- 33 - THIẾU MÁU

HỎI Tôi hay bị xây sẳm, đứng lên ngòi xuống nhanh quá dễ bị chóng mặt. Tôi nghe người bạn nói bị như vậy là do thiếu máu. Xin cho biết làm sao biết được bị thiếu máu hay không? Nguyên nhân và chữa trị ra sao? Nguyễn thị H.L ĐÁP Thiếu máu là bệnh thông thường, hay thấy ở những người Việt Nam. Những triệu chứng kể trên của bà có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra như bệnh về tim, bệnh về áp huyết, bệnh do sự xáo trộn về cơ quan điều khiển sự thăng bằng của cơ thể như tai trong, bệnh của hệ thần kinh giao cảm v.v… Tuy nhiên những triệu chứng trên thường thấy nhất ở người bị thiếu máu. Những triệu chứng khác là hay bị mệt, thấy đuối sức khi làm gì nặng, kèm theo khó thở và hồi hộp, đôi khi dễ bị xỉu. Đặc biệt hay thấy ớn lạnh. Đôi khi bị thêm những triệu chứng về tiêu hóa như ăn không ngon, khó tiêu, buồn nôn v.v… Thường bị khó ngủ, dễ quạu quọ. Tóm lại là những triệu chứng không rõ rệt, tuy nhiên dấu hiệu rõ ràng nhất để định bệnh là xanh xao. Mặt và tay chân, nhất là bàn tay và bàn chân xanh hẳn ra và nếu kéo mí mắt dưới xuống thường thấy màng nhày mí mắt lợt lạt không được đỏ hồng như người bình thường. Muốn biết chắc chân có thiếu máu không, nặng nhẹ ra sao và thiếu máu do nguyên nhân nào phải thử máu để đo lượng hồng huyết cầu. Hồng huyết cầu là tế bào máu có nhiệm vụ mang dưỡng khí đi khắp cơ thể, trung bình khoảng từ 4 triệu đến 5 trieuj rưởi hồng huyết cầu trong một phân khối máu. Đàn bà có ít máu hơn đàn ông, ít hơn khoảng 10%. Ngoài ra cũng cần đo lượng hemoglobin trong máu. Hemogglobin là sắc tố có chất sắt trong hồng huyết cầu, giũ vai trò kết hợp với dưỡng khí oxygen và chất than khí CO2 để trao đổi trong sự hô hấp của tế bào. Trung bình lượng hemoglobin ở đàn bà là từ 12 đến 16 grams trong 100cc máu, đán ông từ 14 đến 18 grams trong một 100cc máu. Những thí nghiệm khác là đo lượng phần trăm Hematorite của lượn hồng huyết cầu lớn nhỏ ra sao gọi là MCV, đo phần trăm sắc tố trong mỗi hồng huyết cầu đậm lạt ra sao gọi là MCH. Dựa trên kết quả thử máu này ta có thể biết thiếu máu nặng hay nhẹ và loại gì. Nếu thể tích của hồng huyết cầu nhỏ hơn bình thường và lượng sắc tố quá nhạt, thường bệnh thiếu máu là do thiếu chất sắt trong cơ thể. Thiếu máu vì thiếu chất sắt là nguyên nhân thông thường nhất, nhất là tại những vùng nhiệt đới và chậm tiến như tại Việt Nam, ăn uống không đầy đủ, ít có thịt để ăn. Thịt là nguồn cung cấp chất sắt nhiều nhất trong đồ ăn. Ngoài ra bị giun sán nhiều, nhất là loại sán lãi sẽ làm cho cơ thể mất chất sắt. Trẻ con và thiếu niên đang lớn cũng dễ bị thiếu máu do thiếu chất sắt vì cơ thể tăng trưởng đòi hỏi nhiều, nếu không ăn uống đầy đủ sẽ bị thiếu máu dễ dàng. Đàn bà mang thai hay bị thiếu máu vì thiếu sắt cũng do nguyên nhân này. Đàn bà thường bị thiếu máu do thiếu nhiều chất sắt hơn đàn ông vì vấn đề mất máu do kinh nguyệt. Chất sắt được dùng để cấu tạo sắc tố hemoglobin của hồng huyết cầu nên bị mất máu kinh niên do có kinh nguyệt nhiều quá hoặc bị bệnh bao tử, ruột làm chảy máu kinh niên, lâu ngày số lượng dự trữ chất sắt trong cơ thể không đủ để cung ứng cho số lượng chất sắt trong cơ thể không đủ để cung ứng cho số lượng chất sắt bị mất đi do chảy máu kinh niên sẽ gây ra bệnh thiếu máu vì thiếu chất sắt. Một số người uống aspirin hoạc những thuốc chống viêm, phong thấp hay bị phản ứng làm chảy máu bao tử, nếu không biết cứ tiếp tục uống sẽ làm mất máu kinh niên và sau cùng gây ra bệnh thiếu máu. Một số trường hợp ung thư bao tử hay ung thư ruột làm chảy máu từ từ và gây ra bệnh thiếu máu do chất sắt. Vì lý do này, khi định ra bệnh thiếu máu thường phải tìm ra nguyên nhân để có thể trị những bệnh nặng như kể trên một cách kịp thời. Chữa trị bệnh thiếu máu do chất sắt phải trị nguyên nhân như phải trị sán lãi, trị các bệnh gây ra mất máu kinh niên như loét bao tư, viêm ruột, ung thư v.v… Nếu uống aspirin, thuốc chống viêm phải ngưng ngay. Phụ nử có kinh quá nhiếu vì để vòng xoắn phải lấy ra và đổi cách ngừa thai. Trị liệu thiếu chất sắt giãn dị hơn, chỉ cần uống thêm thuốc bổ có chất sắt mỗi ngày. Thông thường phải uongs chất sắt loại ferrous sulfate 300mg, ngày ba lần, có thể phải uống kéo dài vài tháng. Trị liệu rất có hiệu quả, chừng 1,2 tuần lượng máu sẽ tăng cao dần và những triệu chứng bớt rất nhanh. Một số trường hợp ở người Việt Nam chúng ta cũng thấy là bệnh thiếu máu với thể tích hồng huyết cầu nhỏ và sắc tố hemoglobin lợt lạt, không phải do thiếu chất sắt nhưng do một chứng bệnh bẩm sinh của hemoglobin không bình thường gọi là bệnh Thalassemia. Bệnh thiếu máu này do cấu tạo bất thường của sắc tố hemoglobin và không chữa được. Ít thấy hơn ở người Việt Nam là loại thiếu máu với thể tích hồng huyết cầu lớn, thường do thiếu sinh tố B12 hay thiếu sinh tố folic acid. Loại thiếu máu vì thiếu sinh tố B12 hay xãy ra ở những người bị bệnh teo màng nhày bao tử, không hấp thụ được sinh tố B12. Thiếu máu vì thiếu sinh tố folic acid hay xãy ra nơi những người nghiện rượu. Chữa trị các bệnh thiếu máu loại này tương đối cũng dễ dàng, chỉ cần chích vitamin B12 hay uống thuốc sinh tố folic acid mỗi ngày. Tóm lại những triệu chứng kể ra trong câu hỏi của bà tuy không rõ ràng cần phải đi khám nghiệm và thử máu và chữa trị tùy thuộc vào thiếu máu loại nào và nguyên nhân nào như đã kể trên.