SÀI GÒN - NET -

Net ở đây là mạng, còn gọi là Internet. Net vào Sài Gòn vào những năm cuối thập niên 90 thế kỷ 20. Net thuở đó “gắn” với máy vi tính. Cái máy này lại rất mắc, đến mấy “cây” vàng nên những tiệm net ra đời để phục vụ nhu cầu “lên mạng”, chat chít của mọi người.

Tôi từng lên án chat, tức trò chuyện trên mạng, trò chuyện với bạn thật ngoài đời. Và cũng có thể là bạn ảo trên mạng. Thuộc thế hệ 5X của thế kỷ 20, tôi chấp nhận mình “mù vi tính”…Cho đến một hôm, do nhu cầu công việc, tôi phải tự mày mò học vi tính. Nhờ biết chút ít đánh máy từ máy đánh chữ (typewriter), tôi dễ làm quen với bàn phím vi tính. Thay vì chỉ đánh lóc cóc rồi in ra hay gởi fax hoặc chỉ lang thang trên mạng cho vui, tôi bắt buộc phải có địa chỉ email và làm việc trên mạng, khi báo Tuổi Trẻ tổ chức một cuộc thi viết, và yêu cầu bài thi phải được “đánh trên máy vi tính”.

Tôi không tốn tiền học vi tính “chính quy” tại trường hay một cơ sở dạy nghề nào cả. Tôi chỉ tốn tiền vào các tiệm net. Thưở đó 2000đ/giờ. Đánh máy xong, tôi hỏi người hướng dẫn cách gửi email (meo). Có người vui vẻ “làm dùm” nhưng rất nhanh. Có người làm dùm mà cằn nhằn bảo từ nay đến tụ điểm net khác nhé, đừng ghé tiệm họ nữa. Có người ậm ờ rồi lảng luôn mặc tôi loay hoay với cái máy…

Có nhiều loại tiệm net. Có tiệm chỉ tập trung sinh viên, công chức…đến đánh tài liệu hoặc lên mạng tìm thông tin cần thiết cho công việc. Những tiệm net này không bao giờ nghe tiếng chửi thề hoặc la lối vì ai cũng tập trung trên máy. Ngược lại những tiệm net dành cho dân chỉ đến chat hoặc tìm những trang mạng đen thì luôn nghe những tiếng chửi thề bực dọc, hoặc tiếng cười hô hố khoái trá.

Tôi gặp “quới nhơn” trong tiệm net loại 1, tức người “trông coi” tiệm vừa rành net lại vừa hòa nhã, bởi họ làm việc trong một tiệm tập trung toàn người đến để làm việc và “sợt” (search) tìm tài liệu trên mạng. Nếu có chat cũng rất đầm thấm. Nghe nhạc trên mạng cũng chỉ họ biết nhờ headphone. Tôi được chỉ tường tận: lập tài khoản, save file word vào my document rồi attach file và khâu cuối cùng là…nhấp chuột vào send. Gởi bài qua mạng nhanh hơn nên tôi siêng viết và gởi hơn. Viết nhiều cộng tác được nhiều báo, ngoài tiền nhuận bút, nhiều người biết mình hơn nhờ những email làm quen tòa soạn chuyển tiếp đến.

Ngày nghỉ, tôi ở tiệm net suốt buổi. Lui tới thường xuyên, khách hàng quen mặt nhau và thi thoảng “nghỉ tay” đánh phím ngồi tâm sự cùng nhau. Người thanh niên cụt tay thường ngồi bên trái tôi thật điêu luyện với chỉ một bàn tay phải lướt trên phím. Cậu đến tiệm một tuần vài lần để chat cùng người bạn ảo trên mạng. Tôi hỏi sao không gặp ngoài đời có thể vui hơn. Cậu thành thật:

- Thà gặp nhau trên mạng chị ạ. Thấy nhau ngoài đời liệu cô ấy có chấp nhận một người khuyết tật như tôi. Và chỉ kiếm sống bằng nghề bán báo dù mọi người đều hô hào không có nghề nào hèn?

Nhưng biết đâu gặp rồi cô ấy lại càng cảm mến cậu hơn. Ồ, tôi không can đảm đánh cược mối quan hệ như vậy. Thà sống trong ảo tưởng còn hơn…

Cũng có cô công nhân cứ tầm 9 giờ tối là đến tiệm để chat cùng người bạn trai ảo. Cô cũng chỉ muốn giao tiếp trên mạng. Thế đủ rồi! Người trên mạng chỉ vẽ, khuyên bảo cô rất nhiều trong cuộc sống, trong quan hệ bạn bè, đồng nghiệp. Cô thỏa mãn với người bạn qua chiếc máy tính và bàn phím. Cô bảo chỉ cần một người hiểu mình, chia sẻ cùng mình những bức xúc, những đau đớn, những chịu đựng trong cuộc sống là đủ!

Người ta thường lên án mặt trái của mạng. Nào là lên mạng học những điều dở, kết bạn trên mạng là ảo, không thật, buôn bán trên mạng là lường gạt. Ít ai chịu nhìn nhận mặt tích cực của mạng mà qua đó con người hiểu nhau, giúp đỡ nhau về mặt tinh thần dù ở cách xa nhau và chưa hề gặp nhau. Không chỉ kết bạn khác giới. Nhiều người luôn đồng cảm, chia sẻ cùng một người em gái, chị gái qua mạng. Một cô bé hãnh diện khoe tôi có một bà chị trên mạng, luôn giúp cô giải quyết những tình huống khó khăn trong cuộc sống. Những lúc buồn, cô có bà chị để chia sẻ. Những khi vui, cô có bà chị để chung vui. Cô kết luận:

- Nếu không có chị ấy cuộc sống tôi vô cùng buồn tẻ. Mình nghèo, ba mẹ lo buôn bán kiếm cái ăn. Suốt ngày ngoài học ra tôi chẳng biết làm gì vì tôi là con một, không bạn bè thân thiết. Từ lúc quen được chị tôi thấy thật hạnh phúc. Nhất là khi tôi có bạn trai, chị là người giúp tôi đánh giá người bạn ấy qua cách nói chuyện và cách cư xử của anh ấy với tôi và mọi người.

Còn tôi thích cái gì thật. Thi thoảng nhận meo của độc giả, gặp mặt…Tôi không khỏi thất vọng ở những trường hợp “văn không phải là người”. Nhiều người viết rất hay. Nhưng trong đời thật, họ rất vụng về, thâm chí hơi thô lỗ. Và tôi biết trong số các độc giả gặp và kết bạn với tôi không ít người cũng mang một nỗi thất vọng y như tôi khi họ “chạm trán” cùng người thật ngoài đời. Thì ra nối kết nhau chỉ qua mạng lại đâm hay hơn chứ.

Máy vi tính được lấp ráp tại VN nên giá cả rẻ hơn nhiều. Không ít người mua cho mình một cái máy và không đến tiệm net nữa. Tôi cũng thế! Cho đến một hôm mạng ở nhà bị rớt. Tôi đến các tiệm net quen cũ đều biết tất cả “dẹp tiệm”. Người chủ quán cà phê mà trước kia là tiệm net cười lớn khi nghe tôi hỏi:

- Giờ này ai đến tiệm net để chat nữa cô ơi. Có iphone, ipad…kết nối trực tiếp, giá lại rẻ rề, tiện lợi vô cùng. Nên tiệm net dẹp là phải lắm. Ngay quán cà phê tôi có wifi miễn phí, cô vào xem, mỗi người một kiểu kết nối cần gì đến tiệm net với cái máy vi tính choáng chỗ, to đùng…

Tôi chợt bâng khuâng. Người thanh niên cụt tay, cô bé công nhân, cô bé cô đơn cùng người chị ảo…có đủ điều kiện để sắm cho mình một “con dế” kết nối không. Hay họ không còn nơi nào để tìm cho mình một niềm an ủi sau giờ phút sống thật trong đời.

Thôi thì cứ tin họ có một chiếc di động đủ kết nối họ cùng người bạn, người chị, người anh…ảo đi. Khi mà những tiệm net nghiêm túc, nơi từng giúp họ có được một mối liên kết đứng đắn đã không còn nữa…Tôi thật nhớ làm sao không khí tiệm net ngày trước: những giáo viên, sinh viên…cấm cúi gõ lóc cóc tìm tài liệu trên mạng hoặc đánh giáo án, tài liệu. Cạnh đó là những con người chân chất đến với net để tìm cho mình một nguồn an ủi ảo trong đời thật bộn bề lo toan, thủ thách…