TIẾNG MÌ GÕ TÔ TƯỢNG

Hôm nay thức khuya, tôi chợt nhận ra không còn nghe tiếng mì gõ nữa. Thập niên 90 thế kỷ 20, chẳng biết sao mì gõ lại nở rộ như một phong trào, tôi cứ nghe hết lượt này đến lượt khác những tiếng gõ lốc cốc trong đêm.

Để phát ra tiếng gõ chỉ là hai thanh tre. Sự xuất hiện trở lại của mì gõ khiến cuộc sống của chúng tôi khá thú vị. Làm việc xong, nghe tiếng gõ mì, thế là gọi vào một tô 2000đ. Tô mì chỉ có vài vắt, vài miếng thịt mỏng dính, vài miếng hành phi…và có vị ngon đặc biệt, ăn riết như ghiền, tối nào không ăn thấy nhớ.

Thực ra mì gõ hiện diện ở Sài Gòn rất lâu. Hồi nhỏ mẹ kể dì ruột tôi đi tu than tối trong tu viện nghe tiếng mì gõ mà thèm khóc luôn. Tôi nhớ xóm tôi ngày trước thuộc quận 5, thập niên 60, có ông người Hoa với xe hủ tíu mì luôn bốc khói. Ông bán từ 6 giờ chiều, và khi đêm xuống, hai con trai ông mang hai thanh tre đi quanh xóm gõ. Mì gõ thưở đó rất ngon, ngoài thịt nạc thường, có cả xá xíu. Miếng xá xíu dầy hay mỏng tùy vào giá tiền người gọi. Ngược lại với tô mì gõ thập niên 90, vài miếng thịt mỏng đến độ nhỏ cháu khen con dao quá bén để “lát” được miếng thịt mà theo nó có thể dính vào mạng nhện, hoặc cho miếng thịt rơi từ tầng 10 một ngôi nhà, người ta đi thang bộ xuống có thể đón miếng thịt ở sân!

Thập niên 70, tôi không còn nghe tiếng gõ mì nữa cho đến hơn 20 năm sau, tiếng lốc cốc trong đêm khiến người Sài Gòn phấn khởi, vui hơn như tìm lại một nét ẩm thực đáng yêu của thành phố. Tôi nhớ trong những tay gõ mì, có em bé khoảng 12 tuổi, gia đình tôi là mối của em. Mang mì đến cho chúng tôi, nghe hỏi han hoàn cảnh, em nói quê em ở Quảng Trị, người ta đưa cho mẹ em hai triệu để em vào đây gõ mì suốt năm. Ngoài việc gõ mì, em còn phải phụ rửa tô, xếp bàn ghế chỗ bán mì buổi chiều, sáng phải phụ lặt rau, lau dọn nhà cửa. Tôi hỏi hằng tháng em có được trả tiền không, em lắc đầu.

Rồi có tin đồn người ta nấu mì gõ bằng thịt chuột. Mọi người suy luận, tô mì có hai ngàn, sao nước ngọt vậy, đích thị là dùng thứ protein rẻ nhất đó là bẫy chuột cống nấu làm nước lèo. Nghe vậy tôi không dám ăn nữa. Chỉ tội thằng bé tối nào cũng đứng trước cửa rào năn nỉ, cháu tôi xiêu lòng, gọi một tô rồi…để đó. Thằng bé cũng rất “nghĩa khí”, lúc nhận lại tô còn đầy đủ mì thịt…nên nó không đến nhà mời mọc nữa. Vài tháng sau thấy em và xe mì của em bán tận đường Nguyễn Du (quận 1), rồi không thấy em nữa.

Báo chí lại đưa tin những kẻ chăn dắt ra các làng quê nghèo miền trung, đưa hàng loạt người già và trẻ em vào Sài Gòn ăn xin và bán mì gõ. Dường như nhà nhà tẩy chay mì gõ…Không biết từ lúc nào mì gõ lại một lần nữa biến mất. Và tối nay làm việc khuya, đói bụng, chợt nhớ làm sao tiếng lốc cốc ngày trước và thèm làm sao hương vị đơn sơ của tô mì gõ.

.

TÔ TƯỢNG

Không biết tô tượng hiện diện tại Sài Gòn từ lúc nào, chỉ biết cuối thập niên 90, thế kỷ 20, sau giờ học, học sinh của tôi rủ nhau đi…tô tượng

Cũng không biết là “gợi ý” của ai, mà những bức tượng lớn nhỏ hình nàng Bạch Tuyết, Xì trum, các con vật, bông hoa…bằng thạch cao xuất hiện trên kệ các nhà sách, nhà văn hóa thiếu nhi…Người mua được cung cấp màu, cọ và chỗ ngồi để tô tượng. Ngay động từ tô cũng thấy có một điều gì đó hơi thô, nhưng nếu không dùng thì chẳng biết phải sử dụng động từ nào cho đúng. Tuy nhiên tô tượng cũng có nét hay của nó.

Tượng cũng tùy vào “nơi tô tượng”. Cũng nàng Bạch Tuyết nhưng có nơi tượng được đổ khuôn rất đẹp với những đường nét trên khuôn mặt, trang phục thật sắc sảo. Nàng Bạch Tuyết đó ở nơi mà người mua chỉ theo phong trào và người bán cần có cái để bán thì mặt nàng sẽ sần sùi và bộ áo vô cùng thô kệch. Vì vậy, nhìn vào tượng có thể đoán được “đẳng cấp nghệ thuật” người mua và người bán, dĩ nhiên giá cả cũng mắc hơn.

Quan sát cách phối màu, người ta dễ nhận ra “gu thẫm mỹ” của người tô tượng. Nhiều tượng hoa được tô rất đẹp, rất sống động…Nhưng cũng có những đóa hoa nhìn hoài không ai đoán được hoa gì, bởi nhụy thì màu xanh lá cây, cánh hoa màu nâu! Tượng người cũng thế. Có nàng Bạch Tuyết trang phục lộng lẫy, nhưng cũng có nàng Bạch Tuyết khoác lên mình bộ áo như phù thủy!

Tôi chưa đi tô tượng bao giờ nhưng tôi biết với nhiều người đó là cách để giảm xì trét hoặc để giải khuây hay giải trí. Học sinh đi tô tượng để giải trí nhiều hơn. Cũng có em đi tô tượng để thấy mình là một “nghệ nhân” hoặc cao hơn là một nghệ sĩ điêu khắc. Nhiều em nhờ tô tượng mà trình độ cảm thụ nghệ thuật nâng cao dù chỉ trong phạm vi nhỏ.

Lúc còn dạy Anh văn thiếu nhi, tôi luôn được học trò tặng những bức tượng xinh xắn do chính tay em chọn màu và tô. Lâu dần, tôi nhận ra các em tô càng đẹp, cách phối màu hài hòa, sáng tạo và có tính nghệ thuật hơn. Đó có thể xem là một “ngã đường” để em tìm ra khả năng của mình chăng?

Vốn quí kỷ vật, tôi mang tượng các em tặng về nhà cất cẩn thận trong tủ kính. Chiếc tủ chứa tượng của nhiều thế hệ học trò. Cũng có nhiều tượng từ bạn bè. Không ít bạn do những cú sốc tình cảm, công việc làm ăn…Thế là đi tô tượng. Tô xong mang về chưng như một “thành quả nghệ thuật”. Số tượng nhiều quá so với một căn phòng hay một góc nhà trọ, thế là tôi lại được nhận thêm nhiều tượng nữa. Một lần, cô bạn từ nước ngoài ghé thăm tôi đã hét lên sung sướng khi nhận ra bức tượng nhỏ cô từng tặng tôi. Thời gian qua thật nhanh, có thể chữa lành mọi nỗi đau. Thưở đó, người yêu đi cưới vợ, cô chao đảo và đi tô tượng để giải khuây. Qua được cú sốc, cô xin được học bổng ra nước ngoài và định cư hẳn. Mười lăm năm sau về lại Sài Gòn, gặp lại bạn cũ và cả bức tượng xưa, cô mừng mừng tủi tủi như gặp lại bạn thân và xin lại tôi bức tượng mang trở lại Pháp như một dấu ấn cho mối tình vụng dại ngày nào. Và cũng là kỷ niệm đầy tự hào khi mình cũng có một thời vượt qua nỗi đau để tự đứng dậy đi tiếp và sống tiếp.

Thi thoảng, học trò tôi ghé thăm cảm động kể:

- Cô à, hơn mười năm rồi, vậy mà bạn A vẫn còn giữ bức tượng em tặng bạn năm lớp 6.

Cũng không ít em than phiền:

- Cô xem, bức tượng bạn B tặng em còn giữ. Vậy mà khi em hỏi bức tượng em tặng bạn đâu, bạn ngơ ngác lắc đầu không nhớ. Không chỉ không nhớ bức tượng đó bạn đã để ở đâu mà còn không nhớ em từng tặng bạn ấy bức tượng nữa.

Hóa ra việc tô tượng không chỉ giải trí mà còn có một giá trị cao hơn: gắn kết tình thân. Một ngày, một nhóm học sinh từng học tôi tại Trung tâm ngoại ngữ thiếu nhi gần 20 năm trước, ghé thăm. Các em đều thành đạt, có gia đình con cái hẳn hoi. Chợt các em reo lên khi nhận ra những cón thú tượng các em từng tặng tôi. Thú thật, lúc nhận vài ba tượng, tôi còn nhớ tên người tặng. Nhưng khi quá nhiều rồi, tôi không thể nhớ chủ nhân những bức tượng đó nữa. Vậy mà các em vẫn nhận ra “tác phẩm” của mình và cười vui sung sướng…

Khi chỉ còn lại một mình, nhìn những tượng vô tri giác, tôi bỗng như thấy chúng có hồn. Rồi chợt bâng khuâng:_“Mình cũng có được những điều tốt đẹp để yêu thương và gìn giữ”.