chùa Vua Gia-Long sáng tạo và có nhiều chuyện lạ, một thi nhân đến viếng cảm đề lưu lại một bài thơ như sau:
CẢM TÁC PHƯỚC-THẠNH CỔ-TỰ
Ngôi cổ tự mang tên Phước-Thạnh
Của Nguyễn-Vương xây dựng nghìn xưa.
Bụi thời gian mờ ngôi cổ kính
Bia miệng đời ca tụng tôn xưng.
Phật Cố Đô(1) Ngự chùa Phước-Thạnh
Lịch sử ghi lưu dấu nghìn sau.
Phật công minh tâm thành Phật chứng
Tâm chơn thành Phật ngự nơi tâm.
Tâm thành ấy, tòa sen của Phật
Chùa dù hư Phật vẫn thương tình.
Trụ chơn như giải trừ tứ khổ
Khơi thuyền từ lướt dặm trùng dương.
Phật bảo, Đại mộng thi tiên giác?
Tâm bồ đề đắc huệ bao người.
Vẹt vô minh qua bờ bỉ ngạn
Giương Huệ thân đoạn hẻn lục căn.
Đời truyền tụng linh thiêng Hộ Pháp
Chuyển hồng oai diệt quỷ trừ ma
Xuất diệu pháp gảy cây Ma-sử
Nay còn lưu chứng tích rõ ràng
Đức Nguyễn Ánh tôn sùng Phật Đạo.
(1) Phật Cố Đô nghĩa là của Triều Đình Huế đem vô Nam thờ.
Từ Đinh, Lê, Trần, Lý lưu truyền
Thái Lan quốc vẫn còn di tích.
Chùa Gia-Long đồ sộ nguy nga
Ngài tự giác suy tôn tự giác.
Đại lực hùng phổ hóa chúng sanh
Sắc tướng thinh âm chư ngoại giáo.
Chơn truyền cự thất Đạo nan thành
Chuông cảnh tỉnh chiêu hồn khách tục.
Hỡi thế nhân mau đóng góp dựng xây
Để kiến thiết ngôi chùa Phước-Thạnh
Không phụ lòng của đấng tiền nhân.
Kính tặng quý đồng bào Phật tử tỉnh Sa-Đéc
BỬU-ĐA
VƯỜN KIỂNG CỔ THỤ
Ở miền Nam chúng ta, mỗi địa phương đều có những vật xưa, của quý, từ bao đời tiền nhân để lại nay vẫn còn. Tại xã Tân-Hưng, mé bên kia bờ sông Sa-Giang, có một vườn kiểng cổ thụ của ông Ngô-Văn-Hay có trên 100 gốc, có gốc trên 150 năm cằn cội, được du khách các nơi thường đến thưởng lãm trầm trồ khen ngợi, với tinh thần tồn cổ của ông. Chúng tôi có đến viếng, xin chụp ảnh và nói lên tâm sự cây kiểng đứng trong chậu bốn mùa chịu đựng phong sương, chứng kiến bao cuộc thăng trầm non nước.
TÂM SỰ CÂY VỚI KIỂNG
Hơn trăm tuổi cây đời dễ gặp
Khó tìm người tuổi thọ trăm năm.
Nằm trong chậu, thiếu tự do sống rốn
Vẫn âm thầm nhờ sương tuyết gội nhuần
Mặc cho đời có thành bại vong hưng
Ta vẫn đẹp dáng hình cây cổ thụ.
Thiếu nhựa sống, thiếu đất đai sung mãn
Mà đẹp xinh, nhờ cắt xén sâm soi.
Hãnh diện thay, ta được lắm người coi
Vì chậm lớn cho nên ta trường thọ.
Sống hiên ngang oai hùng cùng tuế nguyệt
Ta rất buồn, thiếu bóng mát che đời.
Hơn chu kỳ non nước có lưng vơi!
Cảnh là cảnh, ta là ta, rắn rỏi.
Nằm chật hẹp, nhưng ta nhiều rể cứng
Dài chịch chằn, dành hết đất thế nhân.
Sống bên ta ông bạn có cơ bần
Vẫn nổi tiếng ông có vườn kiểng quý.
Gió lê thê, gió về ta gội mát
Mưa rì rào lau sạch bụi trần ai.
Trăng ngủ nhờ, trăng hứa dệt tương lai
Nắng sưởi ấm, lòng đời ta sản khoái.
Ve sầu hạ, nỉ non như khẽ nói
Nói nên lời da diếc với thương đau!
Quốc khóc thu, sao đứt cả tâm bào
Ta đứng lặng thon mình ngao ngán cảnh.
Ông Ngô-Văn-Hay chủ nhơn vườn kiểng cổ thụ đứng trước huê viên biệt thự của ông.
Hơn thế kỷ nằm trơ ta lặng lẽ
Ta rất buồn không thay bạn đổi vườn.
Ôm mùa đông sạm mặt với phong sương!
Ta tin tưởng ngày mai trời lại sáng. H. M.
VỊNH VƯỜN HOA KIỂNG
XÃ TÂN-QUI-ĐÔNG
Tại Sa-Đéc từ lâu nổi tiếng là nơi trồng hoa kiểng đủ loại, để cung cấp cho đồng bào đô thành cũng như bán cho các tỉnh. Mỗi năm thâu vô một số lợi tức đáng kể. Nhà thơ Bửu-Đà có dịp đến quan sát vườn hoa kiểng ở Rạch Thông-Lưu dệt lên những vần thơ sau đây:
Vườn kiểng đẹp Thông-Lưu Sa-Đéc
Để cải trang đậm nét mỹ miều
Dù cho trong cảnh cô liêu
Rườm rà hoa lá được nhiều tụng ca.
Bao hoa lạ nức mùi ngào ngạt
Bước đến vườn đã mát lại xinh
Nói lên cảnh vật hữu tình
Bảo người dừng bước đăng trình thưởng hoa.
Nào hồng, cúc, thanh trà đủ loại
Nào trúc, mai, hạnh, trái đơm sai
Thi nhân thích dệt cảm hoài
Hồn thơ về hiện vạn bài thơ hay.
Chậu thược dược cùng mai-chiều-thủy
Hoa hướng dương(1), hoa lý, hoa đào
Lục hồng sặc sỡ muôn màu
Trăm hoa đua nở đón chào khách sang.
(1) Hoa hướng dương tức là hoa quì.
Không những sửa sang vườn kiểng đẹp
Để riêng phần thưởng thức một mình
Dành cho tất cả gia đình
Mua về trang trí đẹp xinh sân vườn.
Cải trang đẹp cho non cho nước
Ngoạn mục cho kẻ bước sông hồ
Chiều về tắm bóng kim ô
Hoa cười lá ngoắc lô nhô đầy vườn.
Hoa cười giỡn gió lê thê đến
Lá ngoắc trăng như mến trăng về
Dù cho trong chốn thôn quê
Có cảnh có vật người mê thích liền.
BỬU ĐÀ
NHA-MÂN NGÀY XƯA
NỔI TIẾNG LÀ GÁI ĐẸP
Nên có câu ca dao:
Gà nào hay bằng gà Cao-Lãnh
Gái nào bảnh bằng gái Nha-Mân.
Thật vậy, gà Cao-Lãnh tốt mã, gan lỳ, đá ít khi chạy bậy. Còn gái Nha-Mân nổi tiếng duyên dáng, thùy mị, có vẻ đẹp thiên nhiên, nay cũng còn được miệng đời nhắc đến. Nữ sĩ Thanh-Thanh ở Sài-Gòn có làm một bài thơ nói về cô gái Nha-Mân như sau:
CẢM ĐỀ GÁI ĐẸP NHA-MÂN
Gái Nha-Mân xinh đẹp
Nhờ phong độ nghìn xưa
Đẹp lố lăng du nhập
Không ở xứ Nha-Mân.
Điểm tô nét đẹp canh tân
Màu da phần nết muôn phần đẹp hơn.
Bằng công dung ngôn hạnh
Ấy nét đẹp bên trong
Dù thiên kiều bá mỵ
Khó vẹn toàn yêu đương.
Tam tùng tứ đức nêu gương
Dù kim dù cổ cũng dường như nhau.
Áo bà ba mặc ngắn
Chiếc khăn xéo choàn hầu
Che cây dù mái ửng
Chân mang guốc sơn mài.
Làn da trắng dáng duyên ngầm
Long lanh mắt phượng mày tầm xinh xinh.
Ai tô son điểm phấn
Theo muôn lục nghìn hồng
Sống văn minh tràn ngập
Xóa nhòa đẹp thiên nhiên.
Đau thương tình lại với tiền
Đắm say vật chất lụy phiền thế nhân.
Ai thông kim quán cổ
Đối tượng xưa và nay
Chiếc áo dài với jupe
Xem chiếc nào đẹp hơn?
Thời trang còn giữ trung dung
Chớ nên thái quá lạ lùng khó coi
Gái Nha-Mân nổi tiếng
Nhờ thùy mị đoan trang
Đất lành sanh trái tốt
Nhờ nước ngọt quanh năm.
Dù đi núi Sở sông Tần
Nhớ về cưới vợ Nha-Mân tuyệt trần.
Nữ sĩ Thanh-Thanh
ĐẤT NƯỚC MIỀN NAM
Từ xưa tới nay nổi tiếng đất đai mầu mở, cây trái hoằng sai, sông dài bể rộng, vườn ruộng giăng giăng, tài nguyên dồi dào, con người trầm tỉnh, hiền hòa đạo đức, năng làm hơn nói, không hay khoe khoang khoác lác.
Ngày xưa, Vua Gia-Long trên đường tẩu quốc, vô miền Nam thấy cảnh vật ở đây, Ngài nói: Nam thuận Bắc nghịch, có nghĩa đất miền Nam địa lý tốt, con người thật thà chơn chất; là nơi thuận lợi cho Ngài dừng chân để kết nạp nhân tài thống nhất được đất nước, nên Ngài thốt câu ấy đã ghi trong sách sử.
VỊNH VƯỜN RUỘNG SA-GIANG
VÀ NGƯỜI MIỀN NAM HIỀN HÒA ĐÁNG MẾN
Đất phì nhiêu đồng bằng châu thổ
Cả Tiền-Giang cho tới Hậu-Giang
Nước ngọt quanh năm, vườn ruộng trúng
Nhiều trái cây ngọt lại thơm ngon.
Giống xoài ngự còn lưu di tích
Dâng cho Vua Ngài nhận là ngon
Dân truyền tụng đặt tên xoài Ngự
Chớ trước kia vẫn gọi xoài thơm.
Cam với quít, lựu, lê sung mãn
Ổi, mận, đào, mít, bưởi thanh trà
Chục mười tám còn lưu tục cũ
Mắc rẻ vì giá cả tùy theo.
Chục hai mươi Bình-Dương còn giữ
Khắp các nơi vẫn chục mười hai
Được ca tụng tinh thần hoài cổ
Giữ câu: vô cổ bất thành kim.
Lúa sau lưng, cá nơi trước mặt
Miền Hậu-giang nếp sống dễ dàng
Gia-Long cho Nam thuận Bắc nghịch
Nếu Ngài ra Bắc khó nên công.
Người miền Nam hiền hòa đáng mến
Chứa tình thương đầy đặng trong người
Trải mấy độ cồn dâu biến chuyển
Vẫn giữ tròn phong độ ngày xưa.
MỘT NHÀ THƠ NÓI VỀ BÁNH PHỒNG TÔM SA-GIANGTừ xưa tới nay, mỗi địa phương đều có món ngon vật lạ cung ứng sự nhu cầu của giới tiêu thụ, mua làm quà tặng cho người quen thuộc, giới thiệu sản phẩm đặc biệt của nước nhà, không thua kém thức ăn của ngoại quốc.
Một nhà thơ trào phúng thích uống rượu, sành món nhắm, khen ngợi bánh phồng tôm Sa-Giang là món khai vị hấp dẫn hơn hết. Anh làm một bài thơ gởi tặng chúng tôi để ghép vào quyển Sa-Đéc sắp xuất bản. Nhận thấy lời lẽ đầy ý vị, nói lên sản phẩm địa phương biến chế, và chẳng những giúp ích cho nền kinh tế tiết kiệm được một số ngoại tệ lớn lao, và còn khuyến khích cho đồng bào ta nên dùng sản phẩm trong nước vừa ngon vừa rẻ.
Vì sự ích lợi chung, chúng tôi xin đăng bài thơ dưới đây để tặng bạn đọc có tinh thần văn nghệ, ngâm nga trong lúc trà dư tửu hậu, mà nhớ đến món ăn thuần túy của miền Nam ta đã và đang phát triển mạnh trong quốc nội.
SẢN PHẨM ĐẶC BIỆT: BÁNH PHỒNG TÔM SA-GIANG
Đi Châu-Đốc nhớ mua mắm thái
Về Sa-Giang nhớ bánh phồng tôm
Đã dòn vừa béo lại thơm
Đây "Xứ hửu hóa" vui mồm lai rai.
Thích nhậu mãi không say nhờ bánh
Gặp bạn bè xúc cảnh sanh tình
Cùng nhau rót cạn chén quỳnh
Bích câu kỳ ngộ duyên mình với ta.
Làm quà tặng cũng là gọn ghẽ
Để làm thân cũng bẽ chia hai
Rồi ngâm bao khúc cảm hoài
Hàn huyên nhắc nhở những ngày xa nhau.
Bẽ cúc cắc tiệc khao yến thưởng
Nhâm nhi vào đọc chưởng ngâm thơ
Gần bên người mộng ta mơ
Phồng tôm chia nửa bên bờ sông tương.
Rồi vẫn nhớ vẫn thương vẫn tưởng
Thấy phồng tôm mà nhớ người yêu
Đường về Sa-Đéc bao nhiêu
Để ta đến đó mua nhiều phồng tôm.