- 29 - Đau ngực

Hỏi: Tôi năm nay 51 tuổi, trong khoảng ba tháng nay tôi hay bị đau ngực mỗi khi làm việc nặng. Nghỉ một lúc thì hết đau. Gần đây thấy đi bộ nhiều cũng bị đau ngực; lại kèm thêm khó thở. Xin cho biết có phải bệnh về tim không. Làm sao biết đích xác chữa trị ra sao? Nguyễn V.L

Đáp: Chứng đau ngực có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất là do nghẻn động mạch tim gây ra. Bệnh này ở Việt Nam ít thấy, một phần vì phương tiện định bệnh, một phần vì ăn uống ở Việt Nam ít thịt mở, chất béo, đời sống không bị dồn nén quá nhiều như ở Hoa Kỳ. Thực sự một số trường hợp ở nước ta bệnh nhân chết một cách đột ngột, thường qui cho là "phong ", trúng gió. Có lẽ do nghẽn động mạch tim gây ra, tuy không được định bệnh hẳn hòi. Trong khoảng vài năm trở lại đây, số người Việt Nam tỵ nạn tại Hoa Kỳ bị bệnh nghẻn động mạch tim xảy ra ngày càng nhiều tuy không có thống kê chính xác. Điều này cũng dễ hiểu. Với ăn uống nhiều thịt mở, cholesterol nhiều, đời sống bị tress, dồn nén, lo âu nhiều, tỷ lệ vì bệnh nghẻn động mạch tim càng gia tăng. Triệu chứng thường thấy nhất là đau ngực, phần lớn do làm nặng, hoạt động nhiều như chạy, leo cầu thang v.v…gây nên. Cơn đau thường kéo dài vài phút đến khoảng nửa tiếng, nghỉ ngơi sẽ bớt dần. Cơn đau thường được mô tả như có gì đè nặng vào ngực hay đau nhói, ở chính giữa ngực hay bên trái, đôi khi truyền xuống cánh tay trái hay ra sau lưng, lên cổ v.v…Mỗi lần đau thường kèm theo khó thở, xuất hạn ra mồ hôi. Lý do làm đau là vì động mạch tim bị chất mở đóng lại bên thành làm nghen, máu không chạy điều hòa. Khi làm gì nặng, tim phải co bóp hoạt động nhiều, nếu không đủ máu mang dưỡng khí tới cung cấp cho bắp thịt tim sẽ gây ra phản ứng đau. Nếu bị nghẹt gần hết hoặc có cục máu đông làm chặn đứng dòng máu chảy trong các động mạch trên bắp thịt tim sẽ bị chết một phần gây tổn thương nặng nề cho tim. Đây là trường hợp heart attach, nếu nặng có thể làm chết ngay. Những triệu chứng của ông kể trong câu hỏi có thể nghi là do đau ngực vì nghẻn động mạch tim (anguna oectirus), cần được định bệnh chính xác. Thử nghiệm về bệnh bày cần phải đo tim bằng điện tâm kế (EKG). Phần lớn trong các trường hợp đo tim lúc đang hoạt động như chạy trên một thang cuốn (treadmill) hay đạp xe đạp mới thấy những thay đổi trên tâm động đồ để định bệnh được. Thử nghiệm này gọi là treadmill stress test (hay exercise tolerance test) là thử nghiệm căn bản. Đôi khi muốn rõ hơn phải chích thuốc có chất phóng xạ Thallium để xem hoạt động của tim và chụp hình tim bằng chất phóng xạ. Chính xác hơn cả là giai đoạn định bệnh kế tiếp bằng cách thông tim (cardiac catheterization): dùng ống nhỏ luồn vào mạch máu ở đùi hay tay thông lên tới tim và bơm thuốc vào để chụp toàn thể hệ thống động mạch tim. Nhờ thế có thể biết động mạch tim nào bị nghẹt, nghẹt nhiều hay ít, bao nhiêu động mạch bị nghẹt. Vấn đề chữa trị có nhiều cách: Nếu chụp hình động mạch tim như trên thấy bị nghẹt nặng quá, nhiều quá, hay động mạch chính bị nghẻn gần hết có thể nguy hiểm có thể phải mổ để nối lại động mạch tim. Thường là dùng một tỉnh mạch lấy ở dưới chân hay dùng động mạch vú để nối lại chỗ động mạch tim bị nghẻn (coronary bypass graft). Gần đây có những phương pháp thông tim không phải mổ (angioplasty) dùng ống thông có đầu là quả bóng nhỏ bơm phồng lên xẹp xuống để thông các động mạch bị nghẹt. Phần lớn các trường hợp bị nghẹt ít có thể dùng thuốc để chữa. Thuốc căn bản đầu tiên là thuốc làm dãn nở động mạch tim gọi là nitrates. Thuốc này dùng dưới nhiều hình thức. hoặc ngậm dưới lưỡi cho tan mỗi khi có cơn đau ngực. hoặc uống thành viên có tác dụng lâu hơn, hay là thuốc dán trên da tác dụng nguyên ngày. Một loại thuốc khác là loại beta-blockers làm tim đạp chậm lại, áp huyết hạ thấp và tim không phải dùng quá nhiều dưỡng khí. Loại thuốc nữa là calcium-blokers ngăn không cho chất vôi calcium vào trong tế bào tim cũng giúp ích nhiều. Thông thường phải dùng tổng hợp cả hai hoặc ba loại thuốc trên để chữa, thành phần, cân lượng thay đổi tùy nặng nhẹ, tùy người, tùy biến chứng.v.v.. Nếu bị nhẹ vừa phài, thường dùng thuốc có thể đủ để chặn cơn đau, làm việc được dễ dàng hơn, hoạt động trở lại bình thường. Tuy nhiên điều căn bản là phải ngừa để cho các động mạch tim không bị càng ngày càng nghẹt hơn hay ngừa để tránh cục máu đông bất thần làm nghẹt cứng gây ra heart attack. Để ngừa máu đông có thể dùng aspirin mỗi ngày một viên để ngừa heart attack, tuy nhiên ngừa để cho thành động mạch không bị đóng mỡ cứng lại là vấn đề nan giải hơn cả. Vấn đề phòng ngừa thực sự quan trọng nhất. Nhiếu yếu tố có thể làm tăng phần xác suất và nguy hiểm gây ra bệnh nghẻn động mạch tim. Trước hết là nếu lượng cholesterol trong máu qúa cao sẽ dễ gây bệnh này. Đo cholesterol và ăn uống cẩn thận để hạ cholesterol xuống thấp là điều cần. Áp huyết cao cũng là một yếu tố nguy hiểm, nếu huyết áp cao phải trị liệu để giữ xuống bình thường. Mập quá độ là điều phải tránh nếu muốn ngừa bệnh tim. Người bị bệnh tiểu đường cũng dễ bị nghẻn động mạch tim, nên phải ăn kiêng uống thuốc v.v… để giữ mức đường bình thường. Hút thuốc lá làm tăng nguy hiểm về tim nên phải bỏ thuốc lá. Người nào trong gia đình có bố mẹ, anh chị em bị bệnh tim cũng dễ bị hơn nếu có giòng bệnh trong gia đình phải đặc biệt để ý các điều phòng ngừa trên và nếu có triệu chứng phải đi khám nghiệm cẩn thận ngay. Tóm lại triệu chứng đau ngực trong câu hỏi của ông đặt ra cần được định bệnh chính xác để chữa trị sớm. Những biện pháp phòng ngừa cần phải thực hiện ngay. Bệnh nghẻn động mạch tim là một bệnh nặng có thể gây nhiều nguy hiểm nhưng hiện tại càng ngày càng được chữa trị hiệu quả hơn tại Hoa Kỳ.