- 27 - HỒI HỘP

HỎI:

Tôi năm nay 32 tuổi, thường hay bị chứng hồi hộp. Mỗi khi có chuyện gì xúc động hay bị yếu mệt, thấy tim đập rất nhanh và không đều, đôi khi kéo dài cả tiếng. Có lúc như muốn xỉu. Xin cho biết tại sao bị chứng này? Có cách gì chữa trị không?

Trần T. X.

ĐÁP:

Hồi hộp thường là triệu chứng của những bệnh về nhịp tim. Tim đập trung bình khoảng 70-80 nhịp một phút. Nhiều người tim đập chậm, nhất là các lực sĩ tim đập trong khoảng 60 nhịp một phút. Nhiều người tim đập nhanh nhưng bình thường cũng không thể quá 120 nhịp. Trên 120 hay dưới 60 là có bệnh. Tim là máy bơm máu điều hòa cho cơ thể nên cũng phải đập nhịp đều đặn. Bình thường ta không ý thức chuyện tim đập bóp nhưng khi tim đập không đều hoặc quá nhanh, sự ý thức về họat động bất thường này của nhịp tim gây ra cảm giác hồi hộp.

Nhịp tim trong cơ thể được điều chỉnh bằng hai hệ thống thần kinh giao cảm và đổi giao cảm. Khi tức giận, sợ hãi, xúc động nhiều, hệ giao cảm làm tiết ra chất adrenaline (còn gọi là epinephrine) tác dụng trực tiếp lên tim làm đập nhanh, vì thế những người cảm xúc nhiều, lượng adrenaline trong máu cao làm tim bị kích thích đập nhanh, gây ra cảm giác hồi hộp. Một số các chất hoá học như caffeine trong cà phê hoặc một số thuốc như Theophylline (thuốc trị suyễn) cũng làm tim đập nhanh. Rượu, một số đồ ăn có chất tyramine, bột ngọt (monosodium glutamate) trong các tiệm ăn Tàu.. v..v…cũng có tác dụng làm tim đập nhanh gây hồi hộp trên một số người.

Cảm giác hồi hộp cũng xảy ra khi tim đập không đều. Sự đều đặn của nhịp tim bình thường sở dĩ có được là do chu kỳ phân cực (depolarization) của cơ cấu điều khiển nằm ở một vùng trên tâm nhĩ phải gọi là sino-atrial node, vùng này gồm những tế bào cơ tim đặc biệt phát ra những luồng điện phân cực.

Luồng điện này phân cực tâm nhĩ làm tâm nhĩ co bóp, sau đó chạy xuống phân cực một cơ cấu điều khiển khác nằm giữa tâm nhĩ và tâm thất gọi là atrioventricular node, cơ cấu này làm co bóp hai tâm thất khi luồng điện phân cực chạy tỏa ra theo các nhánh gọi là His bundle và làm các bắp thịt ở tâm thất co bóp đẫy máu đi khắp cơ thể.

Khi luồng điện phân cực ở tim không theo đúng chu kỳ và thể thức như nói trên, tim sẽ đập sai nhịp. Thông thường nhất là khi cơ cấu điều khiển từ tâm nhĩ phát luồng điện phân cực quá sớm làm tâm nhĩ co bóp sớm hơn thường lệ. Chứng này gọi là Premature atrial contractions làm tim co thắt sớm hơn một nhịp, nghỉ một chút rồi lại trở lại nhịp đều đặn cũ. Người bệnh thấy tim đập hụt một nhịp và cảm thấy hồi hộp nếu các co thắt tâm nhĩ quá sớm này trở đi trở lại.

Một đôi khi luồng điện phân cực không bắt đầu từ cơ cấu điều khiển căn bản từ tâm nhĩ. Một tế bào cơ tim khác ở tâm nhĩ hoặc ở tâm thất có thể vì lý do này hay lý do khác phát ra luồng điện phân cực sớm hơn cạnh tranh với luồng điện từ cơ cấu căn bản. Nếu từ một vùng khác của tâm thất, sự co bóp quá sớm này gọi là Premature ventricular contractions cũng gây ra cảm giác hồi hộp như trường hợp trên.

Loại này nguy hiểm hơn, hay xảy ra khi bị nghẹt động mạch tim, nếu xảy ra nhiều quá và hệ thống căn bản không nắm lại được chu kỳ tim, các co bóp quá sớm từ tâm thất quá nhiều và quá nhanh sẽ làm tim rung lên liên hồi gọi là ventricular fibrillation, không co bóp đầy máu đi hiệu quả được nữa gây ra chết. Nhiều trường hợp bất đắc kỳ tử xảy ra là do bệnh sai nhịp nguy hiểm này, thí dụ như báo chí có đăng một số lực S1 đang chơi football hay basketball tự dưng ngã lăn xỉu rồi chết ngay có thể là vì những bệnh lý về nhịp tim nói trên.

Hầu hết chứng hồi hộp vì tim sai nhịp của người bình thường không bệnh hoạn kinh niên gì là do tâm nhĩ co bóp quá sớm. Ai cũng có thể lâu lâu có một vài nhịp quá sớm này, khi bị xúc động hay do rượu, cà phê, trà, thuốc lá v.v... Nếu chỉ bị thoáng qua và lâu lâu mới bị, chỉ cần tránh những kích thích trên là đủ. Tuy nhiên một số người vì lý do bẩm sinh, ngoài cơ cấu dẫn luồng điện phân cực bình thường như đã nói ở trên còn có một đường dẫn điện phân cực phụ khác chạy bên ngoài gọi là bypass tract. Những người này dễ bị trường hợp luồng điện phân cực chạy vòng vòng từ đường chính sang đường phụ và ngược lại, kết quả tim co bóp liên hồi, có thể đến hàng 200 nhịp một phút. Khi tim đập quá nhanh như vậy, lượng máu tuần hoàn chưa vào tim đủ đã bóp ra ngay, kết quả sự lưu thông máu bị ngưng trệ, số lượng máu bom lên óc không đủ và gây ra xỉu.

Trường hợp của bà bị hồi hộp thường xuyên và có những lúc tim đập quá nhanh và muốn xỉu như vậy cần phải được định bệnh chính xác. Cách định bệnh thông thường là đo tim bằng điện tâm kế (EKG). Nếu đo EKG ngay lúc tim đập rất nhanh như vậy có thể thấy được nhịp tim quá nhanh và định bệnh được gọi là bệnh paroxysmal atrial tachycardia. Tuy nhiên nếu đo EKG lúc không có triệu chứng gì có thể thấy bình thường. Trường hợp này phải đeo máy đo nhịp tim trong 24 tiếng gọi là Holter monitoring để hy vọng bắt được lúc tim đập sai nhịp và định bệnh được.

Cách chữa trị ngoài việc tránh những xúc động và kích thích, cà phê, trà..v.v..., có thể dùng thuốc để chặn. Nhiều loại thuốc có tác dụng để làm tim đập chậm lại hoặc ngăn chặn tâm nhĩ co bóp sớm như Digoxin, Beta-blockers, Quinidine, Calcium-blockers, tuy nhiên dùng những loại thuốc này phải theo dõi cẩn thận. Gần đây một số đại học y khoa đã dùng cách chữa trị chứng tim đập quá nhanh do đường dẫn điện phân cực phụ bẩm sinh như đã nói ở trên bằng cách thông tim và tìm những đường dẫn điện này bằng phương pháp điện sinh lý học và đốt bỏ với kết quả khỏi hẳn bệnh. Tuy nhiên phương pháp này còn quá mới và chỉ có một số ít trung tâm thực hiện được.